Analiza 40 strategii regionalnych wdroŝonych w UE

DOLNOŚLĄSKIE CENTRUM STUDIÓW REGIONALNYCH Analiza 40 strategii regionalnych wdroŝonych w UE Analiza 10 regionalnych strategii innowacji (RIS) dla regionów: Castilla y Leon, Aragon, Balearic Islands, Helsinki, Milano, Valencia, East Sweden, Oslo, Rhineland-Palantinate, Rotterdam ZESPÓŁ BADAWCZY: Prof. AE, dr hab. Stanisław Korenik Dr Krzysztof Szołek Dr Katarzyna Miszczak Dr Alicja Zakrzewska-Półtorak Mgr Niki Derlukiewicz Akademia Ekonomiczna im. Oskara Langego we Wrocławiu WROCŁAW, 2007 Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budŝetu Państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego

Spis treści WSTĘP... 3 BIBLIOGRAFIA:... 4 ETAP I.: UZASADNIENIE WYBORU OBIEKTÓW BADAWCZYCH (DR KRZYSZTOF SZOŁEK)... 6 ETAP II. ANALIZA WYBRANYCH CECH, ICH KWANTYFIKACJA, ANALIZA KAZUSÓW (DR KATARZYNA MISZCZAK)... 11 ETAP III. ANALIZA EFEKTYWNOŚCI WDRAśANIA BADANYCH STRATEGII OCENA PARAMETRYCZNA( MGR NIKI DERLUKIEWICZ)... 31 ETAP IV. IDENTYFIKACJA I OCENA STYMULANT I DESTYMULANT WDRAśANIA STRATEGII INNOWACJI (DR ALICJA ZAKRZEWSKA-PÓŁTORAK)50 ETAP V.: REKOMENDACJE DLA DOLNEGO ŚLĄSKA (PROF. AE, DR HAB. STANISŁAW KORENIK)... 71

Wstęp W opracowaniu analizie poddano proces wdraŝania strategii dotyczących wspierania innowacyjności w dziesięciu róŝnych regionach Unii Europejskiej. Celem badania jest wskazanie czynników, zarówno o charakterze wewnętrznym jak i zewnętrznym, mających wpływ (pozytywny lub negatywny) na wdraŝanie poszczególnych elementów strategii i osiągnięcie zapisanych w niej celów. Autorzy oświadczają, Ŝe wykonali prace badawcze z naleŝytą starannością i najlepszą swą wiedzą. W opracowaniu materiałów i danych źródłowych wykorzstali zaś metody badawcze zaproponowane w opracowaniu pt. Analiza 40 strategii regionalnych wdroŝonych w UE. Metodologia analizy wdroŝonych regionalnych strategii innowacji (Mat. DCSR, Wrocław 2006).

Bibliografia: 1. Aragon, http://ec.europa.eu/regional_policy/innovation/innovating/pdf/aragon_en.pdf 2. Balearic Islands Innovation and Technology Transfer Strategy, Govern de les Illes Balears, http://www.innovating-regions.org.download/estrategia%5fangles%2epdf 3. Castilla y León, http://ec.europa.eu/regional_policy/innovation/innovating/pdf/castilla_en.pdf 4. Final Report of the Expert Group on Enterprise Clusters and Networks, European Commission Enterprise Directorate-General, http://ec.europa.eu/enterprise /entrepreneurship/support_measures/cluster/final_report_clusters_en.pdf 5. http://innovacion.ita.es/ris 6. http://www.citypopulation.de/spain-aragon.html 7. http://www.eastsweden.com/esda//invest/reasons.html 8. Innovation Strategy. Helsinki Metropolitan Area, http://www.helsinkiregion.com/mp/db/file_library/x/img/10816/file/innvationstrateg y.pdf 9. Korenik S., Szołek K., Miszczak K., Zakrzewska-Półtorak A., Capanidu N. : Analiza 40 strategii regionalnych wdroŝonych w UE. Analiza 10 regionalnych strategii innowacji (RIS) dla regionów: Berlin, East of England, Eastern Macedonia and Thrace, Ireland, Lombardy, London, Murcia, North Aegean, Oxfordshire, Tirol, Dolnośląskie Centrum Studiów Regionalnych, Wrocław 2006. 10. Korenik S., Szołek K., Miszczak K., Zakrzewska-Półtorak A., Capanidu N. : Analiza 40 strategii regionalnych wdroŝonych w UE. Analiza 10 regionalnych strategii innowacji (RIS) dla regionów: RAHM (Altmark Harz Magdeburg), North West England, West Midlands, Yorkshire & The Humber, Northern Ireland, Sterea Hellada (Ellada), Epir, Lower Austria, Salzburg i Shannon, Dolnośląskie Centrum Studiów Regionalnych, Wrocław 2006. 11. Kuźnik F.: Studia regionalne w Polsce. Teoria, polityka, projektowani, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 2005. 12. PRICOVA. Regional Innovation Plan of the Region of Valencia, Generalitat Valenciana, http://www. innovatingregions.org/download/valencia%20final%20report%20eng%2epdf 13. Regional Innovation and Technology Transfer Strategies and Infrastructures Oslo. Final Report, Oslo June 2001.

14. Regional Innovative Action Programme Castilla y León. Excellence and the Generalization of Innovation in companies in Castilla y León, EU Commission Reference: CCI 2001 ES 16 0 PP 108, Junta of Castilla y León November 2004. 15. RIS/RITTS comparison, http://euris.noe.gv.at/risengl/risritts.htm 16. RITTS East Sweden RITTS 4419. Final Report November 1998 November 2000, Östergötland County Administrative Board, Linköping Sweden December 2000. 17. RITTS Ireland, Segal Quince Wicksteed Ltd., CIRCA Group Europe, Nomisma S.p.A. January 1998, Appendix B: Background Papers for Workshop I & II of Phase Two. 18. RITTS Milano, http://www.innovatingregions.org/network/whoswho/regions_search.cfm?region_id=62 19. RITTS Rheinland-Pfalz, http://www.innovating-regions.org/network 20. RITTS Rhineland-Palatinate. Final Report, RITTS 4418, March 2002, www.ritts.rlp.de 21. RITTS Rotterdam. Final Report. Innovation, clusters and knowledge transfer in the Rotterdam region, prof. dr L. van den Berg, drs. W. van Winden, EURICUR, October 1999. 22. Strategic Programme for the Development and the Support of Innovation in the province of Milan 1999-2001, RITTS N.115, Milan March 1999. 23. Strategy on innovation support services for small and medium-sized companies in Östergötland, October 2000, http:www.innovating-regions.org/download/ RITTS%20East%20Sweden%20 Strategy%2Epdf. 24. Towards a Regional Innovation Strategy for Aragon, Gobierno de Aragon, Depatramento de Economia, Hacienda y Foruento, http://www.innovatingregions.org/download/follten%2eppt

Analiza 40 strategii regionalnych wdroŝonych w UE Analiza 10 regionalnych strategii innowacji (RIS) dla regionów: Castilla y Leon, Aragon, Balearic Islands, Helsinki, Milano, Valencia, East Sweden, Oslo, Rhineland-Palantinate, Rotterdam Etap I.: Uzasadnienie wyboru obiektów badawczych (Dr Krzysztof Szołek) WROCŁAW, 2007

Wg przyjętej przez autorów metodologii 1 w Etapie I. analizy RIS naleŝało dokonać ich wyboru pod kątem określonych cech wspólnych. Wybór ten poprzedzony został wstępną analizą funkcjonującego w Unii Europejskiej zasobu regionalnych strategii innowacji. Sugerowany sposób doboru badanych strategii to wyróŝnienie ich wg kryterium przedmiotowego lub terytorialnego. W ramach pierwszego kryterium moŝna dokonać doboru regionów np. o określonej strukturze gospodarczej (przemysłowych, rolniczych, usługowych), charakteryzujących się określonym PKB per capita, schyłkowych lub rozwojowych, posiadających określoną kombinację cech społeczno-gospodarczych. W ramach drugiego kryterium moŝna pogrupować obiekty badawcze np. wg wewnętrznej struktury przestrzennej (regiony węzłowe) lub administracyjnej (wyodrębnione administracyjnie miasto centralne), określonego połoŝenia w przestrzeni względem innych regionów (regiony przygraniczne) lub szlaków komunikacyjnych (posiadające istotne w skali europejskiej węzły komunikacyjne). W realizowanych badaniach przeanalizowane zostały wstępnie dostępne strategie innowacji przede wszystkim pod kątem ich cech wspólnych i cech wspólnych regionów w których są realizowane.. Z przyczyn oczywistych musiały one się równieŝ róŝnić w wielu aspektach, nie rzutujących jednak wg autora na ich moŝliwości porównawcze. Ograniczeniem podstawowym narzuconym przez autora ekspertyzy bylo zaniechanie wyboru dokumentów z regionów stołecznych. Uzasadnia to fakt, iŝ regiony te posiadają swoją specyfikę wynikającą z kumulacji zadań administracyjno-politycznych w ich ośrodkach centralnych. Z tego powodu znacznie dynamiczniej niŝ mniejsze regionalne ośrodki metropolitalne przyciągają podmioty gospodarcze, ludność, kapitał i wiedzę. Intensywność tego oddziaływania wpływa na sytuację całego regionu. Warunek ten nie został jednak spełniony przypadkach w dwóch regionów, a mianowicie Obszaru Metropolitalnego Helsinek i regionu Oslo. W pierwszym wypadku usprawiedliwienim takiego wyboru jest okolicznośc, Ŝe region helsiński stanowi w rzeczywistości jedyny w Finlandii region wdraŝający z powodzeniem i na wielką skalę działania innowacyjne. W przypadku wyboru Oslo decydowały podobne kryteria oraz chęc pogłębienia badań o podmiot spoza Unii Europejskiej. Norwegia wydaje się bowiem w znacznej mierze realizowac własna politykę rozwoju opartą jednak na niektórych wzorcach wypracowanych w Unii Europejskiej. 1 http://www.dcsr.wroc.pl/files/file/zespolyrobocze/01_analiza_40_strategii_metodologia.pdf

Wybrano takŝe regiony sąsiadujące z metropolią stołeczną i znajdujące się w jej bezpośrednim otoczeniu funkcjonalnym. NaleŜą do nich Castilia Leon i Rotterdam. Pierwszy z nich graniczy i jest ściśle powiązany z Madrytem zarówno infrastrukturalnie (w tym komunikacyjnie), jak i gospodarczo. Jego południowa część leŝy w zasięgu obszaru metropolitalnego stolicy Hiszpanii, szczególnie w zakresie zasobów pracy oraz usług. Rotterdam wchodzi z kolei w skład holenderskiego obszaru metropolitalnego Randstad (Amsterdam-Haga-Utrecht-Rotterdam), ale utrudnieniem we współpracy podmiotów innowacyjnych zwłaszcza sektora MSP są animozje między roterdamczykami a amsterdamczykami. Wśród tych pierwszych panuje opinia, Ŝe Rotterdam jest miastem gdzie się zarabia dla Holandii, a Amsterdamczycy pasoŝytują na ich cięŝkiej pracy. W tym kontekście bliskośc stolicy nie stanowi jednoznacznego atutu 2. Mimo bliskości ośrodka centralnego formalnie regiony te znajdują się poza jego jurysdykcją, a fragmenty ich terytorium stanowią obszary o charakterze wybitnie peryferyjnym. W miejscach tych spotkać się moŝna z charakterystycznymi dla nich problemami niskiej produktywności, bezrobocia strukturalnego, stosunkowo niskich dochodów realnych ludności, a w przypadku Castili y Leon takŝe przestarzałej struktury gospodarczej zarówno pod względem technicznym i technologicznym, jak i organizacyjnym. Zwykle kolejnym kluczowym załoŝeniem w doborze materiału badawczego był okres opracowania i wdraŝania poszczególnych RIS. Wybierane były strategie spełniające te warunki dla lat 1998-2000 ± jeden rok. Chodziło w tym przypadku o to by moŝliwe było zbadanie chociaŝby cząstkowych skutków ich wdraŝania w pierwszych latach XXI wieku. Jednak w poprzednich badaniach zauwaŝono, Ŝe złoŝone i długofalowe działania strategiczne nie przynoszą oczekiwanych efektów w ciągu jednego czy dwóch lat w wiekszości objetych nimi dziedzin. Efekty pozytywne, które powinny pojawić się po stosunkowo krótkim okresie wdraŝania nowych rozwiązań, to samo podjęcie się realizacji oraz efekty działań pilotarzowych. W tym ujęciu dłuŝsze okresy obserwacji nie były konieczne. Kolejnym kryterium wyboru była relacja wskaźnika PKB per capita regionu w stosunku do PKB per capita osiąganego w całym kraju. Preferowane były te regiony, w których relacja ta wynosiła mniej od jedności, czyli dotyczyła regionów relatywnie słabszych, problemowych pod tym względem. Chodziło w tym przypadku o moŝliwość przeanalizowania dynamiki produktywności regionalnej w warunkach realizacji strategii 2 W czasie II Wojny Światowej Rotterdam został niemal całkowicie zburzony na skutek niemieckich bombardowań. Charakteryzuje go mała ilośc zabytków i starej zabudowy (w centrum przetrwal monumentalny ratusz miasta). Obecnie dominuje tu najnowoczesniejsza architektura oraz techniczna infrastruktura tworząc klimat dla innowacji.

innowacji. Do zespołu ośmiu słabych regionów dobrane zostały dwa silniejsze, spełniające dwa pierwsze kryteria. Wg tak sprecyzowanych kryteriów zostały wybrane strategie RIS regionów reprezentujących 7 państw, a mianowicie Finlandię, Hiszpanię, Holandię, Niemcy, Norwegię, Szwecje i Włochy. Są to następujące regiony: 1. Castilla y León 2. Aragon 3. Balearic Islands 4. Helsinki Metropolitan Area 5. Provincia di Milano 6. Valencia 7. Östergötland 8. Oslo 9. Rhineland-Palatinate 10. Rotterdam W ekspertyzie przeprowadzono zatem analizę następujących strategii: Regional Technology Plan of Castilla y León oraz Regional Scientific Research, Technological Development & Innovation Strategy (R&D+I) 2002-2006 - Castilla y León (Hiszpania) Regional Innovation Strategy for Aragon (Hiszpania) Balearic Islands Innovation and Technology Transfer Strategy (Hiszpania) Innovation Strategy Helsinki Metropolitan Area (Finlandia) Provincia di Milano - Regional Innovation and Technology Transfer Strategies and Infrastructures (Włochy) RITTS - the Regional Innovation Plan of the Region of Valencia (Hiszpania) RITTS - Strategy on Innovation Support Services for Small and Medium-sized Companies in Östergötland (Szwecja) RITTS Oslo (Norwegia) RITTS Rhineland-Palatinate (Niemcy) RITTS Rotterdam (Holandia).

NaleŜy jednak zaznaczyć, Ŝe strategie regionów 4. i 10. nie dotyczą dokładnie tych podmiotów delimitowanych na podstawie podziału administracyjnego oraz ujętych w europejskiej statystyce na poziomie NUTS 2. W regionie Helsinek wyznaczony został bowiem podregion składający sie z ośrodka stolecznego (centralnego) oraz jego funkcjonalnego otoczenia. Podobnie w przypadku Rotterdamu: dokument strategiczny dotyczył w zasadzie aglomeracji Groot-Rijnmond delimitowanej na poziomie NUTS 3. Pozostałe RIS lub RITTS zostały opracowane dla regionów administracyjnych objętych nomenklaturą statystyczną na poziomie NUTS 2. Nie zapewniło to jednak dostępu do zupełnych danych zwłaszcza w badaniach dotyczących wydatków dokonywanych w regionach na badania i rozwój. Trudne do sprecyzowania są szczególniedane ilościowe dla szeregów czasowych dłuŝszych niŝ dwa trzy lata. Wynika to z kilku przyczn takich jak zmiany administracyjne, zmiany w organizacji sprawozdawczości realizowanej dla celów statystycznych, czy teŝ samych definicji innowacyjności i B+R w róŝnych latach.

Analiza 40 strategii regionalnych wdroŝonych w UE Analiza 10 regionalnych strategii innowacji (RIS) dla regionów: Castilla y Leon, Aragon, Balearic Islands, Helsinki, Milano, Valencia, East Sweden, Oslo, Rhineland-Palantinate, Rotterdam Etap II. Analiza wybranych cech, ich kwantyfikacja, analiza kazusów (Dr Katarzyna Miszczak)

WROCŁAW, 2007 W Etapie II. analiza zbioru strategii oznacza poddanie badaniom porównawczym: - sformułowanych w nich celów głównych i szczegółowych (KROK II.1.), - nakreślonych obszarów strategicznych (priorytetów) (KROK II.2.), - przyjętych wskaźników (KROK II.3.), - działań/zadań ogólnych i szczegółowych (KROK II.4.), - zasad monitoringu, kontroli i ewaluacji (KROK II.5.), - sposobu (procedur) wdraŝania strategii (KROK II.6.), - podmiotów współtworzących dany RIS (KROK II.7.), - przyjętej źródeł finansowania (KROK II.8.), - występujących w nich kazusów (KROK II.9.). Na tym etapie został wykorzystany jako narzędzie badawcze arkusz obserwacji. PosłuŜył on do zarejestrowania w toku badań naukowych róŝnych faktów i informacji w postaci niemal wyłącznie stwierdzeń opisowych dotyczących KROKÓW od II.1 do II.9. Natomiast KROK II.9 został przeprowadzony z wykorzystaniem metody opisu wybranych kazusów. Wybrane obszary zostały scharakteryzowane i opisane w następujących przekrojach, z zasadniczo zgodnych z przyjętą wcześniej metodologią. Wyjątek stanowi pominięcie streszczenia strategii, gdyŝ w istocie stanowiłoby to powielenie informacji ujętych w kolejnych rubrykach. RównieŜ zrezygnowano z konieczności z podania adresu internetowego, pod którym znajduje się treść strategii (tzw. linku), gdyŝ byłoby to moŝliwe tylko w nielicznych przypadkach. Zaprezentowane poniŝej tabele zawierają jak najpełniejszy opis elementów charakterystycznych dla analizowanych strategii w w/w przekrojach. Ocena rozwiązań stosowanych w poszczególnych strategiach została dokonana w większej mierze w części dotyczącej kazusów. Jak wynika z powyŝszego zestawienia w przewadze są wskaźniki jakościowe, w niektórych przypadkach wybitnie subiektywne. Nie naleŝy jednak sądzić, Ŝe metody ilościowe uwaŝane są przez twórców opracowanych strategii innowacji za mniej przydatne od metod jakościowych z samej swej istoty. Raczej wynika to ze świadomości, iŝ system ewidencji statystycznej, dotyczący m.in. skutków innowacji, pozostawia wiele do Ŝyczenia,

poniewaŝ niemal do początku XXI wieku dane statystyczne dotyczące wielu wskaźników były agregowane i prezentowane na poziomie krajów, a nie regionów. Z drugiej strony praktyka takiego doboru wskaźników uzasadnia po części stosowanie metod analizy jakościowej jako równouprawnionych z innymi metodami badawczymi. Tabela II.1.a l.p. Region Cel generalny 1. CASTILLA Y Ukierunkowanie regionu na proces internacjonalizacji oraz promocja innowacji, transferu technologii i B&R aby zwiększyć poziom konkurencyjności Castilla y León LEÓN 2. ARAGON Brak wyraźnie sformułowanego celu generalnego. Określona została natomiast wizja, którą moŝna traktować jako cel główny i brzmi ona: Wykorzystanie innowacji, rozwoju technologicznego i wiedzy jako podstaw dla regionalnej konkurencyjności; integracja regionu Aragon w globalnym systemie; wzrost wartości dodanej w istniejących sektorach i dywersyfikacja przyszłościo-wych, wyłaniających się sektorów. 3. BALEARIC ISLANDS Cel generalny został szeroko zdefiniowany jako: - stworzenie warunków stałego i efektywnego zatrudnienia dla wszystkich mieszkańców regionu; - Ŝycie w satysfakcjonującym środowisku, sprzyjającym rozwojowi społeczeństwa opartego na wiedzy; - budowa lepszych struktur sieciowych; - aprobata stałego wzrostu dla przyszłych pokoleń. 4. HELSINKI Współpraca jako jedyny moŝliwy sposób rozwoju Helsinkiego obszaru metropolitalnego (w skład tego obszaru wchodzą cztery miasta: Helsinki, Espoo, Vantaa i Kauniainen) 5. MILAN Cel generalny w tym dokumencie nie został precyzyjnie określony. Znajdujemy tylko stwierdzenie, Ŝe region powinien rozwinąć swój regionalny system innowacyjny, który sprzyja zrównowaŝonemu rozwojowi społeczno-gospodarczemu. 6. VALENCIA W RITTS Valencia nie znajdujemy jednego wyraźnie zdefiniowanego celu generalnego. PRICOVA, bo tak nazywa się projekt w ramach którego realizowana jest strategia Valencii, koncentruje się na następujących kwestiach: 1. Progresywny rozwój ponadczasowy, uwzględniający działalność kaŝdego szczebla zarządzania, 2. Horyzontalne skupiska innowacyjnej współpracy, 3. Koncentracja na tych obszarach gdzie dominują cechy organizacji sieciowej, 4.Integracja istniejących supra-regionalnych programów, pozwalająca na uniknięcie powtarzania czy teŝ nieefektywnego realizowania i wdraŝania tych programów, 5. Promowanie innowacyjności od strony popytowej, 6. Uwzględnianie na kaŝdym etapie prac kwestii monitoringu, kontroli i ewaluacji. 7. EAST SWEDEN Celem generalnym RITTS Wschodniej Szwecji, a ściślej rzecz ujmując regionu we Wschodniej Szwecji Östergötland jest: rozwój regionalnych, strategicznych podstaw dla wsparcia innowacji i transferu technologii w ramach Östergötland, oparty na wnikliwej analizie potrzeb lokalnych przedsiębiorstw. 8. OSLO Cel generalny został sformułowany w postaci wizji rozwoju regionu i brzmi: Region Oslo w ciągu dziesięciu najbliŝszych lat powinien stać się jednym z najbardziej innowacyjnych regionów w Europie. 9. RHINELAND- PALATINATE Poprawa warunków funkcjonowania małych i średnich przedsiębiorstw na arenie międzynarodowej, ze szczególnym uwzględnieniem sektora nowoczesnych technologii HT - High Technologies. 10 ROTTERDAM Celem generalnym RITTS Rotterdam jest stworzenie jak najlepszych warunków rozwoju tego regionu, wsparcie działań innowacyjnych oraz zainicjowanie nowych projektów. Z powyŝszego zestawienia wynika, Ŝe cele zawarte z analizowanych dokumentach regionalnych są mocno zindywidualizowane. Cechą charakterystyczną celów ujętych w dokumentach południowych (hiszpańskich i włoskiego) jest ich bardzo rozmyty, ogólny charakter. W przypadku Aragonii, Valencji i Milanu wogóle nie sprecyzowano celu, co stawia pod znakiem zapytania zasadnośc uŝywania pojęcia strategia w stosunku do ich dokumentów. Wydaje się, Ŝe najbardziej konkretne, ale równocześnie i pojemne, i najczytelniejsze są

sformułowania hasłowe zawarte w strategii regionów East Sweden, OM Helsinki i pozaunijnego Oslo, gdzie cel ten nosi znamiona wizji. Tabela II.1.b l.p. Region Cele szczegółowe 1. CASTILLA Y LEÓN 1. Reorganizacja i wzmocnienie podaŝy technologicznej; 2. Wyartykułowanie potrzeb sektora przedsiębiorstw; 3. Wzmocnienie współpracy na kaŝdym poziomie; 4. Waloryzacja dostępnych zasobów ludzkich w regionie; 5. Rozpowszechnianie łatwiejszego dostępu do technologicznych i innowacyjnych informacji; 6. Rozpowszechnienie innowacyjnych zwyczajów na obszarach peryferyjnych poprzez stworzenie regionalnej sieci innowacyjnych agentów. 2. ARAGON 1. Przeprowadzenie znaczących zmian w kulturze innowacyjnej sektora biznesowego jak równieŝ innych środowisk regionu Aragon, jest to istotne dla osiągnięcia i utrzymywania konkurencyjności w ciągle zmieniającym się środowisku globalnym; 2. Zachęcanie do kooperacji wśród firm, ogólnie pomiędzy wszystkimi agentami Systemu Innowacyjnego jako sposób wzmocnienia struktury ekonomicznej regionu oraz zwiększenia pojemności dla innowacji; 3. Promocja zmian strukturalnych w przedsiębiorstwach poprzez przyjęcie integralnego punktu widzenia na innowacje (w produkcji, zarządzaniu, organizacji i marketingu) i poprzez wspieranie rozwoju technologicznego; 4. Wykorzystanie potencjału zasobów ludzkich w regionie poprzez zidentyfikowanie regionalnych potrzeb i popytu na działalność szkoleniową; 5. Konsolidacja i koordynacja wszystkich organizacji, które wytwarzają (dostarczają) innowacje i nowoczesne technologie ukierunkowane na poprawę regionalnej konkurencyjności; 6. Wspieranie nowych działalności gospodarczych w sektorach wzrastających i przyszłościowych; 7. Sprzyjanie włączania regionalnej administracji do procesu innowacyjnego oraz optymalizacja zarządzania czynnościami, które oddziałują na konkurencyjność biznesową; 8. Promocja innowacji w przestrzeni rolnej Aragon jako waŝnego instrumentu dla wskazania i konsolidacji alternatywnych biegunów wzrostu, które umoŝliwiają społeczną kohezję regionie; 9. Dokonywanie ciągłego monitoringu wdraŝania Regionalnej Strategii Innowacji zorientowanego w kierunku zgodności podejmowanych decyzji w stosunku do celu związanego z poprawą regionalnej zdolności do rozwoju polityki działań; 10. Jednoczenie podmiotów zarządzających w ramach Regionalnej Strategii Innowacji. 3. BALEARIC ISLANDS Cele szczegółowe w tym dokumencie są określone jako strategiczne i Autorzy mówią o konieczności ich osiągnięcia aby umoŝliwić realizację załoŝeń zawartych w celu generalnym. Drzewo celów jest bardzo rozbudowane i składa się aŝ z 12 celów operacyjnych (szczegółowych), oto one: 1. Konsolidacja Systemu Innowacyjnego Balearów, zracjonalizowanie infrastruktur badawczych i technologicznych, zachęcenie do tworzenia struktur sieciowych i intensyfikacji procesów usieciowienia oraz promocja współpracy w sferze gospodarczej; 2. Promocja innowacji jako sprawnego narzędzia polepszającego konkurencyjność biznesową, poziom socjalny i zrównowaŝony rozwój; 3. Ułatwienie dostępu systemu produkcyjnego do społeczeństwa wiedzy oraz zachęcanie do dywersyfikacji i intensyfikacji działań innowacyjnych; 4. Wsparcie dla firm innowacyjnych, w szczególności tych wytwarzających wysoką wartość dodaną w nowym społeczeństwie wiedzy; 5. Stymulowanie wzrostu innowacyjności w sektorze turystycznym; 6. Poprawa koordynacji publicznej polityki innowacyjnej integrującej róŝne działania przez następne kilka lat w ramach Strategii Innowacji i Transferu Technologii Wysp Baleary; 7. Udoskonalenie środków podnoszących atrakcyjność zasobów ludzkich w zarządzaniu biznesowym i instytucjonalnym w nowym społeczeństwie wiedzy; 8. Opracowanie instrumentu zarządzania wykorzystywanego w polityce innowacji; 9. Stworzenie kultury naukowo-technologicznej i rozpowszechnienie jej wśród mieszkańców, przedsiębiorstw i instytucji poprzez ciągłe szkolenia; 10. Studiowanie nowych sposobów finansowania innowacji; 11. Wzrost udziału i znaczenie uŝytkowników nowoczesnych technologii w poprawie produktywności; 12. RozwaŜanie w szerokim zakresie społecznego wpływu procesu innowacji i wdraŝania nowych technologii na rozwój przestrzeni gospodarczej Balearów. 4. HELSINKI Brak wyraźnie określonych celów szczegółowych. W opisach poszczególnych zadań czy teŝ funkcjonowania klastrów w Helsinkim obszarze metropolitalnym moŝna doszukać się pewnych wskazówek czemu te zadania przyświecają lub teŝ po co dany klaster działa i wtedy traktować te stwierdzenia jako cele szczegółowe. Szerzej będzie to opisane w drugiej części opracowania dotyczącej analizy kazusów zawartych w strategiach. 5. MILAN 1. Współczesne podejście rynkowe Małych i Średnich Przedsiębiorstw powinno być wzmocnione programami dokładnie ukierunkowanymi na transfer technologii; 2. Stosowanie skutecznych zachęt kooperacji w obszarach handlu, produkcji i technologii; 3. Potrzeba reorientacji istniejących organizacji zajmujących się transferem technologii w kierunku potrzeb Małych i Średnich Przedsiębiorstw; 4. Przeprowadzenie programów z zakresu szkolenia technicznego w celu uwydatnienia znaczenia know-how w strukturach wsparcia innowacji; 5. Rozwój systemu inŝynierii finansowej; 6. Eliminacja barier pomiędzy róŝnymi strukturami wsparcia innowacji w prowincji Milan, aby wzmocnić jej pozycję konkurencyjną; 7. Stworzenie sieci struktur odpowiadających w najlepszy z moŝliwych sposobów potrzebom i wymogom

sektora Małych Średnich Przedsiębiorstw; 8. Budowa trwałego systemu koordynacji struktur wsparcia innowacji 6. VALENCIA W RITTS Valencia przedstawiono pięć celów szczegółowych: 1. Aktywne stymulowanie innowacji w przedsiębiorstwach jako narzędzie poprawy konkurencyjności i kreacji wartości firmy w globalnym środowisku konkurencji i kooperacji; 2. Promocja tworzenia innowacyjnych firm, zwłaszcza tych sprzyjających dywersyfikacji przemysłu Valencii; 3. Dalsza współpraca pomiędzy przedstawicielami świata nauki a dostawcami technologii i innowacji oraz połączenie tej współpracy z potrzebami przedsiębiorstw regionu; 4. Podniesienie poziomu kwalifikacji zasobów ludzkich Valencii w celu adaptacji ich do potrzeb firm regionu oraz nowego społeczeństwa opartego na wiedzy; 5. Polepszenie i wzmocnienie współpracy w polityce innowacyjnej prowadzonej przez państwo. 7. EAST SWEDEN W dokumencie brak jest precyzyjnej listy celów szczegółowych (operacyjnych). Występują jedynie stwierdzenia, iŝ wszelkie działania podejmowane w ramach RITTS East Sweden mają na celu: 1. Rozwój i rozpowszechnienie nowych produktów i usług; 2. Wprowadzenie nowych metod i procesów produkcji; 3. Identyfikację oraz rozwój nowych rynków i nowych źródeł podaŝy; 4. WdroŜenie nowych form organizacji., prowadzenia i finansowania działalności gospodarczej; 5. Spopularyzowanie usług wspierających innowacyjne działania. 8. OSLO Aby efektywnie zrealizować przyjętą wizję rozwoju regionu Oslo niezbędnym jest rozwinięcie: 1. Centrów doskonałości w ramach klastrów: energetycznego, morskiego i związanego z owocami morza seafood ; 2. Centrów rozwoju w ramach strategicznych usług wsparcia (telekomunikacja, finanse i handel); 3. Centrów innowacji w ramach IKT, optyki, medycyny i biotechnologii; 4. Centrów wspierania komercjalizacji i przedsiębiorczości we wszystkich dziedzinach przemysłu; 5. Centrów marketingu i internacjonalizacji produktów i usług. 9. RHINELAND- PALATINATE 1. Wzrost udziału instytutów naukowo-badawczych, uniwersytetów i przedsiębiorstw w kreowaniu gospodarki innowacyjnej; 2. Grupowanie wiedzy typu know-how i rozpowszechnienie miar wsparcia działalności w przestrzennych sieciach gospodarczych; 3. Zwiększenie rozmiaru innowacji technologicznych w obszarze zarządzania wiedzą i informacjami w istniejących juŝ małych i średnich przedsiębiorstwach; 4. Stworzenie platformy informacyjnej dla podmiotów, funkcjonujących w regionie Rhineland-Palatinate; 5. Optymalizacja sposobu wdraŝania programu i jego adaptacji do rzeczywistości gospodarczej; 6. Permanentna ewaluacja zaplanowanych i realizowanych działań. 10. ROTTERDAM 1. Wzmocnienie potencjału innowacyjnego regionu Rotterdam; 2. Wsparcie branŝ o wysokim potencjale w skali lokalnej gospodarki; 3. PrzedłoŜenie konkretnych propozycji opartych na badaniach naukowych. W przypadku celów dodatkowych moŝna zidentyfikować dwie zasadnicze grupy (typy). Pierwsza z nich ma podobnie jak w przypadku celów generalnych charakter ogólnych haseł. Druga odznacza się znaczną szczegółowością. Zazwyczaj moŝna dzielic dokumenty strategiczne wg kryterium roli władz publicznych w kreowaniu innowcyjności regionu. We wszystkich regionach rola ta jest bardzo niewyraźnie zaznaczona, jest zrozumiała w podtekście, ale pozostaje niejako na drugim planie. Wydaje się, Ŝe po części jest uznanie rynkowego charakteru zainicjowanych procesów, ale w większej mierze jest to postrzegane jako warunek sine qua non, w tym przypadku nie tylko konieczny, ale ze względu na charakter dokumentów samo przez się zrozumiały. Tabela II.2. l.p. Region Obszary strategiczne (priorytety) 1. CASTILLA Y LEÓN 1. Infrastruk-tura 2. Innowacje 3. Szkolenie zawodowe 4. Struktura popytu biznesowego 5. Biotechno-logie 6. Motoryzacja 7. Agro-Ŝywność 2. ARAGON 1. Kultura innowacyjna w sektorze gospodarczym; 2. Endo-geniczne prze-kształcenia przedsię-biorstw;

3. BALEARIC ISLANDS 3. Zdolności i kwalifikacje zasobów ludzkich; 4. Infra-struktury wsparcia; 5. Innowa-cyjne projekty biznesowe; 6. Innowacja w ramach administracji; 7. Innowacja w przestrzeni rolnej. Priorytety w RIS Balearic Islands są zdefiniowane w postaci pewnych załoŝeń, natomiast obszary badawcze odpowiadają scharakteryzowanym w dokumencie klastrom. Stąd priorytety działań są następujące: a) promocja strategicznej wiedzy, b) ułatwienie transferu technologii, c) pomoc przy uruchamianiu nowych przedsiębiorstw, d) stymulacja internacjonalizacji, e) znalezienie konsensusu pomiędzy dynamicznym rozwojem turystyki a utrzymaniem odpowiedniej jakości środowiska naturalnego, f) dostarczenie lokalnemu przemysłowi innowacyjnych instrumentów. Obszary badawcze zidentyfikowane w strategii to: a) nowe formy turystyki, b) nowy sektor gospodarczy o wysokiej wartości dodanej usług na rzecz turystki z międzynarodową ochroną, c) społe-czeństwo informacyjne. 4. HELSINKI W strategii moŝna znaleźć cztery priorytety: 1. Polepszenie międzynarodowego wizerunku sektora badania i rozwój; 2. Wzmocnienie pozycji klastrów opartych na wiedzy i stworzenie wspólnej platformy rozwoju; 3. Reforma i innowacje w sektorze usług publicznych; 4. Wsparcie dla działalności innowacyjnych 5. MILAN 1. Programy podnoszące świadomość przemysłową i pomagające Małym i Średnim Przedsiębiorstwom zwiększać swoją innowacyjność; 2. Wzmocnienie programów odnoszących się do transferu technologii; 3. Programy rozwijające przykłady kooperacji pomiędzy instytucjonalnymi i operacyjnymi aktorami, działającymi w ramach struktur wsparcia innowacji. 6. VALENCIA 1. Artykulacja popytu; 2. Platformy innowacyjnej kooperacji; 3. Tworzenie przedsiębiorstw opartych na nowoczesnych technologiach; 4. Internacjonalizacja wszelkiej działalności społeczno-gospodarczej; 5. Promocja ITC w przedsiębiorstwach. 7. EAST SWEDEN 1. Transfer technologii; 2. Rozwój działalności gospodarczej o charakterze międzynarodowym; 3. Zarządzanie rozwojem; 4. Sieć przedsiębiorstw; 5. Przedsiębiorczość. 8. OSLO Brak precyzyjnego podziału na obszary priorytetowe. Na podstawie dalszy powtórzeń stosowanych w dokumencie RITTS Oslo moŝna jedynie przypuszczać, iŝ klastry w ramach, których rozwijają się centra (o których była mowa przy opisie celów szczegółowych) stanowią priorytety RITTS regionu Oslo. 9. RHINELAND- PALATINATE 10. ROTTERDAM 1. Sektor medyczny; 2. Turystyka; 3. Metaloelektronika; 4. Recykling; 5. Multimedia W RITTS Rhineland-Palatinate wyróŝniono cztery obszary badawcze: 1. Rozbudowanie infrastruktury badań zorientowanej na wykorzystanie w praktyce; 2. Uniwersalne wsparcie dla transferu technologii i wiedzy; 3. Wspieranie badań naukowych i rozwoju; 4. Promocja nowych, innowacyjnych działalności gospodarczych. Podstawą zróŝnicowania wyznaczonych obszarów strategicznych, czy teŝ priorytetów, jest spektrum zagadnień i branŝ objętych strategią. W tym przypadku mamy po raz kolejny do czynienia ze zindywidualizowaniem podejścia do tego stopnia, Ŝe trudno jest nawet wskazać na określone typy priorytetów. Zapisy w poszczególnych dokumentach róŝnią się po raz kolejny stopniem uszczegółowienia, do tego stopnia, iŝ najbardziej skonkretyzowane zapisy wymieniają z nazwy wspierane formy działań. Tabela II.3. l.p. Region Wskaźniki 1. CASTILLA Y Szczegółowo określono zaleŝności pomiędzy celami strategicznymi, operacyjnymi a

LEÓN zadaniami strategicznymi wykorzystując do tego celu mierniki ilościowe i jakościowe. W sposób przejrzysty i poprawny merytorycznie zbudowano strukturę organizacyjną. W porównaniu do innych dokumentów, poddanych analizie w tym opracowaniu, rzetelnie zidentyfikowano kaŝdy obszar badawczy wykorzystując analizę SWOT. 2. ARAGON Przy diagnozie prospektywnej, zawierającej opis regionu zastosowano wskaźniki mierzalne i niemierzalne (z przewagą tych drugich), ale przy realizacji celów szczegółowych brak jest juŝ jakichkolwiek mierników. 3. BALEARIC ISLANDS Przy określeniu celów szczegółowych (strategicznych) zidentyfikowano zarówno mierzalne (np. instrumenty polityki fiskalnej) jak i niemierzalne wskaźniki ich realizacji. Następnie przy systemie monitoringu i ewaluacji RIS Balearów zaproponowano obszerny zbiór wskaźników efektywności. Proces wdraŝania został takŝe oparty na parametrycznej analizie efektywności, wykorzystującej wiele mierników ilościowych. NaleŜy zauwaŝyć, Ŝe w dokumencie tym (w porównaniu do innych analizowanych) występuje obszerny i róŝnorodny układ miar o charakterze jakościowym, wykorzystywanych zwłaszcza przy opisie poszczególnych działań i w ramach nich zadań. Interesujące jest równieŝ stosowanie przez Autorów metod prognostycznych na etapie Action Plan. 4. HELSINKI Brak informacji o jakichkolwiek miarach, zarówno o charakterze ilościowym (mierzalnym) jak i jakościowym, wykorzystywanych w trakcie przeprowadzanych badań. 5. MILAN Brak informacji o jakichkolwiek miarach, zarówno o charakterze ilościowym (mierzalnym) jak i jakościowym, wykorzystywanych w trakcie przeprowadzanych badań. 6. VALENCIA W Strategii szeroko zastosowano róŝnego rodzaju wskaźniki mierzalne i niemierzalne. Istotny jest równieŝ fakt, iŝ miary te wykorzystuje się na kaŝdym etapie prac, w sposób umiejętny dobierając właściwe wskaźniki. Metodologia zastosowana w tym projekcie zasługuje na pozytywna ocenę. 7. EAST SWEDEN Brak informacji o jakichkolwiek miarach, zarówno o charakterze ilościowym (mierzalnym) jak i jakościowym, wykorzystywanych w trakcie przeprowadzanych badań. 8. OSLO Przy diagnozie prospektywnej zastosowano wskaźniki mierzalne i niemierzalne (z przewagą tych drugich), ale przy realizacji celów szczegółowych brak jest juŝ mierników ilościowych dominują jakościowe. 9. RHINELAND- PALATINATE Nieliczne wskaźniki mierzalne (wykorzystywane zwłaszcza przy podawaniu informacji o źródłach finansowania poszczególnych programów w ramach RITTS Rhineland- Palatinate), dominują miary jakościowe, stosowane zwłaszcza w rozbudowanej analizie SWOT. 10. ROTTERDAM Przy opisie struktury społeczno-ekonomicznej regionu Rotterdam zastosowano szereg wskaźników ilościowych, ale równieŝ jakościowych. W dalszych częściach dokumentu przewaŝają miary jakościowe. Tabela II. 4. l.p. Region 1. CASTILLA Y LEÓN Działania/Zadania Stworzono Regionalne Forum Innowacyjne (250 członków: związki zawodowe, przedsiębiorstwa, uniwersytety, centra badawcze, administracja: lokalna, regionalna, krajowa i Europejska) uwaŝane za Parlament Innowacji regionu Castilla y León, które poprzez systematyczne spotkania i warsztaty analizuje i przygotowuje załoŝenia regionalnej polityki innowacji. Działania ogólne: 1. W fazie pierwszej (definicyjnej) wykorzystując zespoły warsztatowe i odpowiednie metody powstanie program pracy oraz grupa kierująca (the steering group) i grupa projektowa (the project team). 2. W następnej fazie strategii nazwanej informacyjno - analityczną powinien zostać osiągnięty szeroki regionalny konsensus dla tego projektu oraz zebrane zostaną informacje dotyczące regionu Castilla y León, w tym celu planuje się wykorzystać róŝne uzupełniające się metody jak: kwestionariusz, wywiad ekspercki itp. Po wykonaniu 2/3 analitycznej pracy dodatkowe warsztaty będą przeprowadzone w celu ratyfikacji. 3. W fazie końcowej (trzeciej) zaplanowane zostało zbudowanie ogólnej strategii i podjęcie konkretnych działań dla poparcia rozwoju innowacji i transferu technologii. Działania szczegółowe (zadania):

1. W pierwszej fazie działań powołane zostały grupy pracujące (working groups) opracowujące silne i słabe strony. W wyniku tych czynności sformułowano podstawy dla rozwoju sieci przedsiębiorstw. Na tym etapie prac grupy pracujące wraz z komitetem sterującym były odpowiedzialne za zbudowanie podstaw dla integracji przedsiębiorstw z projektem. Po to aby wzmocnić świadomość praktycznego wymiaru strategii prace nad kluczowymi zagadnieniami opracowania zostały zapoczątkowane juŝ w tej fazie. 2. Rezultaty analiz przeprowadzonych przez grupy pracujące i warsztaty regionalne dały podstawy do opracowania strategicznego dokumentu zatytułowanego Przewodnik Innowacji oraz planu działań opartego na nim. Oprócz zainteresowanych przedsiębiorstw do współpracy włączyli się równieŝ główni usługodawcy w zakresie innowacji i technologii. To było nader istotne posunięcie dla reorientacji podaŝy opartej na analizowanych potrzebach regionalnych przedsiębiorstw. Ta faza działań zawiera takŝe opracowanie systemu monitoringu i ewaluacji. 2. ARAGON W ramach pierwszego priorytetu przewidziano następujące działania: a) rozpowszechnianie doświadczeń i najlepszych praktyk (organizacja spotkań innowacyjnych i nie innowacyjnych przedsię-biorców, wizyty u zaawansowanych technologicznie firm); b) budowanie sieci i aliansów kooperacji; c) nagradzanie działań innowacyjnych (stworzenie nagrody przyznawanej corocznie za działania innowacyjne w celu wyróŝnienia najlepszych); d) działania informacyjne (periodyczne spotkania, konferencje i seminaria z udziałem przedsiębiorców, wyŝszych uczelni i Centrów Technologii i Innowacji). Drugi obszar badawczy scharakteryzowano poprzez takie przedsięwzięcia jak: a) projekty współpracy (stymulanty dla rozwoju badań i technologii jako Ŝe te środki wspomagają rozwój i wzmacniają konkurencyjność firm regionu Aragon); b) współpraca w celu wsparcia innowacji (wykorzystanie nowoczesnych technologii przez firmy nie tylko podtrzymuje ich poziom konkurencyjności ale takŝe go poprawia); c) wspieranie działań ukierunkowanych na zarządzanie innowacjami (promowanie i wdraŝanie działań, które przyczyniają się do poprawy zarządzania innowacjami poprzez przeprowadzenie diagnozy, sporządzenie planów strategicznych, itp.). Trzeci priorytet obejmuje: a) stworzenie planu szkoleń dla menadŝerów Małych i Średnich Przedsiębiorstw oraz wysoko wykwalifikowanego personelu technicznego; b) współpracę badaczy, technologów i przedsiębiorców; c) szkolenia dla badaczy i technologów (działania informacyjne i specyficzne wsparcie mobilności wyŝej wymienionych podmiotów); d) działania na rzecz podwójnego szkolenia (świadomość podjęcia działań skierowanych do władz uniwersyteckich związanych w większej mierze z podwójnym szkoleniem-model niemiecki, które umoŝliwi bliŝszy kontakt pomiędzy Uniwersytetem a przedsiębiorstwem); e) nowe kursy, kierunki kształcenia, studia podyplomowe; f) reorganizację dotychczasowej ofert szkoleń (przeanalizowanie istniejącej podaŝy szkoleń i kształcenia w Aragon oraz jej dopasowania do ekonomicznej struktury rynku przedsiębiorstw, opracowania przewodnika z informacjami o bieŝących moŝliwościach kształcenia się i szkolenia swoich umiejętności). Czwarty obszar badawczy związany z konsolidacją i stosownością wykorzystania naukowej, technologicznej i innowacyjnej infrastruktury wymaga realizacji następujących zadań: a) wsparcia zbiorowych projektów B&R; b) specjalizacji zasobów i stworzenia sieci tematycznych; c) koordynacji organizacji połączeń; d) stworzenie integralnego, szczegółowego przewodnika produktów i usług oferowanych dla przedsiębiorstw. Obszar badawczy innowacyjne projekty biznesowe zakłada: a) kształtowanie technologii osadzonych w przedsiębiorstwach (); b) promowanie aniołów biznesu i ryzyka kapitałowego (sprzyjanie rozwojowi prywatnych źródeł finansowani innowacji w przedsiębiorstwie, a zwłaszcza eksploatacji wyników przeprowadzonych działań innowacyjnych); c) wprowadzenie kultury przedsiębiorczości na uniwersytetach (zachęcanie studentów do nowego sposobu myślenia o prowadzeniu przedsiębiorstwa). W ramach szóstego priorytetu przewidziano następujące działania: a) wykorzystanie nowoczesnych metod zarządzania w administracji i jej relacjach z sektorem gospodarczym; b) opracowanie przewodnika usług (ułatwienie dostępu do informacji o usługach oraz pomoc oferowanej przez administrację); c) wspomaganie wykorzystania nowoczesnych technologii informacji jako narzędzia polepszającego produktywność administracji. Ostatni obszar badawczy, skoncentrowany na innowacyjności w rolnictwie, dotyczy takich działań jak: a) wewnątrz instytucjonalna kooperacja w przestrzeni rolnej; b) wsparcie programu zmian o charakterze kulturalnym; c) poprawa jakości sektora rolnego poprzez kampanię promocyjną rolnictwa w regionie Aragon; d) wspieranie i promocja wykorzystania technologii informacyjnych jako specyficznego narzędzia promocji i rozwoju obszarów rolnych oraz wykreowanie nowych moŝliwości jakie te obszary posiadają. 3. BALEARIC ISLANDS WyróŜniono pięć podstawowych grup działań, a w ramach nich poszczególne zadania. Pierwsze działanie związane jest z generacją i aplikacją innowacji i obejmuje następujące zadania: 1. transfer i asymilację technologicznego know-how w strategicznych sektorach; 2. tworzenie naukowej i technologicznej wiedzy; 3. szkolenie i mobilizowanie naukowców i badaczy do tworzenia innowacji. Drugie działanie dotyczy wyraźnego określenia struktury wsparcia i zawiera takie zadania jak: 1. reorganizację i promocję gospodarczego wsparcia centrów naukowych i technologicznych, instytutów i laboratoriów; 2. integrację organizacji biznesowego wsparcia w systemie innowacyjnym; 3. stworzenie nowych systemów finansowania innowacji.

Trzecie działanie związane jest ze społecznymi aspektami innowacji: 1. stworzenie warunków sprzyjających rozwojowi społeczeństwa informacyjnego i opartego na wiedzy; 2. dostarczenie podstawowych usług komunalnych; 3. integracja mniej faworyzowanych (uprzywilejowanych) zbiorowości w społeczeństwie. Kolejne działanie odnosi się do świadczenia specyficznych usług na rzecz sektora handlowego i przewiduje następujące czynności: 1. wsparcie dla nowo powstających firm innowacyjnych; 2. inicjowanie powstawania klastrów; 3. specjalistyczne szkolenia dla dyrektorów i obsługi technicznej; 4. promocja innowacyjnych projektów handlowych; 5. wsparcie dla internacjonalizacji. Ostatnie działanie to integracja w społeczeństwie, która ma być uzyskana poprzez realizację takich zadań jak: 1. promocja kultury innowacyjnej; 2. koordynacja z innymi dziedzinami polityki gospodarczej; 3. stworzenie skomputeryzowanej platformy informacji o innowacjach i usługach świadczonych na rzecz innowacyjności. 4. HELSINKI Lista proponowanych działań w ramach poszczególnych priorytetów jest dość imponująca, w szczególności porównując jej zakres merytorycznych do innych części strategii. W stosunku do pierwszego priorytetu zaproponowano: 1. Połączenie wspólnych wysiłków uniwersytetów, politechnik i władz lokalnych w celu internacjonalizacji regionu Helsinek jako obszaru edukacji i badań; 2. Uczelnie muszą stworzyć kursy prowadzone w całości w języku angielskim oraz sformułować oferty edukacyjne zachęcające zagranicznych studentów do studiowania w tym regionie; 3. Szkoły wyŝsze powinny przygotowywać multidyscyplinarne projekty badawcze; 4. Miasta Helsinkiego obszaru metropolitalnego muszą być przygotowane do współfinansowania corocznych innowacji; Drugi obszar badawczy przewiduje bardzo intensywną współpracę miast wchodzących w skład Helsinkiego obszaru metropolitalnego, której celem generalnym jest systematyczna ewaluacja i kontrola wdraŝanych projektów. Ponadto powinno zostać utworzone na szczeblu krajowym forum Living Lab Finland stanowiące platformę nowych pomysłów i ciało koordynujące działalność wszystkich funkcjonujących fińskich laboratoriów. Trzeci priorytet zakłada realizacje następujących działań: 1. Zwrócenie większej uwagi w przyszłości na politykę personalną w aspekcie podniesienia innowacyjności wśród siły roboczej oraz wzmocnienia kultury organizacyjnej; 2. Rozwój działań operacyjnych oraz moŝliwości finansowania działalności innowacyjnej; 3. Udoskonalenie działań związanych z zamówieniami publicznymi. Ostatnia grupa zadań odnoszących się do czwartego priorytetu wygląda następująco: 1. Ścisła współpraca uniwersytetów, politechnik i instytutów badawczych w celu zapewnienia wysokiego standardu innowacji i nowych usług biznesowych; 2. Program rozwoju klastrów skupionych na usługach opartych na wiedzy z jednoczesnym rozwojem centrów ekspertów; 3. Systematyczna, niezaleŝna ocena działalności wszystkich podmiotów (aktorów) systemu innowacyjnego regionu Helsinek; 4. Stworzenie Okrągłego Stołu prywatnych i publicznych finansistów działających w regionie Helsinek, aby nadzorować współpracę w ramach międzynarodowych projektów; 5. Powołanie międzynarodowej grupy ekspertów wydających opinię o konkurencyjności regionu Helsinek ze szczególnym uwzględnieniem oceny procesu innowacyjnego planowania przestrzennego dokonywanego przez interesariuszy regionalnych. 5. MILAN W ramach pierwszego priorytetu zdefiniowano następujące działania i związane z nimi zadania: 1. Działania podnoszące świadomość innowacyjności: - programy promocyjne na rzecz innowacji; - podstawowe konsultacje związane z procesem innowacyjnym; - stały monitoring Małych i Średnich Przedsiębiorstw; 2. Zdefiniowanie potrzeb rynkowych: - konsultacje i usługi informacyjne, aby określić nowe produkty; - dostępność do systemów informacyjnych odnoszących się do potencjalnych rynków (lokalnego, regionalnego, międzynarodowego itd.); 3. Stworzenie planu strategicznego rozwoju przedsiębiorstw oraz zarządzania innowacjami: - stworzenie biznes planu wykorzystując usługi konsultingowe; - konsulting w zakresie inŝynierii finansowej i zarządzania kadrami; - wsparcie zarządzania kooperacyjnego; 4. Stworzenie innowacyjnego biznesu: - poszukiwanie nowych działalności gospodarczych i analiza projektów biznesowych; - inkubatory; 5. Komercjalizacja i poprawa jakości, współpraca pomiędzy przedsiębiorstwami: - usługi konsultingowe w zakresie marketingu; - wspieranie poprawy jakości; - konsultacje związane z dostępem do sieci przedsiębiorstw (procesy usieciowienia, internacjonalizacja, współpraca handlowa, itp.) - system pośre4dniej pomocy dla eksportu; 6. Finansowanie innowacji: - wykorzystanie narzędzi finansowych (venture capital, ubezpieczenia ryzyka, poŝyczki na działania innowacyjne); 7. Szkolenia zawodowe: - szkolenia na rzecz usług, które ukierunkowane są na podniesienie świadomości przemysłowej i promocję jakości;

- promocja kultury przemysłowej; - wzmocnienie szkoleń technicznych. Drugi obszar badawczy przewiduje realizację następujących działań: 1. Zdefiniowanie potrzeb technologicznych przedsiębiorstw: - wsparcie przedsiębiorstw w dostosowaniu do najwyŝszych standardów technicznych i technologicznych; - bezpośrednia pomoc finansowa zmierzająca do określenia potrzeb technologicznych; 2. BieŜący transfer technologii: - określenie struktury transferu technologii; - bezpośrednia pomoc finansowa na rzecz programów transferu technologii; - szkolenie specjalistycznego personelu. Trzeci priorytet obejmuje następujące zadania: - stworzenie stałych struktur dla przeprowadzenia strategicznych konsultacji; - stałe struktury koordynacji podmiotów operacyjnych; - stworzenie specjalistycznych struktur kooperacji. 6. VALENCIA Pierwszy priorytet obejmuje następujące działania (zadania): - wzmocnienie klastrów przedsiębiorczości i sektorów przemysłowych; - przeprowadzenie diagnozy prospektywnej w sektorze technologii i innowacji; - wsparcie innowacji. Drugi obszar badawczy przewiduje: - przygotowanie i implementacja strategicznych projektów innowacyjnych; - stworzenie grup R&D+i, czyli zajmujących się badaniami i rozwojem ze szczególnym uwzględnieniem innowacji; - ułatwienie dyfuzji innowacji. Kolejny priorytet koncentruje się na: - finansowaniu nowych przedsiębiorstw; - budowie infrastruktur wsparcia przedsiębiorczości; - promocji przedsiębiorczości. Czwarty obszar badawczy ma być analizowany poprzez: - promocję międzynarodowych aliansów strategicznych; - partycypację i kooperację przy tworzeniu róŝnego rodzaju planów działań. Ostatni zidentyfikowany przez Autorów dokumentu priorytet zakładał przeprowadzenie takich działań jak: - adaptacja świata biznesu do technologii informacyjnych i komunikacyjnych; - centra ITC dla przedsiębiorstw; - koordynacja z innymi rządowymi inicjatywami. 7. EAST SWEDEN Pierwszy priorytet obejmuje następujące działania: 1. Transfer technologii pomiędzy firmami; 2. Transfer technologii od publicznych aktorów systemu innowacyjnego Östergötland do przedsiębiorstw; 3. Transfer technologii z uniwersytetu Linköping do przedsiębiorstw. Obszar badawczy związany z internacjonalizacją działalności społeczno-gospodarczej prowadzonej w regionie przewiduje realizację takich czynności jak: 1. Wzrost zainteresowania przedsiębiorstw procesem internacjonalizacji; 2. Wspieranie podmiotów gospodarczych w wkraczaniu na rynek międzynarodowy; 3. Przeprowadzenie niezbędnych szkoleń dla przedsiębiorców, chcących stać się uczestnikami międzynarodowej wymiany handlowej (dostarczenie wiedzy z zakresu procesów usieciowienia, gospodarki opartej na wiedzy, społeczeństwa informacyjnego, miast/regionów uczących się); 4. Dostosowanie podaŝy usług międzynarodowych do nowej ekonomii ; 5. Rozwój współpracy z zagranicznymi regionami co sprzyjać ma współpracy pomiędzy podmiotami gospodarczymi, działającymi w tych regionach. Priorytet dotyczący wiedzy z zakresu zarządzania zawiera: 1. Regionalny program działań w zakresie podaŝy usług podnoszących wiedzę z zarządzania; 2. Uświadomienie przedsiębiorców o konieczności posiadania niezbędnych wiadomości o zarządzaniu; 3. Identyfikacja i wspieranie działalności opiekunów i mentorów przedsiębiorców. Kolejny obszar priorytetowy traktujący o sieci przedsiębiorstw przewiduje następujące rozwiązania: 1.Uczestnictwo w funkcjonalnych klastrach przemysłowych; 2. Zachęcanie do formowania przestrzennych sieci gospodarczych. W ramach ostatniego, piątego priorytetu przewidziano realizację programu składającego się z czterech części: 1. Pozytywny stosunek do prowadzenia własnej działalności gospodarczej wśród młodych; 2. Zachęcanie do uruchamiania działalności gospodarczej; 3. Growlink model wsparcia wiedzy wśród przedsiębiorstw; 4. Utworzenie regionalnego centrum innowacji - Innovation Östergötland. 8. OSLO Lista działań, a w ramach nich zadań zawarta w dokumencie jest bardzo długa. Odnośnie kaŝdego podmiotu przedstawione zostały działania i zadania, jakie ma on zrealizować w ramach RITTS Oslo. Do najwaŝniejszych z nich zaliczono m.in.: 1. Połączenie sieci gospodarczych z instytucjami edukacyjnymi oraz organizacjami wspierającymi działalność gospodarczą w celu stworzenia sprzyjających warunków do rozwoju innowacji i dzielenia się wiedzą; 2. ZałoŜenie wspólnego funduszu środków przeznaczonych na działania innowacyjne; 3. Rozwój światowej klasy gron biznesu, które mają przyczynić się do promocji regionu jako właściwego miejsca dla prowadzenia działalności gospodarczej; 4. Autorzy strategii chcą równieŝ podtrzymywać świadomość społeczeństwa o licznych zaletach wynikających z adaptacji do własnej praktyki zasad obowiązujących w gospodarce opartej na wiedzy i systemach innowacyjnych.; 5. Systematyczna i intensywna współpraca z rządem i europejskimi agencjami, zajmującymi się funduszami strukturalnymi, mająca ułatwić dopasowanie potrzeb regionalnych do projektów finansowych. 9. RHINELAND- PALATINATE Działania ogólne: 1. W fazie pierwszej wykorzystując zespoły warsztatowe i odpowiednie metody powstał program pracy oraz