Funkcje ubezpieczenia OC wykonawcy zamówienia publicznego w postępowaniach o udzielenie zamówienia oraz w trakcie realizacji zamówienia JACEK ZĘBALA DEPARTAMENT KONTROLI DORAŹNEJ URZĄD ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH
Plan wypowiedzi Zagadnienia wprowadzające, istota ubezpieczenia OC; Rola ubezpieczenia OC na etapie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego; Ubezpieczenie OC na etapie realizacji zamówienia; Podsumowanie i uwagi wynikające ze zmiany dyrektywy klasycznej.
Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej Przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony. (Art. 822 1 KC)
Ubezpieczenie OC cechy definicyjne Ma na celu przeniesienie ryzyka odpowiedzialności z ubezpieczonego na ubezpieczyciela. Jest postacią umowy o świadczenie na rzecz osoby trzeciej. Jest ubezpieczeniem pasywów. Chroni interes majątkowy ubezpieczonego. Odpowiedzialność ubezpieczyciela powstaje z chwilą powstania odpowiedzialności ubezpieczonego. Świadczenie ubezpieczyciela to, co do zasady, zapłata sumy pieniężnej tytułem odszkodowania. Uprawnionym do żądania spełnienia świadczenia jest poszkodowana osoba trzecia, dająca się zidentyfikować poprzez wyrządzenie szkody
Polisa Polisa dowód zawarcia umowy ubezpieczeniowej, w swej treści ujmuje najbardziej istotne postanowienia zawartej umowy. Elementy obligatoryjne: adres i siedzib zakładu ubezpieczeń lub odpowiednio adresu oddziału zakładu ubezpieczeń, który udziela ochrony ubezpieczeniowej; miejsce zawarcia umowy ubezpieczenia; właściwość sądu, w przypadku sporu między stronami umowy ubezpieczenia; data zawarcia umowy ubezpieczenia i terminu jej obowiązywania; przedmiot umowy ubezpieczenia i warunków jej wykonania; oznaczenia stron umowy ubezpieczenia; wysokość składki ubezpieczeniowej; wskazanie ogólnych warunków ubezpieczenia, w oparciu o które została zawarta umowa ubezpieczenia oraz ich dostarczenia ubezpieczającemu. (Art. 141 UDU)
Brak ogólnego obowiązku ubezpieczenia OC Na etapie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego nie istnieje, wynikający z przepisów prawa, ogólny obowiązek posiadania ważnego ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej przez potencjalnego wykonawcę ubiegającego się o udzielenie mu zamówienia.
Możliwe role ubezpieczenia OC Ważne ubezpieczenie OC Podmiotowy warunek udziału w postępowaniu (art. 22 ust. 1 ustawy PZP) Kryterium oceny ofert Zabezpieczenie realnego wykonania zamówienia Element uprawnień do wykonywania określonej działalności Potwierdzenie zdolności ekonomicznej i finansowej wykonawcy
Postępowanie o udzielenie zamówienia
Ubezpieczenie OC jako element uprawnień W przypadku wykonawców, którzy podlegają ubezpieczeniu OC na podstawie przepisów odrębnych odnoszących się do prowadzonej przez nich działalności gospodarczej, posiadanie ważnego ubezpieczenia będzie podlegało badaniu z perspektywy uprawnień do prowadzenia określonego rodzaju działalności gospodarczej, stanowiących warunek udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia rozumieniu art. 22 ust. 1 pkt 1 ustawy PZP.
Skutki nieprzedstawienia potwierdzenia ubezpieczenia Konsekwencje: wykonawca nieposiadający ważnego ubezpieczenia OC nie spełnia wymagań ustawowych i podlega wykluczeniu (art. 24 ust. 2 pkt 5 ustawy PZP), a jego winna zostać odrzucona (89 ust. 1 pkt. 4 ustawy PZP). Zamawiający może wezwać wykonawcę do uzupełnienia dokumentu polisy w trybie art. 26 ust. 3 ustawy PZP.
Przykład zamówienie na usługi transportowe Posiadacz pojazdu jest obowiązany zawrzeć umowę ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych najpóźniej w dniu rejestracji pojazdu mechanicznego, z wyjątkiem pojazdów historycznych, ale nie później niż z chwilą wprowadzenia pojazdu do ruchu. (Art. 29 ust. 1 pkt. 1 UUO) Samochód nieubezpieczony, będzie należało traktować jako niedopuszczony do ruchu. Wykonawca mający świadczyć usługi transportowe, nie będzie zatem legitymował się odpowiednim uprawnieniem, a jednocześnie potencjałem technicznym niezbędnym do wykonania zamówienia.
Potwierdzenie sytuacji ekonomicznej i finansowej danego wykonawcy na dzień składania ofert Zamawiający może żądać na okoliczność znajdowania się przez wykonawcę w sytuacji ekonomicznej i finansowej zapewniającej wykonanie zamówienia opłaconej polisy, a w przypadku jej braku innego dokumentu potwierdzającego, że wykonawca jest ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej w zakresie prowadzonej działalności związanej z przedmiotem zamówienia. ( 1 ust. 1 pkt 11 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 19 lutego 2013 r. w sprawie rodzajów dokumentów, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy, oraz form, w jakich te dokumenty mogą być składane)
Ratio legis regulacji Dokument ubezpieczenia potwierdza wiarygodność ekonomiczną wykonawcy, który ubezpieczając swoją działalność z jednej strony wykazuje się odpowiedzialnością profesjonalisty dbającego o bezpieczeństwo własne i swoich kontrahentów, a z drugiej wykazuje, iż znajduje się w sytuacji finansowej i ekonomicznej pozwalającej mu na poniesienie kosztów ubezpieczenia. Natomiast polisa OC w ramach wykazania spełniania warunku nie służy do zabezpieczenia realizacji zamówienia. Nie jest to ubezpieczenie danej inwestycji czy przedsięwzięcia gospodarczego, które jest przedmiotem zamówienia. (Wyrok KIO z dnia 24 lutego 2009 r., sygn. akt KIO/UZP 161/09)
Zakres ubezpieczenia Wyrok KIO z dnia 30 listopada 2010 r., sygn. KIO 2512/10, Ubezpieczenie dotyczyć powinno ryzyk mogących wynikać z działalności danego wykonawcy, nie natomiast ryzyka niewykonania albo nienależytego wykonania zamówienia publicznego, do którego udzielenia zmierza konkretne postępowanie Wyrok KIO z dnia 19 maja 2008 r., KIO/UZP 429/08 Polisa powinna potwierdzać, że wykonawca jest ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej w zakresie prowadzonej działalności związanej z przedmiotem zamówienia. Nie musi ona jednak być tożsama z pełnym zakresem działalności ujawnionym w KRS wykonawcy. Wystarczy, że ubezpieczenie odnosi się do faktycznie wykonywanej przez niego działalności.
Zakres podmiotowy polisy Nie ma przeciwwskazań, aby przedstawić polisę odnoszącą się do kilku współubezpieczonych, nawet jeśli nie będą oni wspólnie wykonywali zamówienia. Ważne jest, aby zamawiający, na podstawie polisy był przekonany o zdolnościach ekonomicznych i finansowych wykonawcy. Wyrok KIO z dnia 12 lutego 2015 r., sygn. akt KIO 179/15
Wnioski wynikające z orzecznictwa Cel I: sprawdzenie zdolności ekonomicznej i finansowej wykonawcy pod kątem zdolności poniesienia kosztów w celu uzyskania ubezpieczenia Wyrok KIO z dnia 18 stycznia 2012 r., sygn. akt KIO/UZP 62/12. Cel II: dokonanie oceny zdolności wykonawcy do ubezpieczenia działalności na żądaną przez zamawiającego kwotę i możliwości uzyskania ubezpieczenia. Wyrok SO we Wrocławiu z dnia 14 lipca 2011 r., sygn. X Ga 213/11.
Kryterium oceny ofert Ważne ubezpieczenie OC, może stanowić pozacenowe kryterium oceny ofert określone w SIWZ przez zamawiającego (art. 91 ust. 2 ustawy PZP). Zamawiający określa: szczegółowe wymagania co do treści stosunku ubezpieczenia, zakres ubezpieczenia, wysokość sumy gwarancyjnej.
Realizacja zamówienia
Celowość zawarcia umowy ubezpieczenia OC Uzyskanie ochrony przed ryzykiem wynikającym ze zdarzenia przyszłego i niepewnego, w analizowanym przypadku jest to odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez ubezpieczonego podczas realizacji zamówienia publicznego. Ochrona ta jest uzyskiwana przez transfer ryzyka z ubezpieczonego wykonawcy na ubezpieczyciela. Umowa ubezpieczenia ma zatem na celu przede wszystkim zmianę rozkładu odpowiedzialności za wyrządzona szkodę, a zatem także ochronę ubezpieczonego przed roszczeniami poszkodowanego.
Dopuszczalność polisy dedykowanej Zamawiający, [wymagając polisy potwierdzającej zawarcie umowy ubezpieczenia dedykowanej dla konkretnego kontraktu przyp. J.Z.], nie naruszył przepisów ustawy i rozporządzenia, ponieważ nie mają one zastosowania do wymaganej przez Zamawiającego polisy ubezpieczeniowej na etapie realizacji zamówienia. Zamawiający określając wymagania co do zawarcia umowy ubezpieczenia OC dla konkretnego przetargu nie przeniósł również badania zdolność wykonawców do realizacji zamówienia na etap samej realizacji, lecz ukształtował wymagania do którego był uprawniony. Fakt posiadania ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej w zakresie prowadzonej działalności nie stanowi o tym, że Zamawiający nie może wymagać ubezpieczenia dla danego kontraktu. Wyrok KIO z dnia 6 sierpnia 2014 r., sygn. akt KIO 1493/14.
Zamawiający jako poszkodowana osoba trzecia W razie wyrządzenia zamawiającemu szkody na skutek niewykonania albo nienależytego wykonania zamówienia zamawiającemu będzie przysługiwało bezpośrednie roszczenie względem ubezpieczyciela wykonawcy odpowiedzialnego za szkodę. Zamawiającego należało będzie traktować jako poszkodowanego trzeciego w rozumieniu art. 822 k.c.
Wysokość sumy gwarancyjnej Wysokość oczekiwanej sumy gwarancyjnej zamawiający powinien określić w SIWZ. Punkt wyjścia dla oszacowania wysokości sumy ubezpieczenia powinna stanowić wartość szacunkowa zamówienia powiększona o wartość podatku VAT. Dla zapewnienia pełnej kompensacji powinna ona zostać uzupełniona o wysokość kosztów, na których poniesienie narażony będzie zamawiający w przypadku niezrealizowania zamówienia, w szczególności kosztów przeprowadzenia nowego postępowania zmierzającego do zawarcia umowy z nowym wykonawcą.
Kiedy wymagać na etapie składania ofert? po wyborze oferty najkorzystniejszej? po zawarciu warunkowej umowy w sprawie zamówienia publicznego?
Etap składania ofert W zakresie zarzutu dotyczącego polisy potwierdzającej objęcie [zamówienia przyp. J.Z.] umową ubezpieczenia z tytułu odpowiedzialności cywilnej, a mianowicie, że wymóg, aby przedkładana polisa OC już na etapie składania ofert obejmowała cały okres wykonywania umowy, jest sprzeczny z przepisami i nie może stać się podstawą wykluczenia z postępowania Wyrok KIO z dnia 6 kwietnia 2011 r., sygn. akt KIO 605/11
Po wyborze najkorzystniejszej oferty Rozwiązaniem optymalnym i nie budzącym wątpliwości jest wymaganie przedłożenia ważnej polisy albo innego dokumentu potwierdzającego zawarcie umowy ubezpieczenia dedykowanej dla konkretnego kontraktu po wyborze najkorzystniejszej oferty. Na etapie składania ofert można wymagać od wykonawcy oświadczenia, w którym wskaże on, iż stosowną polisę przedstawi najpóźniej w chwili zawarcia umowy. Wymagania,o których mowa, w szczególności wymaganie dotyczące przedłożenia polisy, powinny zostać określone w treści SIWZ (art. 36 ust. 1 pkt 14 ustawy PZP)
Podsumowanie Funkcje i cele ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej różnią się w zależności od etapu danego zamówienia publicznego. W celu udowodnienia zawarcia umowy ubezpieczenia albo niezalegania z zapłatą składki, konieczne jest przedstawienie ważnego dokumentu polisy. Na obu analizowanych etapach zamówienia publicznego rożny będzie przedmiot ubezpieczenia.