2.1. Poznajemy środowisko pracy

2.1. Poznajemy środowisko pracy 2.1.1. Podstawowe informacje o popularnych systemach operacyjnych Rozdział 2. Często można usłyszeć, że komputer to urządzenie, które potrafi prawie wszystko. Tak naprawdę jednak umie tylko tyle, ile nauczy je człowiek. Aby komputer mógł wykonać jakieś zadanie, musi wiedzieć, co i w jakiej kolejności robić. Umożliwiają to programy, a ich tworzeniem zajmują się informatycy: programiści i projektanci. DEFINICJA Program to ciąg poleceń zapisanych w sposób zrozumiały dla komputera, w celu wykonania jakiegoś zadania. Program komputerowy może służyć do redagowania tekstów, tworzenia kompozycji plastycznych, liczenia lub komunikowania się. Jest to pośrednik między użytkownikiem a komputerem. Przykłady takich programów poznasz podczas kolejnych lekcji informatyki. Szczególnym i najważniejszym programem jest system operacyjny czyli środowisko pracy dla użytkownika komputera. System operacyjny zarządza pracą wszystkich urządzeń i nadzoruje pracę innych programów. Istnieje kilka systemów operacyjnych, najpopularniejszym z nich jest Microsoft Windows (rysunek 2.1). Innym systemem operacyjnym, który cieszy się coraz większym zainteresowaniem użytkowników komputerów, jest Linux. Być może spotkałeś się z sympatyczną postacią pingwinka, który stanowi logo tego systemu. System ten, podobnie jak Windows, występuje w wielu wersjach (tzw. dystrybucjach). Najpopularniejsze z nich bardzo przypominają wyglądem i sposobem obsługi system Windows. Najważniejszą zaletą większości dystrybucji systemu Linux (rysunek 2.2) jest darmowe rozpowszechnianie (skopiowanie ich z internetu lub od kolegi jest legalne). Rysunek 2.1. Logo systemu Windows Rysunek 2.2. Pingwinek kojarzony z systemem Linux W pracowniach komputerowych coraz częściej, oprócz komputerów PC, można spotkać komputery apple macintosh (czyt. epl mekintosz), których symbolem jest nadgryzione jabłko. Użytkownicy nazywają je apple lub 31

Informatyka Europejczyka. ipodręcznik dla szkoły podstawowej, kl. IV-VI skrótowo mac (czyt. mak). Wykorzystują je w swojej pracy głównie specjaliści: graficy, poligrafowie, często także architekci i projektanci. Obecnie są one również coraz bardziej popularne wśród zwykłych użytkowników komputerów z uwagi na prostotę obsługi i funkcjonalność. W podręczniku, który trzymasz w ręce, znajdziesz podstawowe wiadomości na temat pracy z systemem operacyjnym Mac OS X. Dowiesz się, jakie są jego możliwości i jak wykorzystywać go na co dzień. Wszystkie przygotowane zadania i ćwiczenia będziemy wykonywać w tym systemie. Aby podręcznik był zrozumiały dla każdego użytkownika, nawet tego przyzwyczajonego do komputerów PC i starszych wersji Mac OS, a także z uwagi na fakt, że często w domu korzystacie z komputerów PC, w podręczniku podajemy i stosujemy terminologię w dwóch wariantach, na przykład: Mac OS biurko teczka znaczek pukać PC pulpit katalog (folder) ikona klikać 2.1.2. Biurko (pulpit) W systemie Mac OS X wszystko jest tak zorganizowane, że potrzeba niewiele czasu, aby nauczyć się jego obsługi. Praca w tym systemie jest prosta nawet dla początkującego użytkownika, wręcz intuicyjna. Po uruchomieniu komputera na ekranie pojawia się biurko (pulpit), jak na rysunku 2.3. Rysunek 2.3. Przykładowe biurko po uruchomieniu komputera apple 32

Biurko, które widzisz na ekranie komputera, może wyglądać inaczej niż przykładowe biurka przedstawione w podręczniku. Dzieje się tak dlatego, że wygląd biurka można dowolnie zmieniać. Biurko zawiera: Ikony (znaczki) symbole graficzne oznaczające katalogi (teczki) lub pliki oraz dyski; po dwukrotnym kliknięciu znaczka na ekranie pojawia się reprezentowany przez niego obiekt. Dock przechowuje ikony (znaczki) wszystkich otwartych programów i zminimalizowanych dokumentów. Jest podzielony na dwie części: w lewej znajdują się tylko znaczki (ikony) programów, w prawej ikony zminimalizowanych okien dokumentów i katalogów (teczek). Po pierwszym uruchomieniu w docku znajduje się domyślny zestaw programów. Ostatnie miejsce zawsze zajmuje Kosz. Kosz tutaj trafiają wszystkie pliki i katalogi (teczki), które chcemy usunąć. Dzięki niemu możesz też odzyskać dane, które zostały skasowane przez przypadek. Rozdział 2. PAMIĘTAJ Co pewien czas opróżniaj Kosz, by znajdujące się w nim elementy nie zajmowały cennego miejsca na dysku komputera. Zanim jednak opróżnisz Kosz, sprawdź, czy nie znajduje się w nim coś, co usunięto przez pomyłkę. Belka z paskiem menu programu znajdują się tu polecenia, za pomocą których obsługujemy programy (rysunek 2.4). Musisz wiedzieć, że wygląd paska zależy od programu. Zazwyczaj jednak w pasku menu występują następujące opcje: Plik (rysunek 2.5), Edycja, Okno, Widok, Pomoc. Stałym elementem jest logo Apple nadgryzione jabłko (rysunek 2.6). Rysunek 2.4. Przykładowa belka z paskiem menu program TextEdit Rysunek 2.5. Rozwinięte menu Plik program TextEdit 33

Informatyka Europejczyka. ipodręcznik dla szkoły podstawowej, kl. IV-VI Rysunek 2.6. Biurko z ikonami (znaczkami) dysków i rozwiniętym menu Podczas pracy będziesz używać myszy do komunikowania się z komputerem. Są trzy sposoby korzystania z myszy: kliknięcie ma na celu zaznaczenie obiektu w celu przygotowania go do wykonania innych czynności, dwukrotne kliknięcie (dwuklik) stosujemy, aby uruchomić dowolny program lub zobaczyć zawartość katalogu (teczki), przeciąganie stosujemy w celu przeniesienia obiektu w inne miejsce (tzw. metoda przeciągnij i upuść). PAMIĘTAJ Stosując metodę przeciągnij i upuść, znacznie przyśpieszasz pracę. Jeżeli przeciągniesz plik nad katalog (teczkę) z wciśniętym przyciskiem myszy, to po zwolnieniu przycisku plik zostanie przeniesiony do tego katalogu (teczki) (rysunek 2.7). Rysunek 2.7. Przeciąganie pliku do teczki (katalogu) W pracy z komputerem będziesz równie często korzystać z klawiatury (poznasz ją dokładnie w następnym rozdziale). Warto od razu nauczyć się prawidłowo nią posługiwać, ponieważ złe nawyki bardzo trudno potem wykorzenić. 34

2.1.3. Uruchamianie programów i kończenie ich pracy Dock W systemie Apple OS X wszystkie programy, które są w danej chwili uruchomione, znajdują się w docku rozpoznasz je po jasnej (biało-niebieskiej) kropce pod ikoną (znaczkiem). Dock (rysunek 2.8) daje szybki dostęp do programów, katalogów (teczek), dokumentów i adresów internetowych. Kliknięcie ikony (znaczka) umieszczonej w docku uruchomi program lub otworzy plik czy katalog (teczkę). Większość programów po zamknięciu okna jest nadal gotowa do użycia. Jeśli jakiegoś programu używasz często, możesz umieścić go na stałe w docku wystarczy, że przeciągniesz jego ikonę (znaczek) nad lewą część docka i upuścisz. Rozdział 2. Rysunek 2.8. Przykładowy dock Finder Program ten jest automatycznie uruchamiany przy starcie systemu. Ikona (znaczek) programu na stałe umieszczona jest na pierwszej pozycji w docku i nie można jej usunąć ani przesunąć w inne miejsce. Kliknięcie ikony (znaczka) otwiera okno z zawartością dysku twardego komputera. Po wybraniu dowolnej pozycji z lewej strony otwartego okna jej zawartość pojawi się w oknie po prawej stronie (rysunki 2.9. i 2.10). Rysunek 2.9. Przykładowe okno programu Finder katalog (teczka) Programy 35

Informatyka Europejczyka. ipodręcznik dla szkoły podstawowej, kl. IV-VI Po kliknięciu ikony (znaczka) Programy (po lewej stronie okna) w oknie po prawej pojawiła się lista programów zainstalowanych na komputerze. Podwójne kliknięcie ikony (znaczka) wybranego programu uruchomi go. Podwójne kliknięcie ikony (znaczka) katalogu (teczki) otworzy ją. Za pomocą Findera można tworzyć nowe katalogi (teczki) i przeglądać zawartość już istniejących. Aby utworzyć nowy katalog (teczkę), z menu programu należy wybrać polecenie Plik/Nowy katalog. Program ten umożliwia również otwarcie katalogu domowego (teczki domowej), gdzie znajdują się katalogi (teczki) i pliki użytkownika. Przyciski Dalej i Wstecz służą do przechodzenia do innych, wcześniej otwartych katalogów (teczek) bez zamykania bieżącego okna. Pole wyszukiwania umożliwia szybkie wyszukanie pliku lub katalogu (teczki) w bieżącym katalogu (teczce). Rysunek 2.10. Przykładowe okno programu Finder zawartość katalogu (teczki) Wszystkie obrazki Aby zamknąć okno programu, należy kliknąć przycisk w lewym górnym narożniku okna. W tym miejscu znajdują się też dwa inne przyciski, które ułatwiają pracę z oknem programu: minimalizuj okno programu do docka; zmień rozmiar. Jeśli chcesz zamknąć kilka otwartych okien, musisz zamykać je oddzielnie. Okno aktywne ma przyciski o intensywnym kolorze, okno nieaktywne ma przyciski w kolorze szarym (rysunek 2.11). Rysunek 2.11. Przyciski obsługi okna programu okno nieaktywne i okno aktywne 36

Spotlight W prawym górnym narożniku ekranu znajduje się przycisk narzędzia Spotlight (rysunek 2.12). Umożliwia ono dotarcie do większości programów i dokumentów znajdujących się w komputerze. Więcej na temat pracy z tym narzędziem dowiesz się w kolejnych rozdziałach. Rozdział 2. Rysunek 2.12. Spotlight oraz teczka domowa użytkownika Uczeń Klikając przycisk, niezależnie od otwartego programu, rozwiniesz menu jak na rysunku 2.13. Po wybraniu opcji Ostatnie rzeczy rozwinięta zostanie lista ostatnio uruchamianych programów i otwieranych dokumentów. Kliknięcie wybranej nazwy uruchomi program lub otworzy plik. Rysunek 2.13. Menu, opcja Ostatnie rzeczy zaznaczony został program Skype w grupie Programy 37

Informatyka Europejczyka. ipodręcznik dla szkoły podstawowej, kl. IV-VI Ćwiczenie 2.1. Uruchom program Chess, a następnie zakończ prawidłowo pracę z nim. Wykonaj kolejne czynności. 1. Otwórz okno programu Finder, klikając jego ikonę (znaczek) w docku. 2. Z lewej strony otwartego okna kliknij Programy (rysunek 2.14). 3. Wybierz z okna po prawej stronie ikonę (znaczek) programu Chess. Rysunek 2.14. Okno Programy 4. Podwójne kliknięcie uruchomi program. W docku pojawi się ikona (znaczek) uruchomionego programu. Po chwili na ekranie monitora zobaczysz okno programu jak na rysunku 2.15. Rysunek 2.15. Okno programu Chess w docku pojawiła się jego ikona (znaczek) 38

5. Zagraj z komputerem w szachy J. 6. Zakończ pracę z programem. Jak pewnie zauważyłeś, przycisk zamykania nie jest aktywny. Oznacza to, że program można wyłączyć tylko za pomocą polecenia Chess/Quit Chess (rysunek 2.16). Rozdział 2. Rysunek 2.16. Polecenie umożliwiające zakończenie pracy z programem Chess W systemie Mac OS X można bardzo wygodnie przełączać się między uruchomionymi programami. Każdy z nich jest reprezentowany w docku przez ikonę (znaczek) z biało-niebieską kropką. Jeśli chcesz przełączyć się z jednego uruchomionego programu do drugiego, wystarczy, że klikniesz jego ikonę (znaczek). PAMIĘTAJ Zamknięcie okna programu nie zawsze oznacza zamknięcie programu. Całkowite zamknięcie programu nie zawsze jest konieczne. Może on działać w tle, gdy korzystasz z innych programów. Dzięki temu przełączanie się między nimi jest o wiele szybsze (nie tracisz czasu na ponowne uruchamianie programu od początku). Aby całkowicie zakończyć pracę z programem, kliknij i przytrzymaj jego ikonę (znaczek) znajdującą się w docku. Rozwinie się menu jak na rysunku 2.17. Wybierz polecenie Zakończ program zostanie zamknięty. Rysunek 2.17. Dock uruchomione programy zostały oznaczone niebieską kropką Jak widzisz, jest to bardzo proste. Na pewno sobie poradzisz. 39

Informatyka Europejczyka. ipodręcznik dla szkoły podstawowej, kl. IV-VI 2.1.4. Praca z oknami System udostępnia cztery różne widoki okien: widok ikon (znaczków), widok kolumnowy, widok listy, widok cover flow. Zostały one przedstawione na kolejnych rysunkach. Najpopularniejszy, podstawowy widok ikon (znaczków) plików (lub katalogów) przedstawia rysunek 2.18. Rysunek 2.18. Widok ikon (znaczków) w programie Finder W widoku przedstawionym na rysunku 2.19. widać szczegółowo nie tylko nazwę pliku, ale również jego wielkość i rodzaj oraz datę wprowadzenia ostatnich zmian. Rysunek 2.19. Widok listy w programie Finder Widok kolumnowy daje możliwość podglądu zaznaczonego pliku (rysunek 2.20). 40

Rysunek 2.20. Widok kolumnowy w programie Finder Rozdział 2. Do przeglądania zdjęć najlepiej nadaje się widok przedstawiony na rysunku 2.21. Rysunek 2.21. Widok cover flow w programie Finder Dodatkowo bardzo przydatną funkcją w programie Finder jest Szybki podgląd. Kliknięcie przycisku otworzy półprzezroczyste okno z podglądem zawartości zaznaczonego dokumentu (rysunek 2.22). Jest to bardzo pożyteczne narzędzie, ponieważ daje możliwość podejrzenia zawartości każdego pliku, bez względu na zainstalowane programy. Jeśli na przykład nie masz zainstalowanego programu do otwierania dokumentów tekstowych (takiego jak Writer lub Pages), za pomocą opcji Szybki podgląd możesz taki plik podejrzeć. Okno Szybkiego podglądu zamykasz przyciskiem, znajdującym się w lewym górnym rogu otwartego okna. 41

Informatyka Europejczyka. ipodręcznik dla szkoły podstawowej, kl. IV-VI Rysunek 2.22. Opcja Szybki podgląd w programie Finder Opcja Szybki podgląd daje możliwość obejrzenia dokumentu na pełnym ekranie. Z jej pomocą można również dodawać fotografie do programu iphoto. W tym celu należy wybrać przycisk na dole otwartego okna podglądu (rysunek 2.22). Kolejnym ważnym przyciskiem jest, czyli Czynność. Oferuje on dostęp do wielu przydatnych poleceń (rysunek 2.23). Ich liczba zależy od widoku, w jakim przeglądasz katalogi. Rysunek 2.23. Przykładowe menu Czynność Bardzo przydatną opcją programu Finder jest możliwość kolorowania katalogów (teczek) przez nadawanie im etykiet (rysunek 2.24). Umożliwia to grupowanie plików lub katalogów (teczek) w ustalony przez użytkownika sposób (np. tematycznie), co bardzo ułatwia pracę z nimi. Na rysunku 2.24. kolorem czerwonym zaznaczone zostały fotografie o tematyce morskiej. 42

Rysunek 2.24. Przykład zastosowania kolorowych etykiet dla zdjęć o tematyce morskiej Rozdział 2. Ćwiczenie pokaże, jak zmienić kolory etykiet pliku lub katalogu (teczki). Ćwiczenie 2.2. Ustal czerwoną etykietę katalogu (teczki) Rysunki. Wykonując opisane niżej czynności, możesz ustalić kolor etykiety dla dowolnego katalogu (teczki). 1. Otwórz swój katalog (teczkę) Moje prace lub katalog (teczkę) wskazany przez nauczyciela; użyj Widoku ikon. 2. Kliknij ikonę (znaczek) katalogu (teczki) Rysunki. 3. Z menu programu wybierz polecenie Plik/Etykieta. Wskaż kolor (rysunek 2.25). Rysunek 2.25. Nadawanie etykiety katalogowi (teczce) Rysunki Tło pod nazwą katalogu (teczki) zostanie zmienione na czerwone. 43

Informatyka Europejczyka. ipodręcznik dla szkoły podstawowej, kl. IV-VI Pracując z oknami w systemie Mac OS X, dodatkowo powinieneś wiedzieć o następujących zasadach: 1. Należy zwracać uwagę na pasek u góry monitora jest to pasek menu programu. Jest on zawsze umieszczany u góry ekranu. Opcje, jakie pojawią się w menu, zależą od uruchomionego w danym momencie programu (rysunek 2.26). Rysunek 2.26. Przykładowe paski menu kilku programów 2. Gdy otworzysz dowolny katalog (teczkę), na ekranie zobaczysz okno programu Finder z widokiem zawartości tego katalogu (teczki). Zawiera ono wiele elementów, które ułatwiają obsługę plików i katalogów (teczek) oraz poruszanie się w systemie. 3. Pracując z oknami, możesz zmieniać ich rozmiar, chwytając myszą prawy dolny narożnik okna i przeciągając go w prawo lub w lewo, zależnie od potrzeby (rysunek 2.27). Wielkość okna zostanie zmieniona po puszczeniu przycisku myszy. Rysunek 2.27. Zmiana rozmiaru okna 4. Pracując w systemie Mac OS X, zetkniesz się z różnymi rodzajami okien. Zdarza się często, że musimy odpowiedzieć na pewne pytania komputera i udzielić dodatkowych informacji. Gdy udzielimy odpowiedzi, praca okaże się dużo łatwiejsza. W takich sytuacjach mamy do czynienia z oknami dialogowymi. Ich wygląd zależy od programu i wykonywanego w danej chwili polecenia. Przykład zaprezentowano na rysunku 2.28. 44

Rysunek 2.28. Przykład okna dialogowego Rozdział 2. Podczas pracy z komputerem zobaczysz jeszcze wiele innych okien. Praca z nimi jest bardzo prosta, nie będziemy ich w tym miejscu dokładnie opisywać. Poznasz je, wykonując ćwiczenia w kolejnych rozdziałach. 2.1.5. Organizacja katalogów (teczek) na dysku Dysk w systemie Mac OS X podzielony jest zawsze na kilka katalogów (teczek). Najważniejsze z nich to: Programy, Biblioteki, System, Użytkownicy. Katalog (teczka) użytkownika Uczeń oznaczony jest domkiem (rysunek 2.29), co oznacza, że jest to katalog domowy (teczka domowa). Katalog (teczka) użytkownika Uczeń zawiera standardowy zestaw katalogów (teczek) (rysunek 2.30). Rysunek 2.29. Zawartość katalogu (teczki) Użytkownicy Rysunek 2.30. Zawartość katalogu (teczki) domowej użytkownika Uczeń 45

Informatyka Europejczyka. ipodręcznik dla szkoły podstawowej, kl. IV-VI Pytania i zadania 1. Kto zajmuje się tworzeniem programów komputerowych? Wskaż poprawną odpowiedź: a) malarze, c) poeci, b) graficy, d) programiści i projektanci. 2. Wyjaśnij pojęcie program komputerowy. 3. Powiedz, do czego może służyć program komputerowy. 4. Co oznacza zwrot system operacyjny? 5. Wymień popularne systemy operacyjne. 6. Jaki system operacyjny opisany jest w tym podręczniku? 7. Określ podstawowe elementy biurka (pulpitu). 8. Wymień i zademonstruj poznane sposoby korzystania z myszy komputerowej. 9. Uruchom program Finder. Omów budowę okna uruchomionego programu. 10. Uruchom program wskazany przez nauczyciela. 11. Opisz poznane sposoby uruchamiania programów. 12. Jak prawidłowo zakończyć pracę z programem? Omów jeden z poznanych sposobów. 13. Wskaż przykład okna dialogowego. 14. Omów sposób nadawania etykiet i ich przeznaczenie. 15. Uruchom programy Finder, Writer, Paintbrush (lub inne wskazane przez nauczyciela). Ustal rozmiar i układ okien uruchomionych programów, jak na rysunku 2.31. Rysunek 2.31. Przykład rozmieszczenia kilku okien uruchomionych programów 46

2.2. Pliki i katalogi (teczki) najważniejsze czynności Rozdział 2. 2.2.1. Wprowadzenie W pracy na komputerze często masz do czynienia z ikonami (znaczkami), katalogami (teczkami), plikami i programami. Przybliżymy teraz pojęcie programu komputerowego. Najprościej można powiedzieć, że jest to narzędzie do tworzenia na przykład dokumentów. A dokładniej jest to ciąg poleceń (instrukcji, obliczeń) zapisanych zgodnie z pewnymi regułami zwanymi językiem programowania. Programy dzielimy zgodnie z ich zastosowaniami na: programy użytkowe (edytory tekstu, arkusze kalkulacyjne, programy graficzne), systemy operacyjne (Mac OS, Windows, Linux), gry i inne. WSKAZÓWKA Dokumenty przygotowane za pomocą programów użytkowych są przykładami plików. Na plikach i katalogach (teczkach) możemy wykonywać różne operacje, takie jak: tworzenie, usuwanie, przenoszenie, w przypadku plików kopiowanie i zmiana nazwy, również drukowanie. Wyjaśnimy po kolei, jak wykonać wymienione czynności w systemie Mac OS X. 2.2.2. Tworzenie plików i katalogów (teczek) Na potrzeby rozdziału w katalogu (teczce) Uczeń utworzymy katalog (teczkę) o nazwie Moje prace. W tym celu wykonaj ćwiczenie. Ćwiczenie 2.3. Utwórz w swoim katalogu (teczce) Uczeń podkatalog (teczkę) o nazwie Moje prace. 1. W oknie katalogu domowego, w menu programu wybierz polecenie Plik/Nowy katalog (rysunek 2.32). 2. W oknie po prawej stronie zobaczysz ikonę (znaczek) nowego katalogu (teczki) o nazwie katalog bez nazwy (rysunek 2.33A). 3. Kliknij zaznaczone pole lub wciśnij klawisz Return. 4. W pole tekstowe wpisz z klawiatury nazwę Moje prace (rysunek 2.33B). 47

Informatyka Europejczyka. ipodręcznik dla szkoły podstawowej, kl. IV-VI Rysunek 2.32. Menu Plik z zaznaczoną opcją Nowy katalog Rysunek 2.33. Zmiana nazwy nowego katalogu A B C 5. Kliknij poza obszarem wpisywania. Katalog (teczka) został utworzony (rysunek 2.33C). Ćwiczenie 2.4. W katalogu (teczce) Moje prace utwórz podkatalogi (teczki): Moje fotografie, Obliczenia, Pisanie, Prezentacje, Rysunki, Teksty. 1. Otwórz katalog (teczkę) Moje prace utworzoną w ćwiczeniu 2.3. 2. Przy otwartym oknie wybierz z menu programu opcję Plik/Nowy katalog (rysunek 2.34). 3. Dalej postępuj, jak opisano w ćwiczeniu 2.3. Rysunek 2.34. Tworzenie nowego katalogu (teczki) 48

4. Powtórz wszystkie czynności, aż utworzysz potrzebne katalogi (teczki), jak na rysunku 2.35. Rozdział 2. Rysunek 2.35. Okno katalogu (teczki) Moje prace 5. Zamknij okno Findera. WSKAZÓWKA Ikony (znaczki) większości programów swoim wyglądem podpowiadają, jakiego programu można użyć do ich otwarcia. Programy te domyślnie zaproponują zachowanie (zapisanie) dokumentów w odpowiednich katalogach (teczkach). Tworzeniu nowego pliku poświęcone jest ćwiczenie 2.5. Ćwiczenie 2.5. Utwórz w programie TextEdit plik o nazwie cwa. Uruchom program TextEdit za pomocą narzędzia Spotlight, jak na rysunku 2.36. Rysunek 2.36. Uruchamianie programu TextEdit za pomocą Spotlight W otwartym oknie programu wpisz swoje imię (rysunek 2.37). 49

Informatyka Europejczyka. ipodręcznik dla szkoły podstawowej, kl. IV-VI Rysunek 2.37. Polecenie Plik/Zachowaj program TextEdit Z menu programu wybierz polecenie Plik/Zachowaj. W nowo otwartym oknie odszukaj swój katalog (teczkę) Moje prace. Korzystając z przycisku, utwórz katalog (teczkę) o nazwie r02 (rysunek 2.38). Rysunek 2.38. Tworzenie nowego katalogu (teczki) poprzez opcję zapisu pliku Kliknij przycisk. Wskaż miejsce zapisania pliku katalog (teczka) r02. W polu Zachowaj jako wpisz nazwę pliku cwa (rysunek 2.39). Rysunek 2.39. Zapisywanie pliku etap 3. Kliknij przycisk. Plik zostanie zapisany we wskazanym miejscu. W polu nazwy otwartego okna programu pojawi się nadana plikowi nazwa (rysunek 2.40). 50

Rysunek 2.40. Pole nazwy pliku Rozdział 2. Aby utworzyć nowy plik, wystarczy w menu programu wybrać polecenie Plik/Nowy (rysunek 2.41). Rysunek 2.41. Polecenie Plik/Nowy programu TextEdit PAMIĘTAJ Katalog (teczka) ma na celu uporządkowanie plików różnego rodzaju. Słowa katalog i teczka oznaczają dokładnie to samo używamy ich zamiennie. 2.2.3. Przenoszenie, kopiowanie i zmiana nazwy plików i teczek (katalogów) Aby nie stracić przez przypadek lub w wyniku awarii komputera ważnych dokumentów, należy wykonywać ich kopie. Można także przenosić katalogi (teczki) i pliki. UWAGA Fotografie potrzebne do wykonania ćwiczeń 2.6. i 2.7. znajdziesz na biurku swojego szkolnego komputera. Przenoszenie jednego lub kilku plików Ćwiczenie 2.6. Przenieś plik fontanna1 (lub inny wskazany przez nauczyciela) z biurka do swojego katalogu (teczki) Moje fotografie (który utworzyłeś w ćwiczeniu 2.4). Postępuj zgodnie z instrukcją. 51

Informatyka Europejczyka. ipodręcznik dla szkoły podstawowej, kl. IV-VI 1. Kliknij plik fontanna1 znajdujący się na biurku lub inny plik wskazany przez nauczyciela. 2. Otwórz okno katalogu (teczki) Moje fotografie. 3. Wskaż plik fontanna1 i trzymając wciśnięty przycisk myszy, przenieś plik (rysunek 2.42) do katalogu (teczki) Moje fotografie (metodą przeciągnij i upuść). Rysunek 2.42. Przenoszenie pliku 4. Aby przenieść kilka plików naraz, zaznacz je, trzymając wciśnięty przycisk myszy (rysunek 2.43). 5. Przeciągnij zaznaczone pliki do katalogu (teczki) Moje fotografie (rysunek 2.43) i zwolnij przycisk myszy. Zaznaczanie: Przenoszenie: Rysunek 2.43. Zaznaczanie i przenoszenie kilku plików naraz 6. Pliki zostaną przeniesione (rysunek 2.44). 52

Rysunek 2.44. Katalog (teczka) Moje fotografie z zawartością Rozdział 2. 7. Należy jeszcze uporządkować ikony (znaczki). W tym celu kliknij okno katalogu (teczki) Moje fotografie i z menu programu Finder wybierz polecenie Widok/Uporządkuj wg lub (by wyrównać ikony) Widok/Wyrównaj (rysunek 2.45). 8. Ikony (znaczki) uporządkowane według nazwy pokazuje rysunek 2.46. Rysunek 2.45. Polecenie Widok/ Uporządkuj wg nazwy Rysunek 2.46. Ikony (znaczki) katalogu (teczki) Moje fotografie uporządkowane według nazwy 53

Informatyka Europejczyka. ipodręcznik dla szkoły podstawowej, kl. IV-VI Kopiowanie za pomocą schowka Schowek to wydzielone miejsce w pamięci operacyjnej komputera, przeznaczone do tymczasowego przechowywania danych. Z pomocy schowka będziemy korzystać jeszcze wiele razy. Ćwiczenie 2.7. 1. Otwórz katalog (teczkę) Moje fotografie, a następnie zaznacz plik park1. 2. Z menu Edycja wybierz polecenie Kopiuj park1.jpg w tym momencie plik zostanie skopiowany do schowka (rysunek 2.47). Rysunek 2.47. Kopiowanie pliku etap 1. 3. Otwórz okno katalogu (teczki) r02 (z ćwiczenia 2.5). 4. Z menu Edycja wybierz polecenie Wklej rzecz (rysunek 2.48) komputer pobierze ze schowka plik park1 i umieści go w katalogu (teczce) r02. Rysunek 2.48. Kopiowanie pliku etap 2. Zmiana nazwy pliku lub katalogu (teczki) Zmiana nazwy pliku lub katalogu (teczki) to łatwe zadanie. Wykonaj ćwiczenie, by się tego nauczyć. 54

Ćwiczenie 2.8. Zmień nazwę pliku wskazanego przez nauczyciela. Wykonaj kolejno opisane czynności (rysunek 2.49). 1. Kliknij ikonę (znaczek) wybranego pliku. 2. Kliknij pole nazwy pliku lub wciśnij klawisz Return. 3. Wpisz w pole nazwy nową nazwę pliku. 4. Kliknij poza obszarem zaznaczenia. Rozdział 2. 1. 2. 3. 4. Rysunek 2.49. Zmiana nazwy pliku kolejne etapy Postępując w ten sam sposób, możesz również zmienić nazwę katalogu (teczki). 2.2.4. Usuwanie plików i katalogów (teczek) Ważnym działaniem związanym z organizowaniem i porządkowaniem plików i katalogów (teczek) jest ich usuwanie. Możesz usuwać pliki lub katalogi (teczki), które nie są Ci już potrzebne, kopie zapasowe lub pliki tymczasowe, zajmujące cenne miejsce na twardym dysku. Usunięte pliki lub katalogi (teczki) są umieszczane w Koszu, gdzie oczekują na całkowite usunięcie z twardego dysku. Jeśli się rozmyślisz, możesz je jeszcze odzyskać i ponownie wykorzystać w tym celu musisz wyciągnąć je z Kosza. Aby to zrobić, kliknij i przytrzymaj ikonę (znaczek) Kosz, a następnie w otwartym menu wybierz polecenie Otwórz (rysunek 2.50). Rysunek 2.50. Polecenie Otwórz Kosz Zobaczysz okno jak na rysunku 2.51. Polecenie pozwala usunąć całą zawartość Kosza. Komputer zawsze poprosi o potwierdzenie zamiaru usunięcia rzeczy znajdujących się w Koszu (rysunek 2.52). 55

Informatyka Europejczyka. ipodręcznik dla szkoły podstawowej, kl. IV-VI Rysunek 2.51. Przykładowe okno programu Kosz Rysunek 2.52. Opróżnianie Kosza komunikat komputera Aby przywrócić jeden lub kilka elementów z Kosza, należy je zaznaczyć i przesunąć w wybrane miejsce z wciśniętym przyciskiem myszy. Szybciej opróżnisz Kosz, jeżeli klikniesz znaczek (ikonę) i przytrzymasz wciśnięty przycisk myszy. W menu, które się ukaże, wybierz polecenie Opróżnij Kosz (rysunek 2.53). Rysunek 2.53. Polecenie Opróżnij Kosz Komputer poprosi jeszcze o potwierdzenie zamiaru usunięcia zawartości Kosza (rysunek 2.52). O tym, że Kosz jest pusty, informuje wygląd ikony (znaczka):. PAMIĘTAJ Każdą decyzję o usunięciu danych z nośnika powinieneś dobrze przemyśleć. Jeśli skorzystałeś już z polecenia Opróżnij Kosz, odzyskanie plików jest możliwe tylko za pomocą specjalnych programów. Usuwanie katalogów (teczek) przebiega tak samo jak usuwanie plików. 56

2.2.5. Drukowanie W systemie Mac OS X mamy możliwość drukowania dokumentów w identyczny sposób, niezależnie od programu, z jakim pracujemy. Opcja drukowania zawsze znajduje się w tym samym miejscu i zawsze drukowanie przebiega w ten sam sposób. Dla przykładu wydrukujemy dokument programu TextEdit. Rozdział 2. Ćwiczenie 2.9. Wydrukuj plik wskazany przez nauczyciela. Na potrzeby ćwiczenia wydrukujemy plik ważka (znajdziesz go na płycie dołączonej do podręcznika). 1. Kliknij dwukrotnie wybrany plik. Zostanie on otwarty. 2. Z menu programu wybierz polecenie Plik/Drukuj (rysunek 2.54). Rysunek 2.54. Polecenie Plik/Drukuj Zobaczysz okno jak na rysunku 2.55. Rysunek 2.55. Okno drukowania opcje podstawowe 3. W oknie, które się pojawi, możesz nacisnąć przycisk w ten sposób sprawdzisz przed wydrukiem, czy rysunek jest rozmieszczony na stronie zgodnie z Twoim życzeniem (rysunek 2.56). Jeżeli wszystko jest dobrze, kliknij przycisk, jeśli nie. 4. Aby włączyć zaawansowane opcje drukowania, należy kliknąć przycisk widoczny w prawym górnym narożniku okna z rysunku 2.55. Rozwiniesz okno jak na rysunku 2.57. 57

Informatyka Europejczyka. ipodręcznik dla szkoły podstawowej, kl. IV-VI Rysunek 2.56. Okno Pogląd ważka.jpg Rysunek 2.57. Okno zaawansowanych opcji drukowania 5. W rozwiniętym oknie możesz zmienić między innymi liczbę kopii i orientację strony (pion, poziom). Po lewej stronie okna widać podgląd wydruku dokumentu oraz przyciski nawigacji po stronach (potrzebne, gdy stron jest więcej). 6. Gdy wszystko jest należycie przygotowane, kliknij przycisk. Plik zostanie wydrukowany. 58

2.2.6. Nośniki informacji Komputer jest wyposażony w dwa rodzaje pamięci. Pamięć operacyjna przechowuje informacje do momentu wyłączenia komputera. Jeśli go wyłączymy, utracimy bezpowrotnie wszystkie dane zapisane w pamięci operacyjnej. Zatem pamięć operacyjna nie jest trwała, w przeciwieństwie do pamięci nieulotnych takich jak dysk twardy, gdzie dane (informacje) zostają zachowane nawet po odłączeniu zasilania. Komputer został wyposażony również w tzw. pamięć zewnętrzną, która służy do przechowywania informacji po jego wyłączeniu. Pamięć zewnętrzna (inaczej nośnik informacji) to m.in. dyskietka, pendrive (rysunek 2.58), dysk twardy, płyta CD oraz płyta DVD. Pojemność nośników pamięci i rozmiary programów podawane są w bajtach (B). Rozdział 2. 1 KB (kilobajt) = 1024 B 1 GB (gigabajt) = 1024 MB 1 MB (megabajt) = 1024 KB 1 TB (terabajt) = 1024 GB Nagrywanie danych na pendrive a Rysunek 2.58. Przykładowe pendrive y Ćwiczenie 2.10. Nagraj plik truskawka (lub inny wskazany przez nauczyciela) na pendrive a (fotografia truskawki znajduje się na płycie dołączonej do podręcznika). Aby nagrać dane na pendrive a, należy wykonać po kolei opisane czynności. 1. Wepnij urządzenie do portu USB w komputerze. Po chwili na biurku pojawi się ikona (znaczek) odczytanego nośnika (rysunek 2.59). Rysunek 2.59. Ikony (znaczki) nośników informacji 59

Informatyka Europejczyka. ipodręcznik dla szkoły podstawowej, kl. IV-VI 2. Dwukrotnie kliknij ikonę (znaczek), aby otworzyć okno zawartości dysku. 3. Zaznacz plik, który zamierzasz nagrać (rysunek 2.60, plik truskawka). Rysunek 2.60. Kopiowanie (przenoszenie) dokumentu z biurka na pendrive a 4. Przeciągnij go z wciśniętym przyciskiem myszy nad okno zawartości pendrive a. 5. Zwolnij przycisk myszy plik truskawka zostanie umieszczony we wskazanym miejscu. Zakończ pracę z urządzeniem pendrive. W tym celu wykonaj poniższe czynności. 1. Zamknij okno zawartości urządzenia. 2. Zaznacz ikonę (znaczek) urządzenia (jedno kliknięcie). 3. Wybierz z menu programu polecenie Plik/Wysuń NO NAME (rysunek 2.61). Rysunek 2.61. Polecenie Plik/Wysuń NO NAME 4. Ikona (znaczek) zniknie z biurka, możesz wyjąć urządzenie. 60