Raport z realizacji Strategii rozwoju oświaty mniejszości litewskiej w Polsce

Puńsk, 24 października 2011 r. Raport z realizacji Strategii rozwoju oświaty mniejszości litewskiej w Polsce

2

Wstęp Przyjęta w dniu 18 grudnia 2001 roku Strategia rozwoju oświaty mniejszości litewskiej w Polsce jest dokumentem opracowanym wspólnie przez administrację rządową i samorządową oraz mniejszość litewską w Polsce, opisującym problemy oświaty mniejszości litewskiej i propozycje ich rozwiązania. Przesłankami do jej powstania były: wdrażana od dnia 1 września 1999 r. reforma systemu oświaty, konieczność dostosowania sieci szkół do tendencji demograficznych, a także zapisy: Protokołu V posiedzenia Polsko-Litewskiej Komisji do spraw Problemów Mniejszości Narodowych, Protokołu uzgodnień z VII posiedzenia plenarnego Rady do spraw Współpracy między Rządami Rzeczypospolitej Polskiej i Republiki Litewskiej oraz Uchwała 1/VIII Zgromadzenia Poselskiego Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i Sejmu Republiki Litewskiej. Istotą opracowanego dokumentu jest dążenie do poprawy realizacji prawa mniejszości litewskiej w Polsce do edukacji służącej zachowaniu i rozwojowi tożsamości narodowej, a także dostosowanie sieci szkół z językiem litewskim do tendencji demograficznych, bez uszczerbku dla możliwości pobierania nauki języka ojczystego i w ojczystym języku. W przyjętym dokumencie, w oparciu o prognozy założono, że szkolnictwo wchodzi w fazę niżu demograficznego. Zgodnie z materiałem opracowanym przez Główny Urząd Statystyczny pt. Oświata i wychowanie w roku szkolnym 2009/2010 prognoza ta znajduje swoje pełne potwierdzenie. 3

Należy podkreślić, że Strategia rozwoju oświaty mniejszości litewskiej w Polsce oraz sposób jej realizacji stały się modelem dla stworzenia kolejnych tego typu dokumentów dla innych mniejszości narodowych w Polsce. W ramach monitorowania Strategii odbyło się pięć spotkań, których celem było podsumowanie realizacji zaleceń zawartych w tym dokumencie oraz wypracowanie działań, które pozwoliłyby na skuteczniejsze wprowadzanie ich w życie. Realizacja postulatów mniejszości litewskiej zawartych w Strategii stała się również inspiracją do zmian jakie nastąpiły w polskim systemie oświaty w odniesieniu do wszystkich mniejszości narodowych i etnicznych nauki języka regionalnego. Należy podkreślić, że Strategia zawiera obraz stanu oświaty litewskiej w momencie przyjęcia dokumentu, to znaczy w roku szkolnym 2001/2002. W okresie dziesięciu lat, jakie upłynęły od jej podpisania, zaszły znaczne zmiany demograficzne, a także nastąpiły zmiany w przepisach oświatowych, wynikłe z wdrażania reform systemu oświaty. Kolejne spotkania monitorujące realizację zaleceń Strategii były zatem okazją do monitorowania wpływu tych zmian na oświatę mniejszości litewskiej oraz diagnozowania nowych problemów, które wymagały podjęcia stosownych działań. Trzeba także pamiętać, że przytaczane poniżej (zaznaczone kursywą) zalecenia Strategii odnoszą się do stanu oświaty z 2001 r., natomiast odpowiadające im wyjaśnienia ukazują procesy, jakie zaszły w ciągu dziesięciu lat oraz tłumaczą w jaki sposób następowało dostosowanie oświaty mniejszości litewskiej do zachodzących zmian i pojawiających się nowych potrzeb. podstawy programowej istnieje też potrzeba opracowania nowych podręczników. Ważne jest także, aby podobnie jak miało to miejsce przy opracowywaniu i wdrażaniu Strategii wszelkie zmiany odbywały się w porozumieniu administracji rządowej i samorządowej oraz organizacji mniejszości litewskiej w Polsce. 1. Sieć szkolna Strategicznym celem konstruowania sieci szkół mniejszości litewskiej w Polsce jest takie ich usytuowanie, aby każde dziecko należące do mniejszości litewskiej mogło pobierać w szkołach publicznych naukę w swoim języku ojczystym, lub uczyć się tego języka. Założenie to oznacza, że zmiana sieci szkolnej powinna być tak konstruowana, aby nie utrudniała dzieciom nauki języka, bądź w języku ojczystym. Realizacja tego założenia wymaga odpowiedniego finansowania oświaty, udziału przy ustalaniu sieci szkolnej wszystkich zainteresowanych podmiotów, a także utworzenia niezbędnej infrastruktury oświatowej (cz. IV pkt 1 Strategii). Organizowanie przez przedszkola, szkoły oraz zespoły międzyszkolne nauki języka litewskiego dla uczniów mniejszości litewskiej odbywa się w gminach wiejskich Puńsk i Sejny oraz w miastach Sejny i Suwałki. Cechą charakterystyczną szkolnictwa dla mniejszości litewskiej jest mała liczba 4 17

Zgodnie z przywołanymi przepisami, absolwenci szkół lub oddziałów z nauczaniem języka mniejszości lub regionalnego (bez względu na sposób organizacji jego nauczania) zdają egzamin maturalny z tego języka jako przedmiotu obowiązkowego w części pisemnej i ustnej. Ponadto absolwenci szkół lub oddziałów z językiem nauczania mniejszości narodowej (jako językiem wykładowym) oraz szkół i oddziałów z nauczaniem dwujęzycznym mogą zdawać na egzaminie maturalnym przedmioty w języku polskim lub z wyjątkiem języka polskiego w języku danej mniejszości. Wyboru języka, w którym będzie zdawany przedmiot, absolwent dokonuje wraz ze złożeniem deklaracji dotyczącej wyboru zdawanego przedmiotu. 11. Doradcy metodyczni języka litewskiego Strategicznym celem jest zapewnienie kompetentnej opieki metodycznej dla wszystkich nauczycieli szkół mniejszości litewskiej. Realizacja tego celu wymaga, aby władze samorządowe powiatu sejneńskiego oraz gmin Puńsk i Sejny, w porozumieniu z Kuratorem Oświaty, podjęły działania zmierzające do zapewnienia ciągłości finansowania stanowiska doradcy metodycznego (cz. IV, p. 4 Strategii). Dzięki porozumieniu władz samorządowych w październiku 2001 r. został powołany doradca metodyczny języka litewskiego, zatrudniony w Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli w Suwałkach. Zgodnie z 6 ust. 1 pkt 7 Regulaminu organizacyjnego Centrum Edukacji Nauczycieli w Suwałkach do realizacji zadań statutowych Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w zakresie doskonalenia nauczycieli mogą być zatrudnieni nauczyciele konsultanci do spraw m.in. nauczania języka litewskiego. Obecnie funkcję nauczyciela konsultanta języka litewskiego pełni Pani Biruta Wojczulis zatrudniona na podstawie umowy o pracę w Centrum Edukacji Nauczycieli w Suwałkach. Zakończenie Jak wynika z powyższego przeglądu zapisane w części IV Strategii propozycje rozwiązań zostały zrealizowane (ostatnim ich elementem było rozpoczęcie w dniu 1 września 2010 r. roku szkolnego w nowym budynku liceum w Puńsku). Jednocześnie jednak pojawiły się nowe wyzwania. W dalszym ciągu dążyć należy do modyfikacji modelu finansowania oświaty mniejszości narodowych i etnicznych. W związku z wprowadzeniem nowej uczniów w klasach z nauką języka litewskiego, szczególnie na etapie szkół podstawowych. Na liczbę tych uczniów, zgodnie z wnioskami wynikającymi z analizy sieci szkolnej, wpływa zjawisko niżu demograficznego, co powoduje konieczność wprowadzenia zmian w organizacji nauczania języka litewskiego i przekształcania jego form. Zgodnie z założeniami Strategii rozwoju oświaty mniejszości litewskiej w Polsce, reorganizacja sieci szkolnej powinna była objąć zwłaszcza gminę Sejny, koncentrując nauczanie w mieście Sejny, przy czym zmiany sieci miały być tak przeprowadzone, by nie utrudniać dzieciom nauki języka bądź w języku ojczystym. Zdawano sobie bowiem sprawę, że ze względów demograficznych zmiana sieci szkolnej, zwłaszcza w gminie Sejny, była konieczna. Jednocześnie utworzenie centrum oświaty mniejszości litewskiej w gminie Sejny stanowiło realizację postulatu, który mniejszość litewska zgłaszała od szeregu lat. Po dziesięciu latach funkcjonowania Strategii należy uznać, że zadanie to udało się zrealizować, choć zwłaszcza w pierwszych latach wymagało ono szczególnej aktywności ze strony Ministerstw Edukacji Narodowej oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji. Pomimo nacisków ze strony niektórych władz samorządowych, aby zlikwidować część szkół z nauką języka litewskiego, do roku 2005, a więc do czasu uruchomienia Zespołu Szkół Žiburys w Sejnach, administracja rządowa skutecznie blokowała zamiary zamykania szkół prowadzących nauczanie języka litewskiego. Od roku 2005 natomiast dzieci ze szkół w mieście i gminie Sejny przechodziły do szkoły Žiburys. Konsekwencją, zgodnej z postulatami mniejszości litewskiej i zapisami Strategii, koncentracji oświaty mniejszości litewskiej w Sejnach, było zmniejszanie się liczby uczniów uczących się języka litewskiego w szkołach publicznych, a z czasem zanik części z nich. Efektem była poprawa warunków nauczania uczniów litewskich, przejście części z nich ze szkół z dodatkową nauką języka litewskiego do szkół z litewskim językiem wykładowym, a także procentowy wzrost liczby uczniów uczących się języka litewskiego jako ojczystego w mieście i gminie Sejny. W porównaniu do roku szkolnego 2005/2006 liczba uczniów w szkołach podstawowych uczących się języka litewskiego jako ojczystego wzrosła tam w roku szkolnym 2009/2010: 16 5

w szkołach podstawowych z 10,8% do 11,7%, a w gimnazjach z 8,2% do 19,3%. Poprawie uległy też wskaźniki używania języka litewskiego jako wykładowego. W roku szkolnym 2005/2006 w szkołach i oddziałach z litewskim językiem wykładowym uczyło się w gminie i mieście Sejny 55,4% uczniów uczących się języka litewskiego w szkołach podstawowych, a w roku szkolnym 2009/2010 liczby te wzrosły do 56,3%. W gimnazjach liczby te wzrosły w analogicznym okresie z 52,3% do 73,7%. W tym samym czasie liczba szkół z litewskim językiem nauczania pozostała w gminie Puńsk na zbliżonym poziomie. Jedyną zmianą była likwidacja w 2005 r. szkoły w Wojtokiemiach. Należy jednak zwrócić uwagę, że liczba uczniów w tej szkole spadła do poziomu, w którym proces edukacyjny jest znacznie utrudniony. W roku szkolnym 2004/2005 uczyło się w niej 6 uczniów. Wszyscy oni znaleźli swoje miejsce w szkole z litewskim językiem nauczania w Puńsku. 2. Finansowanie oświaty Opracowany w Ministerstwie Edukacji Narodowej i Sportu projekt rozporządzenia w sprawie zasad podziału części oświatowej subwencji ogólnej posłuży do wstępnego naliczenia subwencji oświatowych dla szkół z językiem litewskim, z uwzględnieniem 20% lub 50% współczynników preferencyjnych, w zależności od liczby uczniów w szkole. Władze gminy Puńsk zaproponowały, aby od roku 2003 50 procentowym współczynnikiem preferencyjnym objąć szkoły, w których liczba uczniów w klasach nie przekracza 17. MENiS rozważy taką możliwość. ( ) Bez względu na to, jak zmienią się w wyniku prac nad nowymi ustawami zasady finansowania oświaty w przyszłym roku budżetowym, Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu będzie podejmować działania mające na celu utrzymanie rekompensaty wyższych kosztów bieżących utrzymania szkół z nauczaniem języków mniejszości narodowych, ze szczególnym uwzględnieniem małych szkół (cz. IV pkt 1 lit. a Strategii). Zgodnie z wprowadzoną od 1 września 1999 r. reformą systemu oświaty zadania oświatowe i wychowawcze, takie jak tworzenie sieci szkół, a także finansowanie ich działalności bieżącej przekazane zostały samorządowi terytorialnemu. Środki finansowe na realizację przez jednostki samorządu terytorialnego zadań związanych z prowadzeniem szkół podejmujących działania na rzecz podtrzymywania tożsamości kulturowej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz wspieranie języka w Poznaniu (2 osoby), Wojewódzkiego Ośrodka Metodycznego w Suwałkach (1 osoba) oraz Wspólnoty Litwinów w Polsce (1 osoba). Warunki, jakie muszą spełniać osoby wpisywane na listę rzeczoznawców określone są przepisami rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8 czerwca 2009 r. w sprawie dopuszczania do użytku w szkole programów wychowania przedszkolnego i programów nauczania oraz dopuszczania do użytku szkolnego podręczników (Dz. U. Nr 89, poz. 730). 10. Sprawdziany i egzaminy W oparciu o opinię przekazaną 11 grudnia 2001 r. przez Wspólnotę Litwinów w Polsce i Stowarzyszenie Nauczycieli Litwinów w Polsce Podlaski Kurator Oświaty zorganizuje w terminie do 28 lutego 2002 r. konferencję w sprawie języka w jakim odbywać się powinny sprawdziany po szkole podstawowej i egzaminy po gimnazjum. Wyniki konferencji posłużą władzom oświatowym do przeprowadzenia analizy możliwości realizacji tego postulatu pod kątem merytorycznym, logistycznym, kadrowym i finansowym (cz. IV p. 3 Strategii). W wyniku realizacji powyższego zalecenia Strategii w 2002 r., po przeprowadzeniu wskazanej w dokumencie konferencji, nastąpiła nowelizacja przepisów oświatowych, polegająca na wprowadzeniu możliwości przystępowania uczniów szkół, w których język mniejszości jest językiem wykładowym do sprawdzianów po szkole podstawowej oraz egzaminów po gimnazjum w języku mniejszości. W 2004 r. Centralna Komisja Egzaminacyjna i Okręgowa Komisja Egzaminacyjna przygotowały przeprowadzenie sprawdzianów i egzaminów w języku litewskim pod względem merytorycznym i organizacyjnym. W przypadku, gdy uczeń zamierza przystąpić do sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego lub odpowiedniej części tego egzaminu w języku litewskim, rodzice powinni złożyć odpowiednią deklarację w tej sprawie w terminie do 20 września roku szkolnego, w którym przeprowadzany jest sprawdzian lub egzamin. Kwestie te regulowane są przepisami rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 83, poz. 562, z późn. zm.) 6 15

z elementami historii regionalnej dla szkoły podstawowej. Szacunkowy koszt realizacji planów wydawniczych w 2011 r. wynosi około 657 000 zł). 8. Dopuszczenie programów do użytku szkolnego Realizacja nakreślonego w tym punkcie celu strategicznego wymaga, aby autorzy zgłoszonych programów w jak najkrótszym czasie przekazali Ministerstwu Edukacji Narodowej i Sportu stanowisko w sprawie otrzymanych od recenzentów uwag oraz przesłali do MENiS poprawione wersje programów. W oparciu o otrzymany materiał Ministerstwo, we współpracy z Krajowym Ośrodkiem Rozwoju Programów Szkolnych, powinno sfinalizować działania w sprawie dopuszczenia zgłoszonych programów do użytku szkolnego (cz. IV p.2 lit.b Strategi). Jak wspomniano w pkt 6, w wyniku wspólnych działań środowiska mniejszości narodowej i Ministerstwa Edukacji Narodowej do 2009 r. w wykazie programów szkolnych znalazło się siedem programów dopuszczonych do użytku szkolnego przez Ministra Edukacji Narodowej. Przeprowadzona w 2009 r. zmiana art. 22a ustawy o systemie oświaty wprowadziła nowe zasady dopuszczania programów szkolnych, zgodnie z którymi, programy nauczania dopuszcza do użytku w szkole dyrektor szkoły, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej. 9. Rzeczoznawcy Organizacje reprezentujące mniejszość litewską w Polsce Wspólnota Litwinów i Stowarzyszenie Nauczycieli Litwinów w Polsce powinny wypełnić do 31 grudnia 2001 r. (w oparciu o informacje dostępne na stronie internetowej MENiS http://www.men.waw.pl) formularze zgłoszeniowe kandydatów na rzeczoznawców w zakresie programów i podręczników, ze szczególnym uwzględnieniem rzeczoznawców w dziedzinie historii i geografii Litwy oraz problematyki wychowawczej, zgodnie z listą przekazaną przez Stowarzyszenie Nauczycieli Litwinów w Polsce i Wspólnotę Litwinów w Polsce, w dniu 11 grudnia 2001 r. Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu, po analizie wniosków pod względem formalnym, powinno umieścić proponowanych kandydatów na aktualizowanych listach rzeczoznawców (cz.iv, p.2, lit c Strategii). Na stronie internetowej Ministerstwa Edukacji Narodowej znajduje się wykaz (według stanu z 7 marca 2011 r.) rzeczoznawców języka litewskiego uprawnionych do opiniowania podręczników do nauki języka litewskiego. Zostali oni wpisani na listę rzeczoznawców na podstawie rekomendacji Uniwersytetu Warszawskiego (4 osoby), Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza regionalnego zagwarantowane są w dochodach samorządów terytorialnych. Jednym z dochodów jednostek samorządu terytorialnego jest część oświatowa subwencji ogólnej. W roku 2002 wprowadzono do algorytmu naliczania części oświatowej subwencji ogólnej, obok wagi zwiększającej subwencję o 20% dla większych szkół mniejszości narodowych, wagę 50% dla szkół małych. Obecnie, w wyniku realizacji postulatów mniejszości litewskiej, organy prowadzące szkoły z nauczaniem języka mniejszości narodowej, mniejszości etnicznej lub języka regionalnego otrzymują z budżetu państwa, w ramach części oświatowej subwencji ogólnej, środki finansowe zwiększone o 20% i 150%. Przy czym zwiększenie środków o 20% na ucznia dotyczy oddziałów i szkół dla mniejszości narodowych i etnicznych, w których łączna liczba określonych wyżej uczniów przekracza 84 w szkole podstawowej lub 42 w gimnazjum i szkole ponadgimnazjalnej. Natomiast zwiększenie środków o 150% na ucznia dotyczy oddziałów i szkół dla mniejszości narodowych i etnicznych, w których łączna liczba takich nie przekracza 84 w szkole podstawowej lub 42 w gimnazjum i szkole ponadgimnazjalnej. Zwiększenie wagi mającej na celu wzrost dofinansowania dla tzw. małych szkół miały następujący przebieg: od 2002 r. 50%, od 2005 r., 100%, od 2006 r. 150%. Tym samym uznać można, że realizacja planów dotyczących finansowania oświaty, w sposób znaczący wykracza poza przyjęte w Strategii propozycje rozwiązań. 3. Reorganizacja sieci szkolnej Wnioski wynikające z analizy sieci szkolnej, tendencji demograficznych oraz zasad finansowania oświaty wskazują na konieczność reorganizacji sieci szkolnej, w szczególności w gminie Sejny. Reorganizacja sieci placówek szkolnych powinna mieć na celu przede wszystkim doprowadzenie do ich koncentracji w mieście Sejny. Nowy kształt sieci szkolnej powinien być wynikiem wspólnych ustaleń władz samorządowych, organizacji mniejszości litewskiej i przedstawicieli rodziców; przy współudziale Podlaskiego Kuratora Oświaty, przedstawicieli Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu oraz Międzyresortowego Zespołu do Spraw Mniejszości Narodowych. Koordynatorem powyższych działań powinien być Podlaski Kurator Oświaty, który przygotuje informacje w sprawie powyższych ustaleń w terminie do 28 lutego 2002 r. (Cz. IV pkt 1 lit. b Strategii) Na początku 2003 r. Rada Gminy Sejny podjęła uchwałę w sprawie likwidacji szkół w Łumbiach i Ogrodnikach oraz w sprawie 14 7

przekształcenia stopnia organizacyjnego szkoły w Krasnogrudzie (do 3 klas). Podlaski Kurator Oświaty negatywnie zaopiniował uchwałę Rady Gminy Sejny, co zablokowało wprowadzenie tych zmian. Podczas V posiedzenia Podzespołu do Spraw Edukacji Mniejszości Narodowych, które odbyło się 10 marca 2004 r. w Puńsku, władze samorządowe gmin Puńsk i Sejny zobowiązały się, że do czasu utworzenia w Sejnach planowanego centrum edukacyjnego dla mniejszości litewskiej, nie wprowadzą zmian sieci szkolnej. W styczniu 2005 r. władze gminy Sejny ponownie podjęły starania o likwidację obu szkół, motywując swoją decyzję zmniejszeniem się liczby dzieci w klasach z litewskim językiem nauczania poniżej wymaganej przez prawo minimalnej liczby 7 uczniów. Tym razem sytuacja była już jednak inna, bo od 1 września uruchomiona miała zostać szkoła Žiburys w Sejnach. W zaistniałej sytuacji Podlaski Kurator Oświaty, po przeprowadzonych konsultacjach, przychylił się do decyzji władz gminy Sejny. Obie placówki uległy likwidacji z dniem 1 września 2005 r., a uczniowie z tych szkół podjęli naukę w Zespole Szkół z Litewskim Językiem nauczania Žiburys (Kaganek) w Sejnach. Także kolejne zmiany sieci szkolnej (zwłaszcza przeprowadzane w gminie Sejny) były zgodne z cytowanymi propozycjami rozwiązań Strategii. 4. Pomieszczenia dla liceum w Puńsku Władze gminy Puńsk w porozumieniu z władzami powiatu sejneńskiego i Stowarzyszeniem Nauczycieli Litwinów w Polsce powinny przygotować i przekazać Ministerstwu Edukacji Narodowej i Sportu (za pośrednictwem Kuratora Oświaty), w terminie do 30 kwietnia 2002 r., preliminarz kosztów budowy lub adaptacji obiektu dla potrzeb liceum w Puńsku ( ) Władze województwa podlaskiego (samorządowe i rządowe) przy współudziale Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu, powinny podjąć działania na rzecz uzyskania środków finansowych na powyższe cele, w zależności od możliwości wynikających z budżetu. (cz. Iv, p.1, lit. c Startegii). Budynek szkolny, który po wprowadzeniu w 1999 r. trójstopniowego systemu nauczania mieścił szkołę podstawową, gimnazjum oraz liceum profilowane i liceum ogólnokształcące, wymagał rozbudowy z uwagi na zbyt małą liczbę pomieszczeń. Za rozbudowę budynku dla potrzeb liceum odpowiadał, jako organ prowadzący, Starosta Sejneński. Wójt gminy Puńsk nieodpłatnie przekazał Starostwu Powiatowemu w Sejnach działkę pod budowę Zgodnie z przyjętą i realizowaną w Polsce zasadą podręczniki o niskich nakładach (a w związku z tym wysokich cenach jednostkowych) dla mniejszości narodowych i etnicznych oraz w języku regionalnym są finansowane z budżetu państwa. Ministerstwo Edukacji Narodowej finansuje koszty związane z przygotowaniem, opracowaniem, wydaniem i dystrybucją podręczników przeznaczonych dla uczniów deklarujących przynależność do mniejszości. W wypadku mniejszości litewskiej od dziesięciu lat partnerem Ministerstwa Edukacji Narodowej w procesie opracowania i wydawania podręczników jest Wydawnictwo Aušra z Puńska. Wprowadzenie nowej podstawy programowej spowodowało konieczność opracowania nowych podręczników do wszystkich przedmiotów szkolnych, w tym również do nauki języka litewskiego oraz historii i geografii Litwy. Mając to na uwadze, Ministerstwo Edukacji Narodowej w projekcie budżetu na 2011 r. zaplanowało znacząco większe środki na ich wydawanie i przygotowanie. Ponadto, od roku 2010 Ministerstwo Edukacji Narodowej proponuje wydawcom możliwość dopuszczenia do użytku szkolnego podręczników opracowywanych w formie elektronicznej. Po wyjaśnieniach, że forma elektroniczna podręczników będzie przeniesieniem podręcznika w tradycyjnej postaci do postaci cyfrowej i że proces ten nie uniemożliwi finansowania tych podręczników w wersji tradycyjnej, Wydawnictwo Aušra wyraziło w 2010 r. zgodę na publikację w wersji elektronicznej podręcznika Lietuvos istorija pagrindinei mokyklai su regioninės istorijos elementais. Historia Litwy dla szkoły podstawowej z elementami historii regionalnej, autorstwa Juliji Račiuvienė na portalu edukacyjnym Scholaris tworzonym przez Ministerstwo Edukacji Narodowej. Obecnie w wykazie podręczników dla mniejszości litewskiej opracowanych według nowej podstawy programowej znajduje się siedem nowych pozycji oraz te pozycje z poprzedniego wykazu, które zachowały aktualność (w tym słowniki tematyczne dla gimnazjum). Łączny koszt wydania nowych pozycji wyniósł ponad 531 940 zł. W planach wydawniczych na 2011 r. znalazło się pięć nowych pozycji zgłoszonych przez Wydawnictwo Aušra: trzy zeszyty ćwiczeń do kształcenia zintegrowanego (w tym jeden do matematyki), przewodnik metodyczny dla nauczyciela do kształcenia zintegrowanego) oraz podręcznik do historii Litwy 8 13

w języku litewskim, 3 pozycje w języku litewskim do techniki i 1 w języku litewskim do muzyki. Do 2009 r. zarówno opracowane przez nauczycieli szkół z nauką języka litewskiego programy, jak i podręczniki szkolne były dopuszczane do użytku szkolnego przez Ministra Edukacji Narodowej. Wraz z wejściem w życie nowej podstawy programowej zmieniły się również zasady dopuszczania programów i podręczników. Obecnie, na mocy przepisów wykonawczych do art. 22a ust. 8 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.) opracowane przez nauczycieli programy wychowania przedszkolnego i programy nauczania dopuszczane są do użytku w szkole przez dyrektora szkoły, po zasięgnięciu w tej sprawie opinii rady pedagogicznej. Dopuszczanie podręczników do użytku szkolnego pozostało w gestii Ministra Edukacji Narodowej. Podręczniki do nauki języka mniejszości narodowej, etnicznej i języka regionalnego, własnej historii oraz geografii państwa, z którego obszarem kulturowym utożsamia się mniejszość narodowa są opracowywane przez autorów wywodzących się ze środowisk poszczególnych mniejszości. Podręczniki te dopuszczone są do użytku szkolnego po uzyskaniu, zgodnie z obowiązującym trybem, pozytywnych opinii rzeczoznawców wybranych z listy prowadzonej przez Ministerstwo Edukacji Narodowej. Od 2009 roku w pierwszej kolejności finansowane są podręczniki dopuszczone do użytku szkolnego dla mniejszości narodowych, opracowane do nowej podstawy programowej, w nakładach zgodnych z zapotrzebowaniem zgłoszonym przez dyrektorów szkół, w których odbywa się nauczanie języka mniejszości narodowej i etnicznej. 7. Kontynuacja planów wydawniczych Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu we współpracy ze wspólnotą Litwinów w Polsce, reprezentującą Wydawnictwo Aušra i z innymi oficynami wydawniczymi do końca 2001 r. powinno ustalić ostateczną listę podręczników, zaplanowanych na 2002 r. dla szkół z językiem litewskim oraz oszacować łączną kwotę potrzebną do ich wydania. Ministerstwo oczekuje zgłoszenia przez Wspólnotę Litwinów w Polsce listy podręczników zaplanowanych do wydania przez Wydawnictwo Aušra wraz z oszacowaniem kosztów ich wydania do dnia 31 grudnia 2001 r. nowego skrzydła budynku. Rzeczywiste koszty inwestycji zakładające: budowę nowej części budynku wraz z łącznikiem, budowę sali gimnastycznej i rozbudowę kotłowni, szacowane były wstępnie na 5 635 761 zł. Starostwo nie dysponowało środkami finansowymi wystarczającymi na zrealizowanie tego przedsięwzięcia. We wcześniejszych latach wnioski dotyczące wsparcia z budżetu państwa inwestycji były popierane przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministra Spraw Zagranicznych oraz Ministra Edukacji Narodowej i Sportu, jednakże ze względu na brak środków budżetowych nie zostały zrealizowane. Sprawa budowy pomieszczeń dla Liceum Ogólnokształcącego z Litewskim Językiem Nauczania w Puńsku została zapisana w Strategii jako jedno z zadań priorytetowych. Możliwość dofinansowania omawianej inwestycji z budżetu państwa stworzyły przepisy ustawy z dnia 6 stycznia 2005 r. (Dz. U. Nr 17, poz. 141, z późn. zm.) o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym. Na podstawie przepisów art. 18 ustawy Starosta Sejneński złożył wniosek o dotację na rozbudowę budynku liceum w Puńsku, który został zaakceptowany przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Na wsparcie w 2006 r. realizacji zadania Budowa budynku Zespołu Szkół Ogólnokształcących w Puńsku wraz z rozbudową kotłowni z budżetu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji przekazano kwotę 453 000 złotych. Po rozstrzygnięciu, przewidzianego ustawą z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. Nr 19, poz. 177, z późn. zm.), przetargu na wykonawcę robót, rozpoczęto prace budowlane. W dniu 1 marca 2007 r. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji podjął decyzję o przyznaniu w 2007 r. dotacji na realizację kolejnego etapu tej inwestycji w wysokości 453 000 zł. Decyzją Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 26 lutego 2008 r. realizacja w 2008 r. kolejnego etapu rozbudowy obiektu szkolnego została wsparta z budżetu państwa kwotą 2 553 000 zł. W 2009 r. na realizację następnego etapu tego zadania Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji przeznaczył kwotę 1 500 000 zł. Na ostatni etap prac dofinansowanie zagwarantowane dotacją ze środków przeznaczonych na realizację zadań mających na celu ochronę, zachowanie i rozwój tożsamości kulturowej 12 9

mniejszości narodowych i etnicznych oraz zachowanie i rozwój języka regionalnego wyniosło 1 840 000 złotych. Uroczyste oddanie do użytkowania budynku nastąpiło 1 września 2010 r. Łącznie na rozbudowę obiektu szkolnego Zespołu Szkół Ogólnokształcących z Litewskim Językiem Nauczania w Puńsku przekazano z budżetu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji kwotę 6 799 000 złotych. Obecnie prowadzone są działania związane z wyposażaniem budynku, na co przyznana została w roku 2011 dotacja Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w wysokości 301 038 zł. 5. Pomieszczenia dla szkoły podstawowej i gimnazjum w Sejnach Fundacja Seina podjęła działania zmierzające do utworzenia w Sejnach gimnazjum z litewskim językiem nauczania od roku szkolnego 2002/2003. W dalszej kolejności Fundacja Seina, w porozumieniu z władzami samorządowymi, podejmie działania zmierzające do utworzenia w Sejnach szkoły podstawowej z litewskim językiem nauczania. Umiejscowienie w Sejnach szkoły podstawowej i gimnazjum dla dzieci z terenu miasta i gminy Sejny wymaga zawarcia stosownych porozumień między właściwymi podmiotami (cz. IV p.1 lit. c Strategii). Realizując powyższy zapis Strategii przedstawiciele mniejszości litewskiej wraz z Fundacją im. bpa Antanasa Baranauskasa Dom Litewski podjęli działania mające na celu budowę w Sejnach przedszkola, szkoły podstawowej i gimnazjum z litewskim językiem wykładowym. Rozważano kilka możliwych lokalizacji. Ostatecznie w dniu 28 września 2004 r. burmistrz Sejn podpisał decyzję o ustaleniu lokalizacji Centrum Oświaty Litewskiej (szkoła podstawowa i gimnazjum z litewskim językiem wykładowym) na wskazanej przez mniejszość litewską działce w mieście Sejny, w wyniku czego Fundacja zakupiła działkę i rozpoczęto prace budowlane, które zakończono w grudniu 2005 r. (zajęcia rozpoczęły się jednak już 1 września tego roku). Zakup działki oraz budowa obiektu szkolnego zostały w pełni sfinansowane ze środków Rządu Republiki Litewskiej. Strona litewska zobowiązała się również do sfinansowania zakupu wyposażenia placówki oraz autobusu dowożącego do szkoły dzieci z terenu Gminy Sejny. Wzniesiony ze środków budżetowych Republiki Litewskiej budynek Zespołu Szkół z Litewskim Językiem Nauczania Žiburys otwarty został w dniu 10 grudnia 2005 r. Szkoła podstawowa oraz gimnazjum posiadają status szkół niepublicznych z uprawnieniami szkoły publicznej, a ich organem prowadzącym jest Fundacja im. bpa Antanasa Baranauskasa Dom Litewski. Otrzymuje ona środki na prowadzenie szkoły podstawowej i gimnazjum w wysokości odpowiadającej finansowaniu szkoły publicznej, z uwzględnieniem współczynnika zwiększającego subwencję o 150%, w przeliczeniu na każdego ucznia mniejszości litewskiej. Pomimo takiego sposobu finansowania, środki przekazywane na pokrycie wszystkich kosztów utrzymania szkoły okazują się niewystarczające. W związku z powyższym Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji od 2007 roku wspiera Fundację im. bpa Antanasa Baranauskasa dotacją podmiotową (w 2007 r. 113 875,72 zł, w 2008 r. 123 500 zł, w 2009 r. 129 404 zł, w 2010 r. 115 404 zł oraz w 2011 r. 124 842 zł), która w znaczącej części przeznaczana jest na finansowanie kosztów utrzymania budynku Zespołu Szkół z Litewskim Językiem Nauczania. 6. Treść nauczania Strategicznym celem jest jak najszybsze opracowanie dla szkół mniejszości litewskiej w Polsce wszystkich niezbędnych podręczników i programów. Realizacja tego celu wymaga ścisłego współdziałania, w przygotowaniu podręczników, programów nauczania i listy rzeczoznawców, ze strony organizacji mniejszości litewskiej, autorów, wydawców oraz Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu (cz. IV, p.2 Strategii). Przez okres dziesięciu lat kontynuowana była współpraca środowiska nauczycieli szkół z litewskim językiem nauczania, wydawnictwa Aušra oraz Ministerstwa Edukacji Narodowej w zakresie opracowywania, dopuszczania i finansowania wydania programów i podręczników szkolnych. W wyniku tej współpracy, od czasu przyjęcia Strategii do wprowadzenia nowej podstawy programowej w 2009 r., w wykazie podręczników dopuszczonych do użytku szkolnego znalazły się cztery programy do nauczania języka litewskiego (dla I, II, III i IV etapu edukacyjnego, program nauczania historii Litwy dla II i IV etapu edukacyjnego oraz program nauczania geografii Litwy dla II, III i IV etapu edukacyjnego). W tym samym okresie do wykazu podręczników dla uczniów szkół z nauką języka litewskiego wprowadzono ogółem 63 pozycje, w tym: 11 pozycji do nauczania zintegrowanego, 14 podręczników i 9 zeszytów ćwiczeń do nauki języka litewskiego, 2 podręczniki do nauki geografii Litwy, 10 przewodników metodycznych, 7 słowników przedmiotowych, 6 pozycji do matematyki 10 11