Konkurs tematyczny: Bronią czy piórem? Postawy Polaków wobec zaborców w okresie Powstania Styczniowego dla uczniów gimnazjów województwa małopolskiego w roku szkolnym 2012/2013 Patronat Honorowy: Rektor Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie Organizator: IV Liceum Ogólnokształcące im. K. K. Baczyńskiego w Olkuszu na zlecenie Małopolskiego Kuratora Oświaty Etap wojewódzki Klucz odpowiedzi 1
Zadanie I. Wskaż jedną prawidłową odpowiedź. (0-10 punktów) 1. Układ, zezwalający armiom Prus i Rosji na przekraczanie granicy w celu ścigania polskich oddziałów powstańczych, to: A. Konwencja haska B. Traktat Trzech Czarnych Orłów C. Konwencja Alvenslebena 2. W momencie wybuchu powstania styczniowego w Prusach rządził późniejszy cesarz: A. Fryderyk Wilhelm IV B. Wilhelm I Hohenzollern C. Fryderyk III 3. Powstanie styczniowe miało charakter: A. regularnej wojny z wielkimi bitwami B. wojny partyzanckiej C. walki trwały tak krótko, że nie można określić ich charakteru 4. W trakcie, którego powstania władze carskie wydały ukaz o uwłaszczeniu? A. styczniowego B. listopadowego C. nigdy nie wydały takiego ukazu 5. Redakcja wpływowego dziewiętnastowiecznego dziennika Czas mieściła się w: A. Krakowie B. Poznaniu 6. Hakata została założona w 1894 roku w: A. Gnieźnie B. Poznaniu 2
7. Mieczysław Ledóchowski był od 1865 roku arcybiskupem w: A. Gnieźnie B. Krakowie 8. Rada Naczelna Galicyjska wpierająca obóz czerwonych została utworzona w: A. Krakowie B. Poznaniu 9. Komitet Działyńskiego działał w: A. Krakowie B. Poznaniu 10. Stańczycy działali w: A. Krakowie B. Poznaniu Zadanie II. Wyjaśnij pojęcia. (0-12 punktów) (2 punkty za pełne wyjaśnienie, 1 punkt za niepełne wyjaśnienie pojęcia) Pojęcie Uwłaszczenie chłopów Młoda Polska Wyjaśnienie Nadanie chłopom na własność użytkowanej przez nich ziemi. Jednocześnie znoszono pańszczyznę oraz czynsze gruntowe. Zazwyczaj uwłaszczeniu towarzyszyło wypłacanie odszkodowań dworowi. Nurt w literaturze, muzyce i sztuce polskiej. Nastąpił bezpośrednio po pozytywizmie (lata 90. XIX w. 1918 r.) 3
Cytadela Warszawska Kulturkampf Komisja Kolonizacyjna Autonomia galicyjska Twierdza służąca Rosjanom do kontroli Warszawy. Pawilon X twierdzy był miejscem przetrzymywania osób podejrzewanych o działalność narodowowyzwoleńczą. Walka z katolicyzmem w cesarstwie niemieckim w latach 70. XIX wieku. W głównej mierze ostrzej tej walki uderzyło w Polaków będących pod zaborem niemieckim. Jednym z akcentów Kulturkampfu było aresztowanie M. Ledóchowskiego. Organizacja powołana w 1886 roku w Poznaniu. Jej celem było wykupywanie w Wielkopolsce i na Pomorzu ziemi z rąk polskich i przekazywanie jej osadnikom niemieckim. Okres w dziejach Galicji, kiedy obowiązywał szereg praw i przywilejów nadanych w latach 1861-1873 (w wyniku ugody polsko-austriackiej). Autonomia przetrwała do wybuchu pierwszej wojny światowej, kiedy w Galicji zaprowadzono stan wojenny. Wśród przywilejów autonomicznych była m.in. repolonizacja szkół i urzędów. UWAGA! Dopuszcza się uwzględnienie przez Rejonową Komisję Konkursową innych poprawnych odpowiedzi uczniów, mieszczących się w merytoryce zawartej w kluczu odpowiedzi. Zadanie III. Podane w tabeli miejscowości to w XIX w. ważne ośrodki przemysłowe i wydobywcze. Wpisz w odpowiednie rubryki właściwy rodzaj przemysłu charakterystyczny dla danej miejscowości, wybierając spośród podanych poniżej. Odpowiedź może się powtarzać. (0-5 punktów) Miejscowość Bochnia Łódź Sosnowiec Białystok Borysław (Galicja) Przemysł Przemysł solny Przemysł włókienniczy Przemysł ciężki (górnictwo węgla kamiennego) Przemysł włókienniczy Przemysł naftowy 4
Zadanie IV. Poniższe fotografie przedstawiają znanych Rosjan związanych pośrednio lub bezpośrednio z represjami w Królestwie Polskim, przed i po powstaniu styczniowym. Podaj ich imiona i nazwiska oraz sprawowaną funkcję, podczas powstania styczniowego. (0-4 punkty) Wystarczy, jeśli uczeń napisze Aleksander II, lub poda samo nazwisko w przypadku dowódców. Fot. 1. Imię i nazwisko: ALEKSANDER II ROMANOW Sprawowana funkcja: Car rosyjski Fot. 2. Imię i nazwisko: FIODOR BERG Sprawowana funkcja: Namiestnik Królestwa Polskiego (w latach 1863-1874)/Jeden z dowódców armii rosyjskiej w wojnie 1831 roku 5
Zadanie V. Scharakteryzuj program społeczny i ekonomiczny pozytywistów. (0-4 punkty). DO OCENY REJONOWEJ KOMISJI KONKURSOWEJ Słowa klucze (problematyka), które/a powinny pojawić się w pisemnej odpowiedzi: PRACA ORGANICZNA (1 punkt) PRACA U PODSTAW (1 punkt) EMANCYPACJA KOBIET (1 punkt) SOLIDARYZM SPOŁECZNY (1 punkt) Zadanie VI. Jakie wydarzenia przedstawiono na poniższych obrazach? (0-3 punkty) 1. Wydarzenie: Zesłanie na Syberię 2. Wydarzenie: Branka w Królestwie Polskim 6
3. Wydarzenie: Zesłanie na Syberię (odpoczynek lub śmierć na tzw. etapie) Zadanie VII. Poniżej znajdują się reprodukcje obrazów o tematyce dotyczącej powstania styczniowego. Wskaż autora i nazwę zaprezentowanego cyklu oraz tytuły poszczególnych obrazów. Następnie uporządkuj tytuły według chronologii przedstawianych wydarzeń. (0-9 punktów) Autor cyklu: ARTUR GROTTGER Nazwa cyklu: LITUANIA (1864-1866) A. B. C. 7
WIDZENIE DUCH PUSZCZA D. E. F. PRZYSIĘGA ZNAK BÓJ Wydarzenie Litera 1 C 2 E 3 D 4 F 5 B 6 A Uwaga: Przyznajemy: 1 punkt za imię i nazwisko autora 1 punkt za nazwę zaprezentowanego cyklu 6 punktów za właściwe nazwy poszczególnych obrazów 1 punkt za właściwą kolejność 8
Zadanie VIII. Zapoznaj się z poniższym tekstem źródłowym i odpowiedz na pytania zamieszczone pod nim. (0-5 punktów) Na mocy najwyższego postanowienia z dnia 4 czerwca 1869 r. wydają ministrowie spraw wewnętrznych, wyznań i oświecenia, sprawiedliwości, skarbu, handlu i rolnictwa, tudzież obrony krajowej i bezpieczeństwa publicznego następujące rozporządzenia dla Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim, zmieniające po części istniejące przepisy o języku urzędowym w służbie wewnętrznej i w korespondencji z innymi urzędami i władzami. 1. C.k. władze i urzędy, podwładne ministerstwom spraw wewnętrznych, skarbu, handlu i rolnictwa, tudzież obrony krajowej i bezpieczeństwa publicznego, dalej c.k. Krajowa Rada Szkolna i c.k. sądy używać będą tak w służbie wewnętrznej, jako też i korespondencji z sądowymi niewojskowymi władzami, urzędami i sądami w kraju języka polskiego. Co do korespondencji z władzami, urzędami i sądami poza krajem i z władzami centralnymi obowiązywać mają nadal istniejące przepisy. 2. Podobnież będą i prokuratorie państwowe w kraju używać języka polskiego w stosunkach służbowych z władzami, urzędami i sądami w kraju, wymienionymi na wstępie 1, nie uwłaczając istniejącym przepisom co do używania języka przy rozprawach ostatecznych. 3. Jeżeli sąd ma według istniejących ustaw i rozporządzeń wydać ekspedycję (akta urzędowe) w innym jak polskim języku, natenczas używać należy o ile to być może przy wykładzie i obradowaniu tego języka, w którym ekspedycja wygotowaną być powinna. We wszystkich sprawach, toczących się w c.k. Nadprokuratorii Państwowej we Lwowie, które się odnoszą do Księstwa Bukowiny, użytym będzie dotychczasowy język urzędowy. 4. Wszystkie c.k kasy i c.k urzędy, pieniędzmi zawiadujące, mają wszelkie dzienniki i wykazy kasowe, rejestra i zestawienia obrotu, które służą organom centralnym do wykonywania kontroli lub do zestawienia periodycznych wykazów, prowadzić nadal w języku niemieckim. Także wewnętrzny zarząd i manipulacja służby pocztowej i telegraficznej, tudzież rządowych zakładów przemysłowych, podlegających bezpośrednio centralnemu kierownictwu, nie mniej wzajemna korespondencja dotycząca urzędów i organów, ma się odbywać nadal w języku niemieckim. Źródło: Wiek XIX w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, opr. M. Sobańska- Bondaruk, S. B. Lenard, Warszawa 1998, s. 392-393. 1. Kto jest nadawcą powyższego dokumentu (wymień urzędy)? (0-1 pkt) Dwa, spośród: 9
Cesarz, minister spraw wewnętrznych, minister wyznań i oświecenia, minister sprawiedliwości, minister skarbu, minister handlu, minister rolnictwa, minister obrony kraju i minister bezpieczeństwa publicznego 2. Jakie państwo reprezentują wystawcy cytowanego dokumentu? (0-1 pkt) Austro-Węgry (nie uwzględniamy odpowiedzi: Austria) 3. Jakiego obszaru terytorialnego dotyczą powyższe rozporządzenia (wpisz dokładną nazwę)? (0-1 pkt) Królestwo Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim (obowiązkowo) Księstwo Bukowiny (dodatkowo) 4. Jaki był cel wydania cytowanego dokumentu? (0-1 pkt) Polonizacja szkół i urzędów (wprowadzenie języka polskiego w Galicji) 5. Wskaż jedną okoliczność, kiedy nowe rozporządzenie miało nie obowiązywać. (0-1 pkt) Jedna, spośród: A. W przypadku korespondencji do urzędów i sądów zlokalizowanych poza obszarem Galicji. B. W przypadku sporządzania dokumentacji urzędowej podlegającej kontroli kierownictwu centralnemu w Wiedniu. C. W przypadku dokumentacji sporządzonej dla prokuratury krajowej we Lwowie, a dotyczącej Bukowiny. Zadanie IX. Poniższa mapa przedstawia ziemie polskie w okresie powstania styczniowego. Wykorzystując ją wykonaj poniższe zadania (0-10 punktów). Uwaga: Przyznajemy po 1 punkcie za każdą poprawną odpowiedź. 1. W puste pola oznaczone linią ciągłą wpisz brakujące nazwiska dowódców oddziałów powstańczych operujących na danym terytorium. 2. W puste pola oznaczone liną przerywaną wpisz brakujące nazwy miast. 10
Sierakowski GDAŃSK WILNO PŁOCK Taczanowski Brzóska Callier KIELCE KRAKÓW Hauke-Bosak Źródło: W. Marmon, J. Ryś, Wielka Historia Polski, t. VII: 1848-1885, Kraków 1999, s. 73. 11