Wprowadzenie do obrotu substancji i mieszanin chemicznych Do obowiązków osoby wprowadzającej substancję chemiczną lub mieszaninę do obrotu należy: 1. Zaklasyfikowanie substancji lub mieszaniny zgodnie z obowiązującymi przepisami. 2. Oznakowanie substancji lub mieszaniny zgodnie z rozporządzeniem 1272/2008/WE (CLP). Od 1 grudnia 2010 r. wszystkie substancje chemiczne wprowadzane na rynek UE muszą być oznakowywane i klasyfikowane zgodnie z rozporządzeniem CLP. Nowe zasady klasyfikacji, oznakowania i pakowania mieszanin wchodzą w życie 1 czerwca 2015 r. W drodze odstępstwa od drugiego akapitu art. 62 rozporządzenia CLP: substancje, które zaklasyfikowano, oznakowano i opakowano zgodnie z dyrektywą 67/548/EWG oraz wprowadzono już do obrotu przed dniem 1 grudnia 2010 r., zgodnie z niniejszym rozporządzeniem: do dnia 1 grudnia 2012 r. nie muszą być ponownie oznakowane ani pakowane, mieszaniny, które zaklasyfikowano, oznakowano i opakowano zgodnie z dyrektywą 1999/45/EWG oraz wprowadzono już do obrotu przed dniem 1 czerwca 2015 r., do dnia 1 czerwca 2017 r., zgodnie z niniejszym rozporządzeniem: nie muszą być ponownie oznakowane ani pakowane. 3. Sporządzenie karty charakterystyki zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz przekazanie jej nieodpłatnie odbiorcy substancji lub mieszaniny najpóźniej w dniu pierwszej dostawy oraz aktualizacji karty charakterystyki, zgodnie z art.31 pkt. 9 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1907/2006 (REACH) w określonych w tym punkcie sytuacjach. 4. Przechowywanie danych, na których podstawie dokonano klasyfikacji lub sporządzono kartę charakterystyki, do wglądu organów nadzoru określonych w ustawie. Poinformowanie Inspektora ds. Substancji Chemicznych o wprowadzeniu do obrotu mieszaniny niebezpiecznej lub stwarzającej zagrożenie. Opakowanie substancji lub mieszaniny zgodnie z przepisami art. 20 ustawy o substancjach chemicznych i ich mieszaninach Zaopatrzenie substancji lub mieszaniny chemicznej w odpowiednie zamknięcia lub ostrzeżenie o niebezpieczeństwie zgodnie z obowiązującymi przepisami. Przestrzeganie przepisów dotyczących reklamy, zawartych w ustawie o substancjach chemicznych i ich mieszaninach. Przepisy prawne 1. Ustawa z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach (Dz.U. 2011 nr 63 poz. 322) 2. Rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) i utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniające dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/W. 3. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniające i uchylające dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 (Dz. Urz. UE L 353/2 z 31.12.2008) Klasyfikacja substancji chemicznych i ich mieszanin 1
Kategorie substancji niebezpiecznych i mieszanin niebezpiecznych określone zostały w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach: 1. substancje i mieszaniny o właściwościach wybuchowych 2. substancje i mieszaniny o właściwościach utleniających, 3. substancje i mieszaniny skrajnie łatwopalne, 4. substancje i mieszaniny wysoce łatwopalne, 5. substancje i mieszaniny łatwopalne, 6. substancje i mieszaniny bardzo toksyczne, 7. substancje i mieszaniny toksyczne, 8. substancje i mieszaniny szkodliwe, 9. substancje i mieszaniny żrące, 10. substancje i mieszaniny drażniące, 11. substancje i mieszaniny uczulające, 12. substancje i mieszaniny rakotwórcze, 13. substancje i mieszaniny mutagenne, 14. substancje i mieszaniny działające szkodliwie na rozrodczość, 15. substancje i mieszaniny niebezpieczne dla środowiska. Substancje stwarzające zagrożenie i mieszaniny stwarzające zagrożenie to substancje i mieszaniny należące, co najmniej do jednej z klas zagrożenia wymienionych w częściach 2-5 załącznika I do rozporządzenia nr 1272/2008 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin. Dostawcy substancji lub mieszanin Są obowiązani do zebrania wiarygodnych informacji o stwarzanych przez nie zagrożeniach dla zdrowia człowieka i dla środowiska, wynikających z ich swoistych właściwości fizykochemicznych i biologicznych oraz udostępniania tej informacji odbiorcom tych substancji lub ich mieszanin na zasadach określonych w rozporządzeniu nr 1907/2006 PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH). Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniające i uchylające dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 wprowadza w Unii Europejskiej nowe kryteria klasyfikacji i oznakowania w oparciu o Globalny System Zharmonizowany Klasyfikacji i Oznakowania Substancji i Mieszanin Chemicznych (GHS). Rozporządzenie CLP weszło w życie 20 stycznia 2009 r. Stopniowo zastąpi dyrektywę o substancjach niebezpiecznych 67/548/EWG (DSD) i dyrektywę o preparatach niebezpiecznych 1999/45/WE (DPD) z zastosowaniem odpowiednich okresów przejściowych: Zgodnie z przepisami przejściowymi zawartymi w rozporządzeniu CLP do dnia 1 grudnia 2010 r. substancje są klasyfikowane zgodnie z dyrektywą 67/548/EWG, natomiast do dnia 1 czerwca 2015 r. preparaty (mieszaniny) są klasyfikowane zgodnie z dyrektywą 1999/45/WE. Od dnia 1 grudnia 2010 r. do dnia 1 czerwca 2015 r. substancje są klasyfikowane zarówno zgodnie z dyrektywą 67/548/EWG, jak i z rozporządzeniem CLP. W praktyce oznacza to, że w karcie charakterystyki substancji w okresie wymienionym powyżej należy zamieścić podwójną klasyfikację, zgodną z dyrektywą 67/548/EWG i rozporządzeniem CLP. W przypadku substancji zaklasyfikowanych i oznakowanych zgodnie z dyrektywą 67/548/EWG, które wprowadzono do obrotu (wprowadzenie do obrotu to zgodnie z definicją zawartą w rozporządzeniu CLP odpłatne lub nieodpłatne dostarczenie lub udostępnienie stronie trzeciej. Import jest uznawany za wprowadzenie do obrotu) przed dniem 1 grudnia 2010 r., nie muszą być one ponownie oznakowane i opakowane do dnia 1 grudnia 2012 r. (dwa lata na wyprzedanie tego co już znajduje się na półkach ). Podobnie w przypadku mieszanin zaklasyfikowanych i oznakowanych zgodnie z dyrektywą 1999/45/WE, które wprowadzono do obrotu przed dniem 1 czerwca 2015 r., nie muszą być one ponownie oznakowane i opakowane do dnia 1 czerwca 2017 r. (dwa lata na wyprzedanie tego co już znajduje się na półkach ). 2
Dyrektywa 67/548EWG i dyrektywa 1999/45/WE, a także rozporządzenia Ministra Zdrowia które wdrażają do prawodawstwa polskiego przepisy tych dyrektyw, tracą moc z dniem 1 czerwca 2015 r. Rozporządzenie CLP obecnie obowiązuje równolegle z już istniejącym ustawodawstwem dotyczącym zasad klasyfikacji, pakowania i oznakowania substancji i preparatów, a mianowicie z dyrektywą o substancjach niebezpiecznych 67/548/EWG oraz dyrektywą 1999/45/WE, która dotyczy preparatów niebezpiecznych. Obowiązki pracodawcy związane ze stosowaniem w zakładach substancji chemicznych i ich mieszanin: 1. Ustalić czy w środowisku pracy występuje czynnik chemiczny stwarzający zagrożenie oraz do dokonania i udokumentowania oceny ryzyka zawodowego stwarzanego przez ten czynnik 2. Stosować wyłącznie substancje chemiczne i ich mieszanin oznakowanych w sposób widoczny, umożliwiający ich identyfikację. 3. Sporządzić spis substancji niebezpiecznych, mieszanin niebezpiecznych, substancji stwarzających zagrożenie, mieszanin stwarzających zagrożenie. 4. Sporządzić spis kart charakterystyki tych substancji/mieszanin stosowanych w działalności zawodowej). 5. Zapewnić aby prace, przy których istnieje możliwość wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego, były wykonywane, przez co najmniej dwie osoby, w celu zapewnienia asekuracji. Oznakowanie Opakowania substancji niebezpiecznych i mieszanin niebezpiecznych oraz niektórych mieszanin wprowadzanych do obrotu muszą być odpowiednio oznakowane. Zgodnie Artykuł 20.2. Ustawy z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach Dz. U. 2011 nr 63 poz. 322) oznakowanie opakowania substancji niebezpiecznej i mieszaniny niebezpiecznej powinno zawierać: nazwę umożliwiającą jednoznaczną identyfikację substancji niebezpiecznej lub mieszaniny niebezpiecznej; nazwę, adres siedziby i numer telefonu przedsiębiorcy, a w przypadku osoby fizycznej imię i nazwisko, adres miejsca wykonywania działalności i numer telefonu osoby wprowadzającej substancję lub mieszaninę do obrotu; w przypadku mieszanin niebezpiecznych: nazwy substancji niebezpiecznych, alternatywne nazwy rodzajowe substancji niebezpiecznych jeżeli dotyczy; znak lub znaki ostrzegawcze i napisy określające ich znaczenie; zwrot lub zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia (zwroty R), a w przypadku środków ochrony roślin dodatkowe zwroty wskazujące szczególny rodzaj zagrożenia dla zdrowia człowieka lub dla środowiska, umieszczone zgodnie z przepisami o klasyfikacji substancji i ich mieszanin; zwrot lub zwroty bezpiecznego stosowania (zwroty S), a w przypadku środków ochrony roślin dodatkowe zwroty określające warunki bezpiecznego stosowania. Oznakowanie opakowania dla substancji niebezpiecznej lub mieszaniny niebezpiecznej, wprowadzanych do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, powinno być sporządzone w języku polskim. Należy również zwrócić uwagę, że oznakowanie opakowania powinno posiadać odpowiednie wymiary zależne od pojemności produktu. Szczegółowe wymagania dotyczące oznakowania opakowania substancji niebezpiecznej i mieszaniny niebezpiecznej określone zostały w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2012 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i mieszanin niebezpiecznych oraz niektórych mieszanin (Dz. U. 2012 nr 0 poz. 445). Opakowania, które zawierają mieszaniny niebezpieczne przeznaczone do sprzedaży dla konsumentów, nie mogą mieć: kształtu lub dekoracji graficznej, które mogą przyciągać uwagę i ciekawość dzieci lub wprowadzać konsumentów w błąd, wyglądu lub oznaczenia stosowanego dla środków spożywczych lub pasz, leków lub kosmetyków. 3
Karta charakterystki Karta charakterystyki jest powszechnie przyjętą i skuteczną metodą dostarczania informacji dotyczących substancji i mieszanin we Wspólnocie i stała się integralną częścią systemu w ramach ROZPORZĄDZENIA (WE) NR 1907/2006 PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) i utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniające dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE Karta charakterystyki powinna: zawierać 16 obowiązkowych punktów, kolejność punktów winna być taka jak w rozporządzeniu być dostarczana dla substancji i mieszanin sklasyfikowanych, jako niebezpieczne, mieszanin niesklasyfikowanych, jako niebezpieczne, ale zawierających, co najmniej 1% ( 0.2 % dla gazów) substancji stwarzających zagrożenie dla zdrowia lub środowiska, substancji, dla której ustalono NDS (dotyczy to również składników mieszaniny), być dostarczona do odbiorcy nie później niż w dniu wprowadzania do obrotu lub w dniu pierwszej dostawy, być dostarczana nieodpłatnie, być dostępna w sklepie - na życzenie konsumentów (nie koniecznie w momencie zakupu - można ją przesłać do odbiorcy), być zaktualizowana w momencie pojawienia się jakichkolwiek nowych danych aktualizacja karty charakterystyki powinna być bezpłatna, nie zawierać zbędnego tekstu, np. mieszanina nie jest niebezpieczna dla środowiska, może być dostarczona na nośnikach elektronicznych jak również drogą elektroniczną (odbiorca winien jednak posiadać skrzynkę pocztową), być napisana językiem prostym i zrozumiałym, zawierać wszystkie niezbędne dane o zagrożeniach, nie powinna zawierać zbędnego tekstu, np. mieszanina nie jest niebezpieczna dla środowiska, być przygotowana przez wykwalifikowaną osobę lub zespół osób, w karcie charakterystyki winien być wymieniony producent, importer lub dystrybutor oraz data sporządzenia bądź aktualizacji karty. użytkownikom podjęcie niezbędnych środków dotyczących ochrony zdrowia ludzkiego i bezpieczeństwa w miejscu pracy oraz ochrony środowiska, pracodawcom stwierdzenie, czy w miejscu pracy znajdują się niebezpieczne środki chemiczne, a także ocenę ryzyka dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników wynikającego z ich zastosowania. Karta charakterystyki umożliwia: Osoba sporządzająca kartę charakterystyki bierze pod uwagę to, że karta charakterystyki musi informować jej użytkownika o zagrożeniach stwarzanych przez substancję lub mieszaninę oraz zawierać informacje dotyczące bezpiecznego magazynowania substancji lub mieszaniny, postępowania z nią oraz jej usuwania. Karta charakterystyki dostarczana jest w językach urzędowych państw członkowskich, na terenie których substancja lub mieszanina jest wprowadzana do obrotu, chyba że zainteresowane państwa członkowskie postanowią inaczej. Informacje podane w karcie charakterystyki są zgodne z informacjami zawartymi w raporcie bezpieczeństwa chemicznego, gdy taki raport jest wymagany. W przypadku gdy sporządzono raport bezpieczeństwa chemicznego, w załączniku do karty charakterystyki umieszcza się odpowiedni(-e) scenariusz(-e) narażenia. Wzór karty charakterystyki określają załączniki do rozporządzenia Komisji (UE) Nr 453/2010 z dnia 20 maja 2010r. zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowania ograniczeń w zakresie chemikaliów (RACH): 4
od dnia 1 grudnia 2010r. wzór karty charakterystyki stanowi załącznik nr I do ww. rozporządzenia, od dnia 1 czerwca 2015r. wzór karty charakterystyki stanowi załącznik nr II do ww. rozporządzenia Kontakt do Oddziału Higieny Pracy i Nadzoru nad Środkami Zastępczymi: tel: 32 351 23 30 e-mail hp-chem@wsse.katowice.pl 5