Metodyka realizacji zleceñ w Pracowni Odtwarzania Wygl¹du Osób i Przedmiotów LK KSP

Metodyka realizacji zleceñ w Pracowni Odtwarzania Wygl¹du Osób i Przedmiotów LK KSP Tematyka portretu pamiêciowego ju od czasów staro ytnoœci wzbudza³a zainteresowanie z uwagi na pewn¹ zagadkowoœæ zwi¹zan¹ z brakiem mo liwoœci potwierdzenia, czy to, co obserwator utrwala w swojej pamiêci, mo e stanowiæ wiarygodny obraz rzeczywistoœci. Ka dy z nas jest niepowtarzaln¹ jednostk¹ nie tylko ze wzglêdu na osobowoœæ, przekonania, umiejêtnoœci czy wiedzê lecz tak e z uwagi na wyró niaj¹ce z t³umu, indywidualne cechy poszczególnych czêœci cia- ³a, a szczególnie twarzy. Podczas badania budowy anatomicznej uszu wyodrêbnia siê cechy je ró nicuj¹ce, na przyk³ad kszta³t, wyprofilowanie, wielkoœæ, odstawanie. W po³¹czeniu z piêcioma rodzajami kszta³tu profilu nosa, dziewiêcioma odcieniami koloru oczu, oœmioma rodzajami kszta³tów twarzy itd., uzyskuje siê nieograniczon¹ ró norodnoœæ kombinacji. Obliczono, e nie da siê wœród ca³ej populacji znaleÿæ czternastu osób, które by³yby do siebie choæ trochê podobne. Do ró nic w wielkoœci, wygl¹dzie czy proporcji ka dego z elementów budowy zewnêtrznej twarzy dochodz¹ zmiany w postaci blizn, znamion skórnych, tatua y czy te sporadycznie wystêpuj¹ce, a przez to bardzo charakterystyczne, cechy patologiczne cia³a ludzkiego, takie jak: zniekszta³cenia koñczyn, braki czêœci lub ca³oœci koñczyn, garb, skrzywienie krêgos³upa. Obecnie, zarówno postêp technologiczny, jak i najnowsze zdobycze nauki, s¹ wykorzystywane w codziennej pracy policji. Mimo mo liwoœci, jakie stwarzaj¹ badania DNA i mimo utworzenia kartoteki œladów daktyloskopijnych AFIS, portret pamiêciowy by³ i zawsze bêdzie pomocny w poszukiwaniach sprawców przestêpstw powstaje bowiem na podstawie œladów pamiêciowych, które czêsto s¹ jedynym œladami pomocnymi w ujêciu poszukiwanego. W wielu przypadkach od stworzenia portretu pamiêciowego uzale nione s¹ dalsze dzia³ania policji, poniewa aby przeprowadziæ badania porównawcze zabezpieczonych œladów, nale y wytypowaæ osobê podejrzan¹ o dokonanie czynu zabronionego. Wykonanie portretu pamiêciowego, a wiêc prze³o enie wizerunku twarzy sprawcy utrwalonego w pamiêci œwiadka na obraz dostêpny dla oka innych osób, jest czynnoœci¹ bardzo z³o on¹. Dla u³atwienia wspó³pracy ze zleceniodawcami eksperci z Pracowni Odtwarzania Wygl¹du Osób i Przedmiotów LK KSP postanowili przedstawiæ problemy najczêœciej pojawiaj¹ce siê w czasie dotychczasowych dzia³añ pracowni oraz propozycje ich rozwi¹zania. Aby wspó³praca by³a bardziej sprawna i efektywna, stworzono krótkie kompendium wiedzy o pracy policyjnego rysownika i oczekiwaniach wobec zleceniodawcy, czyli Metodykê realizacji zleceñ w Pracowni Odtwarzania Wygl¹du Osób i Przedmiotów LK KSP. Metodyka zosta³a zaakceptowana i zatwierdzona przez komendanta sto³ecznego Policji i zaprezentowana kierownikom jednostek wspó³pracuj¹cych z Komend¹ Sto³eczn¹ Policji. Zawarto w niej krótki opis zadañ realizowanych przez pracowniê, zamieszczono szczegó³owe algorytmy postêpowania (w zale noœci od typu zlecenia) i zaprezentowano formy, w jakich pracownia przekazuje zleceniodawcom zrealizowane ekspertyzy. Analizuj¹c ekspertyzy z zakresu odtwarzania wygl¹du osób w latach 2001 2004, mo na zauwa yæ sta³y, oko³o 40 50% wp³yw zleceñ, w których od sporz¹dzenia portretu odst¹piono (ryc. 1). Ryc. 1. Wykonawstwo ekspertyz z zakresu odtwarzania wygl¹du osób w Laboratorium Kryminalistycznym KSP w latach 2001 2005 Fig. 1. Statistics of caseworks involving reconstruction of face appearance in Warsaw Metropolitan Police Forensic Laboratory in years 2001-2005 W przeciwieñstwie do ekspertyz z innych dziedzin kryminalistyki portret pamiêciowy wykonywany jest najszybciej, czêsto nawet w kilka godzin po zaistnia³ym zdarzeniu. Nale- y braæ pod uwagê, e œlad pamiê- PROBLEMY KRYMINALISTYKI 257/07 39

ciowy przedstawiaj¹cy obraz twarzy sprawcy bywa niekiedy bardzo szybko wypierany z pamiêci œwiadka zdarzenia przez inne spostrze enia, dlatego te up³yw czasu ma du e znaczenie w póÿniejszym procesie odtwarzania wygl¹du osoby. W zwi¹zku z tym w wielu przypadkach wykonuje siê portret po godzinach s³u bowych, czasami nawet noc¹. Ka de wezwanie eksperta w celu realizacji takiego zlecenia wi¹ e siê z dodatkowymi kosztami (transport, praca w nadgodzinach) ponoszonymi przez Laboratorium. Kosztami, których mo na unikn¹æ, w przypadku gdy œwiadek lub œwiadkowie nie s¹ w stanie podaæ rysopisu osoby lub podaj¹ niewielk¹ liczbê szczegó³ów jej wygl¹du. Wystarczy, aby prowadz¹cy sprawê porozmawia³ ze œwiadkiem zdarzenia i ustali³, czy mo e on podaæ rysopis osoby poszukiwanej. Praktyka dnia codziennego pokazuje jednoznacznie, e wielu zleceniodawców unika, nie chce lub nie potrafi dokonaæ wstêpnej oceny przydatnoœci œwiadka w procesie odtworzenia wygl¹du osoby. Taka preselekcja nie wymaga specjalistycznej wiedzy, a w znacznym stopniu usprawnia pracê eksperta laboratorium. Pragn¹c u³atwiæ i przybli yæ zleceniodawcom proces powstawania portretu pamiêciowego, eksperci z LK KSP stworzyli wzór notatki s³u - bowej na okolicznoœæ opisu wygl¹du osoby. W wielu przypadkach ju wype³nienie pierwszej czêœci notatki dotycz¹cej warunków obserwacji mo e daæ odpowiedÿ na pytanie, czy istnieje mo liwoœæ sporz¹dzenia portretu pamiêciowego. Dla przyk³adu: odleg³oœæ od obiektu obserwacji wynosi 50 metrów przy dobrym, dziennym oœwietleniu. Z tej odleg³oœci, okiem nieuzbrojonym, cz³owiek nie jest w stanie dostrzec szczegó³ów dotycz¹cych rysów twarzy, tj. koloru oczu, kszta³tu ust czy profilu nosa, mo e jedynie podaæ cechy ogólnorysopisowe, takie jak: wiek, wzrost, budowa cia³a, kolor i d³ugoœæ w³osów. Niestety, nie s¹ to dane wystarczaj¹ce do sporz¹dzenia portretu pamiêciowego. W efekcie odstêpuje siê od próby jego sporz¹dzenia. W punkcie drugim notatki wymienione s¹ podstawowe cechy rysopisowe, które œwiadek powinien podaæ. Nale y jednak dodaæ, e nawet wymienienie wszystkich powy szych cech nie stanowi gwarancji, e portret zostanie wykonany. Na koniec trzeci i ostatni punkt: œwiadek oznajmia, czy jest w stanie rozpoznaæ osobê poszukiwan¹. Mo e wydawaæ siê to zbyt oczywiste, jednak zdarza³y siê przypadki, kiedy o podanie rysopisu proszono osoby, które nie umia³y rozpoznaæ sprawcy, nawet w chwili bezpoœredniego z nim kontaktu. W procedurach szczegó³owych, jakie obowi¹zuj¹ podczas sporz¹dzania portretu pamiêciowego, zosta³a równie zawarta informacja, jak unikn¹æ kilku najczêœciej pope³nianych przez zleceniodawców b³êdów. Ryc. 2. Fazy powstawania portretu pamiêciowego od z³o enia portretu w systemie POL-SIT do retuszu graficznego wykonanego w programie Adobe Photoshop CS2 Fig. 2. Phases of generating photo-fit picture by means of Adobe Photoshop CS2 40 PROBLEMY KRYMINALISTYKI 257/07

Najpowa niejszy z nich, i w zasadzie niedopuszczalny, to okazywanie œwiadkowi zdjêæ przed wykonaniem portretu. Praktyka dowodzi, e obejrzenie kilku, czêsto kilkudziesiêciu fotografii, w znacznym stopniu utrudnia, a nawet uniemo liwia wykonanie wiarygodnego portretu pamiêciowego. Zdarza³o siê, e po obejrzeniu fotografii œwiadek opisywa³ nie osobê poszukiwan¹, ale jedn¹ z tych, której twarz widzia³ na zdjêciach. W celu wyeliminowania sugestii ze strony innych osób nigdy nie wykonuje siê portretu na zasadzie burzy mózgów, czyli w obecnoœci wszystkich œwiadków. Ka da osoba postrzega zdarzenie w inny, subiektywny sposób. W czasie wykonywania portretu pamiêciowego na podstawie opisu kilku œwiadków jednoczeœnie mog³oby dojœæ do s³ownych przepychanek: kto lepiej widzia³, kto wiêcej zapamiêta³ itd. Osoba o silnym autorytecie mog³aby zdominowaæ innych i narzuciæ im swój punkt widzenia, uniemo liwiaj¹c tym samym przedstawienie, byæ mo e lepszej, wersji wydarzeñ. Aby œwiadek przypomnia³ sobie przebieg zdarzenia, nale y stworzyæ ku temu optymalne warunki: nale y uwzglêdniæ stan psychofizyczny œwiadka, zapewniæ mu spokój i poczucie bezpieczeñstwa, a w razie potrzeby opiekê psychologa. Trzeba ograniczyæ liczbê towarzysz¹cych mu osób postronnych i uprzedziæ o czasie potrzebnym na realizacjê czynnoœci. Fazy powstawania portretu pamiêciowego przedstawiono na rycinie 2. Odtwarzanie wygl¹du przedmiotów (najczêœciej bi uterii) utraconych w wyniku przestêpstwa jest procesem du o ³atwiejszym ni wykonanie portretu pamiêciowego, jednak z uwagi na swoj¹ specyfikê du o bardziej czasoch³onnym (ryc. 3 5). Istotne jest okreœlenie rodzaju przedmiotów i warunków, jakie powinny one spe³niaæ, gdy nie wszystkie stanowi¹ materia³ pomocny w poszukiwaniach. Ograniczenia maj¹ równie charakter praktyczny przy du ej liczbie utraconych przedmiotów wykonanie szkiców ich wszystkich jest niemo liwe. Odtwarzane s¹ wiêc jedynie przedmioty o cechach charakterystycznych, wyró niaj¹cych je z danej grupy i zawieraj¹cych elementy niepowtarzalnoœci. Przyjmuj¹c takie kryteria, ekspert musi dokonaæ w³aœciwego wyboru przedmiotów oraz wyselekcjonowaæ te, które œwiadek dobrze pamiêta i które mo e opisaæ. Ryc. 3. Reprodukcja z³otego zegara w programie 3D Max Studio Fig. 3. Reconstruction of gold clock (3D Max Studio) Osoba poproszona o scharakteryzowanie danego przedmiotu najczêœciej kieruje siê jego wartoœci¹ nominaln¹ (rynkow¹) b¹dÿ pami¹tkow¹ i bardzo trudno jest przekonaæ j¹ do wyboru dokonanego przez specjalistê, który w swoim dzia³aniu przyjmuje inn¹ ocenê wartoœci, a mianowicie przydatnoœæ w procesie poszukiwawczym. Uzasadnione wydaje siê wiêc poszukiwanie przedmiotów, których wygl¹d mocno utrwali siê w pamiêci policjantów dokonuj¹cych przeszukania u osób podejrzanych w danej sprawie, osób trudni¹cych siê paserstwem, jak równie podczas rutynowych kontroli miejsc zbytu tego rodzaju precjozów (punkty skupu z³ota, lombardy, komisy itp.). Ryc. 4. Reprodukcja srebrnego czajnika program 3D Max Studio Fig. 4. Reconstruction of silver teapot (3D Max Studio) Ryc. 5. Reprodukcja srebrnej bransolety program 3D Max Studio Fig. 5. Reconstruction of silver bracelet (3D Max Studio) Z oczywistych wzglêdów reprodukcji obrazów i grafik nie wykonuje siê z zastosowaniem jedynie metody opisowej (czyli: technika wykonania, pod³o e, temat, kolorystyka itp.). Identyfikacji sprzêtu RTV, aparatów fotograficznych czy laptopów dokonuje siê na podstawie numerów seryjnych, ewentualnie cech u ytkowych, takich jak rysy, plamy, uszkodzenia itp. PROBLEMY KRYMINALISTYKI 257/07 41

Retusz komputerowy w swojej najbardziej zaawansowanej postaci to retusz graficzny twarzy nieznanych zw³ok na podstawie dostarczonych fotografii. Prawid³owe wykonanie prac retuszerskich w tym zakresie wymaga doskona³ej znajomoœci oprogramowania graficznego i wszystkich typów retuszu komputerowego, tj. retuszu technicznego, korekcyjnego, kosmetycznego oraz fotomonta u komputerowego. Rycina 6 ukazuje retusz graficzny zw³ok o nieustalonej to samoœci, wykonany na podstawie zdjêæ. Rycina 7 przedstawia natomiast domniemany wizerunek osoby utworzony za pomoc¹ elementów systemu POL-SIT, poddanych nastêpnie retuszowi graficznemu polegaj¹cemu na wyrównaniu ró nic tonalnych miêdzy poszczególnymi elementami budowy zewnêtrznej twarzy oraz dodaniu bruzd i zmarszczek. Podsumowanie Rozwi¹zania zaprezentowane w powy szym artykule stanowi¹ gotowe i zarazem skuteczne narzêdzia przydatne w codziennej pracy eksperta kryminalistyki z zakresu odtwarzania wygl¹du osób i przedmiotów. Jak widaæ na zamieszczonym wykresie (ryc. 8), wprowadzenie metodyki, która obowi¹zuje od 15.01.2005 r., a wraz z ni¹ notatki s³u bowej na Ryc. 6. Retusz komputerowy twarzy nieznanych zw³ok na podstawie dostarczonych zdjêæ twarzy, program Adobe Photoshop CS2 Fig. 6. Computerised retouch of unknown corpse photograph (Adobe Photoshop CS2) Ryc. 7. Odtworzenie przypuszczalnego wygl¹du osoby na podstawie dostarczonych zdjêæ, program POLSIT i Adobe Photoshop CS2 Fig. 7. Reconstruction of possible appearance of a person based on photographs (POLSIT and Photoshop CS2) okolicznoœæ opisu wygl¹du osoby, spowodowa³o spadek nieuzasadnionych zleceñ w roku 2005 o ponad po- ³owê. W znacznym stopniu obni y³o to koszty w³asne Laboratorium Kryminalistycznego, a lepsza organizacja pracy pozwoli³a skróciæ do minimum czas oczekiwania na wykonanie ekspertyzy. Najlepszym podsumowaniem omawianych zagadnieñ bêdzie przedstawiona obok metodyka oraz wzór notatki. Ewa Lewandowska Robert Wiœniewski zdj.: autorzy Ryc. 8. Liczba odst¹pieñ od wykonania portretu pamiêciowego z uwagi na niewielk¹ iloœæ danych w latach 2001 2005 Fig. 8. Numbers of cases rejected due to insufficient data in years 2001 2005 42 PROBLEMY KRYMINALISTYKI 257/07

METODYKA realizacji zleceñ w Pracowni Odtwarzania Wygl¹du Osób i Przedmiotów Laboratorium Kryminalistycznego KSP 1. ZAKRES ZADAÑ Pracownia Odtwarzania Wygl¹du Osób i Przedmiotów Laboratorium Kryminalistycznego KSP realizuje ekspertyzy z zakresu: 1.1. Wykonywania portretów pamiêciowych osób na podstawie opisu s³ownego metod¹ syntezy komputerowej, kompozycyjn¹, mieszan¹ i rysunkow¹. 1.2. Odtwarzania wygl¹du przedmiotów na podstawie opisu s³ownego. 1.3. Retuszu graficznego twarzy N.N. zw³ok na podstawie dostarczonych zdjêæ. 1.4. Retuszu komputerowego (retusz wiekowy, techniczny, korekcyjny, estetyzuj¹cy/kosmetyczny, fotomonta komputerowy). 1.5. Analizy zdjêæ fotograficznych pod k¹tem poprawnego pobrania materia³u porównawczego. 2. ALGORYTM POSTÊPOWANIA 2.1. Procedury ogólne Podstaw¹ wykonania ekspertyzy jest: 2.1.1. dla jednostek podleg³ych KSP pismo do Naczelnika Laboratorium Kryminalistycznego KSP wraz z obligatoryjnie wype³nion¹ notatk¹ s³u bow¹ na okolicznoœæ opisu wygl¹du osoby; wzór notatki okreœla za³¹cznik nr 1. 2.1.2. dla jednostek spoza obszaru dzia³ania KSP postanowienie o powo³aniu bieg³ego wraz z obligatoryjnie wype³nion¹ notatk¹ s³u bow¹ na okolicznoœæ opisu wygl¹du osoby; wzór notatki okreœla za³¹cznik nr 1. Brak powy szych dokumentów bêdzie skutkowa³ wstrzymaniem wydania opinii (reprodukcji portretów lub przedmiotów), a nawet odst¹pieniem od wykonania ekspertyzy. 2.1.4. W wyj¹tkowych, uzasadnionych przypadkach (decyzjê podejmuje Naczelnik Laboratorium) istnieje mo liwoœæ wykonania portretu pamiêciowego w miejscu aktualnego pobytu œwiadka. Transport eksperta na miejsce i z powrotem zapewnia jednostka zlecaj¹ca. 2.1.5. Termin wykonania zlecenia ustalany jest przez ekspertów Pracowni telefonicznie (360-77) lub osobiœcie ze Zleceniodawc¹. Jednostka zlecaj¹ca zobowi¹zana jest do bie ¹cego informowania Pracowni o wszelkich zmianach dotycz¹cych ustalonego wczeœniej terminu. UWAGA: W sytuacjach szczególnych, uzasadnionych okolicznoœciami zdarzenia, istnieje mo liwoœæ wykonania zlecenia w zakresie wykonania portretu pamiêciowego po godzinie 16. Decyzjê o wezwaniu eksperta, celem realizacji zlecenia, i terminie wykonania zlecenia podejmuje Kierownik Sekcji IV lub Naczelnik Laboratorium Kryminalistycznego KSP. 2.1.6 W przypadku ustalenia osoby poszukiwanej b¹dÿ odnalezienia utraconych przedmiotów, na podstawie efektów pracy ekspertów, Zlecaj¹cy ekspertyzê zobowi¹zany jest pisemnie poinformowaæ Laboratorium. 2.2. Procedury szczegó³owe obowi¹zuj¹ce przy zlecaniu sporz¹dzenia portretu pamiêciowego 2.2.1. Wstêpnej oceny (preselekcji) przydatnoœci œwiadka w procesie odtwarzania wygl¹du osoby dokonuje, kieruj¹c siê przy tym zdrowym rozs¹dkiem, prowadz¹cy sprawê. Na podstawie rozmowy ze œwiadkiem nale y ustaliæ: PROBLEMY KRYMINALISTYKI 257/07 43

2.2.1.1 warunki, w których œwiadek dokonywa³ obserwacji, 2.2.1.2 predyspozycje psychofizyczne œwiadka, 2.2.1.3 istotne cechy rysopisowe osoby poszukiwanej. Œwiadek musi opisaæ wygl¹d twarzy poszukiwanej osoby. Nie wystarczy sformu³owanie, e potrafi j¹ rozpoznaæ. Praktyka dowodzi, e sporz¹dzenie portretu pamiêciowego w oparciu jedynie o tak¹ informacjê jest bezskuteczne. 2.2.2. Gdy kilku œwiadków opisuje tê sam¹ osobê, portret wykonuje siê z ka dym oddzielnie, w celu wyeliminowania sugestii pozosta³ych osób. 2.2.3. Czas, jaki up³yn¹³ od momentu zdarzenia (obserwacji) do wykonania ekspertyzy, ma decyduj¹ce znaczenie. Zgodnie z ogólnie przyjêt¹ zasad¹ portret pamiêciowy powinien byæ sporz¹dzony zaraz po zdarzeniu, o ile stan psychofizyczny œwiadka na to pozwala. 2.2.4. Nie wolno okazywaæ œwiadkowi zdjêæ przed wykonaniem portretu pamiêciowego. 2.2.5. W czasie wykonywania portretu obecnoœæ osób postronnych powinna zostaæ ograniczona do niezbêdnego minimum. Uk³ad optymalny to ekspert wykonuj¹cy portret oraz osoba opisuj¹ca. W przypadkach osób nieletnich wymagana jest obecnoœæ opiekuna prawnego; osobom ma³oletnim dodatkowo powinien towarzyszyæ psycholog dzieciêcy, a obcokrajowcom t³umacz przysiêg³y. 2.2.6. Czas oczekiwania na ekspertyzê wynosi 2 4 godziny, przy za³o eniu: jeden portret pamiêciowy jeden œwiadek. 2.3. Procedury szczegó³owe obowi¹zuj¹ce przy zlecaniu reprodukcji wygl¹du przedmiotów 2.3.1. Przy wyborze przedmiotów do reprodukcji nie nale y kierowaæ siê ich cen¹, ale ich charakterystycznymi cechami. 2.3.2. Ze wzglêdu na czasoch³onnoœæ odtwarzania wygl¹du przedmiotów charakterystycznych nale y dokonaæ ograniczenia ich iloœci do 5 sztuk. 2.3.3. Do zlecenia nale y do³¹czyæ wszelkie informacje, które mog¹ byæ pomocne przy odtwarzaniu przedmiotów (szkice wykonane przez osoby poszkodowane, zdjêcia, dane producenta, przedmioty podobne itp.). 2.3.4. Pracownia nie wykonuje reprodukcji obrazów, grafik, sprzêtu RTV, aparatów fotograficznych, ubrañ. 2.4. Retusz graficzny twarzy N.N. zw³ok na podstawie zdjêæ 2.4.1. W celu wykonania ekspertyzy zleceniodawca powinien dostarczyæ: 2.4.1.1 zdjêcia denata z oglêdzin miejsca znalezienia zw³ok, 2.4.1.2 zdjêcia denata z sekcji zw³ok, oczyszczone z zabrudzeñ, krwi itp., przynajmniej po jednym zdjêciu w ujêciu en face oraz lewy i prawy profil, 2.4.1.3 kopiê opinii z sekcji zw³ok sporz¹dzon¹ przez bieg³ego z zakresu medycyny s¹dowej. 2.4.2. Czas wykonania ekspertyzy zale y od jakoœci dostarczonych zdjêæ oraz stopnia zaawansowania zmian poœmiertnych i waha siê od kilku do kilkudziesiêciu godzin. 3. FORMY REALIZACJI ZLECEÑ 3.1. Ekspertyzy wykonane w Pracowni przekazywane s¹ wy³¹cznie Zleceniodawcom lub osobom przez nich upowa nionym w formie wydruku i/lub zapisu cyfrowego na dostarczonym noœniku (dyskietka, p³yta CD-R). 3.2. Wykonane ekspertyzy s¹ zapisywane na dysku twardym komputera pracowni, a raz w roku archiwizowane na p³ycie CD-R. Do zapisu stosowany jest format pliku *.tif z bezstratn¹ kompresj¹ LZW. Nie u ywa siê formatów zapisu wykorzystuj¹cych kompresjê stratn¹ (np. *.jpg, *.jpeg) z uwagi na mo liwoœæ wyst¹pienia przek³amañ w obrazie. 44 PROBLEMY KRYMINALISTYKI 257/07

... (stopieñ, imiê i nazwisko policjanta, identyfikator)... (miejscowoœæ, data)... (jednostka Policji) NOTATKA S U BOWA NA OKOLICZNOŒÆ OPISU WYGL DU OSOBY W dniu... o godzinie... przeprowadzono rozmowê ze œwiadkiem... na okolicznoœæ opisu wygl¹du osoby poszukiwanej. (imiê i nazwisko œwiadka) W wyniku rozmowy ustalono, e: 1. Obserwacja osoby odby³a siê w nastêpuj¹cych warunkach: odległość od obiektu obserw acji (np.: 2 3 metry, około 10 metrów) łączny czas obserwacji twarzy (np. 1-2 sekundy, kilkanaście sekund, około 2 minut) czas, jaki upłynął od momentu obserwacji (godziny, dni, tygodnie) miejsce, okoliczności obserw acji oświetlenie, warunki atmosferyczne (np.: otwarta przestrzeń, mieszkanie, oświetlenie słabe, dobre, naturalne, sztuczne, mżawka, śnieżyca) 2. Œwiadek podaje nastêpuj¹ce cechy rysopisowe: M K płeć wiek z wyglądu wzrost (cm) sylwetka kształt twarzy włosy (kolor, rodzaj, długość) oczy (kolor, wielkość) brwi (kolor, wielkość) nos (wielkość, kształt) usta (wielkość, kształt) zarost (wąsy, broda) cechy charakterystyczne (blizny, tatuaże, znamiona) inne informacje 3. Œwiadek jest w stanie rozpoznaæ osobê poszukiwan¹.... czytelny podpis policjanta) PROBLEMY KRYMINALISTYKI 257/07 45

BIBLIOGRAFIA 1. Dêbiñski Z., Kozie³ T., Nizia³ek Z: Antroposkopia kryminalistyczna podstawy rysopisu cz³owieka, Wydawnictwo Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Komendy G³ównej Polcji, Warszawa 1994. 2. Kozie³ T., Dêbiñski Z.: Portret obrazowy w identyfikacji i poszukiwaniu osób (stan i perspektywy), Problemy Kryminalistyki 1992, nr 197 198, s. 10. 3. Kozie³ T., Dêbiñski Z., Wyganowski S.: Portret obrazowy. Taktyczno- -techniczne aspekty wykonywania portretów, Problemy Kryminalistyki 1994, nr 205, s. 11. 4. Kozie³ T., Dêbiñski Z.: Komputerowy portret obrazowy w systemie POL-SIT, Problemy Kryminalistyki 1994, nr 206, s. 32. 5. Zajdel D.: Metody identyfikacji N.N. zw³ok ludzkich poœmiertnie zniekszta³conych z wykorzystaniem systemu komputerowego POL-SIT, Problemy Kryminalistyki 1996, nr 211, s. 24. 6. Mazurek R.: Retusz komputerowy w procesie identyfikacji N.N. zw³ok, Problemy Kryminalistyki 1998, nr 219, s. 48. 7. Dodwell P.C.: Podstawowe mechanizmy widzenia, [w:] Czucie i percepcja, [red.] Richard L. Gregory, Andrew M. Colman Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznañ 2002. 8. Fr¹czek A., Kofta M.: Frustracja i stres psychologiczny, [w:] Psychologia, [red.] Tadeusz Tomaszewski, PWN, Warszawa 1977. 46 PROBLEMY KRYMINALISTYKI 257/07