WOJEWÓDZTWO OPOLSKIE SYTUACJA SPO ECZNO-GOSPODARCZA W LATACH 2002 2005
URZ D MARSZA KOWSKI WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO Departament Rozwoju Regionalnego Referat Badañ i Analiz Strategicznych WOJEWÓDZTWO OPOLSKIE SYTUACJA SPO ECZNO-GOSPODARCZA W LATACH 2002 2005 Dzia³alnoœæ inwestycyjna u w latach 2002 2005 OPOLE 2006
Recenzent dr hab. Leszek Patrza³ek Projekt ok³adki Andrzej Pasierbiñski Redakcja i korekta Maria Szwed Redakcja techniczna Janina Drozdowska Andrzej Pasierbiñski Zdjêcia: Archiwum Urzêdu Marsza³kowskiego i zbiorów w³asnych wojewódzkich samorz¹dowych jednostek organizacyjnych, Marek Fia³ka, Jerzy Knuter, Daniel Polak, Krzysztof Sielchanowicz, Walenty Steæ, Beata Wewiórka ISBN 83-60455-25-2 83-7511-002-7 Wydawnictwo Instytut Œl¹ski Sp. z o.o. 45-082 Opole, ul. Piastowska 17, tel. 077/ 4540-123 Nak³ad 350 egz. Objêtoœæ: 12,50 ark. wyd., 12,00 ark. druk.
SPIS TREŒCI Wprowadzenie 7 CZÊŒÆ I. SYTUACJA SPO ECZNO-GOSPODARCZA WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO NA TLE KRAJU W LATACH 2002 2005 (Joanna urawska, Iwona M¹kolska, Roland Wrzeciono) 9 Uwagi metodologiczne 11 1. Ocena sytuacji gospodarczej kraju 12 1.1. Produkt krajowy brutto 12 1.2. WskaŸnik poziomu cen towarów i us³ug konsumpcyjnych 13 1.3. Podmioty gospodarcze, przemys³ i budownictwo. Rynek pracy 14 2. Ocena sytuacji spo³eczno-gospodarczej województwa opolskiego w latach 2002 2005 16 2.1. Zmiany demograficzne 16 2.2. Bezrobocie 17 2.3. Zatrudnienie 19 2.4. Wynagrodzenia w sektorze przedsiêbiorstw 20 2.5. Podmioty gospodarki narodowej 21 2.6. Wyniki finansowe przedsiêbiorstw 26 2.7. Nak³ady inwestycyjne 33 2.8. Wyniki dzia³alnoœci gospodarczej w poszczególnych sekcjach PKD 34 2.8.1. Produkcja sprzedana przemys³u 34 2.8.2. Budownictwo i mieszkania 36 2.8.3. Handel i ceny 38 2.9. Podsumowanie 39 3. Koniunktura gospodarcza w województwie opolskim 43 3.1. Wstêp 43 3.2. Koniunktura gospodarcza w przemyœle województwa opolskiego 44 3.3. Koniunktura gospodarcza w budownictwie województwa opolskiego 47 3.4. Koniunktura gospodarcza w handlu województwa opolskiego 49 3.5. Koniunktura gospodarcza na rynku us³ug województwa opolskiego 51 3.6. Podsumowanie wyników badañ koniunktury gospodarczej w województwie opolskim w latach 2002 2005 53
CZÊŒÆ II. DZIA ALNOŒÆ INWESTYCYJNA SAMORZ DU WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO W LATACH 2002 2005 (Opracowali: Joanna urawska, Katarzyna Lotko, Iwona M¹kolska, Roland Wrzeciono) 55 Wstêp 57 1. Uwagi metodologiczne 59 1.1. Zakres opracowania 59 1.2. Definicje 60 2. Wydatki inwestycyjne u w latach 2002 2005 63 2.1. Dochody i wydatki, w tym wydatki maj¹tkowe bud etu województwa opolskiego w latach 2002 2005 63 2.1.1. Dochody i wydatki, w tym wydatki maj¹tkowe bud etu województwa opolskiego w 2002 r. 67 2.1.2. Dochody i wydatki, w tym wydatki maj¹tkowe bud etu województwa opolskiego w 2003 r. 68 2.1.3. Dochody i wydatki, w tym wydatki maj¹tkowe bud etu województwa opolskiego w 2004 r. 69 2.1.4. Dochody i wydatki, w tym wydatki maj¹tkowe bud etu województwa opolskiego w 2005 r. 70 2.2. Inwestycje w poszczególnych obszarach dzia³alnoœci u w latach 2002 2005 72 2.2.1. Inwestycje w obszarze infrastruktury. Drogi i mosty 72 2.2.2. Inwestycje w obszarze melioracji 75 2.2.3. Inwestycje w obszarze kultury 77 2.2.4. Inwestycje w obszarze ochrony zdrowia 78 2.2.5. Inwestycje w obszarze oœwiaty i edukacji 81 2.2.6. Inwestycje Urzêdu Marsza³kowskiego 83 2.3. Szersze spojrzenie na dzia³alnoœæ inwestycyjn¹ u w latach 2002 2005 84 3. Najwa niejsze inwestycje u w latach 2002 2005 87 4. Plany inwestycyjne u na rok 2006 i lata nastêpne 113 ANEKS ZESTAWIENIE WYDATKÓW MAJ TKOWYCH SAMORZ DU WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO W LATACH 2002 2005 (Opracowali: Katarzyna Lotko, Iwona M¹kolska, Roland Wrzeciono) 125
Wprowadzenie Opracowanie przygotowane zosta³o w Referacie Badañ i Analiz Strategicznych w Departamencie Rozwoju Regionalnego Urzêdu Marsza³kowskiego w Opolu. Zawiera podstawowe informacje na temat kszta³towania siê zjawisk spo³eczno-gospodarczych w województwie opolskim i dzia³alnoœci inwestycyjnej u w latach 2002 2005. Publikacja sk³ada siê z dwóch zasadniczych czêœci i aneksu. W pierwszej czêœci scharakteryzowano dane dotycz¹ce wzrostu gospodarczego i kszta³towania siê jego podstawowych sk³adowych oraz wskaÿnika inflacji w kraju. W ujêciu tabelarycznym podano tak e zmiany na rynku krajowym dotycz¹ce liczby podmiotów gospodarczych, rynku pracy oraz przemys³u i budownictwa. Omówiono równie tendencje w regionalnej gospodarce, analizuj¹c zmiany w zatrudnieniu i wynagrodzeniach, liczbie i dynamice podmiotów gospodarczych, sytuacji finansowej przedsiêbiorstw, inwestycjach oraz w wybranych sektorach i sekcjach w przemyœle, budownictwie i handlu. Jako uzupe³nienie, przedstawiono wyniki badañ koniunktury gospodarczej w województwie opolskim. Dane pochodz¹ z realizowanych przez Urz¹d Statystyczny w Opolu badañ w przemyœle, handlu, budownictwie i us³ugach w latach 2002 2005. Czêœæ druga niniejszego opracowania dotyczy realizacji inwestycji województwa opolskiego w latach 2002 2005. Przedstawiono w niej podsumowanie dzia³alnoœci inwestycyjnej realizowanej we wszystkich obszarach aktywnoœci u, uzupe³nione pe³nym sprawozdaniem z wydatków maj¹tkowych poniesionych w latach 2002 2005, które zosta³y zaprezentowane w postaci tabel (aneks). Zamieszczono ponadto opis najwa niejszych zadañ inwestycyjnych u w analizowanych latach, wyselekcjonowanych z ca³oœci wykonanych inwestycji. Materia³ przygotowano w oparciu o koncepcjê opracowan¹ w Referacie Badañ i Analiz Strategicznych w Departamencie Rozwoju Regionalnego, któr¹ poddano konsultacjom na specjalnie Wprowadzenie
8 Wprowadzenie zorganizowanym w tym celu spotkaniu poœwiêconym zakresowi opracowania, jego zasiêgowi, sposobom prezentacji danych i organizacji gromadzenia informacji dla potrzeb opracowania dotycz¹cego realizacji inwestycji. W spotkaniu uczestniczy³ Zarz¹d oraz przedstawiciele departamentów Urzêdu Marsza³kowskiego, w których bezpoœrednio lub za poœrednictwem jednostek organizacyjnych realizuje siê inwestycje. Wk³adem departamentów do prezentowanego opracowania jest przygotowanie podsumowañ w zakresie inwestycji w poszczególnych obszarach dzia³alnoœci u oraz wyselekcjonowanie i sporz¹dzenie opisów najwa niejszych inwestycji zrealizowanych przez ten w latach 2002 2005, jak równie weryfikacja, i, tam gdzie to konieczne, uzupe³nienie o dodatkowe dane sprawozdania dotycz¹cego inwestycji w latach 2002 2005 (aneks). W opracowaniu materia³u wspólnie z Departamentem Rozwoju Regionalnego uczestniczy³y: Departament Kultury i jednostki pod jego nadzorem, Departament Zdrowia i jednostki pod jego nadzorem, Departament Infrastruktury i Gospodarki i jednostki pod jego nadzorem, Departament Edukacji, Departament Administracyjno-Gospodarczy, Departament Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz jednostki pod jego nadzorem, Departament Koordynacji Programów Operacyjnych, zaœ ca³oœæ opracowania skonsultowano w Departamencie Finansów. Wprowadzenie
CZÊŒÆ I SYTUACJA SPO ECZNO-GOSPODARCZA WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO NA TLE KRAJU W LATACH 2002 2005 Joanna urawska Iwona M¹kolska Roland Wrzeciono Sytuacja spo³eczno-gospodarcza województwa opolskiego na tle kraju...
Uwagi metodologiczne Prezentowany materia³ dotyczy kszta³towania siê sytuacji spo³eczno- -gospodarczej województwa opolskiego w latach 2002 2005. Podstawowym Ÿród³em przy opracowaniu by³y dane G³ównego Urzêdu Statystycznego w Warszawie oraz Urzêdu Statystycznego w Opolu, które poszerzono o inne dostêpne wydawnictwa i w³asne obliczenia.
1. Ocena sytuacji gospodarczej kraju 1.1. Produkt krajowy brutto Rok 2005 przyniós³ umiarkowany wzrost gospodarczy w porównaniu z wysokim tempem rozwoju obserwowanym w latach wczeœniejszych, zw³aszcza w roku poprzednim (tab. 1). Wed³ug wstêpnych szacunków, w roku 2005 realny wzrost produktu krajowego brutto (PKB) wyniós³ 3,2%; by³o to mniej od zanotowanego w roku akcesji Polski do Unii Europejskiej, tj. w 2004 oraz mniej ni w 2003, ale wiêcej ni w 2002 r. (tab. 1). Dynamika PKB w kraju w latach 2002 2005 (w %) Tabela 1 Wyszczególnienie Dynamika PKB (œrednioroczna) Lata 2002 2003 2004 2005 101,4 103,8 105,3 103,2 ród³o:informacja o sytuacji spo³eczno-gospodarczej kraju. Rok 2005, GUS, Warszawa 2006. 108 107 106 105 104 103 102 101 100 99 98 I kwarta³ 2002 III kwarta³ 2002 I kwarta³ 2003 III kwarta³ 2003 I kwarta³ 2004 III kwarta³ 2004 I kwarta³ 2005 III kwarta³ 2005 Wykres 1. Dynamika PKB w kraju w latach 2002 2005 (w %) Ocena sytuacji gospodarczej kraju
Ocena sytuacji gospodarczej kraju 13 Wartoœæ dodana brutto (WDB) w gospodarce narodowej w 2005 r., w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego, wzros³a o 3,2%, wobec 5,1% w 2004 r., 3,6% w 2003 i 1,3% w 2002 r. Przyrost WDB w 2005 r. spowodowany by³ wzrostem tej e wartoœci w budownictwie (o 6,5%), przemyœle (o 3,9%) oraz w us³ugach rynkowych (o 3,0%). W us³ugach rynkowych w latach 2002 2005 WDB zwiêksza³a siê systematycznie, chocia w ró nym tempie, w przemyœle zaœ ros³a od 2003 r., a w budownictwie od roku 2004 (tab. 2). Tabela 2 Dynamika WDB w kraju w latach 2002 2005 w wybranych sektorach (w %) Wyszczególnienie Lata 2002 2003 2004 2005 Dynamika WDB w: 101,3 103,6 105,1 103,2 przemyœle 99,5 107,8 111,5 103,9 budownictwie 91,0 97,1 102,7 106,5 us³ugach rynkowych 103,2 102,4 103,8 103,0 ród³o:jakwtab. 1. 1.2. WskaŸnik poziomu cen towarów i us³ug konsumpcyjnych W roku 2005 nast¹pi³o spowolnienie zjawisk inflacyjnych (wykr. 2). WskaŸnik dynamiki cen towarów i us³ug konsumpcyjnych wyniós³ wówczas 102,1%. W latach wczeœniejszych wartoœæ wskaÿnika by³a nieco ni sza (101,9% w 2002 r. i 100,8% w 2003 r.), ale w porównaniu do 2004, ceny w 2005 r. ros³y znacznie wolniej (tab. 3). 106 105 rok 2002 rok 2003 rok 2004 rok 2005 104 103 102 101 100 99 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Wykres 2. Dynamika cen towarów i us³ug konsumpcyjnych w latach 2002 2005 (analogiczny okres roku poprzedniego = 100%)
14 Sytuacja spo³eczno-gospodarcza województwa opolskiego na tle kraju... Tabela 3 Dynamika cen towarów i us³ug konsumpcyjnych w kraju w latach 2002 2005 (w %) Wyszczególnienie Lata 2002 2003 2004 2005 Dynamika (œrednioroczna) 101,9 100,8 103,5 102,1 ród³o:jakwtab. 1. 1.3. Podmioty gospodarcze, przemys³ i budownictwo. Rynek pracy W rejestrze REGON na koniec grudnia 2005 r. zarejestrowanych by³o 3615,6 tys. podmiotów gospodarki narodowej, czyli na przestrzeni lat 2002 2005 najwiêcej. Liczba podmiotów gospodarki narodowej na koniec grudnia 2005 r. zwiêkszy³a siê o 1,1% w porównaniu do stanu z koñca grudnia 2004 r. By³a te wy sza ni w roku 2003. W latach 2002 2005 liczba podmiotów gospodarczych waha³a siê. W latach 2002 2003 i 2005 ros³a, co roku jednak w s³abszym tempie, zaœ w roku 2004 spad³a. Liczba zarejestrowanych spó³ek prawa handlowego wed³ug stanu na koniec grudnia 2005 r. wzros³a o 4,7% i wynios³a 230,6 tys. jednostek, ale tempo przyrostu spó³ek handlowych na przestrzeni lat 2002 2005 s³ab³o. W roku 2004 przyrost liczby tych spó³ek by³ wiêkszy ni obecnie i wynosi³ 5,5%, zaœ w 2003 r. kszta³towa³ siê na poziomie 6,1%, a w 2002 r. 11,1%. Spó³ki z udzia³em kapita³u zagranicznego stanowi¹ 23,6% ogólnej liczby spó³ek prawa handlowego. Na koniec grudnia 2005 r., w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego, ich liczba zwiêkszy³a siê o 5,5% i wynosi³a 54,4 tys. Tempo przyrostu spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego, chocia nieznacznie, wzrasta (o 3,5% w 2002, o 3,4% w 2003 oraz o 5,5% w 2004 r.). W roku 2005 produkcja sprzedana przemys³u 1 w kraju wynios³a 663 223,8 mln z³ i by³a o 4,0% wy sza ni w poprzednim roku. Wzrost wartoœci produkcji sprzedanej przemys³u w 2005 r. zanotowano w 14 województwach, w tym najwiêkszy w: dolnoœl¹skim, lubuskim i mazowieckim odpowiednio o: 10,5%, 8,8% i 8,0%. W dwóch województwach nast¹pi³ spadek produkcji, w tym w kujawsko-pomorskim o 3,0% i w opolskim o 2,2%. Tempo przyrostu produkcji sprzedanej przemys³u w 2005 r. by³o du o wolniejsze ni w roku poprzednim (112,3%) oraz w 2003 r. (108,7%), ale szybsze ni w roku 2002, wówczas wynosi³o ono 101,5%. 1 W przedsiêbiorstwach zatrudniaj¹cych powy ej 9 osób.
Ocena sytuacji gospodarczej kraju 15 Wartoœæ produkcji sprzedanej budownictwa w 2005 r. kszta³towa³a siê na poziomie 74 551,1 mln z³ i odnotowano jej wzrost o 11,3%. W tym e roku wartoœæ produkcji sprzedanej budownictwa wzros³a w 14 województwach, w tym najbardziej w: ma³opolskim (24,3%), warmiñsko-mazurskim (19,9%) i podkarpackim (19,5%), spad³a zaœ w wielkopolskim (1,0%) i œwiêtokrzyskim (42,4%). Tempo przyrostu produkcji sprzedanej budownictwa w roku 2005 by³o szybsze ni w 2004, zaœ w latach 2002 2003 notowano w tym zakresie spadki. Przeciêtne zatrudnienie w sektorze przedsiêbiorstw 2 w 2005 r. wynios³o 4773,4 tys. osób i by³o o 1,9% wy sze ni w tym samym okresie roku poprzedniego. Wed³ug stanu z grudnia 2005 r. zarejestrowanych by³o 2773,0 tys. bezrobotnych. Stopa bezrobocia 3 w tym samym okresie wynios³a 17,6%. Wysokoœæ stopy bezrobocia waha³a siê od 13,8% w województwie ma³opolskim i mazowieckim do 27,5% w warmiñsko-mazurskim. Tabela 4 Podstawowe dane charakteryzuj¹ce sytuacjê spo³eczno-gospodarcz¹ w kraju w latach 2002 2005 Wyszczególnienie Lata 2002 2003 2004 2005 Ludnoœæ (stan w koñcu okresu, w tys.) 38 219 38 191 38 174 38 157 Przeciêtne zatrudnienie w sektorze przedsiêbiorstw (w tys.) 4 912,0 4 724,0 4 684,0 4 773,0 Dynamika przeciêtnego zatrudnienia w sektorze przedsiêbiorstw (w %) 95,6 96,2 99,1 101,9 Liczba podmiotów gospodarczych (w tys.) 3 468,2 3 581,6 3 576,8 3 615,6 Dynamika liczby podmiotów gospodarczych (w %) 104,3 103,3 99,9 101,1 Dynamika produkcji sprzedanej przemys³u (w %) 101,5 108,7 112,3 104,0 Dynamika produkcji sprzedanej budownictwa (w %) 91,0 94,1 102,5 111,3 Mieszkania oddane do u ytku (w tys.) 97,6 162,7 108,1 114,0 Liczba bezrobotnych (w tys.) 3 217,0 3 175,7 2 999,6 2 773,0 Dynamika liczby bezrobotnych (w %) 103,3 98,7 94,5 92,4 Stopa bezrobocia (w %) 18,0 20,0 19,0 17,6 ród³o:jakwtab. 1; Biuletyn Statystyczny 2005, nr 12, 2006, nr 1. 2 W jednostkach o liczbie pracuj¹cych powy ej 9 osób. 3 Liczba zarejestrowanych bezrobotnych do liczby osób aktywnych zawodowo.
2. Ocena sytuacji spo³eczno-gospodarczej województwa opolskiego w latach 2002 2005 2.1. Zmiany demograficzne Wed³ug stanu na koniec wrzeœnia 2005 r. w województwie opolskim mieszka³o 1048,5 tys. osób. Z roku na rok liczba mieszkañców województwa zmniejsza siê, co wynika z malej¹cego przyrostu naturalnego i ujemnego salda migracji (tab. 5). Ludnoœæ województwa opolskiego w latach 2002 2005 Tabela 5 Wyszczególnienie Liczba ludnoœci (31 XII, w tys. osób) WskaŸnik przyrostu naturalnego (w ) Saldo migracji sta³ych (w ) Lata 2002 2003 2004 2005* 1 061,0 1 055,7 1 051,5 1 048,5-0,8-1,2-0,9-0,8-4,3-4,0-3,2-3,1 * Stan na koniec wrzeœnia 2005 r. r ó d ³ o: Rocznik Demograficzny 2003; Rocznik Statystyczny Województw 2003; Ma³y Rocznik Statystyczny Polski 2005; Biuletyn Statystyczny 2005, IV kw. WskaŸnik przyrostu naturalnego na 1000 ludnoœci w 2005 r. 4 przybra³ w Opolskiem wartoœæ ujemn¹ i wynosi³ -0,8, a w kraju 0,1. We wszystkich powiatach, poza brzeskim, wskaÿnik przyrostu naturalnego by³ ujemny (mapa 1). 4 Za 9 miesiêcy. Ocena sytuacji spo³eczno-gospodarczej województwa opolskiego...
Ocena sytuacji spo³eczno-gospodarczej województwa opolskiego... 17 Przyrost naturalny w osobach np. 42 osoby w powiecie brzeskim (16) namys³owski (-13) kluczborski (-81) oleski (42) brzeski (-77) opolski Saldo migracji w osobach (-29) (-61) (-62) (-93) (-94) (-126) (-127) (-156) (-100) nyski (-116) prudnicki (41) krapkowicki (-104) g³ubczycki (-64) strzelecki (-83) kêdzierzyñsko- -kozielski Mapa 1. Saldo migracji i przyrost naturalny w województwie opolskim wg stanu na koniec wrzeœnia 2005 r. Liczba zawartych ma³ eñstw w 2005 r. w przeliczeniu na 1000 ludnoœci w województwie opolskim wynosi³a 4,8, przy œredniej krajowej równej 5,6. 2.2. Bezrobocie Liczba zarejestrowanych w województwie opolskim bezrobotnych na koniec grudnia 2005 r. wynosi³a 69,4 tys. osób i by³o to o 5,1 tys. osób, tj. 6,9% mniej ni w koñcu grudnia 2004 r. By³a ona tak e ni sza ani eli w analogicznym okresie 2002 i 2003 r. (tab. 6). W roku 2005, od stycznia do listopada, notuje siê spadkow¹ tendencjê w zakresie liczby bezrobotnych. Tabela 6 Bezrobotni w województwie opolskim w latach 2002 2005 (stan na koniec grudnia) Wyszczególnienie Lata 2002 2003 2004 2005 Liczba bezrobotnych (w tys. osób) 83,4 81,6 74,6 69,4 Stopa bezrobocia (w %) 19,3 21,4 19,9 18,6 ród³o: Biuletyn Statystyczny 2002, grudzieñ, 2003, grudzieñ, 2004, IV kw., 2005, IV kw.; Komunikat o Sytuacji Spo³eczno-Gospodarczej 2005, nr 12.
18 Sytuacja spo³eczno-gospodarcza województwa opolskiego na tle kraju... Stopa bezrobocia w grudniu 2005 r. wynios³a 18,6%, co stawia³o Opolskie na 9 pozycji w rankingu województw. W tym samym czasie stopa bezrobocia w kraju kszta³towa³a siê na poziomie 17,6% (mapa 2). woj. opolskie = 18,6% namys³owski kluczborski oleski brzeski opolski nyski krapkowicki strzelecki prudnicki kêdzierzyñsko- -kozielski 9,0 14,2% 14,3 19,5% 19,6 24,8% 24,9 29,9% g³ubczycki Mapa 2. Stopa bezrobocia w powiatach województwa opolskiego w 2005 r. Kobiety stanowi³y 55,8% wszystkich zarejestrowanych bezrobotnych i na koniec grudnia 2005 r. ich liczba wynosi³a 38,7 tys. Na przestrzeni lat 2002 2005 widaæ rosn¹cy udzia³ bezrobotnych kobiet w strukturze bezrobotnych. Przewagê w strukturze zarejestrowanych bezrobotnych wed³ug stanu na koniec grudnia 2005 r. stanowi³y osoby z wykszta³ceniem gimnazjalnym, podstawowym i niepe³nym podstawowym (35,4%) oraz zasadniczym zawodowym (32,7%). Bezrobotnych z wykszta³ceniem wy szym zarejestrowanych by³o 3,4 tys. osób i stanowili oni 4,9% ogólnej liczby bezrobotnych. W latach 2002 2005 udzia³ bezrobotnych z wykszta³ceniem wy - szym zwiêksza³ siê. W strukturze bezrobotnych na koniec grudnia 2005 r. ludzie w wieku poni ej 25 lat stanowili ok. 21% ogó³u zarejestrowanych. Ich udzia³ w strukturze bezrobotnych w latach 2002 2005 zmniejszy³ siê. Najwiêkszy udzia³ w strukturze bezrobotnych na koniec 2005 r. stanowili zarejestrowani w wieku 25 34 lata (26,3%), a nastêpnie w wieku 45 54 lata (25,5%). Ponad 80% w strukturze zarejestrowanych bezrobotnych w tym
Ocena sytuacji spo³eczno-gospodarczej województwa opolskiego... 19 czasie stanowi³y osoby bez prawa do zasi³ku. Osoby pozostaj¹ce bez pracy w okresie 12 miesiêcy od ukoñczenia nauki stanowi³y 4,2% zarejestrowanych bezrobotnych (tab. 7). Tabela 7 Struktura bezrobocia w województwie opolskim w latach 2002 2005 (stan na koniec grudnia, w %) Wyszczególnienie Lata 2002 2003 2004 2005 Udzia³ bezrobotnych kobiet 53,3 53,7 54,9 55,8 Udzia³ osób bezrobotnych w okresie 12 miesiêcy od ukoñczenia nauki 4,6 4,6-4,2 Udzia³ bezrobotnych w wieku do 24 lat 25,5 24,1 21,6 20,5 Udzia³ bezrobotnych z wykszta³ceniem wy szym 3,6 4,1 4,3 4,9 Udzia³ bezrobotnych bez prawa do zasi³ku (w %) 84,4 87,1 86,3 86,6 ród³o: Biuletyn Statystyczny 2002, grudzieñ, 2003, grudzieñ, 2004, IV kw., 2005, IV kw. 2.3. Zatrudnienie Liczba pracuj¹cych w gospodarce narodowej w województwie opolskim na koniec grudnia 2005 r. wynosi³a wed³ug szacunków GUS 300,3 tys. osób. Przeciêtne miesiêczne zatrudnienie w sektorze przedsiêbiorstw w roku 2005 wynosi³o 92,9 tys. osób i zwiêkszy³o siê o 1,6% w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego. W latach 2002 2005 notowano raczej spadki w tym zakresie, z wyj¹tkiem 2005 r., kiedy po raz pierwszy od d³u szego czasu przeciêtne zatrudnienie wzros³o (wykr. 3). Zmiany przeciêtnego miesiêcznego zatrudnienia w sektorze przedsiêbiorstw w województwie opolskim w latach 2002 2005 Tabela 8 Wyszczególnienie Przeciêtne zatrudnienie w sektorze przedsiêbiorstw (w tys.) Lata 2002 2003 2004 2005 98,5 94,2 91,5 92,9 Dynamika (okres poprzedni = 100%) 91,8 95,7 97,1 101,6 ród³o:jakwtab. 6.
20 Sytuacja spo³eczno-gospodarcza województwa opolskiego na tle kraju... 102 102 100 98 96 101 100 94 99 92 90 88 98 97 86 96 2002 I 2002 III 2002 V 2002 VII 2002 IX 2002 XI 2003 I 2003 III 2003 V 2003 VII 2003 IX 2003 XI 2004 I 2004 III 2004 V 2004 VII 2004 IX 2004 XI 2005 I 2005 III 2005 V 2005 VII 2005 IX 2005 XI przeciêtne miesiêczne zatrudnienie (w tys.) dynamika przeciêtnego miesiêcznego zatrudnienia (poprzedni miesi¹c = 100%) Wykres 3. Przeciêtne miesiêczne zatrudnienie w sektorze przedsiêbiorstw w województwie opolskim w latach 2002 2005 W roku 2005 przeciêtne zatrudnienie zwiêkszy³o siê w sekcjach: handel i naprawy (o 6,1%), hotele i restauracje (o 5,6%), transport (o 2,6%) oraz w sektorze przemys³u (o 0,9%). W porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego spadek zatrudnienia zanotowano w budownictwie (o 3,5%) oraz w sekcji obs³uga nieruchomoœci i firm (o 1,4%). Porównanie przeciêtnego zatrudnienia w 2005 r. do analogicznego okresu roku poprzedniego pokazuje spadek w sektorze publicznym o 10,7%, natomiast wzrost w sektorze prywatnym o 12,5%. 2.4. Wynagrodzenia w sektorze przedsiêbiorstw W roku 2005 odnotowano wzrost przeciêtnych realnych wynagrodzeñ brutto w sektorze przedsiêbiorstw. Przeciêtne miesiêczne wynagrodzenie brutto w tym sektorze w Opolskiem w 2005 r. wynosi³o 2206,17 z³ i by³o wy - sze o 2,5% ni w 2004 r. (tab. 9). Porównuj¹c je jednak z wartoœci¹ œredniego wynagrodzenia w Polsce mo na stwierdziæ, i by³o ono ni sze o 309,7 z³. W latach 2002 2005 w województwie opolskim nast¹pi³ przyrost przeciêtnego miesiêcznego wynagrodzenia brutto (wykr. 4).
Tabela 9 Zmiany przeciêtnego miesiêcznego wynagrodzenia brutto w sektorze przedsiêbiorstw w województwie opolskim w latach 2002 2005 Wyszczególnienie Lata 2002 2003 2004 2005 Przeciêtne miesiêczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiêbiorstw (w z³) 2 024,44 2 065,74 2 153,34 2 206,17 Dynamika (okres poprzedni = 100%) 103,9 102,1 104,2 102,5 ród³o: Jakwtab. 6. Ocena sytuacji spo³eczno-gospodarczej województwa opolskiego... 21 2400 120 2300 100 2200 2100 2000 1900 80 60 40 1800 20 1700 0 2002 I 2002 III 2002 V 2002 VII 2002 IX 2002 XI 2003 I 2003 III 2003 V 2003 VII 2003 IX 2003 XI 2004 I 2004 III 2004 V 2004 VII 2004 IX 2004 XI 2005 I 2005 III 2005 V 2005 VII 2005 IX 2005 XI przeciêtne miesiêczne wynagrodzenie (w z³) dynamika przeciêtnego miesiêcznego wynagrodzenia (poprzedni miesi¹c 100%) Wykres 4. Przeciêtne miesiêczne wynagrodzenie w sektorze przedsiêbiorstw w województwie opolskim w latach 2002 2005 We wszystkich sekcjach PKD z wyj¹tkiem hoteli i restauracji oraz transportu w 2005 r. nast¹pi³ wzrost p³ac. Wynagrodzenia wzros³y najbardziej w sekcji obs³uga nieruchomoœci i firm o 7,4% oraz w handlu i naprawach o 4,7%. Analizuj¹c wysokoœæ wynagrodzeñ w 2005 r. wed³ug sektorów w³asnoœciowych, odnotowuje siê zdecydowanie wy szy poziom wynagrodzeñ w sektorze publicznym (2735,18 z³), ni w prywatnym (2094,37 z³), jednak- e w prywatnym wynagrodzenia ros³y szybciej ni w publicznym, odpowiednio o 3,4 i 1,7%. 2.5. Podmioty gospodarki narodowej Liczba podmiotów gospodarki narodowej w województwie opolskim na przestrzeni lat 2002 2005 systematycznie wzrasta³a. Tempo wzrostu by³o
22 Sytuacja spo³eczno-gospodarcza województwa opolskiego na tle kraju... jednak zró nicowane. Na koniec grudnia 2005 r. w rejestrze REGON w O- polskiem zarejestrowanych by³o 90 597 podmiotów gospodarki narodowej, tj. o 2175 (2,5%) wiêcej ni w 2004 r., kiedy liczba podmiotów wzros³a o 1,1%, w 2003 r. o 2,9%, a w roku 2002 o 3,8% (wykr. 5). 92 90 88 86 84 82 80 2002 2003 2004 2005 105 104 104 103 103 102 102 101 101 100 100 liczba podmiotów (w tys.) dynamika podmiotów gospodarki narodowej Wykres 5. Liczba i dynamika podmiotów gospodarki narodowej w województwie opolskim w latach 2002 2005 Pomimo wzrostu liczby przedsiêbiorstw w województwie opolskim, wskaÿniki przedsiêbiorczoœci s¹ od lat ni sze od œredniej krajowej (wykr. 6, tab. 10), a rozmieszczenie podmiotów gospodarczych w regionie charakteryzuje siê du ym zró nicowaniem przestrzennym (mapa 3). 100 95 90 85 80 75 70 rok 2002 rok 2003 rok 2004 rok 2005 województwo opolskie Polska Wykres 6. WskaŸnik przedsiêbiorczoœci w województwie opolskim oraz w Polsce w latach 2002 2005 Tabela 10 WskaŸnik przedsiêbiorczoœci w województwie opolskim w porównaniu do œredniej krajowej w latach 2002 2005 Wyszczególnienie Lata 2002 2003 2004 2005 Województwo opolskie 80,1 82,8 84,1 86,4 Polska 90,7 93,8 93,7 94,7 ród³o:jakwtab. 7.
Ocena sytuacji spo³eczno-gospodarczej województwa opolskiego... 23 W sektorze prywatnym w 2005 r. zarejestrowanych by³o 85 341 podmiotów (tj. 94,2% ogó³u podmiotów), a w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego ich liczba zwiêkszy³a siê o 2101 (2,5%). Sektor publiczny skupia³ 5256 jednostek, czyli o 74 (1,4%) wiêcej ni w roku 2004. Na przestrzeni lat 2002 2005 zaobserwowano systematyczny wzrost liczby podmiotów w obu sektorach. namys³owski kluczborski oleski brzeski opolski strzelecki nyski krapkowicki prudnicki 55,3 68,7 68,8 82,2 82,3 95,5 powiat grodzki Opole 150,9 g³ubczycki W strukturze podmiotów w województwie opolskim w 2005 r. dominuj¹ jednostki sekcji handel i naprawy. W koñcu grudnia 2005 r. w rejestrze REGON zarejestrowanych by³o 27 505 takich podmiotów, tj. 30,4% ogólnej ich liczby. W przemyœle odnotowano 8547 podmiotów (tj. 9,4%), budownictwie 9636 (10,6%), transporcie, gospodarce magazynowej i ³¹cznoœci 5246 (5,8%), obs³udze nieruchomoœci i firm 16 697 (18,4%), poœrednictwie finansowym 3717 podmiotów (4,1%). Liczba spó³ek prawa handlowego w koñcu 2005 r. wynios³a 4467, tj. o 3,5% wiêcej ni w grudniu roku 2004,wówczas przyrost liczby tych spó³ek by³ wiêkszy i wynosi³ 4,7%, zaœ w roku 2003 5,8%, a w 2002 r. 11,4%. W roku 2005 liczba spó³ek handlowych z udzia³em kapita³u zagranicznego wynios³a 1190, tj. o 3,7% wiêcej ni w analogicznym okresie roku po- kêdzierzyñsko- -kozielski Mapa 3. WskaŸnik przedsiêbiorczoœci w powiatach województwa opolskiego w 2005 r.
24 Sytuacja spo³eczno-gospodarcza województwa opolskiego na tle kraju... przedniego. W latach 2002 2005 obserwowano sta³y wzrost ich liczby, œrednio na poziomie ok. 3,7% rocznie. W strukturze podmiotów gospodarki narodowej dominuj¹ jednostki najmniejsze. W roku 2005 liczba podmiotów zatrudniaj¹cych do 9 pracowników zwiêkszy³a siê o 2074 firmy, tj. o 2,5%, zaœ zatrudniaj¹cych 10 49 pracowników o 130 firm, tj. o 4,0%. Zmniejszy³a siê natomiast liczba podmiotów zatrudniaj¹cych 50 249 pracowników o 24 firmy, tj. o 3,3%, zaœ zatrudniaj¹cych 250 999 o 5 firm, tj. o 6,0%. Liczba firm zatrudniaj¹cych 1000 pracowników i wiêcej pozosta³a na tym samym poziomie jak w 2004 r. W strukturze podmiotów gospodarki narodowej na przestrzeni lat 2002 2005 obserwowano podobne tendencje w ka dym z analizowanych przedzia³ów liczby pracuj¹cych (tab. 11). Tabela 11 Liczba podmiotów gospodarki narodowej w województwie opolskim oraz wskaÿniki dynamiki wg wielkoœci jednostek w latach 2002 2005 (stan na koniec okresu) Wyszczególnienie Lata 2002 2003 2004 2005 liczba dynamika* liczba dynamika* liczba dynamika* liczba dynamika* Razem 84 966 103,8 87 412 102,8 88 422 101,2 90 597 102,5 0 9 80 924 104,0 84 243 104,1 84 355 101,2 86 429 102,5 10 49 3 144 99,8 2 486 79,1 3 238 101,3 3 368 104,0 50 249 773 101,3 738 95,5 731 99,1 707 96,7 250 999 109 94,8 95 87,2 84 88,4 79 94,0 1000 i wiêcej 16 80,0 13 81,3 14 107,7 14 100,0 * Analogiczny okres roku poprzedniego = 100%. ród³o:zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej 2005 r., GUS, Warszawa 2006. Od roku 2002 obserwuje siê systematyczny spadek liczby podmiotów nowo zarejestrowanych, jednak w 2005 r. odnotowano zmianê w tym zakresie zg³osi³o siê 5,4 tys. nowych podmiotów gospodarki narodowej, tj. o 6,9% wiêcej ni w 2004 r. W roku 2004 nast¹pi³ spadek liczby nowych zarejestrowañ o 9,1%, w 2003 r. o 7,1%, a w 2002 o 27,9%. Analogiczn¹ sytuacjê zaobserwowano analizuj¹c liczbê wyrejestrowanych podmiotów, gdzie od 2002 r. natomiast notujê siê wzrost liczby wyrejestrowañ (w roku 2002 o 8,1%, w 2003 o 7,5%, a w 2004 r. o 8,2%), w 2005 r. nast¹pi³ spadek liczby wyrejestrowañ wyrejestrowa³o siê 3,1 tys. podmiotów, tj. 7,4% (tab. 12).
- - Ocena sytuacji spo³eczno-gospodarczej województwa opolskiego... 25 Tabela 12 Liczba podmiotów gospodarki narodowej nowo zarejestrowanych i wyrejestrowanych w województwie opolskim w latach 2002 2005 Wyszczególnienie Lata 2002 2003 2004 2005 Nowo zarejestrowane 6 006 5 578 5 071 5 422 Wyrejestrowane 2 914 3 133 3 389 3 139 ród³o: Jakwtab. 11. Województwo opolskie pod wzglêdem wskaÿnika dynamiki liczby podmiotów gospodarki narodowej plasuje siê na 3 pozycji w kraju. W roku 2005 dynamika w Opolskiem wynios³a 102,5%, a œrednio w kraju 101,1% (wykr. 7). 104 102,5 102 101,1 100 98 96 lubuskie mazowieckie opolskie wielkopolskie ³ódzkie pomorskie œwiêtokrzyskie zachodniopomorskie kujawskopomorskie warmiñskomazurskie ma³opolskie lubelskie podkarpackie dolnoœl¹skie œl¹skie podlaskie Polska Wykres 7. Dynamika liczby podmiotów gospodarki narodowej w uk³adzie województw w 2005 r. (2004 r. = 100%) W koñcu grudnia 2005 r. najwiêcej podmiotów zarejestrowanych by³o w mieœcie Opolu 19 393 oraz w powiecie nyskim 13 119, natomiast najmniej w namys³owskim 3713, g³ubczyckim 3757 i prudnickim 4218 podmiotów. W latach 2002 2005 liczba jednostek zarejestrowanych w systemie REGON zwiêkszy³a siê o 6,6%. Najwy sza dynamika liczby podmiotów gospodarki narodowej w 2005 r. (w porównaniu do 2002 r.) widoczna by³a w powiatach opolskim i kluczborskim. Najni sz¹ dynamikê i spadek liczby podmiotów odnotowano w prudnickim spadek o 1,3% (tab. 13).
26 Sytuacja spo³eczno-gospodarcza województwa opolskiego na tle kraju... Tabela 13 Podmioty gospodarki narodowej w powiatach województwa opolskiego w latach 2002 2005 (stan w koñcu okresu) Wyszczególnienie Lata 2002 2003 2004 2005 Dynamika w 2005 r (2002 r. = 100%) Brzeski 8 358 8 609 8 691 8 847 105,9 G³ubczycki 3 716 3 824 3 739 3 757 101,1 Kêdzierzyñsko-kozielski 7 752 8 141 8 196 8 373 108,0 Kluczborski 5 192 5 375 5 515 5 690 109,6 Krapkowicki 3 962 4 052 4 129 4 314 108,9 Namys³owski 3 469 3 543 3 576 3 713 107,0 Nyski 12 261 12 639 12 847 13 119 107,0 Oleski 4 635 4 768 4 816 5 015 108,2 Opolski 8 735 8 988 9 278 9 672 110,7 Prudnicki 4 275 4 332 4 243 4 218 98,7 Strzelecki 4 258 4 307 4 332 4 486 105,4 Miasto Opole 18 605 18 834 19 060 19 393 104,2 Razem 84 966 87 412 88 422 90 597 106,6 ród³o:jakwtab. 7. 2.6. Wyniki finansowe przedsiêbiorstw Analiza wyników finansowych przedsiêbiorstw w latach 2002 2005 wykaza³a, i w Opolskiem nast¹pi³a poprawa sytuacji ekonomicznej. W badanym okresie zanotowano wzrost w zakresie kszta³towania siê przychodów z ca³okszta³tu dzia³alnoœci. Wyj¹tek stanowi³ rok 2005, kiedy zaobserwowano spadek wartoœci przychodów, w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego, a jego wartoœæ ukszta³towa³a siê na poziomie 20 810 mln z³. Na przestrzeni lat 2002 2005 utrzyma³a siê równie tendencja wzrostowa wartoœci kosztów uzyskania przychodów z ca³okszta³tu dzia³alnoœci. W roku 2005 koszty uzyskania przychodów z ca³okszta³tu dzia³alnoœci wynios³y 19 251 mln z³ (tab. 14). W roku 2005 zmianie uleg³a przede wszystkim relacja przychodów do kosztów ich uzyskania. W porównaniu do 2004 r. przychody z ca³okszta³tu dzia³alnoœci spad³y o 3,5%, podczas gdy koszty ich uzyskania wzros³y o 0,6%. Wp³yw na spadek wartoœci przychodów mia³o zmniejszenie siê przychodów netto ze sprzeda y produktów o 4,5%.
Ocena sytuacji spo³eczno-gospodarczej województwa opolskiego... 27 Z ogólnej wartoœci przychodów z ca³okszta³tu dzia³alnoœci w 2005 r. 67,0% stanowi³y przychody osi¹gniête przez podmioty sektora prywatnego, a ich wartoœæ zwiêkszy³a siê w porównaniu z rokiem 2004 o 9,7%. W sektorze publicznym zanotowano natomiast spadek wartoœci przychodów o 22,4%. Tabela 14 Przychody i koszty z ca³okszta³tu dzia³alnoœci w województwie opolskim w latach 2002 2005 (w mln z³) Wyszczególnienie Lata 2002 2003 2004 2005 Przychody z ca³okszta³tu dzia³alnoœci, w tym: 16 060,9 17 119,4 21 562,5 20 810,0 sektor publiczny 5 829,4 6 396,1 8 864,0 6 875,0 sektor prywatny 10 231,5 10 723,3 12 698,6 13 935,0 Koszty uzyskania przychodów z ca³okszta³tu dzia³alnoœci, w tym: 16 250,4 16 671,6 19 135,5 19 251,0 sektor publiczny 5 925,5 6 252,0 6 966,6 5 948,4 sektor prywatny 10 324,9 10 419,6 12 168,9 13 302,6 Przychody netto ze sprzeda y produktów 12 209,9 13 354,3 17 195,6 16 415,6 Koszty w³asne sprzedanych produktów 12 029,2 12 826,6 14 972,6 15 175,6 ród³o:jakwtab. 7. Zmiany w kszta³towaniu siê przychodów i kosztów w badanych przedsiêbiorstwach spowodowa³y, e wskaÿnik poziomu kosztów w latach 2002 2005 mala³. W roku 2005 zaobserwowano jednak wzrost tego wskaÿnika, osi¹gn¹³ on wartoœæ 92,5% i w porównaniu do roku 2004 wzrós³ o 3,8 punktu procentowego (pp.), ale ci¹gle kszta³towa³ siê na korzystnym poziomie poni ej 100%. W roku 2004 wynosi³ on 88,7%, w 2003 97,5%, a w 2002 r. 101,2%. Na przestrzeni lat 2002 2005 w opolskich przedsiêbiorstwach zanotowano poprawê sytuacji w zakresie wartoœci wskaÿnika poziomu kosztów w badanych sekcjach. W roku 2005 we wszystkich badanych sekcjach wskaÿniki kszta³towa³y siê poni ej poziomu 100%. Najwiêksz¹ poprawê w zakresie wartoœci wskaÿnika poziomu kosztów zanotowano w sekcji przetwórstwo przemys³owe. W roku 2005 wskaÿnik wynosi³ 91,4%, podczas gdy w 2002 r. 102,4%. W budownictwie wskaÿnik ten po raz pierwszy w roku 2005 spad³ poni ej poziomu 100% i wynosi³ 99,4%, co wskazuje na uzyskanie rentownoœci tego sektora. W sekcji transport, gospodarka magazynowa i ³¹cznoœæ wskaÿnik spad³ poni ej 100% ju w 2004 r. Tendencja ta utrzyma³a siê równie w roku nastêpnym (wykr. 8).
28 Sytuacja spo³eczno-gospodarcza województwa opolskiego na tle kraju... 105 100 95 90 85 80 przetwórstwo przemys³owe budownictwo handel i naprawy transport, gospodarka magazynowa i ³¹cznoœæ obs³uga nieruchomoœci i firm 2002 rok 2003 rok 2004 rok 2005 rok Wykres 8. WskaŸnik poziomu kosztów w wybranych sekcjach PKD w województwie opolskim w latach 2002 2005 Porównanie sytuacji w zakresie relacji przychodów i kosztów w odniesieniu do œredniej krajowej wskazuje na poprawê stanu w Opolskiem. Od roku 2004 relacja ta w województwie jest korzystna (wskaÿnik ni szy ni œrednio w kraju), co œwiadczy o tym, e opolskie przedsiêbiorstwa wykazuj¹ lepsze wskaÿniki ni œrednio w kraju. W roku 2005 ró nica ta wynios³a 2,6 pp. na korzyœæ (wykr. 9). 104 102 100 98 96 94 101,2 99,3 97,5 97,2 Polska województwo opolskie 94,3 95,1 92 90 88 88,7 92,5 86 2002 I III 2002 I VI 2002 I IX 2002 I XII 2003 I III 2003 I VI 2003 I IX 2003 I XII 2004 I III 2004 I VI 2004 I IX 2004 I XII 2005 I III 2005 I VI 2005 I IX 2005 I XII Wykres 9. WskaŸnik poziomu kosztów w województwie opolskim i w Polsce w latach 2002 2005 Sytuacja w zakresie kszta³towania siê przychodów i kosztów ma swoje prze³o enie na wyniki finansowe zanotowane w badanych przedsiêbiorstwach. W porównaniu do analogicznego okresu roku 2004 wynik finansowy ze sprzeda y produktów, towarów i materia³ów zmniejszy³ siê o 986,7 mln z³ (spadek o 63,8%), osi¹gaj¹c wartoœæ 1735,5 mln z³. W roku 2004 wynosi³ on 2722,2 mln z³, w 2003 902,5 mln z³, a w 2002 r. 516,1 mln z³ (tab. 15). Na przestrzeni lat 2002 2004 obserwowano systematyczny wzrost wyniku finansowego brutto, który w 2004 r. osi¹gn¹³ wartoœæ 2444,2 mln z³.
Odwrócenie tej tendencji mia³o miejsce w 2005 r., kiedy nast¹pi³ spadek, a wynik osi¹gn¹³ wartoœæ 1642,9 mln z³. W roku 2003 wynik finansowy brutto kszta³towa³ siê na poziomie 462,3 mln z³, a w 2002 r. by³ ujemny i wynosi³ -175,6 mln z³. Analogiczn¹ sytuacjê zaobserwowano analizuj¹c wynik finansowy netto, który w 2005 r. wyniós³ 1294,7 mln z³ i by³ ni szy ni w 2004 r. o 651 mln z³. W roku 2004 wyniós³ 1945,7 mln z³, w 2003 322,1 mln z³, a w 2002 r. by³ ujemny i ksztatowa³ siê na poziomie -312,8 mln z³. Obserwowane spadki s¹ m.in. efektem bardzo wysokich wartoœci osi¹gniêtych w 2004 r., wynikaj¹cych z bardzo du ej wartoœci sprzeda y produktów. Wyniki finansowe przedsiêbiorstw w 2005 (w mln z³) Wyszczególnienie Lata Tabela 15 2002 2003 2004 2005 Wynik finansowy ze sprzeda y produktów, towarów i materia³ów 516,1 902,5 2 722,2 1 735,5 Wynik finansowy brutto -175,6 462,3 2 444,2 1 642,9 Wynik finansowy netto -312,8 322,1 1 945,7 1 294,7 ród³o:jakwtab. 7. Ocena sytuacji spo³eczno-gospodarczej województwa opolskiego... 29 WskaŸniki rentownoœci obrotu brutto oraz netto w 2005 r. wynios³y odpowiednio 7,9 i 6,2%. W porównaniu z analogicznym okresem roku 2004 by³y ni sze odpowiednio o 3,4 i 2,8 pp. Analiza wartoœci wskaÿników rentownoœci brutto oraz netto zanotowanych w województwie opolskim w porównaniu do œredniej krajowej œwiadczy, pomimo spadku wartoœci, o lepszej sytuacji województwa opolskiego (wykr. 10 i 11). 14,0 12,0 10,0 8,0 Polska województwo opolskie 6,0 4,0 2,0 0,0-2,0 2002 I III 2002 I VI 2002 I IX 2002 I XII 2003 I III 2003 I VI 2003 I IX 2003 I XII 2004 I III 2004 I VI 2004 I IX 2004 I XII 2005 I III 2005 I VI 2005 I IX 2005 I XII Wykres 10. WskaŸnik rentownoœci obrotu brutto w województwie opolskim i w Polsce w latach 2002 2005
30 Sytuacja spo³eczno-gospodarcza województwa opolskiego na tle kraju... 12 10 8 6 4 2 0-2 -4 Polska województwo opolskie 2002 I III 2002 I VI 2002 I IX 2002 I XII 2003 I III 2003 I VI 2003 I IX 2003 I XII 2004 I III 2004 I VI 2004 I IX 2004 I XII 2005 I III 2005 I VI 2005 I IX 2005 I XII Wykres 11. WskaŸnik rentownoœci obrotu netto w województwie opolskim i w Polsce w latach 2002 2005 Najwy sze wartoœci wskaÿników rentownoœci obrotu brutto i netto w 2005 r. zanotowano w sekcji przetwórstwo przemys³owe odpowiednio 9,2 i 7,3%, najni sze zaœ w sekcji budownictwo 0,6 i 0,1% (tab. 16). WskaŸnik rentownoœci obrotu brutto i netto w województwie opolskim w 2005 r. (w %) Tabela 16 Wyszczególnienie Ogó³em Przetwórstwo przemys³owe Handel i naprawy Obs³uga nieruchomoœci i firm Budownictwo Transport, gospodarka magazynowa i ³¹cznoœæ WskaŸnik rentownoœci obrotu brutto WskaŸnik rentownoœci obrotu netto 7,9 9,2 4,0 3,6 0,6 1,2 6,2 7,3 3,4 2,9 0,1 1,0 ród³o: Biuletyn Statystyczny 2005, IV kw. W badanej grupie przedsiêbiorstw w województwie opolskim 74,1% wykaza³o w 2005 r. zysk netto. Najwiêcej przedsiêbiorstw, które zakoñczy³y ten e rok zyskiem netto odnotowano w handlu i naprawach (81,1%), najmniej natomiast w sekcji transport, gospodarka magazynowa i ³¹cznoœæ jedynie 68,0% (tab. 17).
Ocena sytuacji spo³eczno-gospodarczej województwa opolskiego... 31 Tabela 17 Udzia³ liczby przedsiêbiorstw wykazuj¹cych zysk netto w ogólnej liczbie jednostek w województwie opolskim w 2005 r. (w %) Wyszczególnienie Budownictwo Transport, gospodarka magazynowa i ³¹cznoœæ Obs³uga nieruchomoœci i firm Przetwórstwo przemys³owe Handel i naprawy Rentowne 69,0 68,0 69,6 73,5 81,1 Deficytowe 31,0 32,0 30,4 26,5 18,9 ród³o:jakwtab. 16. W roku 2005 wskaÿnik udzia³u liczby podmiotów wykazuj¹cych zysk netto w ogólnej liczbie przedsiêbiorstw w województwie opolskim w porównaniu do œredniego wyniku w kraju kszta³towa³ siê na zbli onym poziomie, z wyj¹tkiem budownictwa oraz transportu, gospodarki magazynowej i ³¹cznoœci. Udzia³ jednostek rentownych w budownictwie w Opolskiem wyniós³ 69,0%, natomiast w kraju 83,2%, zaœ w sekcji transport, gospodarka magazynowa i ³¹cznoœæ odpowiednio 68,0 i 61,1% (tab. 18). Tabela 18 Udzia³ jednostek rentownych w poszczególnych sekcjach PKD w województwie opolskim i w Polsce w 2005 r. (w %) Ogó³em Transport, gospodarka magazynowa i ³¹cznoœæ Przetwórstwo przemys³owe Handel i naprawy Obs³uga nieruchomoœci i firm Wyszczególnienie Budownictwo Województwo opolskie 74,1 68,0 73,5 81,1 69,6 69,0 Polska 76,0 61,1 76,1 78,6 68,0 83,2 ród³o: Jak w tab. 16. Wartoœæ maj¹tku obrotowego opolskich przedsiêbiorstw w latach 2002 2005 sukcesywnie ros³a. W roku 2005 wynios³a 7913,2 mln z³ i by³o to o 6,6% wiêcej ni w roku poprzednim 7424,5 mln z³. Wartoœæ maj¹tku w 2003 r. kszta³towa³a siê na poziomie 5191,5 mln z³, a w 2002 r. 5095,7 mln z³. Blisko 40% wartoœci aktywów obrotowych w 2005 r. stanowi³y nale noœci krótkoterminowe, ich wartoœæ wynosi³a 3123,2 mln z³. W porównaniu z rokiem 2004 w 2005 zmniejszy³a siê wartoœæ zobowi¹zañ krótkoterminowych o 4,0% i wynios³a 4826,9 mln z³ oraz d³ugoterminowych o 10,7% i wynios³a 3965,9 mln z³. W roku 2004 wartoœæ zobowi¹zañ d³ugoterminowych wynios³a 4441,7 mln z³, w 2003 r. 4798,4 mln z³, a w 2002 r. 5390,0 mln z³ (tab. 19).
32 Sytuacja spo³eczno-gospodarcza województwa opolskiego na tle kraju... Aktywa obrotowe i zobowi¹zania przedsiêbiorstw w województwie opolskim w latach 2002 2005 (w mln z³) Tabela 19 Aktywa obrotowe Zobowi¹zania krótkoterminowe Lata ogó³em ogó³em zapasy produkty gotowe w tym m.in. towary nale noœci krótkoterminowe ogó³em w tym z tytu³u dostaw i us³ug ogó³em kredyty bankowe i po yczki w tym m.in. z tytu³u dostaw i us³ug Zobowi¹zania d³ugoterminowe ogó³em 2002 5 095,7 1 504,0 352,8 360,4 2 547,0 2 193,2 5 115,4 1 380,3 2 285,0 5 390,0 2003 5 191,5 1 414,5 328,5 283,6 2 580,5 2 152,6 4 798,9 1 318,1 2 073,3 4 798,4 2004 7 424,5 1 799,7 399,7 337,0 3 146,2 2 797,3 5 029,3 1 069,4 2 358,2 4 441,7 2005 7 913,2 2 022,4 522,3 344,3 3 123,2 2 760,7 4 826,9 1 216,9 2 338,6 3 965,9 ród³o:jakwtab. 7.
Ocena sytuacji spo³eczno-gospodarczej województwa opolskiego... 33 2.7. Nak³ady inwestycyjne Na przestrzeni lat 2002 2004 nak³ady inwestycyjne w du ych i œrednich przedsiêbiorstwach systematycznie ros³y, zaœ w 2005 r. nast¹pi³ nieznaczny spadek ich wartoœci. Wynios³y one 943,1 mln z³ (w cenach bie ¹cych), co stanowi³o wartoœæ o 1,9% mniejsz¹ ni w 2004 r. W roku 2004 zanotowano wzrost wartoœci nak³adów inwestycyjnych o 36,3%, w 2003 o 5,2%, a w 2002 r. o 14,0% (tab. 20). Lata Tabela 20 Nak³ady inwestycyjne w województwie opolskim w latach 2002 2005 (w tys. z³) ogó³em ogó³em Nak³ady inwestycyjne budynki i budowle na œrodki trwa³e maszyny, urz¹dzenia techniczne i narzêdzia transport 2002 670,0 664,0 249,3 361,1 38,5 2003 705,4 704,6 188,2 455,8 56,2 2004 961,8 961,2 373,5 511,7 72,5 2005 943,1 942,9 290,4 566,8 81,7 ród³o:jakwtab. 7. Dynamika wzrostu nak³adów inwestycyjnych w opolskich przedsiêbiorstwach w 2005 r. by³a ni sza ni œrednio w kraju, gdy w Polsce nak³ady inwestycyjne zwiêkszy³y siê o 8,6% (wykr. 12). Podobnie jak w latach ubieg³ych, nak³ady inwestycyjne w wiêkszoœci przeznaczane by³y na zakup œrodków trwa³ych 98,1% ogó³u nak³adów. 120 Polska województwo opolskie 110 100 90 80 70 nak³ady inwestycyjne ogó³em œrodki trwa³e budynki i budowle maszyny, urz¹dzenia techniczne i narzêdzia œrodki transportu Wykres 12. Dynamika nak³adów inwestycyjnych w województwie opolskim i w Polsce w 2005 r. (2004 r. = 100%)
34 Sytuacja spo³eczno-gospodarcza województwa opolskiego na tle kraju... W porównaniu z rokiem 2004 wartoœæ nak³adów na zakup œrodków trwa³ych zmniejszy³a siê w 2005 r. o 1,9%. Podobnie jak w latach ubieg³ych, w ogólnej kwocie nak³adów na œrodki trwa³e najwiêcej wydatkowano na zakup maszyn, urz¹dzeñ technicznych i narzêdzi ok. 60%. 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 przemys³ budownictwo handel i naprawy transport, gospodarka magazynowa i³¹cznoœæ Wykres 13. Dynamika nak³adów inwestycyjnych w wybranych sekcjach PKD w województwie opolskim i w Polsce w 2005 r. (2004 r. = 100%) Analizuj¹c zmiany nak³adów inwestycyjnych w badanych sekcjach PKD w 2005 r., województwo opolskie charakteryzuj¹ mniej korzystne wyniki w tym zakresie w porównaniu z danymi krajowymi, z wyj¹tkiem sekcji budownictwo i transport, gospodarka magazynowa i ³¹cznoœæ. W Opolskiem w 2005 r., w porównaniu z analogicznym okresem roku 2004, najwiêkszy wzrost nak³adów odnotowano w sekcji budownictwo (o 79,8%) oraz w sekcji transport, gospodarka magazynowa i ³¹cznoœæ (o 25,1%). Niewielki wzrost o 0,6% wyst¹pi³ równie w przemyœle. Na uwagê zas³uguje du y spadek (o 36,4%) nak³adów w handlu i us³ugach. Œrednio w kraju sekcja ta odnotowa³a wzrost nak³adów o 11,9% (wykr. 13). 2.8. Wyniki dzia³alnoœci gospodarczej w poszczególnych sekcjach PKD 2.8.1. Produkcja sprzedana przemys³u Wartoœæ produkcji sprzedanej przemys³u w województwie opolskim w 2005 r. wynosi³a 16 039,7 mln z³ i by³a ni sza ni w 2004 r. o 2,2%. W latach 2003 2004 notowano wzrost wartoœci produkcji sprzedanej przemys³u (wykr. 14).
Ocena sytuacji spo³eczno-gospodarczej województwa opolskiego... 35 Tabela 21 Wielkoœæ i dynamika produkcji sprzedanej przemys³u w województwie opolskim w latach 2002 2005 Wyszczególnienie Lata 2002 2003 2004 2005 Produkcja sprzedana przemys³u (w mln z³) 11 831,7 13 235,4 17 050,5 16 039,7 Dynamika (w %) 99,8 108,6 110,6 97,8 ród³o:jakwtab. 7. 1600 1500 1400 1300 1200 1100 1000 900 800 700 2002 I III V VII IX XI 2003 I III V VII IX XI 2004 I III V VII IX XI 2005 I III V VII IX XI 150 145 140 135 130 125 120 115 110 105 100 95 90 85 80 75 Wykres 14. Produkcja sprzedana przemys³u w województwie opolskim w latach 2002 2005 Tabela 22 Dynamika wielkoœci produkcji wybranych wyrobów przemys³owych w województwie opolskim w 2005 r. (w %) Wyszczególnienie Rok 2005 Obuwie z wierzchami ze skóry 71,8 Wapno 71,9 Koks 79,2 P³yty dachowe z cementu 88,4 Sery niedojrzewaj¹ce i twaróg 89,3 Cement portlandzki 94,6 Mas³o 95,4 Energia elektryczna 96,4 Nawozy azotowe mineralne lub chemiczne 98,9 Piwo 105,8 Mleko 107,9 ród³o: Biuletyn Statystyczny 2005, IV kw. W roku 2005 nast¹pi³ spadek produkcji w przypadku 9 na 11 wyrobów przemys³owych, jakie badane s¹ przez Urz¹d Statystyczny w Opolu (tab. 22). Wzrost produkcji sprzedanej przemys³u w roku 2005 zanotowa³y prawie wszystkie województwa w Polsce. W dwóch (w tym w opolskim) nast¹pi³ spadek w tym zakresie. Pod wzglêdem wskaÿnika dynamiki produkcji sprzedanej Opolskie uplasowa³o siê na przedostatnim miejscu w rankingu województw. Dynamika produkcji sprzedanej przemys³u w kraju wynosi³a 4,1% (wykr. 15).
36 Sytuacja spo³eczno-gospodarcza województwa opolskiego na tle kraju... 115 110 105 100 95 90 dolnoœl¹skie lubuskie mazowieckie ma³opolskie wielkopolskie œwiêtokrzyskie lubelskie podlaskie podkarpackie ³ódzkie zachodniopomorskie warmiñsko- -mazurskie pomorskie œl¹skie opolskie kujawsko- -pomorskie POLSKA Wykres 15. Dynamika produkcji sprzedanej przemys³u w 2005 r. wg województw (w %) 2.8.2. Budownictwo i mieszkania Wartoœæ produkcji sprzedanej budownictwa w województwie opolskim w 2005 r. wynosi³a 1211,4 mln z³ i by³a wy sza od notowanej w analogicznym okresie roku poprzedniego o 1,2%. W latach 2002 2003 nast¹pi³ spadek wartoœci produkcji sprzedanej budownictwa. Dane za 2004 r. wskazuj¹ na zmianê sytuacji w tym zakresie, a w roku 2005 nast¹pi³o ugruntowanie korzystnych tendencji (tab. 23). Zwiêkszaj¹c¹ siê dynamikê produkcji sprzedanej budownictwa notowano od 2002 r. (wykr. 16). Tabela 23 Wielkoœæ i dynamika produkcji sprzedanej budownictwa w latach 2002 2005 Wyszczególnienie Lata 2002 2003 2004 2005 Produkcja sprzedana budownictwa (w mln z³) 1 155,8 991,7 1 196,6 1 211,4 Dynamika (w %) 92,2 85,8 120,7 101,2 ród³o:jakwtab. 7. W roku 2004 województwo opolskie charakteryzowa³o siê najwy szym, spoœród wszystkich województw, wskaÿnikiem dynamiki produkcji sprzedanej budownictwa. W nastêpnym roku wzrost produkcji sprzedanej budownictwa w Opolskiem utrzyma³ siê, jednak tempo by³o zdecydowanie mniejsze ni rok wczeœniej (14 pozycja).
Ocena sytuacji spo³eczno-gospodarczej województwa opolskiego... 37 180 160 140 120 100 80 60 40 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 2002 2003 2004 2005 Wykres 16. Dynamika produkcji sprzedanej budownictwa w województwie opolskim w latach 2002 2005 Wed³ug wstêpnych danych w 2005 r. w Opolskiem oddano do u ytku 1157 mieszkañ, tj. o 6,0% mniej ni w roku poprzednim, co uplasowa³o województwo na 12 pozycji pod wzglêdem dynamiki liczby mieszkañ oddanych do u ytku. W kraju liczba mieszkañ oddanych do u ytku zwiêkszy³a siê o 5,5%. W rankingu województw w latach 2002 2004 opolskie zajmowa³o odpowiednio pozycje: 6, 3 i 14. W roku 2005 powierzchnia u ytkowa mieszkañ oddanych do u ytku wynosi³a 141,4 tys. m 2. W Opolskiem w latach 2002 2005 oddano ³¹cznie 6360 mieszkañ, z czego ponad 1/3 w 2003 r. (wykr. 17). 2005 1157 2004 1232 2003 2721 2002 1250 0 500 1000 1500 2000 2500 3000 Wykres 17. Liczba mieszkañ oddanych do u ytku w województwie opolskim w latach 2002 2005
38 Sytuacja spo³eczno-gospodarcza województwa opolskiego na tle kraju... Analizuj¹c lata 2002 2005, nale y stwierdziæ, e najwiêcej mieszkañ oddano w budownictwie indywidualnym (4757 mieszkañ), nastêpnie zaœ w mieszkalnictwie spó³dzielczym (883) oraz tych przeznaczonym na sprzeda lub wynajem (534). Tabela 24 Mieszkania oddane do u ytku w województwie opolskim w latach 2002 2005 Wyszczególnienie Lata 2002 2003 2004 2005 Liczba mieszkañ oddanych do u ytku ogó³em, w tym m.in.: 1 250 2 721 1 232 1 157 spó³dzielnie mieszkaniowe 118 14 44 28 budownictwo indywidualne 812 2 249 844 852 przeznaczone na sprzeda lub wynajem 129 220 185 _* * W roku 2005 nie oddano adnego mieszkania przeznaczonego na sprzeda lub wynajem. ród³o:jakwtab. 7. 2.8.3. Handel i ceny Sprzeda detaliczna przedsiêbiorstw handlowych i niehandlowych, o liczbie pracuj¹cych powy ej 9, zrealizowana w 2005 r. w województwie opolskim wynios³a 3046,2 mln z³ i by³a o 2,7% wy sza ni w roku poprzednim. W latach 2002 2005 zaobserwowano wahania w zakresie wielkoœci sprzeda- y detalicznej. W roku 2002 i 2003 zanotowano spadek sprzeda y detalicznej, natomiast od roku nastêpnego obserwuje siê w tym zakresie wzrost. W roku 2004 zarejestrowano 25% wzrost sprzeda y detalicznej, a tendencja ta utrzyma³a siê równie w 2005 r. Sprzeda detaliczna przedsiêbiorstw handlowych i niehandlowych w województwie opolskim w latach 2002 2005 Tabela25 Wyszczególnienie Lata 2002 2003 2004 2005 Sprzeda detaliczna (w mln z³) 2 503,8 2 364,3 2 965,1 3 046,2 Dynamika (w %) 97,6 94,4 125,4 102,7 ród³o:opracowanie w³asne na podstawie: Komunikat o Sytuacji Spo³eczno-Gospodarczej 2002, nr 12, 2003, nr 12, 2004, IV kw., 2005, IV kw. W roku 2005, w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego, najbardziej wzros³a sprzeda detaliczna w przedsiêbiorstwach zajmuj¹cych siê m.in. zbytem mebli, RTV, AGD; pojazdów samochodowych
i motocykli; farmaceutyków, kosmetyków i sprzêtu rehabilitacyjnego. Najwiêkszy spadek dotyczy³ m.in. sprzeda y prasy, ksi¹ ek oraz pozosta³ej sprzeda y w niewyspecjalizowanych sklepach. Analizuj¹c lata 2002 2005, nale y stwierdziæ, e zdecydowanie zwiêkszy³a siê sprzeda pojazdów samochodowych i motocykli oraz sprzêtu RTV i AGD. W roku 2004 zanotowano trzykrotny wzrost sprzeda y prasy i ksi¹ ek, a lata 2002 2003 charakteryzuj¹ siê spadkiem sprzeda y m.in. paliw i wyrobów w³ókienniczych. W roku 2005 województwo opolskie charakteryzowa³o siê spowolnieniem zjawisk inflacyjnych. WskaŸnik dynamiki cen towarów i us³ug konsumpcyjnych w Opolskiem w trzech kwarta³ach 2005 r. wyniós³ 102,6. W latach 2002 2005 obserwowano znaczne wahania tego wskaÿnika. Od po³owy 2004 r. notowano w porównaniu do poprzedzaj¹cego go kwarta³u, systematyczny spadek kwartalnych wartoœci wskaÿnika cen towarów i us³ug konsumpcyjnych (wykr. 18). 102,5 102,0 101,5 101,0 100,5 100,0 99,5 99,0 98,5 98,0 Ocena sytuacji spo³eczno-gospodarczej województwa opolskiego... 39 97,5 I III 2002 IV VI 2002 VII IX 2002 X XII 2002 I III 2003 IV VI 2003 VII IX 2003 X XII 2003 I III 2004 IV VI 2004 VII IX 2004 X XII 2004 I III 2005 IV VI 2005 VII IX 2005 województwo opolskie Polska Wykres 18. WskaŸnik cen towarów i us³ug konsumpcyjnych w województwie opolskim i w Polsce w latach 2002 2005 (kwarta³ poprzedni = 100%) 2.9. Podsumowanie W roku 2005 odnotowano nieco s³absze tendencje w gospodarce. Tempo wzrostu gospodarczego by³o wolniejsze ni przed rokiem akcesji Polski do Unii Europejskiej. W kolejnych kwarta³ach 2005 r. obserwowano stopniow¹ poprawê dynamiki gospodarczej i korzystne zmiany w zakresie sytuacji na rynku pracy, w warunkach obni aj¹cej siê inflacji. Okres ten charak-