Kierunki działań Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia wynikają z założeń Narodowego Programu Zdrowia, wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia i dostosowane są do potrzeb zdrowotnych ludności. Ponadto działalność ściśle związana jest z aktualnymi problemami i potrzebami zdrowotnymi społeczności lokalnej oraz wynika z aktualnej sytuacji epidemiologicznej w powiecie żarskim. Do zadań Promocji Zdrowia należy organizowanie, prowadzenie, koordynowanie i nadzorowanie działalności oświatowo - zdrowotnej w celu ukształtowania odpowiednich postaw i zachowań zdrowotnych, a w szczególności: inicjowanie i wytyczanie kierunków przedsięwzięć, zmierzających do zaznajomienia społeczeństwa z czynnikami szkodliwymi dla zdrowia, popularyzowanie zasad higieny i racjonalnego żywienia, metod zapobiegania chorobom, pobudzanie aktywności społeczeństwa do działania na rzecz własnego zdrowia, udzielanie porad i informacji w zakresie zapobiegania i eliminowania negatywnego wpływu czynników i zjawisk fizycznych, chemicznych i biologicznych na zdrowie, ocena działalności oświatowo - zdrowotnej prowadzonej przez szkoły i inne placówki oświatowo - wychowawcze, szkoły wyższe oraz środki masowego przekazu, zakłady opieki zdrowotnej, inne zakłady, instytucje i organizacje, prowadzenie narad i szkoleń dla pracowników ochrony zdrowia, przedstawicieli organizacji społecznych i stowarzyszeń w zakresie metodyki oświaty zdrowotnej i działań na rzecz promocji zdrowia, prowadzenie edukacji zdrowotnej wśród dzieci i młodzieży, koordynowanie ogólnopolskich programów edukacyjnych, przyjętych do realizacji przez placówki oświatowo - wychowawcze i inne, monitorowanie, a także ocenę podejmowanych interwencji skierowanych na rozwiązywanie problemów zdrowotnych różnych grup społecznych i środowiskowych. W celu poprawy stanu zdrowotnego społeczności naszego regionu oraz kreowania zdrowego stylu życia podejmowane są interwencje, które mają swoje tematyczne odzwierciedlenie w założeniach strategicznych Narodowego Programu Zdrowia.
REALIZOWANE PROGRAMY ZDROWOTNE I AKCJE PROMUJĄCE ZDROWIE PROGRAMY EDUKACYJNE 1. Program Profilaktyki HIV/AIDS Zeszłoroczna kampania skierowana była do osób dorosłych, aktywnych seksualnie, żyjących w związku lub planujących związek. Wybór docelowej grupy odbiorców kampanii wynikał z danych epidemiologicznych, według których najczęściej do zakażenia wirusem HIV dochodziło podczas kontaktów seksualnych. Ponadto zbyt mało osób zna swój status serologiczny i decyduje się na wykonanie testu w kierunki HIV, a osoby rozpoczynające nowy związek nie rozmawiają o swojej przeszłości. Motywem przewodnim kampanii był taniec, jako metafora życia, w którym często ludzie zmieniają partnerów i nie zastanawiają się nad zdrowotnymi konsekwencjami tych wyborów. Kampania przebiegała pod hasłem: W życiu jak w tańcu każdy krok ma znaczenie. W ramach obchodów Światowego Dnia AIDS zorganizowano punkty informacyjnoedukacyjne we wszystkich szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Przeprowadzono konkursy plastyczne i konkursy wiedzy dla uczniów w/w szkół. Istotnym elementem kampanii było rozpowszechnienie w prasie i telewizji informacji, które uświadomią odbiorcy, że problem HIV/AIDS dotyczy również jego i jednocześnie zmobilizują go do konkretnego działania. Działaniami profilaktycznymi w ramach kampanii objęto 36 771 mieszkańców powiatu. 9% 4% 4% 8% <2 2-29 3-39 4-49 >5 brak danych Zakażenia HIV (1985 26) wg wieku w Polsce 26% 5%
Tabelka ilustrująca zakażenia HIV, zachorowania na AIDS i zgony w roku 27 w Polsce i Woj. Lubuskim Polska Woj. lubuskie 716 16 zakażenia HIV zachorowania na AIDS 183 8 zgony 71 6 8 716 6 4 183 2 16 8 71 6 zakażenia HIV zachorow a nia na AIDS zgony Polska 716 183 71 Woj. lubuskie 16 8 6 Polska Woj. lubuskie Z powyższych danych wynika, iż liczba zakażonych osób systematycznie rośnie. Sytuacja ta wymaga w dalszym ciągu prowadzenia działań profilaktycznych w tym zakresie. Zauważalny jest wysoki wzrost zakażeń wirusem wśród osób utrzymujących ryzykowne stosunki heteroseksualne. 2. Profilaktyka nowotworu piersi: Różowa Wstążeczka Polska jest krajem o średniej zapadalności na raka sutka. Nie mniej jednak jest on najczęstszym nowotworem i przyczyną zgonów u kobiet. Ilość nowych przypadków z roku na rok wzrasta. Jednocześnie chore, zgłaszające się w naszym kraju do leczenia mają nowotwór już w II lub III stadium zaawansowania, co odbiera im szansę na długie przeżycie i zachowanie piersi. Za to opóźnienie zgłoszenia się i co za tym idzie opóźnienie leczenia, najczęściej odpowiadają kobiety. Wiele z nich nigdy nie dotyka swoich piersi, a niewielka wiedza o chorobach sutka powoduje lekceważenie nawet wyraźnych objawów. Program profilaktyki nowotworu piersi kierowany jest do dziewcząt ze szkół ponadgimnazjalnych, jak również kobiet związanych ze środowiskiem szkolnym. Jego cel to uwrażliwienie na fakt istnienia raka piersi, wyrobienia nawyku samokontroli wśród dziewcząt i kobiet dorosłych oraz zachęcenie do przeprowadzania badań profilaktycznych. Strach przed zachorowaniem jest bardzo duży, ale z roku na rok coraz więcej dziewcząt i kobiet zdobywa wartościową wiedzę w zakresie profilaktyki nowotworu piersi.
Zasięg programu Różowa Wstążeczka w latach 26/27 Zasięg programu w latach 26/27 Liczba odbiorców 27 4 33 35 3 2 1 26 27 W Polsce co roku odnotowuje się ponad 14 tysięcy przypadków zachorowań na raka piersi. Jeszcze kilka lat temu ponad połowa chorych umierała, a przyczyną było zbyt późne wykrycie choroby wynikające z braku edukacji, strachu i świadomości. W ostatnich latach odsetek umierających na raka piersi jest niższy. 46 3. Pierwotna Profilaktyka Wad Cewy Nerwowej Niedobory kwasu foliowego powodują poważne konsekwencje zdrowotne. U kobiet w wieku rozrodczym są przyczyną : wrodzonych wad rozwojowych zarodka i płodu, w tym wad cewy nerwowej, samoistnych poronień, uszkodzeń łożyska. Wszystkie kobiety w wieku rozrodczym w Polsce, które mogą zajść w ciążę, powinny spożywać,4 mg kwasu foliowego dziennie w celu zapobiegania wystąpienia u ich potomstwa wad cewy nerwowej, w tym zwłaszcza rozszczepu kręgosłupa i bezmózgowia. Kobiety, które uprzednio urodziły dzieci dotknięte wadami cewy nerwowej, są obciążone zwiększonym ryzykiem urodzenia kolejnego dziecka z taką wadą. Powinny one mieć zapewnioną możliwość porady genetycznej przed kolejną ciążą. Program Pierwotnej Profilaktyki Wad Cewy Nerwowej jest przeznaczony dla dziewcząt i młodych kobiet planujących w przyszłości założenie rodziny i świadome macierzyństwo. Ma na celu wyrobieniu u kobiet nawyku systematycznego przyjmowania kwasu foliowego i produktów
w niego bogatych, które zmniejszają ryzyko wystąpienia wad cewy nerwowej u noworodków. Kształtowanie świadomości ma wpływ na zdrowie ich przyszłego potomstwa. Zauważalny jest fakt, iż dzięki programowi znana jest powszechnie rola i wpływ kwasu foliowego na organizm oraz wzrasta liczba kobiet przyjmujących kwas foliowy profilaktycznie. 45 4 Zasięg programu WCN Liczba odbiorców 35 3 25 2 15 1 5 Zasięg Programu Pierwotnej Profilaktyki Wad Cewy Nerwowej w latach 26/27 26 1697 26 227 4. Radosny Uśmiech. Radosna Przyszłość Program profilaktyki próchnicy zębów i higieny jamy ustnej przeznaczony jest dla uczniów klas II szkół podstawowych. Główny cel programu to wyrobienie wśród dzieci nawyku właściwego szczotkowania zębów i odpowiedniej higieny jamy ustnej i dziąseł. Profilaktyka zapewnia zdrowe zęby i komfort życia. W roku szkolnym 26/27 do realizacji programu przystąpiło 39 szkół podstawowych z terenu powiatu żarskiego, co stanowi 1 % wszystkich placówek, identycznie jak w poprzednim roku szkolnym. Edukacją objęto łącznie: 1194 uczniów. Adresaci programu otrzymali zestawy firmy Colgate. Koordynatorzy szkolni zostali przeszkoleni i wyposażeni w pakiety pomocne przy realizacji programu. Program cieszy się ogromnym zainteresowaniem uczniów i ich rodziców. Zasięg programu "Radosny Uśmech. Radosna Przyszłość" w latach 26/27 15 Liczba uczniów 1 5 1161 1194 26 1 27 261194 27
5. Promowanie zdrowego żywienia i aktywności fizycznej: Trzymaj Formę! Główny Inspektorat Sanitarny przy wsparciu Stowarzyszenia Polskiej Federacji Producentów Żywności przystąpił do wdrożenia w szkołach w roku szkolnym 26/27 programu edukacyjnego pt.: Trzymaj Formę!. Głównym celem programu jest zwiększenie świadomości społeczeństwa dotyczącej wpływu żywienia i aktywności fizycznej na zdrowie. Według badań dotyczących demograficznych uwarunkowań nadwagi i otyłości u uczniów gimnazjów w Polsce w roku 25, przeprowadzonych przez Zakład Medycyny Szkolnej wynika, że nadmiar masy ciała występuje u 13 % młodzieży w wieku 13-15 lat, w tym otyłość u 4,5%, częściej u dziewcząt niż chłopców. Do realizacji tego priorytetowego programu przystąpiło 14 z 21 szkół gimnazjalnych z powiatu żarskiego. Partnerami programu są: Instytut Żywienia i Żywności, Instytut Matki Dziecka, Ministerstwo Edukacji Narodowej, Ministerstwo Sportu, SGGW i AWF w Warszawie, miesięcznik Lider. Działaniami profilaktycznymi w tym zakresie objęto 22 z 2943 uczniów oraz społeczność lokalną powiatu żarskiego 74 osób. Zasięg programu Trzymaj Formę! w roku szkolnym 26/27 2943 Liczba szkół gimnazjalnych Liczba uczniów 3 25 2 15 1 5 21 14 Zasięg programu 22 14 22 Liczba szkół gimnazjalnych ogółem Liczba szkół relaizujących program Liczba uczniów ogółem Liczba uczniów objętych edukacją 2943 21
AKCJE PROMUJĄCE ZDROWIE 1. Kampanie antytytoniowe: Światowy Dzień bez Tytoniu Światowy Dzień Rzucania Palenia Celem akcji jest nakłanianie do walki z nałogiem, uwolnienia się od uzależnienia i cieszenia życiem bez papierosa. Uświadamiamy społeczeństwu wpływ uzależnienia na zdrowie człowieka i jego konsekwencje w przyszłości. Współpracujemy z Ośrodkiem Terapeutycznym Profil w Żarach i Ośrodkiem ds. Uzależnień w Lubsku oraz Starostwem Powiatowym w Żarach. Podczas kampanii wiosennej, jak i jesiennej pt.: Żyjmy w Świecie Wolnym od Dymu Tytoniowego, przeprowadzono konferencję prasową, narady w niepublicznych zakładach opieki zdrowotnej oraz w placówkach nauczania i wychowania, poradnictwo, dystrybucję materiałów edukacyjnych, rozmowy indywidualne, a także utworzono punkty informacyjno edukacyjne. Odbiorcy programu zdobyli niezbędną wiedzę z zakresu wpływu tytoniu na zdrowie człowieka i jego konsekwencji. Ogółem zasięgiem w kampanii wiosennej objęto 7 927 osób, natomiast w kampanii jesiennej 5 781 osób. 26 27 15 Zasięg kampanii w latach 26/27 13526 1378 13526 1378 Zasięg kamapnii wiosennej i jesiennej w 27 roku 9 7927 1 5 Liczba osób 6 3 5781 Kampania wiosenna Kampania jesienna 26 7927 27 5781 Kampania Kampania wiosenna jesienna
2. Światowy Dzień Zdrowia Światowy Dzień Zdrowia w roku 27 przebiegał pod hasłem: Inwestujmy w zdrowie, budujmy bezpieczniejszą przyszłość. Przesłanie to miało na celu zwrócenie uwagi polityków wysokiego szczebla na bezpieczeństwo zdrowotne społeczeństwa, zainteresowanie władz i organizacji lokalnymi zagrożeniami, wskazanie jaka bliska jest zależność pomiędzy zdrowiem, polityką zdrowotną i bezpieczeństwem. W ramach kampanii Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Żarach zorganizowała narady w niepublicznych zakładach opieki zdrowotnej i biurach podróży, konferencję medialną, przeprowadziła ankiety, dystrybucję materiałów oświatowo zdrowotnych oraz zorganizowała punkt informacyjno konsultacyjny. Ogółem działaniami objęto 56 51 osób z powiatu żarskiego. Poprzez prowadzenie tego typu akcji pragniemy uświadomić swym odbiorcom, że inwestowanie w zdrowie, buduje bezpieczną przyszłość każdego z nas. 3. 5 x dziennie warzywa i owoce Celem akcji jest poprawa stanu zdrowia Polaków poprzez zwrócenie im uwagi na konieczność spożywania warzyw i owoców. Chodzi również o to by wyrobić w społeczeństwie nawyk wzbogacania diety o pożywienie roślinne. Polacy odżywiają się w większości tłusto i niezdrowo. Często nie zdają sobie sprawy, jaki wpływ na zdrowie ma to, co zjadają. Tymczasem spożywanie odpowiedniej ilości warzyw i owoców chroni nasz organizm przed wieloma groźnymi chorobami. Regularnie pięć porcji warzyw i owoców dziennie - to sposób, by uchronić się przed nowotworami, chorobami układu krążenia, chorobami przewodu pokarmowego, przedwczesnym starzeniem się, otyłością oraz zachować młodość, kondycję i dobry wygląd na długie lata. W ramach akcji przeprowadzono: konkurs plastyczny dla dzieci i młodzieży, dystrybucję materiałów oświatowo zdrowotnych, formy wizualne oraz zorganizowano konferencję medialną. Nawiązano współpracę z zakładami opieki zdrowotnej, a także z dyrekcją szkół: podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Ogólny zasięg kampanii wyniósł 3 589 osób. Działania te zwróciły uwagę społeczności lokalnej na częstsze spożywanie warzyw i owoców oraz zdrowotne aspekty racjonalnego odżywiania, co pozwoli zapewnić im zdrowe i długie życie.
4. Pozostałe kampanie nieprogramowe Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna podejmowała również działania profilaktyczne w ramach takich akcji jak: Zapobieganie zakażeniom Meningokokowym oraz inwazjom tasiemcem wielojamowym wywołującym Bąblowicę, Zapobieganie chorobom zakaźnym Grypa, Gruźlica, Wirusowe Zapalenie Wątroby typu C, Edukacji społeczeństwa w zakresie profilaktyki Cukrzy. W ramach tych akcji zorganizowano narady w niepublicznych zakładach opieki zdrowotnej i placówkach nauczania i wychowania, konferencję medialną, przeprowadzono konkurs plastyczny, ankiety, dystrybucję materiałów oświatowo zdrowotnych oraz zorganizowano punkt informacyjno konsultacyjny. Zasięg przeprowadzonych Akcji w roku 27. Meningokoki Bąblowica HCV Grypa Gruźlica Cukrzyca 21254 1324 114 2173 45 3234 225 2 21254 2173 175 15 125 1 75 5 25 1324 114 Wiersz 1 45 3234 Meningokoki Bąblowica HCV Grypa Gruźlica Cukrzyca Nagłaśnianie takich kampanii to główna metodyka ich realizacji, ponieważ im większa liczba odbiorców tym większa szansa na poprawę sytuacji zdrowotnej społeczeństwa.
PODSUMOWANIE Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Żarach prowadzi działania oświatowozdrowotne przy współpracy z wieloma instytucjami, jednostkami, organizacjami i ekspertami szczebla centralnego i lokalnego: Krajowym Centrum ds. AIDS. Polskim Towarzystwem Oświaty Zdrowotnej. Instytutem Matki i Dziecka. Centrum Onkologii; Dyrekcjami placówek oświatowo wychowawczych, pielęgniarkami i pedagogami szkolnymi; Lekarzami i pielęgniarkami z NZOZ -ów; Starostwem Powiatowym, Ośrodkami Terapeutycznymi ds. Uzależnień; Stowarzyszeniami: Amazonki Firmami farmaceutycznymi; lokalnymi środkami masowego przekazu. Współpraca Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego z samorządami lokalnymi oraz instytucjami, organizacjami i jednostkami jest jedną z podstawowych form działalności oświatowej. Wsparcie finansowe i merytoryczne w/w organizacji pozwala na skuteczne przeprowadzanie działań profilaktycznych i efektywną realizację programów zdrowotnych. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny współpracował ze specjalistami z różnych dziedzin, których zapraszano na szkolenia tematyczne organizowane dla koordynatorów szkolnych programów. Specjaliści (lekarze, terapeuci, metodycy) służyli swoją wiedzą, umiejętnościami i doświadczeniem podczas szkoleń i narad, w których uczestniczyli. Przy współpracy lokalnych gazet i mediów w zakresie kampanii tematycznych, potrafiliśmy dotrzeć do szerszej liczby mieszkańców powiatu żarskiego i objąć działaniami profilaktycznymi. Działalność oświatowo-zdrowotna realizowana jest w miarę możliwości, jednakże odczuwalny jest brak nakładów finansowych oraz niedobór materiałów edukacyjnych, co uniemożliwia w pełni prowadzenie działań profilaktycznych, jak również ich właściwe oddziaływanie. Dzięki odpowiednim metodom łatwiej jest przemówić do społeczeństwa i przekonać o skuteczności działań profilaktycznych, dlatego też podejmowane działania z zakresu Zdrowia Publicznego powinny być wspólnotowe na szczeblu regionalnym oraz łączyć dostępne zasoby.
27 roku profilaktyką zdrowotną objęto 78% społeczności lokalnej w powiecie żarskim. Stanowi to blisko 1 % więcej ludności objętej działaniami prozdrowotnymi niż w roku 26. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Żarach podejmuje działania prozdrowotne w zakresie programów krajowych oraz innych przedsięwzięć prozdrowotnych obejmujących problematykę zdrowia publicznego, mających na celu dostarczenie wiedzy w zakresie zagrożeń środowiska w jakim żyjemy. Zauważalny jest fakt, iż świadomość społeczeństwa w zakresie zdrowotnych wzrasta w miarę prowadzonej profilaktyki i realizacji przedsięwzięć. programów