ZATRUCIA GRZYBAMI Zbieranie grzybów w Polsce jest bardzo popularne. Są one cenione ze względu na walory smakowe, ale jednocześnie mogą stać się przyczyną śmiertelnych zatruć pokarmowych. Dlatego teŝ, zanim udamy się na grzybobranie, starajmy się poznać gatunki trujące. W Polsce rośnie wiele gatunków grzybów o róŝnej toksyczności. Większość najbardziej niebezpiecznych grzybów posiada na spodniej stronie kapelusza blaszki (cienkie listewki). NaleŜą do nich wszystkie muchomory, które posiadają: - białe blaszki niezmienne w trakcie wegetacji, - bulwiasto zgrubiałą podstawę trzonu, - zwisający pierścień, przyrośnięty w górnej części trzonu. Wśród wielu gatunków muchomorów zatrucia śmiertelne wywołują zielonkawo zabarwiony muchomor sromotnikowy (zdjęcia poniŝej) i podobne do niego lecz całe białe muchomory jadowity i wiosenny. Muchomor sromotnikowy Jeden średni owocnik muchomora sromotnikowego moŝe spowodować śmierć dorosłego człowieka. Na ogół śmiertelna dawka dla dorosłych wynosi 50 g świeŝego grzyba, natomiast dla dzieci, śmiertelna moŝe być juŝ dawka 5 10 g. W wyniku zatrucia następuje uszkodzenie narządów miąŝszowych, głównie wątroby. Trucizny zawarte w tych muchomorach nie rozpuszczają się w wodzie, dlatego obgotowywanie grzybów nie powoduje zmniejszenia ich właściwości trujących. Nie istnieją równieŝ domowe metody rozpoznawania gatunków trujących (zabarwienie cebuli podczas gotowania, ciemnienie srebrnej łyŝeczki, gorzki smak). Tylko bezbłędne odróŝnienie gatunków jadalnych i trujących chroni przed niebezpiecznymi zatruciami.
Często zbieracze grzybów odcinają sam kapelusz, co w przypadku muchomora nie pozwala na odróŝnienie go od podobnie wyglądających gatunków grzybów jadalnych. Muchomor sromotnikowy najczęściej bywa mylony z: zielono zabarwionymi gołąbkami gąskami zielonkami czubajką kanią (róŝne stadia rozwoju owocnika)
Muchomory wiosenny i jadowity bywają mylone z owocnikami dziko rosnących pieczarek. Pomyłki zdarzają się najczęściej wtedy, gdy zbieramy bardzo młode pieczarki, u których barwa blaszek nie osiągnęła jeszcze właściwego koloru (jest jasnobeŝowa). róŝne gatunki pieczarek Do grzybów powodujących równieŝ zatrucia śmiertelne wskutek uszkodzenia nadnerczy, nerek i wątroby, naleŝy zasłonak rudy i piestrzenica kasztanowata. Zatrucia tymi grzybami zdarzają się jednak znacznie rzadziej niŝ muchomorami. Zasłonak rudy - owocnik średniej wielkości, cynamonowo-rudy z brunatno- Ŝółtym trzonem jest grzybem śmiertelnie trującym, powodującym zanik nadnerczy. Zatrucie moŝe wystąpić po 2 dniach, ale niekiedy i po 2 tygodniach. Zawiera truciznę, która nie rozpuszcza się w wodzie i dlatego gotowanie nie zmniejsza toksyczności tego grzyba. Piestrzenica kasztanowata grzyb o pofałdowanej brązowej główce osadzonej na bruzdowatym białym trzonie, to równieŝ grzyb trujący. Traci on właściwości trujące podczas suszenia przy duŝym dostępie powietrza. Inną nie mniej waŝną grupę grzybów stanowią gatunki, które zawierzają trucizny atakujące system nerwowy. Do najbardziej znanych naleŝą strzępiaki, lejkówki, czernidlaki, muchomor czerwony oraz muchomor plamisty, mylony z czubajką kanią.
Muchomor plamisty - owocnik brązowoŝółty, brązowoszary lub ciemno brązowy, pokryty białymi łatkami. Brzeg owocnika wyraźnie prąŝkowany. Blaszki białe, gęste. W górnej części długiego trzonu przyrośnięty pierścień, dolna część trzonu bulwiasto zgrubiała z jednym lub kilkoma wałeczkami. Objawy zatrucia występują po 2-3 godz. po spoŝyciu. Strzępiak ceglasty - kapelusz u młodych owocników blado - Ŝółty,później - o zabarwieniu łuski dojrzałej cebuli. Brzeg kapelusz popękany i postrzępiony. Blaszki u młodych białawe, u starszych oliwkowo - brązowe. Objawy zatrucia występują po 30 min. po spoŝyciu potrawy grzybowej. Do tej grupy zalicza się równieŝ krowiaka podwiniętego, popularnie zwanego olszówką. Olszówka zawiera truciznę rozpuszczalną w wodzie. Obgotowywanie zmniejsza właściwości trujące tego gatunku, ale nie likwiduje ich zupełnie. Stąd grzyby te u niektórych osób mogą nie wywołać widocznych objawów zatrucia, a występujące zaburzenia w oddychaniu i krąŝeniu niekiedy nie są kojarzone ze spoŝyciem grzyba. Trzecią grupę stanowią grzyby powodujące zatrucia, biegunki i wymioty prowadzące do odwodnienia organizmu oraz duŝe osłabienie - po 3-4 godzinach od spoŝycia. Są to róŝne gołąbki, mleczaje, gąski, maślanki wiązkowa i ceglasta, niektóre czubajki, muchomor cytrynowy, pieczarka Ŝółtawa, wieruszka ciemna, niektóre goździeńce. Wszystkie w/w wymienione grzyby posiadają na spodniej stronie kapelusza blaszki.
Najsmaczniejsze grzyby jadalne mają na spodniej stronie kapelusza rurki (przypominające gąbkę), dlatego popularnie nazywamy je rurkowymi. W tej grupie nie spotyka się grzybów śmiertelnie trujących. Borowik szatański (nie spotykany w Polsce od 1932r.) nie jest śmiertelnie trujący, a jedynie u osób sprawdzających smak grzyba w lesie na surowo, moŝe spowodować zaburzenia Ŝołądkowo-jelitowe. Natomiast popularnie nazywany szatanem goryczak Ŝółciowy, nie posiada właściwości trujących, jest jedynie bardzo gorzki i z tego powodu niejadalny. Goryczak Ŝółciowy Borowik szatański Gdyby grzybiarze zechcieli zrezygnować ze zbierania grzybów blaszkowych, mało sobie znanych, wówczas praktycznie wyeliminowanoby zatrucia pokarmowe grzybami, a grzybobranie nigdy nie kończyłoby się tragedią. Zatrucia grzybami moŝesz uniknąć, jeŝeli: Zachowasz rozwagę i będziesz zbierał tylko gatunki dobrze ci znane. Ze ściółki będziesz wyjmował cale owocniki, zwracając równieŝ uwagę na trzon, który zawiera waŝne charakterystyczne cechy umoŝliwiające odróŝnienie gatunków trujących od jadalnych. Przy zbieraniu grzybów obejrzysz dokładnie cały owocnik i ustalisz przynaleŝność gatunkową grzyba, a w przypadku wątpliwych danych okaz wyrzucisz. Nie będziesz zbierał owocników małych, u których nie wykształciły się jeszcze cechy danego gatunku. Będziesz pamiętał, Ŝe większość grzybów trujących to grzyby blaszkowe, a muchomory mają blaszki białe. Nie będziesz zbierał olszówek i innych grzybów szkodliwych dla zdrowia, powodujących zaburzenia Ŝołądkowo- jelitowe. Nie będziesz przechowywał potraw z grzybów nawet w lodówce, pamiętając, Ŝe psują się one łatwo i szybko i powstają w nich substancje trujące. Pamiętajmy, Ŝe wszystkie zatrucia objawiają się bólami głowy, brzucha, nudnościami i biegunką. Konieczna jest wtedy pomoc lekarza, Ŝadna inna nie pomoŝe, gdy stan zdrowia ciągle się pogarsza.
W przypadku zatruć grzybami nie istnieje leczenie domowym sposobem! Pamiętajmy, Ŝe przy zatruciach muchomorem sromotnikowym po ustąpieniu zaburzeń Ŝołądkowo jelitowych, występuje faza pozornej poprawy, po której stan chorego gwałtownie się pogarsza (toksyny nieodwracalnie uszkadzają narządy wewnętrzne, szczególnie wątrobę i nerki). KaŜda godzina jest waŝna! Tylko specjalistyczna i szybka pomoc medyczna moŝe choremu uratować Ŝycie! Jeśli masz wątpliwości, czy zebrane gatunki grzybów naleŝą do jadalnych, skorzystaj z porady fachowych pracowników Powiatowej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w Nowej Soli, którzy udzielają informacji od poniedziałku do piątku w godzinach pracy, w siedzibie Stacji przy ul. Wojska Polskiego 11 (pokój nr 10 i 11). A najlepiej - zrezygnuj ze zbierania grzybów blaszkowych, wówczas wyeliminujesz niebezpieczeństwo śmiertelnego zatrucia, a grzybobranie stanie się prawdziwą przyjemnością. Opracowała: mgr inŝ. Józefa Meissner -grzyboznawca W informacji wykorzystano m. in. fragmenty treści ulotki informacyjnej opracowanej przez: IRWiK - Ośrodek Poradnictwa Konsumenta PZH. Rok wydania 1993. Autor tekstu: dr Maria Klawitter.