KANCELARIA SEJMU BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ WYDZIAŁ ANALIZ EKONOMICZNYCH I SPOŁECZNYCH Wypadki drogowe w Polsce i wybranych krajach UE w latach 2000-2004 Sierpień 2005 Adam Kucharz Informacja Nr 1144 W 2004 r. doszło w Polsce do 51 069 wypadków drogowych. Było ich zdecydowanie mniej niż w przodujących pod tym względem w Unii Europejskiej Niemczech (ponad 350 tys.). Jednocześnie Polska zajmuje jedno z czołowych miejsc pod względem liczby osób zabitych w wypadkach drogowych oraz bezapelacyjnie pierwsze miejsce w Unii pod względem liczby osób zabitych na 100 wypadków.
BSiE 1 I. Wypadki drogowe w Polsce i ich skutki (w latach 2000-2004) 1. Ogólne dane na temat motoryzacji W tabeli 1. przedstawiono liczbę pojazdów silnikowych w Polsce w latach 2000-2003, z uwzględnieniem podziału na samochody osobowe, ciężarowe i motocykle 1. Jak łatwo zauważyć liczba pojazdów silnikowych na przestrzeni tylko czterech lat wzrosła o blisko 1 800 000 sztuk. Ponadto, Polska należy do krajów, w których występuje znaczny ruch tranzytowy. Do Polski wjechały następujące ilości samochodów kierowanych przez cudzoziemców: w 2000 r. 25 591 846, w 2001 r. 18 258 820, w 2002 r. 14 875 828, w 2003 r. 15 228 629. Tabela 1. Liczba pojazdów silnikowych w Polsce w latach 2000-2003 Rok Pojazdy silnikowe ogółem W tym: Samochody ciężarowwe Samochody osobo- Motocykle 2000 14 106 078 9 991 260 1 879 068 802 618 2001 14 724 293 10 503 052 1 979 293 802 752 2002 15 525 733 11 028 852 2 162 614 868 850 2003 15 899 195 11 243 827 2 191 762 845 456 2. Wypadki drogowe i ich skutki Liczba wypadków drogowych w Polsce maleje. Na przestrzeni lat 2000-2004 zanotowano blisko 11% spadek liczby wypadków. Maleje również liczba zabitych w omawianym okresie odnotowano spadek ich liczby na poziomie przekraczającym 9% (patrz tabela 2.). Tym niemniej, liczba zabitych utrzymuje się na bardzo wysokim najwyższym w krajach Unii Europejskiej poziomie. Tabela 2. Liczba wypadków drogowych i ich skutki w Polsce w latach 2000-2004 Rok Liczba wypadków Liczba zabitych Liczba rannych 2000 57 331 6 294 71 638 2001 53 799 5 534 68 194 2002 53 559 5 827 67 498 2003 51 078 5 640 63 900 2004 51 069 5 712 64 661 1 Oczywiście wymienione trzy rodzaje pojazdów silnikowych nie wyczerpują zbioru, należą do niego chociażby różnego rodzaju maszyny robocze dopuszczone do ruchu po drogach publicznych.
2 BSiE Oprócz zdarzeń drogowych klasyfikowanych jako wypadki do jednostek Policji zgłaszane są również tzw. kolizje drogowe ich liczba systematycznie rośnie. Na przestrzeni ostatnich pięciu lat (2000-2005) zanotowano prawie 27% wzrost liczby kolizji drogowych (patrz tabela 3.). Tabela 3. Liczba kolizji drogowych w Polsce w latach 2000-2004 Rok 2000 2001 2002 2003 2004 Liczba kolizji 335 717 342 408 358 807 367 700 424 938 Interesujące wydaje się porównanie stanu bezpieczeństwa ruchu drogowego w poszczególnych województwach. W latach 2000-2004, jeśli chodzi o liczbę wypadków drogowych i ich skutki, zdecydowane pierwsze miejsce zajmuje województwo śląskie (patrz tabela 4.). Liczba wypadków w tym okresie nieznacznie wzrosła (o 2,1%), chociaż w skali kraju, jak to już zauważono wyżej, wystąpił spadek (o 11%). Trzeba zauważyć, iż pod względem ilości zabitych pierwsze miejsce przypada nieodmiennie województwu mazowieckiemu, a drugie wielkopolskiemu. Należy przy tym pamiętać, iż pomiędzy poszczególnymi województwami zachodzą istotne różnice zarówno w ilości mieszkańców, powierzchni, ilości pojazdów silnikowych, natężeniu ruchu drogowego itp., wobec czego, dla oceny i porównania stanu bezpieczeństwa w poszczególnych województwach bardziej miarodajne są wskaźniki ilości osób zabitych i rannych na 100 wypadków drogowych oraz wartości wskaźników wypadków, zabitych i rannych na 100 000 mieszkańców. W omawianym okresie (2000-2004) wartości wskaźników z pierwszej grupy były zdecydowanie najwyższe dla województwa lubuskiego (patrz tabela 5), a z drugiej dla województwa łódzkiego (patrz tabela 6.). Trudno określić jakieś prawidłowości wartości wskaźników rosną, bądź maleją w poszczególnych latach i nie pozostają w żadnej korelacji ze wskaźnikami dla całego kraju. Tabela 4. Liczba wypadków oraz ich skutki w województwie śląskim w latach 2000-2004 Rok Liczba wypadków Liczba zabitych Liczba rannych Liczba wypadków w całej Polsce 2000 6898 588 2 8512 57 331 2001 6496 457 3 8218 53 799 2002 6 421 513 4 7 930 53 559 2003 6 379 513 5 7 814 51 078 2004 7 046 511 6 8 703 51 069 2 W 2000 r. województwo śląskie znalazło się na trzecim miejscu pod względem ilości zabitych, najwięcej zabitych było w województwie mazowieckim (843), następnie wielkopolskim (603). 3 W 2001 r. województwo śląskie znalazło się na trzecim miejscu pod względem ilości zabitych, najwięcej zabitych było w województwie mazowieckim (775), następnie wielkopolskim (495). 4 W 2002 r. województwo śląskie znalazło się na trzecim miejscu pod względem ilości zabitych, najwięcej zabitych było w województwie mazowieckim (696), następnie wielkopolskim (520). 5 W 2003 r. województwo śląskie znalazło się na trzecim miejscu pod względem ilości zabitych, najwięcej zabitych było w województwie mazowieckim (565), następnie wielkopolskim (525). 6 W 2004 r. województwo śląskie znalazło się na trzecim miejscu pod względem ilości zabitych, najwięcej zabitych było w województwie mazowieckim (569), następnie wielkopolskim (540).
BSiE 3 Tabela 5. Wskaźniki ilości zabitych i rannych na 100 wypadków drogowych w województwie lubuskim w latach 2000-2004 Rok Wskaźnik zabitych Wskaźnik zabitych dla całej Polski Wskaźnik rannych Wskaźnik rannych dla całej Polski 2000 19,47 10,47 124,84 7 124,96 2001 18,10 10,29 133,58 126,76 8 2002 22,15 10,88 135,54 126,02 2003 22,84 11,04 133,88 125,10 2004 19,8 11,20 142,70 126,60 Tabela 6. Wskaźniki ilości wypadków, zabitych i rannych na 100 000 mieszkańców w województwie łódzkim w latach 2000-2004 Rok Wskaźnik wypadków Wskaźnik wypadków dla Polski Wskaźnik zabitych Wskaźnik zabitych dla Polski Wskaźnik rannych Wskaźnik rannych dla Polski 2000 177,96 148,35 19,07 9 16,29 210,82 10 185,37 2001 182,50 139,20 17,10 11 14,30 223,70 176,50 2002 175,90 138,60 19,30 12 15,10 210,50 13 174,70 2003 177,90 133,70 18,90 14 14,80 213,80 167,30 2004 186,10 133,70 16,90 15 14,90 225,40 169,40 3. Czas i miejsce występowania wypadków drogowych 3.1 Czas występowania wypadków drogowych miesiące, dni tygodnia i pora dnia Generalnie, najwięcej wypadków ma miejsce w miesiącach letnich i jesiennych (od czerwca do października) i jest to zjawisko obserwowane od wielu lat. Uważa się, iż jedną z przyczyn tego stanu jest znacznie zwiększone natężenie ruchu drogowego w okresie wakacyjnym oraz pogorszenie, i częste, i nagłe zmiany warunków atmosferycznych w okresie jesiennym [1, 2, 3, 4, 5]. W wymienionych miesiącach ilość wypadków jest z reguły na poziomie około 9,5% wszystkich wypadków w ciągu roku, przy czym bywa wyższa w październiku 2001 r. była na poziomie 10,3%, a w tym samym miesiącu następnego roku na poziomie 10,2%. Najmniejszą liczbę wypadków obserwuje się w miesiącach styczeń-luty. Za przyczynę uznaje się fakt, iż kierujący pojazdami mają świadomość możliwości zaistnienia niekorzyst- 7 W 2000 r. województwo lubuskie z podaną wartością wskaźnika zajmowało dopiero siódme miejsce wśród województw, zdecydowanie na czele znajdowało się województwo opolskie ze wskaźnikiem o wartości 134,56. 8 W 2001 r. województwo lubuskie z podaną wartością wskaźnika zajmowało drugie miejsce wśród województw, na czele znajdowało się województwo opolskie z nieznacznie wyższą wartością wskaźnika (135,00). 9 Wyższy wskaźnik zabitych na 100 000 mieszkańców zanotowano w województwie mazowieckim (24,40), małopolskim (218,53) i świętokrzyskim (212,05). 10 Wyższy wskaźnik rannych na 100 000 mieszkańców zanotowano w województwie wielkopolskim (221,68), warmińsko-mazurskim (22,0) i świętokrzyskim (17,1). 11 Wyższy wskaźnik zabitych na 100 000 mieszkańców zanotowano w województwie mazowieckim (22,4) i warmińsko-mazurskim (18,9). 12 Wyższy wskaźnik zabitych na 100 000 mieszkańców zanotowano w województwie mazowieckim (26,1) i świętokrzyskim (22,1). 13 Wyższy wskaźnik zabitych na 100 000 mieszkańców zanotowano w województwie pomorskim (222,0). 14 Wyższy wskaźnik zabitych na 100 000 mieszkańców zanotowano w województwie mazowieckim (23,8) i warmińsko-mazurskim (18,9). 15 Wyższy wskaźnik zabitych na 100 000 mieszkańców zanotowano w województwie mazowieckim (24,0), warmińsko-mazurskim (22,0) i świętokrzyskim (17,1).
4 BSiE nych warunków drogowych, a ciężka sytuacja na drodze powoduje zwiększenie uwagi i bardziej ostrożne zachowanie się kierowców. Obserwacja wypadków w skali tygodnia prowadzi do wniosku, iż najwięcej z nich oraz największa liczba osób zabitych i rannych ma miejsce w piątki, soboty i poniedziałki. W niedziele, kiedy to występuje wzmożenie ruchu drogowego związane z powrotami z wyjazdów pozamiejskich, obserwuje się najmniejszą ilość wypadków. Fakt ten tłumaczony jest zmniejszeniem się ruchu na obszarach zabudowanych (gdzie notuje się ponad 70% wszystkich wypadków 16 ) i przeniesieniu go poza ten obszar, szczególnie w godzinach popołudniowych i wczesnowieczornych [1, 2, 3, 4, 5]. Procentowy rozkład wypadków w wymienione dni w latach 2000-2004 prezentuje tabela 7. Tabela 7. Rozkład procentowy wypadków drogowych i ich skutków w piątki, soboty, niedziele i poniedziałki w latach 2000-2004 Dzień/rok Wypadki 2000 2001 2002 2003 2004 Piątek Wypadki[%] 16,5 16,3 16,2 16,8 16,3 Zabici [%] 15,1 15,7 15,4 17,0 15,3 Ranni [%] 16,0 16,0 15,9 16,3 15,9 Sobota Wypadki[%] 15,2 14,7 15,5 14,7 15,1 Zabici[%] 17,4 15,8 16,1 16,3 16,8 Ranni [%] 15,8 15,7 16,1 15,5 15,9 Niedziela Wypadki[%] 12,9 12,2 12,7 12,3 12,7 Zabici [%] 16,4 15,0 15,9 15,6 15,6 Ranni [%] 15,0 14,1 14,6 14,1 14,5 Poniedziałek Wypadki[%] 14,2 14,9 14,2 14,8 14,3 Zabici[%] 12,6 14,1 14,0 14,0 13,0 Ranni[%] 13,8 14,5 13,8 14,3 14,2 Jeśli chodzi o porę dnia to w omawianym okresie (2000-2004) największe nasilenie wypadków drogowych miało miejsce w godzinach 16-19 (szczególnie między godziną 16 i 18), przy czym najwięcej osób zostało rannych w godzinach 16-19, a najwięcej zabitych w godzinach 17-21. Najmniej wypadków wydarzyło się w godzinach 24-5 rano i w tym też czasie najmniej osób zostało rannych oraz poniosło śmierć. 3.2 Miejsca powstawania wypadków drogowych Jak już wspomniano wyżej, najwięcej wypadków miało miejsce na obszarach zabudowanych ponad 70% ogółu wypadków. Przy czym należy podkreślić, iż w ciągu roku więcej osób ginie w wypadkach mających miejsce na terenie niezabudowanym, niż na obszarze zabudowanym 16. Przyczyny upatruje się w następujących faktach: w terenie niezabudowanym kierowcy rozwijają większe prędkości, często w jednym pojeździe ginie więcej niż jedna osoba, pomoc lekarska przychodzi znacznie później niż w mieście. W tabeli 8. zebrano dane na temat ilości wypadków, zabitych i rannych w terenie zabudowanym i niezabudowanym, i praktycznie we wszystkich przypadkach można zauważyć tendencję spadkową. 16 W 2004 r. było to 71,9%, w 2003 r. 72,3%, w 2002 r. 72,2%, 2001 r. 71,95 i 2000 r. 72,0%.
BSiE 5 Tabela 8. Ilość wypadków, liczba zabitych i rannych na terenie zabudowanym i niezabudowanym w latach 2000-2004 Wypadki Teren 2000 r. 2001 r. 2002 r. 2003 r. 2004 r. Wypadki zabudowany 41 485 38 690 38 652 36 912 36 694 niezabudowany 15 846 15 109 14 907 14 166 14 375 Zabici zabudowany 2 880 2 528 2 762 2 654 2 755 niezabudowany 3 414 3 006 3 065 2 954 2 975 Ranni zabudowany 49 594 46 480 46 387 44 147 44 372 niezabudowany 22 044 21 714 21 111 19 753 20 289 Charakterystyczne jest, iż zdecydowanie najwięcej wypadków miało miejsce na prostych odcinkach drogi i na skrzyżowaniu z drogą z pierwszeństwem przejazdu. W miejscach tych zdarzyło się blisko 80% wszystkich wypadków i zginęło w nich około 80% ogółu zabitych w wypadkach drogowych, a rannych zostalo blisko 78% ogółu rannych. W tabeli 9. przedstawiono szczegółowe dane dotyczące wypadków i ich skutków, na prostym odcinku drogi i skrzyżowaniu z drogą z pierwszeństwem przejazdu. Tabela 9. Rozkład procentowy wypadków, zabitych i rannych na prostym odcinku drogi i skrzyżowaniu z drogą z pierwszeństwem przejazdu (w latach 2000-2004) Typ drogi Wypadki 2000 r. 2001 r. 2002 r. 2003 r. 2004 r. Prosty odcinek drogi Wypadki[%] 58,5 58,5 58,8 58,0 57,5 Skrzyżowanie z drogą z pierwszeństwem przejazdu Zabici [%] 69,9 69,5 69,1 68,1 68,1 Ranni [%] 55,8 55,9 56,2 55,4 55,0 Wypadki[%] 21,3 21,4 20,7 21,1 21,2 Zabici[%] 10,0 11,6 10,4 11,2 11,4 Ranni [%] 22,0 22,1 21,6 22,1 22,3 4. Ofiary wypadków drogowych 4.1 Ofiary zabici i ranni Uczestnicy ruchu drogowego najczęściej ponoszą śmierć w wypadkach, które mają miejsce poza obszarem zabudowanym. W latach 2000-2004, w prawie co piątym takim zdarzeniu ginął człowiek, podczas gdy na obszarze zabudowanym proporcje te wyglądały następująco: w 2000 r. w co dwunastym, w 2001 r. w co czternastym, w 2002 r. w co piętnastym, w 2003 r. w co czternastym i w 2004 r. w co trzynastym. Wysoka śmiertelność w wypadkach na obszarze niezabudowanym jest zjawiskiem typowym, wynikającym z faktu rozwijania na tym obszarze nadmiernej prędkości oraz utrudnionego dostępu do pomocy medycznej. W ostatnich latach w wypadkach, do których doszło z powodu nadmiernej prędkości, zgon notowano w co siódmym takim wypadku. Tabela 10. przedstawia procentowy udział osób zabitych w wypadkach spośród różnych uczestników ruchu drogowego. Najwięcej zabitych było wśród kierowców i pasażerów samochodów osobowych oraz pieszych. Ponadto, wśród zabitych liczba mężczyzn była trzykrotnie wyższa od liczby kobiet, natomiast wśród rannych proporcja ta wynosi jak 60:40. Jest również prawidłowością ostatnich lat, iż najliczniejsza grupę wśród zabitych stanowią osoby w wieku 40-50 lat (około 1/3 ogółu zabitych), natomiast najwięcej osób rannych (około ¼ ogółu rannych), to osoby z grupy wiekowej 25-39 lat.
6 BSiE Tabela 10. Procentowy udział zabitych w wypadkach drogowych w latach 2000-2004, w zależności od rodzaju uczestnictwa w ruchu drogowym Ofiary [%]/Rok 2000 2001 2002 2003 2004 Kierowcy i pasażerowie samochodów 43,1 44,0 43,7 45,0 43,1 osobowych Piesi 35,8 33,7 34,1 33,3 34,8 Rowerzyści i motorowerzyści 12,2 12,1 12,7 12,4 13,0 Pozostali 17 8,9 10,2 9,5 9,3 9,1 Tabela 11. Procentowy udział osób rannych w wypadkach drogowych w latach 2000-2004, w zależności od rodzaju uczestnictwa w ruchu drogowym Ofiary [%]/Rok 2000 2001 2002 2003 2004 Kierowcy i pasażerowie samochodów 51,9 53,0 53,4 58,8 54,4 osobowych Piesi 27,7 26,9 26,1 29,1 24,8 Rowerzyści i motorowerzyści 11,1 10,6 11,3 0,9 10,9 Pozostali 18 9,3 9,5 9,2 11,2 9,9 4.2 Bezpieczeństwo osób pieszych Najbardziej zagrożoną grupą uczestników ruchu drogowego są osoby piesze. Zazwyczaj jednak sami piesi powodują duże zagrożenie swoim zachowaniem. W 2004 r. spowodowali oni 15,7% wszystkich zdarzeń drogowych z ofiarami w ludziach, w 2003 r. 16,5%, w 2002 r. 17,1%, 2001 r. 17,7% i 2000 r. 18,8%. Analiza wypadków w miejscach udostępnionych dla ruchu pieszego (dane dotyczące wypadków i ich skutków w tych miejscach patrz tabela 12) prowadzi do wniosku, że zdecydowanie najwięcej zdarzeń drogowych występuje na przejściach dla pieszych. Liczba potrąceń w tych miejscach systematycznie rośnie, z 28,9% w 2000 r. do 29,4% w roku 2004. Wymienione potrącenia są skutkiem dwojakiego rodzaju zachowań. Po pierwsze, kierujący pojazdami nie zachowują należytej ostrożności zbliżając się do przejścia dla pieszych i często nie ustępują im pierwszeństwa; po drugie, nader często piesi nie uznają faktu, iż korzystanie z wyznaczonego przejścia nie upoważnia ich do wchodzenia na jezdnię bez wcześniejszego upewnienia się, czy nie spowoduje to zagrożenia bezpieczeństwa ruchu. Najwięcej potrąceń i najtragiczniejsze ich skutki notuje się od lat w czwartym kwartale roku. Wynika to z warunków klimatycznych, które powodują, że piesi są mniej widoczni. 17 Kierowcy i pasażerowie motocykli, kierowcy i pasażerowie samochodów ciężarowych, kierowcy i pasażerowie autobusów, kierowcy i pasażerowie ciągników, kierowcy i pasażerowie innych pojazdów. 18 Patrz przypis 17.
BSiE 7 Tabela 12. Wypadki w miejscach udostępnionych dla ruchu pieszego w latach 2000-2004 Rodzaj zdarzenia/rok 2000 2001 2002 2003 2004 Potrącenie osoby pieszej 10 050 19 9 341 20 8 899 21 8 550 22 8 421 23 Zabici 659 24 569 25 600 26 564 27 595 28 Ranni 10 235 29 9 530 30 9 125 31 8 762 32 8 572 33 5. Nietrzeźwi uczestnicy wypadków drogowych 34 Na przestrzeni lat 2000-2004 nastąpił zdecydowany spadek liczby wypadków z udziałem nietrzeźwych użytkowników dróg, chociaż w niektórych latach dał się zauważyć ich niewielki wzrost w porównaniu do roku poprzedzającego. W roku 2001 nastąpił spadek wymienionych wypadków w porównaniu z 2000 r. o 20,8%, natomiast w 2002 r. wzrost wyniósł 4,9% w porównaniu do roku 2001. Z kolei, w 2003 r. nastąpił spadek w porównaniu do roku poprzedzającego o 11,4%, natomiast w roku 2004 zanotowano niewielki wzrost o 0,2%. Nietrzeźwi najczęściej uczestniczą w zdarzeniach drogowych w ostatnich dniach tygodnia: w piątek (od 14,6% do 16,3% ogółu wypadków spowodowanych przez nietrzeźwych w latach 2000-2004), w sobotę (od 17,4% do 18,5%) i w niedzielę (od 17,4% do 19,4%). Niewątpliwie wynika to z faktu, iż w dni wolne od pracy wzrasta spożycie alkoholu. W trakcie doby kulminacja tego rodzaju wypadków występuje między godziną 18.00 a 21.00. W latach 2000-2004 w godzinach tych wydarzało się od 26,7% do 28,8% wszystkich wypadków z udziałem nietrzeźwych. Wypadki spowodowane przez nietrzeźwych kierujących pojazdami i pieszych utrzymywały się w latach 2000-2004 na praktycznie niezmiennym poziomie około 98% ogółu tego rodzaju wypadków. Szczegółowe dane liczbowe na temat wypadków i ich skutków z udziałem nietrzeźwych uczestników ruchu drogowego zaprezentowano w tablicach 13. i 14. Tabela 13. Liczba wypadków z udziałem nietrzeźwych uczestników ruchu drogowego w latach 2000-2004 Rok 2000 2001 2002 2003 2004 Wypadki 9 367 7 432 7 801 6 913 6 929 Zabici 1 156 801 932 844 837 Ranni 11 478 9 112 9 582 8 402 8 450 19 47,9% wszystkich wypadków z pieszymi. 20 48,7% wszystkich wypadków z pieszymi 21 47,8% wszystkich wypadków z pieszymi. 22 48,8% wszystkich wypadków z pieszymi. 23 49,2% wszystkich wypadków z pieszymi. 24 29,2% ogółu zabitych pieszych. 25 30,5% ogółu zabitych pieszych. 26 30,2% ogółu zabitych pieszych 27 30,0% ogółu zabitych pieszych. 28 29,9% ogółu zabitych pieszych. 29 51,6% ogółu rannych pieszych. 30 52,0% ogółu rannych pieszych. 31 51,7% ogółu rannych pieszych. 32 52,8% ogółu rannych pieszych. 33 53,4% ogółu rannych pieszych. 34 Dotyczy zarówno pieszych, jak i kierujących pojazdami.
8 BSiE Tabela 14. Wypadki drogowe spowodowane przez nietrzeźwych uczestników ruchu w latach 2000-2004, z podziałem na sprawców [w%] Wypadek/Rok 2000 2001 2002 2003 2004 z winy kierującego [%] 67,3 67,5 67,8 65,1 65,4 z winy pieszego [%] 29,8 30,0 30,0 32,2 31,3 z winy pasażera [%] 0,5 0,4 0,3 0,3 0,5 współwina [%] 0,9 0,8 0,8 0,9 1,2 z innych przyczyn [%] 1,5 1,3 1,1 1,5 1,6 II. Wypadki drogowe i ich skutki w wybranych krajach europejskich 1. Ogólne dane na temat motoryzacji Analiza wypadków drogowych i ich skutków, oderwana od szeregu charakterystycznych dla danego kraju czynników, może prowadzić do błędnych wniosków. W tablicy 15. zebrano charakterystyczne parametry dotyczące ruchu drogowego w wybranych krajach europejskich, jak np. długość sieci dróg publicznych, długość autostrad, czy liczba pojazdów silnikowych. Tabela 15. Parametry związane z ruchem drogowym w wybranych krajach europejskich Kraj Ludność [tys.] Długość sieci drogowej [km] Długość autostrad [km] Powierzchnia kraju [km²] Ilość pojazdów silnikowych [tys.] Liczba pojazdów dwukołowych [tys.] Ilość samochodów osobowych [tys.] Szwajcaria 7 318 1 304 41 293 4 888 765 3 754 Szwecja 8 941 212 000 1 545 449 964 4 998 321 4 045 Hiszpania 42196 665 636 504 750 25 170 3 658 18 688 Polska 38 191 377 289 405 322 577 15 899 1 245 11 244 Holandia 16 192 117 430 2 274 41 528 8 387 494 6 855 Niemcy 82 537 626 981 12 037 357 039 53 656 5 310 44 657 Francja 59 625 994 354 10 068 551 208 35 982 2 441 29160 Finlandia 5 206 79 064 603 338 145 2 657 224 2 195 Czechy 10 203 55 422 518 78 860 4 490 760 3 647 Austria 8 067 106 585 1 634 83 850 5 114 595 3 987 Źródło: IRTAD (International Road Traffic and Accident Database), opracowanie własne. 2. Wypadki drogowe i ich skutki W latach 2000-2003 najwięcej wypadków w Europie pod względem wypadków, oraz zabitych i rannych w nich miało miejsce w Niemczech, Francji i Hiszpanii (patrz tablica 16., 17., 18. i 19.). Polska w tym bilansie zajmuje również wysokie miejsce i pomimo tego, iż ma blisko 10% mniej ludności i 10 mln mniej pojazdów silnikowych niż Hiszpania, wyprzedza ją w ogólnej ilości osób zabitych w wypadkach drogowych.
BSiE 9 Tabela 16. Wypadki drogowe w wybranych krajach europejskich i w Polsce w 2003 r., zabici i ranni Kraj Liczba wypadków Liczba zabitych Liczba rannych Austria 46 426 931 56 881 Czechy 27 320 1 447 35 438 Finlandia 6 907 379 9 088 Francja 105 470 6 058 115 929 Niemcy 354 534 6 613 462 170 Holandia 33 538 1 028 37 976 Polska 51 078 5 640 63 900 Hiszpania 99 987 5 399 150 635 Szwecja 15 767 529 27 103 Szwajcaria 23 647 546 30 09 Tabela 17. Wypadki drogowe w wybranych krajach europejskich i Polsce w 2002 r., zabici i ranni Kraj Liczba wypadków Liczba zabitych Liczba rannych Austria 43 175 956 56 684 Czechy 26 586 1 431 34 389 Finlandia 6 196 415 8156 Francja 116 745 7 655 137 839 Niemcy 362 054 6 842 476 413 Holandia 35 313 987 40 682 Polska 53 559 5 827 67 498 Hiszpania 98 433 5 347 146 917 Szwecja 15 767 532 24 742 Szwajcaria 23 896 513 29 774 Tabela 18. Wypadki drogowe w wybranych krajach europejskich i Polsce w 2001 r., zabici i ranni Kraj Liczba wypadków Liczba zabitych Liczba rannych Austria 43 073 958 56 265 Czechy 26 027 1 334 33 676 Finlandia 6 451 433 8 411 Francja 116 745 8 160 153 945 Niemcy 375 345 6 977 494 775 Holandia 35 313 993 42 810 Polska 53 799 5 534 68 195 Hiszpania 100 393 5 517 149 599 Szwecja 15 767 554 22 327 Szwajcaria 23 896 544 30 160 Tabela 19. Wypadki drogowe w wybranych krajach europejskich i Polsce w 2000 r., zabici i ranni Kraj Liczba wypadków Liczba zabitych Liczba rannych Austria 42 126 976 54 929 Czechy 25 445 1 486 32 439 Finlandia 6 633 398 8 508 Francja 121 223 8 079 162 117 Niemcy 382 949 7 503 504 074 Holandia 37 947 1 082 46 084 Polska 57 331 6 294 71 638 Hiszpania 101 729 5 766 149 781 Szwecja 15 770 591 22 032 Szwajcaria 23 737 592 30 058
10 BSiE Porównując dane dotyczące wypadków drogowych należy mieć na uwadze fakt, że pomiędzy poszczególnymi państwami zachodzą istotne różnice, np. w ilości mieszkańców, powierzchni, ilości pojazdów silnikowych, natężeniu ruchu drogowego itp. Wobec tego, dla oceny i porównania stanu bezpieczeństwa w poszczególnych państwach najbardziej miarodajnym wskaźnikiem jest ilość zabitych i rannych na 100 wypadków drogowych (patrz tablica 20, 21, 22, 23). W latach 2000-2003, w ilości osób zabitych na 100 wypadków drogowych, wśród krajów ujętych w bazie IRTAD (International Road Traffic and Accident Database) przoduje niestety Polska (z liczbą 10-11 osób zabitych). W krajach o największej liczbie wypadków liczba osób zabitych na 100 wypadków jest blisko średnio od półtora do dwóch razy mniejsza (Francja, Hiszpania), aż do ponad 5 razy (Niemcy). W ilości osób rannych na 100 wypadków drogowych, w latach 2000-2003, wśród krajów ujętych w bazie IRTAD, nieodmiennie od lat na czele listy znajduje się Hiszpania i Szwecja. W Polsce liczba rannych jest na poziomie blisko 20% niższym. Tabela 20. Wypadki drogowe w wybranych krajach europejskich i Polsce w 2003 r. Zabici i ranni na 100 wypadków 35 Kraj Liczba zabitych Liczba rannych Austria 2 122,5 Czechy 5 129,7 Finlandia 6 131,6 Francja 6 128,5 Niemcy 2 130,3 Holandia 3 120,0 Polska 11 126,6 Hiszpania 5 150,6 Szwecja 3 147,6 Szwajcaria 2 126,2 Tabela 21. Wypadki drogowe w wybranych krajach europejskich i Polsce w 2002 r. Zabici i ranni na 100 wypadków Kraj Liczba zabitych Liczba rannych Austria 2 131,6 Czechy 5 129,3 Finlandia 7 131,6 Francja 7 130,7 Niemcy 2 131,6 Holandia 3 121,3 Polska 11 126,0 Hiszpania 5 149,3 Szwecja 3 156,9 Szwajcaria 2 125,9 35 Dane podawane przez bazę TRIAD mogą się nieco różnić od danych ze źródeł [1, 2, 3, 4, 5].
BSiE 11 Tabela 22. Wypadki drogowe w wybranych krajach europejskich i Polsce w 2001 r. Zabici i ranni na 100 wypadków Kraj Liczba zabitych Liczba rannych Austria 2,2 130,6 Czechy 5,1 129,4 Finlandia 6,7 130,4 Francja 7,0 131,9 Niemcy 1,8 131,8 Holandia 2,8 121,2 Polska 10,3 126,8 Hiszpania 5,5 149,0 Szwecja 3,5 141,6 Szwajcaria 2,3 126,2 Tabela 23. Wypadki drogowe w wybranych krajach europejskich i Polsce w 2000 r. Zabici i ranni na 100 wypadków Kraj Liczba zabitych Liczba rannych Austria 3 130,4 Czechy 5 127,5 Finlandia 6 128,3 Francja Niemcy 2 131,6 Holandia Polska 10,5 124,9 Hiszpania 6 147,2 Szwecja 4 139,7 Szwajcaria 2 126,6 3. Przestrzeganie elementarnych norm bezpieczeństwa Jedną z najbardziej podstawowych norm bezpieczeństwa, decydującą często o przeżyciu w wypadku drogowym, jest używanie pasów bezpieczeństwa. Tylko w dwóch krajach europejskich (Niemczech i Francji) odsetek kierowców używających pasów bezpieczeństwa niezależnie od rodzaju drogi po której się poruszają, przekracza 90%. W innych krajach jest wręcz zastraszająco niski (patrz tablica 24). Tabela 24. Odsetek kierowców samochodów używających pasów bezpieczeństwa w wybranych krajach w 2002 r. Kraj Drogi miejskie Drogi lokalne Autostrady Szwecja 87 90 98 Szwajcaria 68 82 89 Polska 75 Niemcy 90 92 92 Holandia 74 85 86 Hiszpania Francja 95 95 97 Finlandia 80 93 Czechy 43 63 81 Austria 70 76 76
12 BSiE Literatura. 1. Wypadki drogowe w Polsce w 2004 roku, Komenda Główna Policji, Warszawa 2005 r. 2. Wypadki drogowe w Polsce w 2003 roku, Komenda Główna Policji, Warszawa 2004 r. 3. Wypadki drogowe w Polsce w 2002 roku, Komenda Główna Policji, Warszawa 2003 r. 4. Wypadki drogowe w Polsce w 2001 roku, Komenda Główna Policji, Warszawa 2002 r. 5. Wypadki drogowe w Polsce w 2000 roku, Komenda Główna Policji, Warszawa 2001 r. 6. Krajowy program poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego GAMBIT 2000, Ministerstwo Infrastruktury. 7. Druki sejmowe nr 2898 i nr 3998 (IV kadencja). 8. www.irtad.org