B ве ра ве ра ż wiara ве рба ż wierzba верблю д m wielbłąd верёвка ż linka, sznur; букси рная ~ linka holownicza верени ца ż szereg, sznur ве реск m wrzos вери тельный uwierzytel nia jący ве р ить (~ю, ~ишь) wierzyć ве рн ость ż wierność; ~ый 1. wierny; 2. dokładny, ~ перево д dokładny przekład верн у ть (~у, ~ёшь) zwró cić, oddać; kom powrót, powrócić; ~у ться powrócić ве р овать (~ую, ~уешь) wie rzyć, być wierzącym вероиспове дание n wyznanie вероя тн ость ż prawdopodo bieństwo; ~ый prawdo podob ny, przypuszczalny ве рсия ż wersja ве ртел m rożen вер те ть (~чу, ве ртишь) wiercić, kręcić, obracać вертика л ь ż pion; ~ный pionowy; по ~и pionowo вертолёт m helikopter ве рующий m wierzący верфь ż stocznia ве рх m wierzchołek, wierzch; ~хний górny; ~о вный na czelny верши на ż szczyt, wierzcho łek вес m ciężar, waga веселе ть (~ю, ~ешь) weseleć весел и ть (~ю, ~и шь) weselić весели ться weselić się весёлый wesoły весе нний wiosenny ве сить (ве шу, ве сишь) wa żyć весна ż wiosna весну ш ка ż pieg; ~чатый piegowaty весо мый istotny вести (веду, ведёшь) pro wa dzić, wieść; ~ себя zacho wy wać się 28 ве стник m zwiastun весть ż wiadomość, wieść весы lmn waga весь cały; wszystek весьма bardzo, wielce ветвь ż gałąź, konar ве тер m wiatr ветерина р m weterynarz; ~ия ż weterynaria; ~ский weterynaryjny ве тка ż gałązka ве треный 1. wietrzny; 2. lek komyślny ветря нка ż ospa wietrzna ве тхий 1. zniszczony; 2. stary, ~ Заве т Stary Testament ве чер m wieczór вечери нка ż impreza вече рний wieczorny, wieczo rowy ве чн ость ż wieczność; ~ый wieczny ве шалка ż wieszak ве ша ть (~ю, ~ешь) wieszać веще ственн ость ż material ność; ~ый materialny вещь ż rzecz ве ять (ве ю, ве ешь) powie wać взад w tył; ~ и вперёд tam i z powrotem взаи мно nawzajem взаи мный wzajemny взаимоде йствие n współdzia łanie взаимоде йств овать (~ую, ~уешь) współdziałać взаймы tytułem pożyczki взбешённый wściekły, roz wścieczony взбива ть (~ю, ~ешь) ubijać взбира ться (~юсь, ~ешься) wspinać, piąć się взбуха ть (~ет) pęcznieć; wzbierać взве шива ть (~ю, ~ешь) ważyć, zważyć взв оди ть (~ожу, ~о дишь) zaprowadzać na górę взволно ванный przejęty, podniecony взгля д m pogląd, zdanie; spojrzenie, wzrok взгля дыва ть (~ю, ~ешь) spoglądać
J jamnik jamnik m таќса Japo nia ż Япо ния; ~nka ż япо нка, ~ńczyk m япо нец; ~ński япо нский jarmark m я рмарка jar osz m вегетариа нец; ~ski вегетариа нский jarzeniówka ż ла мпа дневноѓо све та jarzębina ż ряби на jarzyć się свети ться, мерца ть jarzyna ż о вощи jasiek m ду мка, поду шечка jaskinia ż пеще ра jaskółka ż ла сточка jaskra ż med глауко ма jaskrawy я ркий jasność ż 1. (światła) я ркость; 2. (wyraźność) я сность jasnowidz m яснови дящий jasny 1. (światło) я ркий, све тлый; 2. (wyraźny) я сный, поня тный, чëткий; 3. (kolor) све тлый; 4. (włosy, cera) све тлый jastrząb m я стреб jaszczurka ż я щерица jaśmin m жасми н jaśnieć светле ть jaw: wyjść na ~ обнару житься, вы явиться, откры ться jaw a: śnić na ~ie ви деть сны на яву jaw ność ż я вность, откры тость, гла сность; ~ny 1. (publiczny) откры тый; 2. (wyraźny) я вный jazd a ż (samochodem) езда на маши не, (na koniu, ro werze) езда на коне, е зда на велосипе де; ~a konna верхова я езда ; prawo ~y води тельские права ; nauka ~y автошко ла; rozkład ~y расписа ние движе ния jazgot m гро хот, треск; ~ać грохота ть, шуме ть, треща ть jazz m джаз jaźń ż ли чность, индивидуа льность jądro n 1. (wnętrze) ядро ; 2. med яи чко; ~wy я дерный 218 jąka ć się заика ться; ~nie n заика ние jątrzyć 1. (ranę) береди ть; 2. (drażnić) раздража ть; дразни ть, беспоко ить; ~ się возмуща ться jechać е хать jed en 1. (pojedynczy) оди н; 2. (ten sam) оди н и тот же; ~nym słowem коро че говоря ; z ~nej strony..., z drugiej strony с одно й стороны..., с друго й стороны jednak однаќо; ~owy одинаќовый jednoczesny одновре менный jednoczyć объединя ть jedno: wszystko ~ всë равно ; ~dniowy однодне вный; ~głośny единогла сный, единоду шный; ~kierunkowy oдносторо нний; ~lity одноро дный, еди ный; ~myślny единогла сный, единоду шный; ~osobowy одноме стный; ~razowy 1. (pojedynczy) ра зовый; 2. (do jednorazowego użytku) однора зовый jednorożec m единороѓ jednostajny однообра зный, равноме рный jednostka ż 1. (osoba) ли чность, индиви дуум; 2. (rzecz) едини ца jednostronny 1. (ograniczony) односторо нний; 2. (obowiązujący w jedną stronę) односторо нний jedność ż еди нство jednoznaczny однозна чный jedwab m шëлк; ~ny шëлковый; ~isty шëлковистый jedyna czka ż еди нственная дочь; ~k m еди нственный сын jedynka ż 1. (cyfra) оди н; 2. (stopień) едини ца, кол jedyny еди нственный jedzenie n 1. (pożywienie) еда, пища ; 2. (czynność) еда jeleń m оле нь jelito n кишка jełczeć го ркнуть
СОКРАЩЕНИЯ skróty а ар ar, a АО акционе рное о бщество spółka akcyjna, SA АЭС а томная электроста нция elektrownia atomowa б-ка библиотеќа biblioteka б-ца больни ца szpital В. 1. востоќ wschód, wsch.; 2. вольт wolt V в. век wiek, w. вв. века wieki, ww ВО вое нный оќруг okręg wojskowy, OW вуз вы сшее уче бное заведе ние uczelnia wyższa г грамм gram, g г. 1. год rok, r.; 2. го род miasto; 3. гора góra г-жа госпожа pani ГКО госуда рственные краткосро чные облига ции państwowe obligacje krótkoterminowe гр. гражданин obywatel, ob. ГУМ госуда рственный универса льный магази н państwowy dom towarowy, GUM (PDT) ГЭС гидроэлектри ческая ста нция elektrownia wodna д. дере вня wieś д-р 1. диреќтор dyrektor, dyr.; 2. доќтор doktor habilitowany, dr hab ЕАСТ Европе йская ассоциа ция свобо дной торго вли Europejskie Stowa rzyszenie Wolnego Handlu, EFTA ЕВС Европе йская валю тная систе ма Europejski system walutowy ЕС Европе йский сою з (Евросою з) Unia Europejska, UE ж/д желе зная дороѓа kolej З. за пад zachód, zach. ЗАГС Отде л за писи аќтов гражда нского состоя ния Urząd Stanu Cywilnego, USC ЗАО закры тое акционе рное о бщество, spółka akcyjna niewystępująca na giełdzie им. и мени imienia, im. и.о. исполня ющий обя занности pełniący obowiązki, p. o. и т. д. и так да лее i tak dalej, itd. и т. п. и тому подо бное i tym podobne, itp. кг килогра мм kilogram, kg КГБ Комите т госуда рственной безопа сности Komitet Bezpieczeństwa Państwa, KGB км киломе тр kilometr, km коп. копе йка kopiejka л литр litr, l М метро metro м метр metr, m 350
GRAMATYKA JĘZYKA ROSYJSKIEGO I FONETYKA PODZIAŁ GŁOSEK Samogłoski: а, о, у, э, и, ы Litery: а, я; о, ё; у, ю; э, е; и; ы Spółgłoski: б, в, г, д, ж, з, к, л, м, н, п, р, с, т, ф, х, ч, ш, ц Litery: б, в, г, д, ж, з, к, л, м, н, п, р, с, т, ф, х, ч, ш, ц, щ Półsamogłoska: й Akcent W języku polskim akcent pada zazwyczaj na przedostatnią sylabę, np.: studiować, zajęcia, interesujący itp. W języku rosyjskim natomiast akcent może padać na różne sylaby w wyrazie, jest to tzw. akcent swobodny. Nazywany jest również akcentem dynamicznym, gdyż polega on na wymawianiu z większą siłą samogłosek akcentowanych, z mniejszą samogłosek nieakcentowanych. Akcent: na ostatnią sylabę: студе нт, игра, уроќ; na przedostatnią sylabę: диреќтор, уме лый; na trzecią sylabę od końca: учи лище, я блоко, про бовать; Niekiedy słowa rosyjskie mają nie jeden, a dwa i nawet więcej akcentów. Jeden z nich określany jest wtedy jako główny, a pozostałe jako poboczne, np. а втове ломо того нки, четырёхъя русный; Występują także wyrazy bez samodzielnego akcentu (enklityki i proklityki), które tworzą zestroje akcentowe ze słowami obok, np. под окно м czyt. [padaknoḿ]. Ruchomość akcentu Akcent odróżnia poszczególne formy wyrazu o jednakowym lub podobnym brzmieniu 1, np.: mianownik lp. dopełniacz lp. mianownik lm. лицо мо ре хо лод игра лица мо ря хо лода игры ли ца моря холода иѓры 358 1 M. Froelichowa, M. Kwiatkowski, S. Laszewski, Gramatyka języka rosyjskiego, Warszawa 1972, s. 7.
GRAMATYKA JĘZYKA ROSYJSKIEGO при- в, на, к прийти у- из, с, от, к уйти в магази н на ры нок к ним из до ма со стадио на от друзе й к ним przybycie w określone miejsce lub do określonej osoby oddalenie się osoby od przedmiotu lub od innej osoby W języku rosyjskim występują swoiste pary przyimkowe, które wyrażają ruch do i ruch od, np. przyimek в łączy się z из (Я иду в магази н. Idę do sklepu, ale: Я вы хожу из магази на. Wychodzę ze sklepu.), a przyimek на z przyimkiem с (Ма ма идёт на рабо ту. Mama idzie do pracy, ale: Ма ма возвраща ется с рабо ты. Mama wraca z pracy.). Różnice w związku rządu niektórych czasowników rosyjskich i polskich DOPEŁNIACZ CELOWNIK доби ться (чего?) osiągnąć (co? B.) достиѓнуть (чего?) osiągnąć (co? B.) предостере чь от (чего?) przestrzec (przed czym? N.) ждать (чего?) czekać (na co? B.) отказа ться (от чего?) odmówić (czego? D.) соде йствовать (чему?) współdziałać (z czym? N.) сле довать (чему?) iść (za czym? N.) меша ть (чему?) przeszkadzać w (czym? Msc.) стреми ться к (чему?) dążyć (do czego? D.) измени ть (кому?) zdradzić (kogo? B.) зайти (к кому?) wstąpić (do kogo? D.) подойти (к кому? к чему?) podejść do (czego? D.) привыка ть (к кому?) przyzwyczajać się do (kogo? D.) принадлежа ть (кому?) należeć (do kogo? D.) гото виться (к чему?) przygotowywać się (do czego? D.) звони ть (кому?) dzwonić do (kogo? D.) е хать (к кому? к чему?) jechać (do kogo? do czego? D.) писа ть (кому?) pisać (do kogo? D.) обраща ться (к кому?) zwracać się (do kogo? D.) отправля ть (кому?) wysyłać (do kogo? D.) поднима ться (по чему?) wchodzić (po czym? Msc.) приближа ться (к чему?) zbliżać się (do czego? D.) ра доваться (чему?) cieszyć się (z czego? D.) спусти ться (по чему?) zejść (po czym? Msc.) улыба ться (кому?) uśmiechać się (do kogo? D.) учи ться (чему?) uczyć się (czego? D.) 398
GRAMATYKA JĘZYKA ROSYJSKIEGO NAJCZĘŚCIEJ UŻYWANE WYPOWIEDZENIA W JĘZYKU ROSYJSKIM PRZEDSTAWIANIE SIĘ Меня зову т Mam na imię ; Как Вас зову т? Jak pan/pani/wy ma(cie) na imię?; Как тебя /её/его /их/зову т? Jak ty/ona/on/oni mają na imię? Дава йте познако мимся! Poznajmy się!; Разреши те предста виться. Państwo pozwolicie, że się przedstawię (w sytuacjach oficjalnych) ZWRACANIE SIĘ DO OBCYCH OSÓB Будьте добры /любе зны. Niech pan/pani będzie tak dobra/uprzejmy Скажи те, пожа луйста Czy mogłaby pani/mógłby pan powiedzieć Молодо й человеќ! zwrot grzecznościowy do młodego człowieka; Ма льчик! zwrot grzecznościowy do chłopca; Де вушка do młodej kobiety, np. w sklepie. ROZMOWA TELEFONICZNA Алло! Э то спра вочное бюро? Halo, czy to informacja? Э то ты, Ка тя? Czy to ty, Kasiu? Я слушаю Вас. Słucham Вы оши блись но мером/ Вы непра вильно набра ли но мер/ Вы не туда попа ли Pomyliła pani/pan numer/pomyłka. Ничего. Nic się nie stało (jako reakcja, gdy ktoś przeprasza za pomyłkę). Его нет, что ему переда ть? Nie ma go, coś przekazać? Я позвоню по зже. Zadzwonię później. У телефо на Пётр. Przy telefonie Piotr. Мо жно попроси ть Марту?/ Попроси те, пожа луйста, Ма рту. Można poprosić Martę (do telefonu)? Bardzo proszę, niech pan/pani zawoł(a) Martę (do telefonu). Спаси бо за звоноќ. Dziękuję za telefon. Созвони мся. Zdzwonimy się. Хорошо / Пло хо слы шно. Dobrze/Źle słychać (o połączeniu). POWITANIA/POŻEGNANIA Здра вствуйте! Witajcie/witam pana/panią! lub Dzień dobry! До брое у тро! Dzień dobry! (przed południem, rano); До брый день! Dzień dobry! (po południu) Приве т!/ Приве тчик! Cześć!/ Siemano! (nieoficjalnie, do znajomego) До брый ве чер! Dobry wieczór! Споко йной но чи! Dobranoc! 445