Zagrożenia zdrowotne powodowane przez gryzonie synantropijne. Ochrona obiektów przed gryzoniami, metody zwalczania gryzoni Aleksandra Gliniewicz Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego Państwowy Zakład Higieny
Gryzonie
Gryzonie - Olbrzymia żarłoczność
Gryzonie - Olbrzymia żarłoczność Szczur zjada dziennie ok. 28 g pożywienia; 100 szczurów w ciągu roku zjada ok. tonę żywności; 25 szczurów zjada tyle, co jeden człowiek;
Gryzonie - Olbrzymia żarłoczność Ilość paszy zjadanej przez szczury na fermie kurcząt brojlerów Okres badań: Liczba szczurów: Spożycie paszy przez gryzonie (kg): Po 24 godz. po 7 tyg. Wiosna 2736 54,72 2681,28 Lato 400 8,00 392,00 Jesień 82 1,64 80,36
Gryzonie zanieczyszczają 10 razy więcej pożywienia, niż zjadają Gryzonie żerując w przechowywanych produktach skażają je moczem, krwią i śliną, odchodami, sierścią Jeden szczur wydala dziennie 20 grudek kału i pozostawia w otoczeniu 16ml moczu.
...niszczą i rozsypują produkty, zostawiają ślady swojej bytności w penetrowanym otoczeniu...
Bakterie szkodliwe dla zdrowia wyizolowane ze szczurów oraz z otoczenia, gdzie one przebywały Mikroorganizm Grupa ryzyka Leptospira interrogans 2 Listeria monocytogenes 2 Salmonella enteritidis 2 S. typhimurium 2 Streptobacillus moliniformis 2 Klebsiella spp. 2 Streptococcus pneumoniae 2 Staphylococcus aureus 2 Yersinia pseudotuberculosis Francisella tularensis 2 2
Grzyby szkodliwe dla zdrowia wyizolowane ze szczurów oraz z otoczenia, gdzie one przebywały Mikroorganizm Grupa ryzyka Aspergillus fumigatus 2 Candida spp. 2 Microsporum spp. 2 Trichophyton spp. 2
Pasożyty szczurów, które mogą być groźne dla zdrowia człowieka Organizm Grupa ryzyka Toxoplasma gondii 2 Balantidium coli 2 Hymenolepis diminuta 2
Rodzaj, stopień oraz czas trwania narażenia na czynniki biologiczne Praca w środowisku penetrowanym przez gryzonie Wykładanie przynęty, trutki Tam, gdzie gryzonie przebywają, Pozostawiają swoje wizytówki : grudki kału, ślady moczu, sierść, krew.
Patogeny Salmonella enteritidis S. typhimurium Bakterie G(-), mało wrażliwe na czynniki zewnętrzne. Powodują nieżyty żołądkowojelitowe. Uważa się, że szczury są znaczącymi nosicielami pałeczek z rodzaju Salmonella (1 50%). Zakażenie najczęściej droga pokarmowa, kontaktowa. Problem istnieje głównie w zakładach przetwórstwa mięsnego oraz na fermach hodowli zwierząt i drobiu. Staphylococcus aureus Nosicielstwo 25 76% Fermy drobiu, fermy trzody chlewnej. Zakażenia tkanek miękkich (zapalenia skóry, ropnie, czyraki), zakażenia układowe. Zakażenia przez uszkodzoną skórę, błony śluzowe.
Patogeny Leptospira interrogans Występowanie u gryzoni i in. dzikich ssaków (zakażenia bezobjawowe). Do 50% szczurów może być zakażonych. Bakterie wydalane do środowiska z moczem. W wilgotnym środowisku mogą się długo utrzymywać. Droga infekcji pokarmowa, środowisko (skażone otoczenie, gleba) Choroba Weila, niewydolność nerek, gorączka błotna. Zakażenie uszkodzona skóra, śluzówki, droga pokarmowa, także inhalacyjna. Listeria monocytogenes Znaczący rezerwuar tego patogenu (nosicielstwo do 50%) Przyjmuje się, że L. monocytogenes jest drobnoustrojem warunkowo chorobotwórczym, ujawniającym swoje właściwości patogenne u osobników o słabszej kondycji. Zakażenie - drogą oddechową, pokarmową, przez uszkodzoną skórę, śluzówki. Kontakt z wydzielinami chorego zwierzęcia. Objawy grypopodobne. Postać posocznicowa, nerwowa, zagrożenie dla kobiet w ciąży, postacie inne: zapalenie stawów, gałki ocznej, ropnie.
Patogeny Streptobacillus moliniformis Klebsiella spp. Może powodować wysypkę skórną, zapalenie stawów (gorączka Haverhill). Patogeny występują w jamie nosowo-gardłowej szczurów. Przenoszone są na człowieka przez ukąszenia lub drogą pokarmową. Patogen mogący powodować biegunki. Droga przenoszenia inhalacyjna, kontaktowa.
Patogeny Yersinia pseudotuberculosis, Yersinia enterolitica Stany zapalne węzłów chłonnych, stawów, jelit, biegunki Droga zakażenia inhalacyjna, kontaktowa, pokarmowa. W wyniku obecności w środowisku pałeczek Y. pochodzących z odchodów zwierząt chorych lub nosicieli dochodzi do zakażenia człowieka i innych zwierząt. Francisella tularensis Rezerwuar dzikie i domowe ssaki, w tym gryzonie. Postacie skórno-węzłowa, oczno-węzłowa, anginowa, płucna. Zakażenie drogą inhalacyjną, pokarmową
Patogeny Aspergillus fumigatus Candida spp. Microsporum spp. Trichophyton spp. Zakażenie szczurów zarodnikami grzybów może sięgać 10 15%. Trichophyton dermatozy Aspergillus fumigatus, Candida spp., Microsporum spp. schorzenia układu oddechowego.
Pasożyty Toxoplasma gondii Balantidium coli Hymenolepis diminuta Pierwotniak rozpowszechniony wśród zwierząt domowych i dzikich. Droga zakażenia pokarmowa, przez uszkodzoną skórę (?), wrodzona. Choroba nabyta, cięższy przebieg u osób o obniżonej odporności. Pierwotniak występujący w jelicie grubym zwierząt domowych, świń, szczurów. Droga zakażenia pokarmowa. P.ostra: biegunka, bóle brzucha; P. przewlekła: brak apetytu, bóle głowy, bezsenność, chudnięcie. W rozwoju wymaga żywiciela pośredniego: pchły szczurzej. Źródłem zakażenia jest kał zawierający jaja tasiemca lub larwy inwazyjne w ektopasożytach. Bóle brzucha, biegunki, wymioty, o. neurologiczne.
Bakterie i grzyby szkodliwe dla zdrowia znalezione w wymazach z jamy ustnej i gardła oraz jelita prostego u szczurów (Polska) (Wincewicz E. i in, Med.Wet. 2001, 57(6) Mikroorganizm Grupa ryzyka Escherichia coli 2 Klebsiella spp. 2 Salmonella spp. 2 Streptococcus pneumoniae 2 Staphylococcus aureus 2 Proteus spp. 2 Corynebacterium spp. 2 Enterobacter spp. 2 Listeria spp. 2 Chlamydia spp. 2 Aspergillus fumigatus 2 Candida spp. 2 Microsporum spp. 2 Trichophyton spp. 2
Gryzonie zagrożenia zdrowotne Szczury są wektorami czynnymi i biernymi ponad 200 chorób zakaźnych i inwazyjnych ludzi i zwierząt. Patogenne drobnoustroje mogą być przenoszone bezpośrednio przez ukąszenie szczura, lub poprzez ukąszenie pchły, kleszcze, lub roztocze bytujące na gryzoniach, a także poprzez bezpośrednie zanieczyszczenie żywności lub wody odchodami, sierścią lub moczem tych zwierząt
Schorzenia biegunkowe Gryzonie zagrożenia zdrowotne leptospiroza listerioza toksoplazmoza wścieklizna hantaawirusy dermatozy tularemia
Identyfikacja gryzoni
Profilaktyka na terenie wokół zakładu
Działania profilaktyczne w budynkach zakładu
Działania profilaktyczne w budynkach zakładu
Profilaktyka - szczuroszczelność pomieszczeń Zabezpieczenie otworów wietrznych podfundamentowych i okien piwnicznych siatkami o oczkach 1,5 x 1,5 cm, z drutu odpornego na przegryzanie przez szczury Obijanie progów, futryn i skrzydeł drzwi blachą do wysokości 30 cm od podłogi Zabezpieczenie miejsc przechodzenia rur w ścianach i podłogach: przewodów wodnych, kanalizacyjnych, elektrycznych itp. W kierunku poziomym i pionowym osłonami z blachy lub z siatki drucianej Przykrycie otworów ściekowych i studzienek kanalizacyjnych kratami żelaznymi. Oszklenie okien w magazynach żywności szkłem z wtopioną siatką drucianą Zlikwidowanie trudno dostępnych dla człowieka martwych przestrzeni, gdzie szczury nie niepokojone mogą się gnieździć Zastosowanie trwałych posadzek w piwnicach, uniemożliwiających szczurom podkopywanie
Urządzenia wykorzystywane do monitorowania obecności gryzoni Karmniki deratyzacyjne z przynętą pokarmową Żywołapki
Żywołapka
Aktywne sposoby zwalczania gryzoni Metody fizyczne Metody chemiczne
Metody fizyczne Wiele urządzeń do monitorowania obecności gryzoni może być wykorzystanych do ich zwalczania Pułapki zapadkowe, sprężynowe Żywołapki gryzoniobójcze
Metody chemiczne Ochrona obiektu przed szkodnikami wymaga działań kompleksowych, z których tylko jednym z etapów - ograniczonym - jest zastosowanie rodentycydów. Używanie ich należy traktować jako uzupełnienie działań profilaktycznych i higienicznych. W pomieszczeniach w których produkuje się żywność nie można zwalczać gryzoni metodami chemicznymi. W sytuacjach awryjnych można stosować żywołapki
Antykoagulanty Związki obniżające krzepliwość krwi. Powodują uszkodzenia naczyń krwionośnych i ścian naczyń włosowatych w następstwie tego krwotoki wewnętrzne i zewnętrzne prowadzące do śmierci. Szczury mają najmniejszą objętość krwi w stosunku do wagi ciała co powoduje, że najmniejsze krwotoki są bardzo groźne i mogą doprowadzić do śmierci.
Antykoagulanty wielodawkowe Pobierane wielokrotnie w małych dawkach kumulują się w organizmie doprowadzając do śmierci. Substancje aktywne: warfaryna + pochodne kumachlor + pochodne kumatetralyl + pochodne kumatoks chlorofacinon difacinon
Antykoagulanty jednodawkowe Pobranie jednej porcji trutki może doprowadzić do śmierci szczura Substancje aktywne: difenacoum brodifacoum bromadiolone flocumafen difethialone pol-brodifacoum
Składniki preparatów gryzoniobójczych rodentycyd przynęta pokarmowa związki wabiące związki mumifikujące wosk bitrex lub gormax
Formy użytkowe preparatów gryzoniobójczych Preparaty w płynie Preparaty pyliste Koncentraty do sporządzania trutek (np.pasty, płyny, tabletki) Trutki sypkie (przynętą jest zbóże, otręby,śruta,płatki) granulowane woskowe kostki, bloczki, krążki poidełka poidełka-karmniki saszetki pasty trutki w obudowie
Metody chemiczne Gryzoniobójcze trutki pokarmowe
Stacje trutek- karmniki Umożliwiają gryzoniom spokojne pobranie trutek Zabezpieczają wyłożony preparat przed wilgocią, zabrudzeniem lub mechanicznym zniszczeniem Chronią przed przypadkowym pobraniem trutki przez ludzi lub zwierzęta Umożliwiają łatwą kontrolę wyłożonego preparatu Można je wielokrotnie wykorzystywać.
Karmnik deratyzacyjny
Gryzonie w otoczeniu człowieka Na świecie jest tyle samo szczurów, co ludzi W ciągu jednego roku potomstwo jednej pary może osiągnąć 1000 osobników Szacunkowo, w dużych miastach 1 szczur przypada na 3 mieszkańców (np. w Warszawie jest 1 600 tys. mieszkańców i...ok. 530 tys. szczurów)
Dziękuję Państwu za uwagę