ISBN 978-83-88426-63-6

Tekst Zofia Zalewska, Urszula Rogowska Projekt okładki Igor Myszkiewicz Zdjęcie na okładce Jordan Adamek Zdjęcia Archiwum MZL Redakcja techniczna Emilia Ćwilińska ISBN 978-83-88426-63-6 Wydawca Muzeum Ziemi Lubuskiej Druk LIGATURA sp. z o. o., spółka komandytowa ul. Sulechowska 4a, 65-119 Zielona Góra

Muzeum w procesie edukacji szkolnej Prowadzona przez muzea działalność oświatowa realizowana jest poprzez lekcje muzealne. Forma ta przyjęta w polskim i światowym muzealnictwie ma już długą tradycję i zdobyła powszechne uznanie. Duży dorobek w tym zakresie ma również Muzeum Ziemi Lubuskiej. Biorąc pod uwagę, iż młodzież szkolna różnych poziomów to ponad 70% odwiedzających, zagadnienie należy uznać za kluczowy problem pracy placówki. Stanowi to, że jednym z podstawowych zadań muzeów jest prowadzenie działalności edukacyjnej, która pozwala na przygotowywanie młodego odbiorcy do odwiedzania muzeum i kontynuowania relacji: dorosły widz muzeum. Bezcenne zbiory historyczne i sztuki naszego muzeum stanowią wspaniałą bazę proponowanych tematów lekcji muzealnych. Ich głównym zadaniem jest realizacja obowiązującej w szkolnictwie ścieżki nauczania Edukacja regionalna dziedzictwo kulturowe w regionie. Jednym z założeń zajęć i lekcji prowadzonych w muzeum jest odejście od systemu klasowo-lekcyjnego. Edukacja muzealna to cenne uzupełnienie zajęć dydaktycznych prowadzonych w szkole. Staramy się by, związek lekcji muzealnych wpisywał się w proces dydaktyczno-wychowawczy i realizował trzy cele: poznawczy, kształcący i wychowawczy. Ma to ogromne znaczenie w procesie budowania systemu wartości uczniów, kształcenia umiejętności samookreślenia i samodoskonalenia związanych z odczytywaniem komunikatów na płaszczyźnie: nadawca odbiorca czy twórca widz. Odnosi się to do teorii wychowania przez sztukę Herberta Reada. Realizacja powyższych założeń wiąże się z praktyką zdobytej wiedzy oraz tworzeniem potrzebnych nawyków i doświadczeń, co często dzieje się podczas poznawania bogatych i zróżnicowanych zbiorów Muzeum Ziemi Lubuskiej. To wielki potencjał poszerzania wiedzy i rozwijania zainteresowań w zakresie kultury. Pragniemy, aby lekcje muzealne przyczyniały się do rozbudzenia zainteresowań kulturalnych i poznawczych oraz stały się bodźcem do częstych kontaktów z muzeum; by przygotowały wrażliwych odbiorców dóbr kultury oraz pobudziły uczucia związku ze swoją miejscowością i regionem. dr Andrzej Toczewski Dyrektor Muzeum Ziemi Lubuskiej

Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze zaprasza do udziału w interaktywnych lekcjach muzealnych skierowanych do uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Celem zajęć jest poszerzenie wiedzy uczniów na temat historii i dziedzictwa kulturowego naszego miasta, regionu i kraju, a także zapoznanie z podstawowymi terminami i zjawiskami z zakresu sztuk plastycznych. Różnorodne formy lekcji dostosowanych do wieku uczestników (zabawa, pokaz, warsztaty plastyczne, pogadanki, wykłady, prezentacje multimedialne, spotkania na ekspozycjach muzealnych) sprawiają, iż zajęcia są atrakcyjne i interesujące dla różnych grup wiekowych. Proponowane tematy muzealnych spotkań korespondują z obowiązującym programem szkolnym, nie tylko go uzupełniając, lecz również w znaczący sposób poszerzając. Zajęcia, podczas których uczestnicy mają możliwość oglądania z bliska oryginalnych dzieł sztuki, obejmują szeroki zakres tematów - od najdawniejszych dziejów Zielonej Góry, poprzez sztukę śląską, aż po tematykę związaną ze sztuką współczesną. Tematy mogą ulec zmianie w zależności od sugestii nauczyciela, a stopień ich szczegółowości i zakres przekazywanej wiedzy dostosowywany jest do wieku uczniów. Lekcje muzealne prowadzone są w salach ekspozycyjnych Muzeum Ziemi Lubuskiej przez pracowników muzeum specjalistów w różnych dziedzinach, którzy są otwarci na nowe propozycje współpracy. Zapraszamy nauczycieli i uczniów do korzystania z naszej oferty edukacyjnej. 4

Przedstawiona poniżej bogata oferta tematów lekcji muzealnych podzielona jest na dwie grupy: lekcje muzealne dla uczniów szkół podstawowych, lekcje muzealne dla uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych. W każdej grupie wiekowej lekcje muzealne ułożono w bloki tematyczne. Spotkania dla uczniów szkół podstawowych obejmują tematy z zakresu dziejów Zielonej Góry i regionu, historii i muzealnictwa oraz plastyki. Lekcje muzealne dla uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych dotyczą dziejów Zielonej Góry i regionu, historii sztuki i kultury oraz plastyki. Zaproponowane tematy lekcji muzealnych adresowane są również dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej. Rezerwacja Zajęcia edukacyjne można zamówić osobiście lub telefonicznie w Dziale Oświatowym Muzeum Ziemi Lubuskiej, al. Niepodległości 15, 65-048 Zielona Góra, tel. (68) 327-23-45, wew. 19, od poniedziałku do piątku, w godz. 9.00-15.00. Koszt lekcji muzealnej ulgowy bilet wstępu (3 zł od każdego ucznia w grupie) oraz opłata edukacyjna za zajęcia (30 zł od grupy), dzieciom do lat 7 oraz uczniom szkół specjalnych przysługują bilety bezpłatnego wstępu, grupy te uiszczają jedynie opłatę w kwocie 30 zł za zajęcia edukacyjne lub 30 zł za oprowadzanie z przewodnikiem, opłaty uiszczane są bezpośrednio przed zajęciami w kasie muzeum. Informacje dodatkowe lekcje odbywają się od środy do piątku, w godzinach 10.0015.00 (rozpoczęcie lekcji: między godz. 10.00 a 13.00), grupy mogą liczyć maksymalnie 30 osób, zajęcia edukacyjne prosimy zamawiać z dwutygodniowym wyprzedzeniem, przy tematach lekcji muzealnych podane są nazwiska osób prowadzących zajęcia oraz czas ich trwania od 45 do 90 min. 5

LEKCJE MUZEALNE DLA UCZNIÓW SZKÓŁ PODSTAWOWYCH DZIEJE ZIELONEJ GÓRY I REGIONU 1. Legendy lubuskie (mgr U. Rogowska, mgr Z. Zalewska; 60 min.) Na zajęciach dzieci poznają najciekawsze legendy o naszym mieście, regionie i życiu jego mieszkańców. Lekcje ilustrowane są starymi zdjęciami i widokówkami, a przy makietach dawnej i współczesnej Zielonej Góry uczniowie odkrywają zmiany zachodzące w mieście i różnice w jego wyglądzie. Zajęcia kończą się warsztatami plastycznymi, podczas których dzieci wykonują ilustracje do baśni. 2. Dzieje Zielonej Góry (mgr I. Korniluk; 45 min.) Zwiedzanie z przewodnikiem stałych ekspozycji muzealnych związanych z historią Zielonej Góry: Poczet Piastowskich Książąt Śląska Lubuskiego i Muzeum Zielonej Góry połączone z prezentacją multimedialną ikonografii dawnej Zielonej Góry. 3. Poznajemy herb i flagę Zielonej Góry (mgr U. Rogowska, mgr Z. Zalewska; 60 min.) Podczas lekcji uczniowie oglądają stare pieczęcie naszego miasta i jego instytucji (od XV w.) oraz dokumenty, które są tymi pieczęciami opatrzone (odciśnięte w laku, wosku i tuszu), do których nawiązuje współczesny herb Zielonej Góry. Na zajęciach uczniowie poznają również flagę Zielonej Góry, herby innych miast, godło i flagę Polski, flagę Unii Europejskiej oraz dowiadują się gdzie można je spotkać. Zajęcia kończą się warsztatami plastycznymi, podczas których dzieci malują herb i flagę Zielonej Góry lub układają je z puzzli. 4. Winiarskie tradycje Zielonej Góry i regionu (mgr U. Rogowska, mgr Z. Zalewska, mgr A. Cincio; 60 min.) Podczas lekcji uczniowie poznają winiarskie tradycje naszego miasta, dowiadują się, dlaczego w Zielonej Górze obchodzone jest święto Winobrania i w jaki sposób dawniej wytwarzano wino. Na zajęciach prezentowane są urządzenia i narzędzia służące do wytłaczania soku z owoców, kolekcja starych i współczesnych naczyń szklanych związanych z konsumpcją wina oraz obrazy plastyków lubuskich nawiązujące tematycznie do winiarskich tradycji miasta. Zajęcia kończą warsztaty plastyczne Winogronowe puzzle lub Współczesne naczynie wydzieranka. 6

5. Tadeusz Kuntze malarz rodem z Zielonej Góry (mgr U. Rogowska, mgr Z. Zalewska; 45 min.) Spotkanie z twórczością plastyczną najbardziej znanego w dziejach sztuki powszechnej zielonogórzanina odbywa się w stałej galerii autorskiej artysty. W czasie lekcji uczniowie poznają życie i dzieła T. Kuntze-Konicza, oglądają jego prace, a na przykładzie obrazu Fortuna analizują przysłowie Fortuna kołem się toczy. Zajęcia kończy rozwiązywanie krzyżówek opracowanych na podstawie dzieł artysty lub zabawa z puzzlami. HISTORIA, MUZEALNICTWO 1. Co to jest muzeum? (mgr U. Rogowska, mgr Z. Zalewska; 45 min.) Na zajęciach dzieci dowiadują się, jaką funkcję spełniają muzea, czym się zajmują, dlaczego warto je zwiedzać, skąd pochodzą zbiory muzealne oraz na czym polega praca muzealnika i konserwatora zabytków. Uczniowie zapoznają się również z nowymi pojęciami: eksponat, kolekcja, wystawa i szukają ich przykładów w muzealnych wnętrzach. Zajęcia kończą się wypełnieniem karty zadań W muzeum lub zabawą edukacyjną Zgadnij, co to jest?. 7

2. Z kufra mojego pradziadka wędrówki w świat przeszłości (mgr L. Dzieżyc, mgr U. Rogowska, mgr Z. Zalewska; 45 min.) Lekcja przybliża i wyjaśnia jak wyglądało dawniej życie ludzi i jakie panowały obyczaje. Podczas spotkania prezentowane są dawne przedmioty codziennego użytku, np. urządzenia do mierzenia, ważenia, liczenia, sprzęt oświetleniowy oraz inne przedmioty gospodarstwa domowego używane w przeszłości. 3. Od patyka do elektronika historia mierzenia czasu (mgr Z. Zalewska; 45 min.) Podczas muzealnego spotkania dzieci dowiadują się, dlaczego istnieje dzień i noc oraz jak odmierzano czas na przestrzeni wieków. Prezentowane są narzędzia do pomiaru czasu i omawiane zasady ich funkcjonowania (np.: klepsydra, zegar słoneczny). Na przykładzie muzealnej kolekcji w Sali Zegarowej uczniowie zapoznają się z typami zegarków: kieszonkowym, gabinetowym, kominkowym, z kukułką, a także dowiadują się, jak działają zegarki elektroniczne. Lekcja kończy się wypełnieniem karty zadań O czasie (dla młodszych grup wiekowych warsztaty plastyczne wykonanie tekturowego zegarka). 4. Historia pieniądza (mgr G. Wanatko; 45 min.; dla kl. IV-VI) Tematem muzealnego spotkania są dzieje pieniądza od czasów handlu wymiennego po współczesne formy płatnicze. W oparciu o interesujące obiekty 8

numizmatyczne ze zbiorów muzeum uczniowie dowiedzą się, dlaczego powstały pieniądze oraz zapoznają się z pojęciami: moneta, banknot, czek, karta bankomatowa i bank. 5. Wyjechać na zawsze dlaczego ludzie opuszczają ojczyznę (dr A. Maksymowicz; 45 min) Lekcja prezentująca powody migracji oraz różne typy ruchów wędrówkowych, a także podstawowe terminy związane z migracjami. Dzieci w oparciu o wykład ilustrowany pokazem multimedialnym dowiedzą o trudnościach, z jakimi wiąże się opuszczenie własnego kraju językowych, kulturowych, wyznaniowych, ekonomicznych, a także zapoznają się z różnymi sposobami podróżowania. PLASTYKA 1. Co to jest dzieło sztuki? (mgr U. Rogowska, mgr Z. Zalewska; 60 min.) W oparciu o muzealne ekspozycje uczniowie mają za zadanie rozpoznać różne gatunki dzieł sztuki prace malarskie (malarstwo realistyczne: portret, pejzaż, martwa natura, akt i malarstwo abstrakcyjne), rzeźbę, fotografię, instalację. W trakcie zajęć dzieci zapoznają się z narzędziami pracy malarza i rzeźbiarza. Zajęcia kończy zabawa edukacyjna Zgadnij, co to jest?. 2. Co widzimy na obrazie? (mgr U. Rogowska, mgr Z. Zalewska; 60 min.) Na przykładach różnych obrazów uczniowie poznają rozmaite typy przedstawień np.: pejzaż, martwą naturę, portret lub akt, dowiadują się, jak odróżnić 9

pracę realistyczną od abstrakcyjnej, zapoznają się z tajnikami warsztatu twórców (kolorystyka, perspektywa, statyka i dynamika, światło w obrazie). Zajęcia kończą się wykonaniem pracy plastycznej lub wypełnieniem karty zadań Co widzimy na obrazie?. 3. Spotkanie z rzeźbą (mgr U. Rogowska, mgr Z. Zalewska; 60 min.) Podczas zajęć dzieci dowiadują się, dlaczego rzeźba określana jest jako sztuka w trzech wymiarach. Prezentowane są przykłady rzeźb wykonanych w różnym materiale (kamieniu, drewnie, metalu, gipsie), a także narzędzia pracy artysty rzeźbiarza (dłuta, rylce, noże) oraz rodzaje drewna miękkie i twarde. Uczniowie poznają ciekawostki z życia drzewa (np.: jak rozpoznać, ile ma lat). Lekcję uzupełnia film ukazujący, jak powstała jedna z rzeźb stojących w Zielonej Górze. Zajęcia kończą się warsztatami plastycznymi Madonna w puzzlach. 4. Pory roku i pory dnia w sztukach plastycznych (mgr Z. Zalewska; 45 min.) W ramach lekcji dzieci wspólnie z prowadzącym szukają odpowiedzi na pytanie, dlaczego zmieniają się pory roku na Ziemi, jak zmienia się przyroda, co to jest pogoda i co na nią wpływa. Podczas spotkania, w oparciu o muzealne dzieła sztuki oraz prezentację multimedialną, prezentowane są dzieła plastyczne obrazujące cztery pory roku oraz wyjaśnione jest jak w pracy plastycznej można zilustrować elementy pogody grzmot, wiatr, słoneczny pejzaż czy noc. 10

5. Żywe barwy witraża (mgr U. Rogowska; 60 min.) Podczas zajęć uczestnicy zwiedzają muzealną galerię witraży Marii PowaliszBardońskiej, poznają dzieje witrażownictwa, oglądają film wyjaśniający, w jaki sposób powstaje witraż, a w czasie warsztatów plastycznych wykonują witraż w różnych technikach (w zależności od grupy wiekowej). 6. Muzealne inspiracje (mgr U. Rogowska, mgr Z. Zalewska; 90 min.) Lekcja rozpoczyna się zwiedzeniem aktualnych wystaw, po którym uczniowie utrwalają swoje wrażenia w formie pracy plastycznej. Najciekawsze prace prezentowane są w muzeum w Dniu Dziecka podczas wojewódzkich eliminacji konkursu Moja przygoda w muzeum, a następnie wysyłane są na eliminacje międzynarodowe do Muzeum Okręgowego w Toruniu. 7. Tajemnice muzealnych magazynów (mgr U. Rogowska; 60 min.) Jest to cykl zajęć, podczas których prezentowane jest jedno dzieło z muzealnych magazynów (np. Dziewczynka ze słonecznikami Olgi Boznańskiej; Skąpiec Tadeusza Makowskiego; Martwa natura Tymona Niesiołowskiego). Podczas spotkania uczniowie poznają życie i twórczość autora prezentowanej pracy oraz technikę, w jakiej ona powstała. Zajęcia kończą warsztaty plastyczne uczestnicy wykonują kopię omawianego dzieła. 11