Dofinansowano ze środków Narodowego Centrum Kultury w ramach programu Dom Kultury+ Inicjatywy lokalne 2014 Diagnoza potencjału kulturotwórczego społeczności lokalnej Tarnowskich Gór w ramach programu Dom Kultury+ Inicjatywy Lokalne 1. Ogólnym celem działań Zespołu w ramach realizacji projektu w programie DK+ było poszerzanie dostępu do kultury, stworzenie warunków sprzyjających rozwojowi współpracy, komunikacji, pobudzenie aktywności obywatelskiej w przestrzeni kultury, wykreowanie form nowoczesnej edukacji kulturalnej i artystycznej, zidentyfikowanie potrzeb i potencjału kulturotwórczego lokalnych społeczności, a w konsekwencji wzmocnienie współpracy Tarnogórskiego Centrum Kultury ze społecznością Tarnowskich Gór. 2. Kluczowym zadaniem odnoszącym się do powyższych celów było zidentyfikowanie społeczności będących istotnymi dla powodzenia projektu TCK w programie DK+. Podczas spotkań roboczych, omawianiu i analizie doświadczeń z dotychczasowej współpracy TCK ze społecznością miasta, a także dokumentów programowych instytucji i warsztatu moderowanego przez animatora z ramienia NCK, zdecydowano się na pogłębioną diagnozę potrzeb i potencjału kulturotwórczego dwóch typów społeczności: społeczności zgromadzonej wokół świetlic TCK w Opatowicach oraz Reptach Śląskich oraz społeczności kobiet miasta Tarnowskie Góry, ze szczególnym uwzględnieniem mieszkanek Zespołu Mieszkań Chronionych Dom Samotnej Matki. Wskazane
społeczności określono jako priorytetowe dla realizacji działań animacyjnych w ramach programu DK+. W ich przestrzeniach zauważyć można istotne problemy i potrzeby, które należałoby zagospodarować. Pierwsza grupa, czyli społeczność zgromadzona wokół dwóch najbardziej aktywnych świetlic TCK w 2 dzielnicach Tarnowskich Gór, jest bardzo zatomizowana i spolaryzowana na grupy mieszkańców nowo zamieszkałych i tych będących rdzennymi mieszkańcami. Dzielą oni wspólną przestrzeń życiową, której centrum integracji i aktywności stać może się świetlica TCK. Druga grupa to funkcjonująca w drugim obiegu społeczność kobiet, której potencjał kulturotwórczy i społeczny jest ogromny i bezsprzecznie warty pobudzenia. W konsekwencji przygotowano komunikaty zaproszenia do podjęcia dialogu z TCK, które przekazane zostały powyższym społecznościom. 3. Zespół przygotował profesjonalne narzędzia umożliwiające przeprowadzenie 2 odrębnych badań animacyjnych. Zorganizowano tzw. spotkania twarzą w twarz, podczas których stworzono warunki do pogłębionej diagnozy potencjału kulturotwórczego, identyfikując jednocześnie potrzeby, zasoby i możliwość zrealizowania projektów przez określone społeczności w ramach konkursu projektów i wyłonieniu różnorodnych inicjatyw oddolnych w Tarnowskich Górach. Badanie animacyjne miało również wartość inspirująco-aktywizującą do wzięcia udziału w projekcie, upowszechniało wiedzę na temat możliwości i sposobu wzięcia udziału w programie. Przybliżyło narzędzie - Kartę Małego Projektu. W obu przypadkach przebieg spotkania obejmował zakresem: przedstawienie celów spotkania, prezentację założeń i dobrych praktyk Programu Dom Kultury +, moderowaną dyskusję podejmującą wątki: Co dzieje się w miejscach gdzie mieszkają uczestnicy? Jak one funkcjonują? Kto bierze udział w wydarzeniach? W jakie przedsięwzięcia chcieliby się zaangażować? Jakie są najważniejsze potrzeby grup uczestniczących w spotkaniach? Dyskusja z uczestnikami była moderowana, celem opracowania zbioru pomysłów tworzących możliwe do zrealizowania projekty. Uświadomiła jej uczestnikom warunki formalne umożliwiające podjęcie inicjatywy w DK+. Ostatecznie zachęcano i motywowano do podjęcia inicjatywy. 4. Badanie animacyjne realizowane 4 czerwca 2014 w Tarnogórskim Centrum Kultury poświęcono społeczności związanej z Opatowicami i Reptami Śląskimi dzielnicami Tarnowskich Gór w przestrzeni których funkcjonują świetlice TCK. Na spotkanie przybyła przedstawicielka Koła Gospodyń Wiejskich w Opatowicach oraz przedstawicielka świetlicy w Opatowicach (działającej
w strukturach Tarnogórskiego Centrum Kultury). Dotychczasową działalność Koła Gospodyń Wiejskich scharakteryzowano jako mało aktywną. Spotkania odbywały się około trzech razy w roku, głównie z powodów okolicznościowych (Dzień Babci, święta). Plan rozszerzenia działalności powstał w tym roku (2014) za sprawą nowej liderki i przewodniczącej KGW. Zaproponowano zajęcia ruchowe nordic walking, wycieczki, krajoznawcze i kulturowe. Przewodnicząca KGW opisuje społeczność jako zintegrowaną w sytuacjach zagrożenia, angażującą się w miarę swoich możliwości w działania przynoszące dobro wspólnocie, nieskażoną cywilizacją, dbającą i mocno przywiązaną do swojej tradycji. Świetlica jest głównie miejscem spotkań dzieci i młodzieży. Odbywają się w niej zajęcia plastyczne, zajęcia rękodzieła artystycznego, spotkania okazjonalne o charakterze integracyjnym, spektakle teatralne, akcja Lato, akcja Zima. Świetlica często pełni rolę pomocy w pokonywaniu i rozwiązywaniu trudności życiowych ( miejsce do wygadania się ), miejsca dla młodszych dzieci, gdzie przebywają podczas zajęć rodziców ( miejsce do przeczekania ). Wskazano, że młodzież niekiedy sama projektuje zadania (bez wskazania konkretnych inicjatyw). Wynikiem diagnozy jest obserwacja, że społeczności Opatowic potrzebne jest wsparcie animacyjne, głównie w obszarze integracji pokoleniowej. Niezmienność rozwiązań/działań dla społeczności powoduje coraz większy rozdźwięk pomiędzy pokoleniami. Rekomenduje się działania, które nie będą burzyły przywiązania do tradycji starszej części społeczności. Działania animacyjne powinny być ukierunkowane również na pobudzenie społeczności Opatowic, wypracowanie wspólnych celów, określenie potencjału, wspólnych działań. Podczas spotkania powstał zarys projektu integracyjnego Opowieść o wczoraj, dziś i jutrze. Pomysł wydaje się interesujący i pożądany z punktu widzenia programu DK+. Celem staje się tu współpraca międzypokoleniowa oraz integracja szerszej społeczności dzielnicy Opatowice, wyraźnie podzielonej na: wieloletnich mieszkańców dzielnicy i ludność napływową ostatnich lat. Projekt stawia z jednej strony na tożsamości Opatowic, jej historię i ludzi - opisanych przez rdzennych mieszkańców za pomocą fotografii, wywiadów. Z drugiej strony to opowieść o Opatowicach zrealizowana przez młodych mieszkańców dzielnicy, którzy w ramach zajęć warsztatowych kreować będą wizje plastyczne swojej dzielnicy przyszłości. Całość wieńczyć ma wydarzenie, gdzie w połączeniu z muzycznymi prezentacjami zaangażowanych uczestników, zrealizowany zostanie wernisaż wystawy łączącej oba spojrzenia na Opatowice. Produkt w postaci mobilnej instalacji wystawienniczej służyć będzie również popularyzacji dziedzictwa Opatowic wśród nowych mieszkańców dzielnicy. 5. W dniu 5 czerwca 2014 przeprowadzono badanie animacyjne kobiet z terenu Tarnowskich Gór. Na spotkanie zaproszono kobiety grupa docelowa została wybrana po uszczegółowieniu obszarów diagnozy (konsultacje przedstawicieli
Tarnogórskiego Centrum Kultury, przedstawicieli Regionalnego Ośrodka Kultury w Katowicach, animatorki Narodowego Centrum Kultury). Na zaproszenie do udziału w warsztatach diagnozujących odpowiedziało 15 kobiet w różnym wieku, o różnym statusie społecznym, wielu pełnionych rolach i wielorakich zainteresowaniach. Można więc stwierdzić, że wybór grupy kobiet okazał się działaniem trafnym ze względu na zgodność z jej oczekiwaniami i potrzebami. Efektem dyskusji było wygenerowanie szeregu pomysłów i oczekiwań społeczno kulturalnych interesującej grupy. Na tej podstawie można wnioskować, że 1) oferta społeczno kulturalna na terenie miasta Tarnowskie Góry jest niewystarczająca i zbyt mało zróżnicowana dla grup kobiet, 2) grupa ma sprecyzowane pomysły i inicjatywy, 3) należy uruchomić działania odpowiadające na potrzeby grupy, stale diagnozując sytuację. W trakcie pogłębionej dyskusji w ramach zajęć warsztatowych nastąpiła polaryzacja na trzy zbiory pożądanych aktywności skupionych wokół: młodych matek, przedstawicielek społeczności Zespołu Mieszkań Chronionych Dom Samotnej Matki, aktywnych kobiet. Modele aktywności poruszane przez rodziców maluchów opisywały działania: zajęć tematycznych, różnych, organizowanych w godzinach 10-13. Oczekiwane są integrujące formy dyskusyjne i warsztatowe podejmujące tematykę, np.: świadomego gotowania, modeli wychowania, wyzwań współczesnych rodziców. Jako narzędzie wspierające uznano bank czasu, w ramach którego byłaby okazja do wymiana umiejętności i wiedzy. Ważne jest aby równolegle prowadzona była tzw. twórcza opieka nad dziećmi wykorzystująca kreatywne narzędzia warsztatowe aktywizujące maluchów. Istotne z punktu widzenia tej grupy jest przede wszystkim dotarcie do mam, wzmożenie ich motywacji do działania społecznego oraz odkrywania w nich potrzeby samorozwoju. Społeczność kobiet Zespołu Mieszkań Chronionych Dom Samotnej Matki jako istotne z ich punktu widzenia aktywności określiły te angażujące je bezpośrednio oraz te oddziaływujące w otoczeniu. Społeczność odniosła się do najbliższego otoczenia, zauważając potrzebę jego rewitalizacji np. poprzez odnowienie placu zabaw. Zaproponowano także inne działania, jak np.: zaprojektowanie i zrealizowanie kwiatowego muralu oraz udostępnienie ściany do plastycznych ekspresji (pod warunkiem wewnętrznej akceptacji zaproponowanych wizji artystycznych). Drugim elementem interesującym dla tej grupy była kwestia zorganizowania czasu wolnego dla dzieci po szkole. Działania w ocenie samotnych matek powinny skupiać się na warsztatach kulinarnych, decoupage, biżuterii itp. W części przedstawicielki tej grupy stwierdziły, że same mogą prowadzić część zajęć. Działania atrakcyjne z punktu widzenia obecnych na spotkaniu kobiet aktywnych to metamorfoza kobiet, zarówno wewnętrzna jak i zewnętrzna. Zmiana wewnętrzna ma stać się faktem, dzięki udziale uczestniczek w warsztatach teatralnych czy spacerach nordic walkingu. Z kolei zmiana zewnętrzna będzie możliwa dzięki warsztatom: makijażu, doboru stroju, układania fryzur. Wartością dodaną ma stać się szansa na
rozpoznanie swoich talentów i hobby, aby móc je pielęgnować w późniejszym czasie, tym samym wpływając na swój rozwój osobisty. Wynikiem diagnozy jest obserwacja, że należy szczególnym wsparciem otoczyć społeczność z Domu Samotnej Matki. Społeczność ta jest w trudnej sytuacji życiowej. Ma niedostateczne możliwości kontaktów z innymi grupami. Czuje się osamotnia i wyobcowana. Dzieci przebywające w ośrodku nie mają równego dostępu do działań kulturalnych. Inicjatywa społeczno kulturalna społeczności Domu Samotnej Matki powinna zostać potraktowana priorytetowo przy wyborze inicjatyw.