SPIS TREŚCI Wykaz skrótów... XIII Przedmowa... XVII Rozdział I. Zagadnienia ogólne (dr hab. Bogumił Szmulik prof. UKSW)... 1 1. Pojęcie, istota oraz wartości bezpieczeństwa narodowego... 2 2. Rodzaje bezpieczeństwa narodowego... 7 3. Bezpieczeństwo wewnętrzne a bezpieczeństwo zewnętrzne państwa... 9 4. Funkcje państwa w dziedzinie bezpieczeństwa narodowego... 11 Rozdział II. Organy parlamentarne właściwe w sprawach bezpieczeństwa i porządku publicznego (dr hab. Jarosław Szymanek UW)... 15 5. Uwagi wprowadzające... 16 6. Komisja Administracji i Spraw Wewnętrznych... 23 7. Komisja Obrony Narodowej... 38 8. Komisja do Spraw Służb Specjalnych... 42 Rozdział III. Kompetencje konstytucyjnych organów władzy wykonawczej w zakresie bezpieczeństwa państwa (dr Mariusz Paździor WSEiI)... 53 9. Uwagi wprowadzające... 53 10. Kompetencje Prezydenta RP w zakresie bezpieczeństwa państwa... 55 I. Rada Bezpieczeństwa Narodowego... 59 11. Kompetencje Rady Ministrów w zakresie bezpieczeństwa państwa... 60 I. Minister Obrony Narodowej... 66 Rozdział IV. Rządowe ograny konsultacyjno-doradcze (prof. dr hab. Marek Kucharski)... 69 12. Kolegium do Spraw Służb Specjalnych... 69 I. Uwarunkowania funkcjonowania rządowego organu doradczo-konsultacyjnego... 69 II. Geneza powstania Kolegium do Spraw Służb Specjalnych... 72 III. Rozwiązania w sferze nadzoru i koordynacji po reformie 2002 r.... 74 13. Rządowe Centrum Bezpieczeństwa... 78 I. Geneza Rządowego Centrum Bezpieczeństwa (RCB)... 78 II. Procedury prawne i nowelizacje funkcjonowania RCB... 80 III. Struktury i zadania... 83
VI Spis treści Rozdział V. Siły Zbrojne (prof. dr hab. Stanisław Śladkowski AON)... 89 14. Współczesny charakter zagrożeń bezpieczeństwa Polski... 89 I. Ogólne aspekty zagrożeń bezpieczeństwa... 89 II. System obronny RP... 92 III. Siły Zbrojne RP a bezpieczeństwo państwa... 94 IV. Struktura organizacyjna i funkcje Sił Zbrojnych RP... 95 1. Wojska Operacyjne... 96 2. System Wsparcia Narodowego i zabezpieczenie Sił Zbrojnych RP... 96 3. Skład Sił Zbrojnych RP... 97 15. Wojska lądowe... 98 I. Przeznaczenie i zadania... 98 II. Skład Wojsk Lądowych... 99 1. Rodzaje wojsk w Wojskach Lądowych... 99 16. Siły powietrzne... 103 I. Przeznaczenie i zadania... 103 II. Rodzaje wojsk w Siłach Powietrznych... 104 17. Marynarka wojenna... 105 I. Przeznaczenie i zadania... 105 II. Skład, organizacja, wyposażenie Marynarki Wojennej... 106 1. Struktura... 107 2. Wyposażenie... 110 18. Wojska specjalne... 110 I. Przeznaczenie i zadania... 110 II. Struktura i wyposażenie... 111 19. Narodowe Siły Rezerwowe... 112 I. Geneza i ewolucja NSR... 112 II. Podstawy prawne funkcjonowania NSR... 113 III. Tryb funkcjonowania NSR... 115 1. Zadania NSR... 115 2. Szkolenia w ramach NSR... 116 3. Procedury powołania do NSR... 117 Rozdział VI. Służby specjalne (prof. dr hab. Feliks Prusak UKSW)... 119 20. Specyfika działania służb specjalnych... 119 I. Istota i charakter działania służb specjalnych... 119 II. Dorobek literatury przedmiotu... 121 III. Klasyfikacja rodzajowa służb specjalnych... 121 IV. Czynności operacyjno-rozpoznawcze jako formuła aktywności służb specjalnych... 122 V. Nadzorcza rola Kolegium do Spraw Służb Specjalnych... 125 VI. Zagraniczne służby specjalne... 127 21. Geneza polskich służb specjalnych... 129 I. Obszar retrospekcji... 129 II. Resortowe służby specjalne... 130 III. Wojskowe służby specjalne w latach 1945 1990... 133 IV. Transformacja ustrojowa służb specjalnych... 134 V. Uogólnienie retrospekcji i historycznych konotacji... 139
Spis treści VII 22. Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego... 140 I. Podstawa prawna działania i pozycja ustrojowa... 140 II. Kompetencje i zadania... 141 III. Struktura organizacyjna... 143 IV. Uprawnienia funkcjonariuszy... 145 23. Agencja Wywiadu... 147 I. Podstawa prawna działania i pozycja ustrojowa... 147 II. Kompetencje i zadania... 148 III. Struktura organizacyjna... 149 IV. Uprawnienia funkcjonariuszy... 150 24. Centralne Biuro Antykorupcyjne... 152 I. Podstawa prawna działania i pozycja ustrojowa... 152 II. Specyficzny przedmiot działania CBA... 153 III. Kompetencje i zadania... 155 IV. Struktura organizacyjna... 156 V. Uprawnienia funkcjonariuszy... 159 25. Służba Kontrwywiadu Wojskowego... 160 I. Podstawa prawna i pozycja ustrojowa... 160 II. Kompetencje i zadania... 161 III. Struktura organizacyjna... 163 IV. Uprawnienia funkcjonariuszy... 165 26. Służba Wywiadu Wojskowego... 168 I. Podstawa prawna i pozycja ustrojowa... 168 II. Kompetencje i zadania... 168 III. Struktura organizacyjna... 169 IV. Uprawnienia funkcjonariuszy... 172 27. Służby rozpoznania sił zbrojnych... 173 Rozdział VII. Formacje policyjne... 175 28. Policja (dr hab. Jarosław Majewski prof. UKSW)... 175 I. Geneza i ewolucja instytucji... 175 II. Podstawy prawne funkcjonowania Policji... 180 III. Charakterystyka formacji... 181 1. Zadania Policji... 181 2. Skład i organizacja Policji... 182 3. Formy i sposoby działania Policji... 185 4. Odpowiedzialność policjantów... 190 29. Żandarmeria Wojskowa (dr hab. Bogumił Szmulik prof. UKSW)... 192 I. Geneza... 193 1. Żandarmeria jako formacja w XIX w.... 193 2. Żandarmeria w II Rzeczypospolitej... 194 II. Żandarmeria Wojskowa po 1990 r... 195 1. Uwagi wstępne... 195 2. Zakres działania... 195 3. Organizacja... 198 4. Żołnierze zawodowi, żołnierze i pracownicy Żandarmerii Wojskowej... 199
VIII Spis treści 30. Straż Graniczna (dr hab. Jarosław Majewski prof. UKSW)... 200 I. Geneza i ewolucja instytucji... 200 II. Podstawy prawne działania Straży Granicznej... 203 III. Charakterystyka formacji... 204 1. Zadania Straży Granicznej... 204 2. Skład i organizacja Straży Granicznej... 207 3. Formy i sposoby działania Straży Granicznej... 210 4. Odpowiedzialność funkcjonariuszy Straży Granicznej... 217 31. Służba Więzienna (dr hab. Jarosław Majewski prof. UKSW)... 221 I. Geneza i ewolucja instytucji... 222 II. Podstawy prawne funkcjonowania Służby Więziennej... 225 III. Charakterystyka formacji... 226 1. Zadania Służby Więziennej... 226 2. Skład i organizacja... 227 3. Formy i sposoby działania Służby Więziennej... 232 4. Odpowiedzialność funkcjonariuszy Służby Więziennej... 235 32. Inspekcja Transportu Drogowego (dr hab. Bogumił Szmulik prof. UKSW)... 238 I. Geneza... 239 II. Kompetencje... 239 III. Organizacja... 240 IV. Uprawnienia pracowników Inspekcji Transportu Drogowego... 245 Rozdział VIII. Instytucje zabezpieczające (mgr Bartłomiej Starzec UKSW)... 251 33. Państwowa Straż Pożarna... 251 I. Geneza i ewolucja instytucji... 251 II. Podstawy prawne funkcjonowania... 253 III. Pozycja ustrojowa... 254 1. Skład i organizacja... 254 2. Kompetencje... 255 IV. Tryb funkcjonowania... 258 V. Odpowiedzialność... 259 34. Obrona Cywilna Kraju... 260 I. Geneza i ewolucja instytucji... 261 II. Podstawy prawne funkcjonowania... 264 III. Pozycja ustrojowa... 265 1. Skład i organizacja... 265 2. Kompetencje... 265 IV. Tryb funkcjonowania... 268 V. Odpowiedzialność... 269 35. Agencje Ochrony Mienia... 270 I. Geneza i ewolucja instytucji... 270 II. Podstawy prawne funkcjonowania... 271 III. Pozycja ustrojowa... 272 1. Skład i organizacja... 272 2. Kompetencje... 273 IV. Tryb funkcjonowania... 274 V. Odpowiedzialność... 278
Spis treści IX 36. Służba Ochrony Lotnisk... 279 I. Geneza i ewolucja instytucji... 280 II. Podstawy prawne funkcjonowania... 280 III. Pozycja ustrojowa... 281 1. Skład i organizacja... 281 2. Kompetencje... 282 IV. Tryb funkcjonowania... 282 V. Odpowiedzialność... 285 37. Straż Ochrony Kolei... 285 I. Geneza i ewolucja instytucji... 286 II. Podstawy prawne funkcjonowania... 289 III. Pozycja ustrojowa... 290 1. Skład i organizacja... 290 2. Kompetencje... 291 IV. Tryb funkcjonowania... 293 V. Odpowiedzialność... 294 38. Służba Celna... 295 I. Geneza i ewolucja instytucji... 295 II. Podstawy prawne funkcjonowania... 297 III. Pozycja ustrojowa... 298 1. Skład i organizacja... 298 2. Kompetencje... 299 IV. Tryb funkcjonowania... 301 V. Odpowiedzialność... 302 Rozdział IX. Służby ochrony władz... 305 39. Biuro Ochrony Rządu (prof. dr hab. Marek Kucharski)... 305 I. Istota, geneza i ewolucja BOR... 305 II. Struktura organizacyjna Biura Ochrony Rządu... 309 III. Zadania BOR... 310 IV. Działania ochronne funkcjonariuszy BOR... 312 V. Współdziałanie BOR z innymi służbami... 318 VI. Prawa i obowiązki funkcjonariuszy BOR... 320 VII. Współpraca BOR ze służbami innych krajów... 323 40. Straż Marszałkowska (dr hab. Bogumił Szmulik prof. UKSW)... 325 I. Geneza i ewolucja Straży Marszałkowskiej w I Rzeczypospolitej... 325 II. Instytucja Straży Marszałkowskiej w II Rzeczypospolitej... 327 III. Straż Marszałkowska po zakończeniu II wojny światowej... 330 IV. Straż Marszałkowska po uchwaleniu Konstytucji RP z 2.4.1997 r.... 332 1. Uwagi ogólne... 332 2. Zadania... 333 3. Skład i organizacja... 335 Rozdział X. Straże lokalne i sektorowe (mgr Andrzej Pogłódek UKSW)... 343 41. Straże Gminne... 343 I. Geneza i ewolucja instytucji... 343 II. Podstawy prawne funkcjonowania... 344
X Spis treści III. Pozycja ustrojowa... 346 1. Skład i organizacja... 346 2. Kompetencje... 348 IV. Tryb funkcjonowania... 350 V. Odpowiedzialność... 354 42. Straż Leśna... 355 I. Geneza i ewolucja instytucji... 355 II. Wskazanie podstaw prawnych funkcjonowania... 357 III. Pozycja ustrojowa... 357 1. Skład i organizacja... 357 2. Kompetencje... 360 IV. Tryb funkcjonowania... 360 V. Odpowiedzialność... 364 43. Straż Parku Narodowego... 366 I. Geneza i ewolucja instytucji... 366 II. Podstawy prawne funkcjonowania... 369 III. Pozycja ustrojowa... 370 1. Skład i organizacja... 370 2. Kompetencje... 372 IV. Tryb funkcjonowania... 372 V. Odpowiedzialność... 375 44. Państwowa Straż Łowiecka... 376 I. Geneza i ewolucja instytucji... 377 II. Podstawy prawne funkcjonowania... 379 III. Pozycja ustrojowa... 380 1. Skład i organizacja... 380 2. Kompetencje... 382 IV. Tryb funkcjonowania... 384 V. Odpowiedzialność... 387 45. Państwowa Straż Rybacka... 388 I. Geneza i ewolucja instytucji... 388 II. Wskazanie podstaw prawnych funkcjonowania... 390 III. Pozycja ustrojowa... 390 1. Skład i organizacja... 390 2. Kompetencje... 392 IV. Tryb funkcjonowania... 393 V. Odpowiedzialność... 396 46. Służba Ochrony Metra... 398 I. Geneza i ewolucja instytucji... 398 II. Podstawy prawne funkcjonowania... 399 III. Pozycja ustrojowa... 401 1. Skład i organizacja... 401 2. Kompetencje... 404 IV. Tryb funkcjonowania... 404 V. Odpowiedzialność... 408
Spis treści XI Rozdział XI. Stany nadzwyczajne (dr Mariusz Paździor)... 411 47. Pojęcie i istota stanów nadzwyczajnych... 411 48. Zasady ogólne wprowadzenia stanów nadzwyczajnych... 414 49. Konsekwencje wprowadzenia stanów nadzwyczajnych... 416 I. Modyfikacja zasad sprawowania władzy publicznej... 416 II. Ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela... 419 50. Przesłanki wprowadzenia stanu wojennego... 426 51. Rozporządzenie z mocą ustawy w czasie stanu wojennego... 429 52. Przesłanki wprowadzenia stanu wyjątkowego... 430 53. Przesłanki wprowadzenia stanu klęski żywiołowej... 433 Indeks rzeczowy... 437