FUNDACJA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ I ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU ZIELONYCH RP 90-408 Łódź, ul. Próchnika 7 lok.12u tel./fax.

FUNDACJA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ I ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU ZIELONYCH RP 90-408 Łódź, ul. Próchnika 7 lok.12u tel./fax. (0-42) 632-31-39 e-mail: info@zielonirp.org.pl www.zielonirp.org.pl Współpraca: PARTIA ZIELONYCH RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ STOWARZYSZENIE ZIELONI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ RATUJMY ŚWIAT W numerze: Zielona alternatywa Problem ochrony polskich patentów Europejski System Zarządzania Ruchem Kolejowym Łódzkie lotnisko półroczny okres bezkrólewia Termiczna utylizacja zużytych tłuszczy posmażalniczych Łódź jako kuźnia dążeń niepodległościowych KWARTALNIK nr 1-3/2016 Biuletyn do użytku wewnętrznego bezpłatny styczeń - marzec

Zielona alternatywa W Łodzi mamy Zarząd Krajowy Zielonych Rzeczypospolitej Polskiej. Jest to licząca w całym kraju ok. 2 tys. armia ludzi, którzy chcą wyzwolić nasz kraj z powłoki toksycznych gazów, uwolnić od zatrutych jezior i rzek, niezdrowego pożywienia i w ogóle wydobyć Polskę z kryzysu ekologicznego, który zapanował u nas od połowy lat 70-tych. W samej Łodzi członków Zielonych RP jest 100. Niemal wszyscy są fachowcami mogącymi służyć jako konsultanci przy wytypowanych inwestycjach, które są badane pod kątem szkodliwości dla środowiska, bądź pogorszenia jego stanu. Status strony postepowania w tej mierze nadał mam Sejm RP. Chcemy. żeby Polska była krajem, w którym żyje się ekologicznie, demokratycznie i pokojowo. W naszym manifeście ideowym można przeczytać m. in.: Jesteśmy za systemem gospodarczym zorientowanym na potrzeby żyjących dzisiaj ludzi oraz przyszłych pokoleń, na zachowanie przyrody, dziedzictwa kulturowego człowieka, na oszczędność bogactw naturalnych. Przy podejmowaniu decyzji gospodarczych muszą być uwzględnione koszty społeczne i ekologiczne. Musi liczyć się jakość życia, a nie wielkość produkcji. Przemysł powinien ulec restrukturyzacji. W szczególności musimy dążyć do zmiany dominującego u nas jeszcze nakazowego modelu gospodarki opartego na prymacie katastrofalnego dla środowiska człowieka przemysłu ciężkiego. I dalej: Wszelkie oszczędności na ochronie środowiska są zawsze przeciwko istotom żywym. Ekonomia musi być ekologiczna. W rozwiązaniach ekonomicznych nie można pomijać problemów zdrowia fizycznego, psychicznego, godnych warunków egzystencji Zieloni RP opowiadają się za równymi prawami dla wszystkich, za demokracją opartą na pluralizmie i wolności światopoglądowej, a więc także wychowaniem dzieci i młodzieży w różnych systemach wartości. Dążymy do 2 wykorzenienia wzorców przemocy bezpośredniej i strukturalnej, a nawet zniszczenia wszystkich rodzajów broni zgromadzonych w nadmiarze na naszej planecie. Opowiadamy się za zawodową armią i kompetentną policją. Jesteśmy obecni w 19 większych aglomeracjach, a więc także w Warszawie, Szczecinie, Białymstoku, Poznaniu, Radomiu, Katowicach i Kielcach a za rok, najwyżej dwa zaistniejemy w całej Polsce. Niebawem parlament uchwali ustawę, która będzie miała 54 akty wykonawcze, dopasowującą polską ekologię do wymogów Unii Europejskiej. Wtedy tym bardziej nasza organizacja nabierze znaczenia. inż. Jerzy Arent Problem ochrony polskich patentów Jestem magistrem inżynierem, absolwentem Politechniki Wrocławskiej z 1970 roku. Młodzież polska, a tym bardziej studenci polscy od wielu lat potrafią władzy pokazać, że stoją na straży podstawowych praw. Tak było w okresie zaborów, w latach okupacji niemieckiej, jak również w latach PRL. Ja sam przeżyłem osobiście strajk w 1968 roku w obronie wolności sztuki i przeciw cenzurze. W latach następnych ogólna sytuacja państwa z fikcyjną, oderwaną od rzeczywistości gospodarką i Polaków wywołała protesty stoczniowców ma Wybrzeżu i w końcu całe społeczeństwo wystąpiło w 1980 roku, co doprowadziło do upadku PRL i powstanie III RP. Od samego początku różnej maści ekonomiści twierdzili, że w Polsce jest brak pieniędzy, co wymaga wpuszczania w obieg ogromnych pieniędzy dla tzw. smarowania gospodarki. Podobne mechanizmy stosowane były w Europie najpierw w ramach EWG potem UE. W latach 70 tych EWG finansowała likwidację w swoich krajach hutnictwa teraz spotkać można huty ulokowane w odległości kilku kilometrów od swojej

poprzedniej lokalizacji, ale za granicą, w sąsiednim państwie. W UE wszystkie inwestycje z udziałem wspólnych funduszy unijnych zawierają w sobie pieniądze smarujące patrz sprawa budowy autostrad w Polsce. Myślę, że społecznie do zaakceptowania jest taki proceder gdy prowadzi do pozytywnych przeobrażeń danej dziedziny czy obszaru. Jednak chcę się tutaj zająć procederem rozpoczętym bądź przy przystępowaniu Polski do UE w 2004 roku lub przy pierwszych funduszach unijnych ( słynne Yes!Yes!Yes! premiera Marcinkiewicza ) albo przy otwieraniu rynków krajów Europy zachodniej dla pracowników z Polski. Chodzi o umowę z UE na mocy której do roku 2025 polskie innowacje o znaczeniu gospodarczym mają być kierowane do wdrożenia na terenie starej unii, a nie w Polsce. Dysponuję dokumentem rządowym, który przestawia sposób finansowania tej umowy, na mocy którego strona polska może z inwestycji kolejowej wdrażającej anachroniczny ( z roku 1965) system konsorcjum ERMTS ok. 1 mld zł rocznie. W tym przypadku nie ma żadnej pozytywnej zmiany w obrębie kolei, gdyż konserwuje się stan z lat 60 tych ub. wieku. Jednak to co dzieje się w wyniku tej umowy z innymi dziedzinami wymaga omówienia. Ten 1 mld zł trafia do ludzi najzamożniejszych w Polsce czyli do właścicieli banków, zrzeszeń biznesu czyli do wszystkich, którzy mogliby wspomóc polskich innowatorów finansowo. Trafia też do innych grup dla uszczelnienia całego procederu. Chodzi tutaj o media, uczelnie, polityków, prokuratorów i sędziów. W wyniku działania tej umowy do mediów wróciła cenzura nastawiona na blokowanie informacji o innowacjach. W wyniku takiego działania tej umowy, gdy innowator na własny koszt doprowadzi do patentu na swój pomysł zjawia się u niego handlarz patentami, który szuka za granicą sponsorów, którzy wdrażają daną 3 innowację i dalej patentują pod swoim nazwiskiem. Dla studentów wszystkich kierunków studiów oznacza to trudności ze znalezieniem w Polsce ciekawej pracy po studiach i generalnie prowadzi do obniżania płacy w Polsce, gdyż gdy nawet w wyniku innowacji polskiej zagraniczny przedsiębiorca przyjedzie z nią do Polski, zaproponuje najniższe możliwe płace swoim polskim pracownikom. Ponieważ zrzeszenia biznesu za poważne pieniądze, które trzeba jakość przeprać zdobyły przewagę w rozmowach tzw. trójstronnych. Gdy doda się do tego fakt, że prawdopodobnie szefowie związków zawodowych też chyba partycypują w procederze, nic dziwnego, że wskaźniki wzrostu płac są bliskie zeru, co wpływa na zatrzymaniu emerytur na stałym poziomie mimo wzrostu kosztów życia. Spotkałem się ostatnio z handlarzem patentów, Polakiem mieszkającym w Szwajcarii zainteresowanym moim patentem na system bezpieczeństwa i sterowania pociągiem ulokowanym tylko w lokomotywie. Powiedział on mi, że aktualnie Polska jest liderem jeżeli chodzi o innowacje w gospodarce. Właśnie ostatnio sprzedał patent na aparat ratujący życie jednej z wrocławskich uczelni, gdyż w Polsce nikt tym się nie interesował. Takich patentów pojawia się u nas na tyle dużo, że wśród handlarzy patentami Polska jest teraz najmodniejsza. Powiedzmy sobie raz szczerze, twórcy innowacji zajmują się w swojej większości sferami gospodarki polskiej o największym dystansie rozwoju w stosunku do średniej światowej. Czy w prasie, czy w tygodnikach można o tych patentach poczytać? Nie! Oczywiście twórcy otrzymają jakieś pieniądze, ale produkcja i rozwój ich pomysłów i zyski będą udziałem ich nowych właścicieli gdzieś daleko od Polski. Wracając do polskiego kolejnictwa, to według słów jednego z polskich przewoźników kolejowych pociągi towarowe osiągają średnio poniżej 25 km/h prędkości, czyli z jednego krańca Polski na drugi wymaga kilku dni. Przy

zwiększających się prędkościach pociągów osobowych pociągi towarowe jadą od bocznicy do bocznicy, gdyż zaprzestano mimo gigantycznych funduszy unijnych budowy drugich torów lub mijanek. Mój przewoźnik wszystkie swoje lokomotywy wypożycza za granicą. Mój rzecznik patentowy, inżynier kolejnictwa z 40 letnią praktyką stwierdził, że według jego informacji europejski urząd patentowy nigdy na zatwierdził patentu aplikowanego z Polski, natomiast to samo rozwiązanie, ale z Niemiec czy Francji było patentowane od ręki. Czy organizacje studenckie mogą na to patrzeć spokojnie? Rok 2025 może nie być końcem działania umowy, gdyż do zbierania z inwestycji funduszy na ten cel w ramach tej umowy trzeba było stworzyć system mafijny, który nie podlega tego rodzaju cezurom. mgr inż. Wojciech Szprynger Europejski System Zarzadzania Ruchem Kolejowym Europejski system zarzadzania ruchem kolejowym - (ERTMS) European Railway Traffic Management System stanowi jedno z kluczowych przedsięwzięć, których celem jest zapewnienie jak największej interoperacyjności transportu, szczególnie kolei w Europie. Interoperacyjność oznacza zdolność systemu kolei do bezpiecznego i niezakłóconego ruchu pociągów. W praktyce oznacza to, że interoperacyjny tabor może poruszać się po interoperacyjnej infrastrukturze kolejowej i przemieszczać pomiędzy sieciami kolejowymi poszczególnych państw (właścicieli infrastruktury) bez konieczności zatrzymywania się na granicach i wymiany lokomotyw oraz maszynistów, a także bez potrzeby wykonywania przez maszynistów jakichkolwiek czynności specyficznych dla danej infrastruktury. 4 Zagadnienie interoperacyjności dotyczy zarówno linii nowobudowanych jak i modernizowanych, włączonych w europejski system kolejowy. Unia europejska dąży do utworzenia jednolitego, europejskiego Systemu kolejowego, w którym właściciele interoperacyjnej infrastruktury kolejowej dopuszczać będą do ruchu interoperacyjny tabor przewoźników, realizujących przewozy osób i towarów. Zakłada się, że dzięki takiej polityce transportowej interoperacyjne koleje europejskie zdołają osiągnąć do 2020 roku następujące cele: 10 udziału w rynku przewozów pasażerskich UE, co oznacza podwojenie liczonych w pasażerokilometrach przewozów w ciągu niespełna 20 lat, 15 udziału w rynku przewozów towarowych UE, co oznacza potrojenie liczonych w tonokilometrach przewozów w ciągu niespełna 20 lat, trzykrotne zwiększenie efektywności, wyeliminowanie katastrof w kolejowym europejskim ruchu interoperacyjnym, podniesienie o 50 efektywności wykorzystania energii, zmniejszenie o 50 emisji substancji szkodliwych oraz zwiększenie wydajności sieci kolejowej dla umożliwienia realizacji planowanych przewozów kolejowych. Europejski System Zarządzania Ruchem Kolejowym (ERTMS) obejmuje zunifikowaną europejską radiołączność pociągową GSM-R (Global System for Communications Railway) i zunifikowany europejski system bezpiecznej kontroli jazdy pociągu ETCS (European Train Control System). Oba systemy są istotnymi składnikami europejskiej polityki likwidacji barier w transporcie, zarówno w wymiarze barier technicznych na sieciach kolejowych wewnątrz granic UE jak i w zakresie budowania wspólnego rynku produktów i usług na rzecz kolei. System GSM-R to cyfrowa łączność radiowa przeznaczona zarówno do zapewnienia łączności głosowej (głównie między dyspozytorami ruchu i maszynistami) jak i do zapewnienia cyfrowej transmisji danych (niezbędnych

do funkcjonowania różnych systemów informatycznych obsługujących przewozy kolejowe). System ETCS zapewnia wysoki poziom bezpieczeństwa, poprzez przekazywanie do kabiny maszynisty informacji z urządzeń instalowanych na liniach kolejowych. Oba systemy przygotowane są do realizowania swoich funkcji dla prędkości jazdy od konwencjonalnych do przekraczających 400 km/h. Wdrożenie ETCS i GSM-R to przede wszystkim podążanie za rozwojem transportu kolejowego, utrzymywanie jego wysokiego bezpieczeństwa oraz podnoszenie jego wydajności i jakości usług dla klientów, to zdecydowany krok w kierunku zmiany jakościowej systemu kolejowego w Polsce. inż. Jerzy Arent Łódzkie lotnisko półroczny okres bezkrólewia Od chwili rezygnacji z funkcji prezesa łódzkiego portu lotniczego p. Michała Marca, od listopada 2015 r. do kwietnia br, to półroczny okres kiedy, pomimo zgłaszania się kandydatów, nie było możliwości wybrania nowego prezesa. Jak ogólnie wiadomo, przyczyną takiego stanu prawnego jest konflikt na linii prezydent Łodzi - marszałek województwa łódzkiego. Ciężar finansowania Portu Lotniczego im. Władysława Reymonta głównie ponosi miasto. Prezydent Hanna Zdanowska chciałaby, żeby część kosztów pokrywał również samorząd województwa, jednak Marszałek Witold Stępień nie chce przejąć udziałów w łódzkim lotnisku. Nieoficjalnie, właśnie z tego powodu Prezydent Łodzi chciała pozbyć się W. Stępnia z funkcji marszałka, jednak zabrakło jej głosów w Platformie Obywatelskiej, ponieważ nie zyskała poparcia byłego szefa regionu łódzkiego - Andrzeja B, obecnie z zarzutami prokuratorskimi. Rozwój łódzkiego portu lotniczego jest widoczny i zależy od operatywności i środków finansowych na poszukiwanie nowych przewoźników i otwieranie nowych połączeń. Aktualnie na łódzkim lotnisku są realizowane stałe loty do Monachium, Amsterdamu, Dublina, East Midlands i Paryża. Mamy nadzieję, że otwarcie nowych połączeń do Pragi, Wilna oraz Kijowa wkrótce stanie się faktem. Nowy Prezes Zarządu Portu Lotniczego Łódź im. Władysława Reymonta - Tomasz Szymczak, powołany na to stanowisko w kwietniu br., z tytułu posiadanych kwalifikacji i doświadczenia w zarządzaniu w branży lotniczej (m.in. Międzynarodowy Port Lotniczy Kraków Balice i Welcome Airport Services LTD), zapewne podoła oczekiwaniom łódzkiego społeczeństwa inż. Jerzy Arent Termiczna utylizacja zużytych tłuszczy posmażalniczych Możliwości termicznej utylizacji przepracowanych olei i tłuszczów używanych w procesach przetwórstwa spożywczego 1. Wstęp Najczęściej używanymi tłuszczami w przemyśle gastronomicznym są tłuszcze zwierzęce i oleje roślinne. Z tłuszczy roślinnych najczęściej używany jest olej rzepakowy, a z tłuszczy zwierzęcych smalec wieprzowy. Zużyty w procesach smażalniczych olej roślinny lub smalec staje się odpadem, który z racji swego naturalnego pochodzenia jest biomasą, którą można wykorzystać jako paliwo energetyczne zaliczane do odnawialnych źródeł energii (OZE). Termiczne przetworzenie w kotłach energetycznych, przepracowanych w gastronomii tłuszczy spożywczych, skutkuje więc wytworzeniem zielonej 5

energii elektrycznej, cieplnej lub chłodu z OZE [1-2]. Wykorzystanie energii chemicznej zawartej w przepracowanych tłuszczach i olejach spożywczych w kotłach energetycznych wymaga zastosowania specjalnych technologii spalania oraz specjalnie do tego celu przystosowanych konstrukcji palnikowych, przy pomocy których, możliwe jest całkowite i zupełne oraz ekologiczne spalenie utylizowanych substancji olejowych.[3]. Przyjęcie właściwej technologii spalania utylizowanych olei oraz optymalne skonstruowanie układu palnik-komora spalania wymaga znajomości podstawowych właściwości fizykochemicznych zarówno olei surowych jak i przepracowanych oraz ich mieszanin.[4-7]. Wykonane oznaczenia podstawowych własności fizykochemicznych stanowią bazę danych dla wykonania obliczeń cieplnych, aerodynamicznych i konstrukcyjnych instalacji. 2. Wyniki badań oznaczeń własności fizykochemicznych i własności użytkowych Badania przeprowadzono dla prób tłuszczu wieprzowego surowego, tłuszczu przepracowanego oraz dla oleju rzepakowego surowego i przepracowanego. Oznaczenia podstawowych wielkości analizy technicznej, elementarnej, właściwości użytkowych przeprowadzono zgodnie z Polskimi Normami Paliwowymi. Wyniki oznaczeń własności fizykochemicznych tłuszczu zwierzęcego (wieprzowego) surowego i przepracowanego przedstawione są w tabeli nr 1, a tłuszczu roślinnego (oleju rzepakowego) w tabeli nr 2. Tłuszcze surowe charakteryzują się mniejszą zawartością wilgoci (W) i popiołu (A) niż tłuszcze przepracowane. Charakteryzują się większym ciepłem spalania (Q r s), większą wartością opałową (Q r i) oraz większą zawartością części lotnych (V r ) i mniejszą zawartością stałej pozostałości po spopielaniu (K r ). Wartość 6 opałowa (Q r i) badanych olei jest zbliżona do wartości opałowej oleju opałowego. W przypadku olei i tłuszczy przepracowanych obniża się wartość opałowa na skutek wzrostu substancji balastowych popiołu i wilgoci oraz niewielkiego obniżenia zawartości pierwiastka C i H w olejowej substancji przepracowanej. Obniżenie zawartości węgla i wodoru w olejach przepracowanych występuje również z powodu częściowego utleniania substancji organicznej w trakcie przebiegu termicznych procesów smażalniczych, w trakcie których występuje również wyjście najbardziej lotnych substancji gazowych. Stwierdzone zauważalne ubytki w zawartości części lotnych (V r ) i w wodorze (H r ) świadczą o częściowym wydzieleniu się substancji gazowych w trakcie procesów smażalniczych. Zarówno tłuszcz wieprzowy jak i olej rzepakowy nie są substancjami stwarzającymi zagrożenie pożarowe czy wybuchowe. Temperatura zapłonu substancji surowych jest wysoka, rzędu 240-260 o C, a substancji przepracowanych wyższa o kilka stopni. Dla technologii spalania paliw ciekłych, a szczególnie dla konstrukcji palników olejowych najistotniejszym parametrem jest lepkość kinematyczna oleju, która jest ściśle uzależniona od temperatury substancji i jego własności fizykochemicznych. Wykonane oznaczenia lepkości kinematycznej substancji surowych wykazały wysoką lepkość kinematyczną w temperaturze 20 o C. Aby uzyskać wysoką płynność tłuszczu zwierzęcego oraz oleju rzepakowego należy je podgrzać do wyższej temperatury. Dla tłuszczu wieprzowego wystarczającą temperaturą zapewniającą pożądaną lepkość jest temperatura 60 o C, a dla oleju rzepakowego temperatura wyższa od 40 o C. Zarówno tłuszcz wieprzowy jak i olej rzepakowy przepracowany charakteryzuje się w tym samym zakresie temperatur nieco wyższą płynnością niż oleje surowe. Lepkość kinematyczna paliwa ciekłego poniżej 30mm 2 /s (cts) zapewnia wystarczającą płynność dla uzyskania

pożądanego rozpylenia oleju przy użyciu technologii z gazowym rozpylaniem.[4-7]. Własności fizykochemiczne tłuszczu zwierzęcego surowego i przepracowanego w procesach gastronomicznych (smażalniczych) przedstawione zostały w tabeli nr 1. Podobne własności surowego oleju roślinnego i oleju przepracowanego zostały przedstawione w tabeli nr 2. W tabelach przedstawiono wyniki analizy technicznej i elementarnej, charakterystyczne temperatury fizyczne oraz lepkość kinematyczną w zależności od temperatury cieczy. Tabela nr 2 Oleje roślinne. Własności fizykochemiczne. L.p. Rodzaj oznaczenia Symbol Jednostka 1 Zawartość wilgoci 2 3 4 Zawartość popiołu - stan suchy Zawartość części lotnych -stan bezw. i bezp. Pozostałość po spopieleniu - stan bezw. i bezp. 5 Ciepło spalania 6 Wartość opałowa W A r A d V r V daf K r K daf Q s r Q i r Tłuszcz surowy Tłuszcz przepracowany 0,70 1,06 0,018 0,019 97,45 98,16 1,83 1,84 0,36 0,37 96,46 97,85 2,12 2,15 kj/kg 39858 39086 kj/kg 37532 36286 Skład elementarny Tabela nr 1 Tłuszcz zwierzęcy. Własności fizykochemiczne. Węgiel C r C daf 73,94 74,60 74,78 75,86 L.p. Rodzaj oznaczenia Symbol Jednostka 1 Zawartość wilgoci 2 3 4 Zawartość popiołu - stan suchy Zawartość części lotnych -stan bezw. i bezp. Pozostałość po spopieleniu - stan bezw. i bezp. 5 Ciepło spalania 6 Wartość opałowa 7 Węgiel Wodór Azot W A r A d V r V daf K r K daf Q s r Q i r Tłuszcz surowy Tłuszcz przepracowany 0,56 0,93 0,84 0,93 98,44 99,84 0,16 0,16 1,24 1,25 97,51 99,67 0,32 0,33 kj/kg 40,958 40,584 kj/kg 38,316 37,550 Skład elementarny C r C daf H r H daf N r N daf 75,26 76,48 12,04 12,21 0,80 0,81 75,01 76,67 11,67 11,93 0,85 0,87 7 8 9 10 11 12 Wodór Azot Siarka Tlen Gęstość - w temp. 20 o C - w temp. 40 o C Temperatura topnienia Temperatura płynięcia Temperatura zapłonu Lepkość kinematyczna - temp. 20 o C - temp. 40 o C - temp. 60 o C - temp 80 o C - temp 100 o C -temp. 120 o C H r H daf N r N daf S r S daf O r O daf d d 11,72 11,80 0,01 0,01 0,43 0,44 13,04 13,15 g/cm 3 0,9120 g/cm 3 0,8996 10,25 10,40 0,03 0,03 0,58 0,59 12,93 13,12 0,9206 0,9087 t t o C -4-8 t p o C +16 +14 t zap o C 262 267 92,36 39,80 18,45 11,63 8,09 7,58 88,65 35,27 16,18 9,32 7,12 6,98 8 9 10 11 12 Siarka Tlen Gęstość - w temp. 20 o C - w temp. 40 o C Temperatura topnienia Temperatura płynięcia Temperatura zapłonu Lepkość kinematyczna - temp. 20 o C - temp. 40 o C - temp. 60 o C - temp 80 o C - temp 100 o C -temp. 120 o C S r S daf O r O daf d d 0,05 0,05 10,45 10,45 g/cm 3 0,9157 g/cm 3 0,9070 0,04 0,04 10,32 10,55 0,9237 0,9086 t t o C 31,6 28,4 t p o C 23,8 18,6 t zap o C 243 258 98,45 46,33 23,32 13,82 10,48 8,92 93,67 41,65 20,46 12,34 9,27 8,42 3. Mieszanina tłuszczy i olei Przepracowany tłuszcz zwierzęcy lub olej roślinny zbierany w poszczególnych zakładach gastronomicznych lub przetwórstwa spożywczego dostarczany jest do zlewni, gdzie podlega procesowi mieszania. Stwierdzono, że w temperaturze pokojowej przepracowane tłuszcze zwierzęce jak i oleje roślinne mieszają się z sobą w każdej proporcji. Podgrzanie do temperatury 30-40 o C znacznie skraca czas uzyskania jednorodnej mieszaniny. Przeprowadzone badania miały na celu ocenę mieszalności i 7

stabilności mieszanek pochodzących ze znanych rodzajów tłuszczy i olei oraz ze składników nieznanego pochodzenia, przypadkowo dostarczonych do zlewni. W trakcie badań stwierdzono, że wszystkie mieszanki przepracowanego tłuszczu wieprzowego i oleju rzepakowego po 2-ch tygodniach przechowywania w temperaturze otoczenia (około 20 o C) były klarowne, jednorodne, nie wykazywały oznak zmętnienia ani rozwarstwiania się. Podobne oznaki stwierdzono dla mieszanek przepracowanych olei i tłuszczy niewiadomego pochodzenia. Można więc z całą pewnością stwierdzić, że mieszanie przepracowanych tłuszczy zwierzęcych i olei roślinnych dowolnego pochodzenia nie powinno powodować problemów technicznych związanych z mieszalnością, jednorodnością i stabilnością powstałych mieszanin. Stała pozostałość powstała w olejach i tłuszczach w trakcie termicznych procesów technologicznych, opada i osadza się na spodzie zbiornika w postaci mulistej zawiesiny. W związku z czym pobór powstałej mieszaniny olejowej w celu podania jej do palnika musi odbywać się w pewnej odległości od dna zbiornika, a zbiornik okresowo musi być czyszczony z osiadłego mułu, który powinien być poddany procesowi termicznej utylizacji przy pomocy innej technologii niż technologia palnikowa. 4. Ocena przydatności mieszanin przepracowanych tłuszczy zwierzęcych i olei roślinnych do celów energetycznych Analiza dotycząca składu chemicznego oraz własności fizykochemicznych przepracowanych tłuszczy zwierzęcych i olei roślinnych nie świadczy o zagrożeniu ekologicznym przy spalaniu powstałych mieszanin ciekłych w kotłach energetycznych. Wartość opałowa zarówno tłuszczy zwierzęcych jak i olei roślinnych jest podobna, a nawet nieco przewyższa wartość opałową oleju Nr 3 mazutu. W porównaniu z mazutem tłuszcz zwierzęcy i olej roślinny nie zawiera znacznych ilości 8 siarki i azotu, co powoduje że w spalinach nie ma tlenków siarki (SO x ) i paliwowych tlenków azotu (NO x ). W tłuszczach zwierzęcych siarka i azot występują w ilościach śladowych co świadczy o ich biologicznym związaniu z substancją organiczną tkanki zwierzęcej lub roślinnej. Zawartość wilgoci (W r ) i popiołu (A r ) jest porównywalna z zawartością wody i osadu w oleju opałowym. Analiza chemiczna przepracowanych tłuszczy zwierzęcych i olei roślinnych nie wykazuje innych pierwiastków lub związków chemicznych które podczas spalania mogłyby generować substancję szkodliwe do otoczenia i substancje korodujące powierzchnię ogrzewalne kotła. Emisja substancji szkodliwych do atmosfery w postaci tlenku węgla (CO), sadzy (C), węgla organicznego (C org.), wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) przy realizacji procesu całkowitego i zupełnego spalania, będzie znikoma znacznie poniżej dopuszczalnych norm, a zawartość dioksyn i furanów w spalinach opuszczających kocioł będzie zerowa. W spalinach opuszczających kocioł będzie znajdował się jedynie tlen (O 2 ), dwutlenek węgla (CO 2 ), para wodna (H 2 O), azot cząsteczkowy (N 2 ) oraz składowe ilości dwutlenku siarki (SO 2 ) i tlenki azotu (NO x ) w ilościach mniejszych od 150 mg/m 3. Na podstawie przeprowadzonych analiz można stwierdzić, że mieszanina przepracowanych tłuszczy zwierzęcych i olei roślinnych może być wykorzystana do spalania w komorach kotłów energetycznych jako paliwo, bez obaw stworzenia jakiegokolwiek zagrożenia ekologicznego i zagrożenia żywotności powierzchni ogrzewalnych kotłów i urządzeń wyciągowych spalin z kotła. 5. Technologia rozpylania mieszanek przepracowanych tłuszczy i olei Podstawowymi cechami właściwej głowicy palnika jest: pewny zapłon wypływającej mieszaniny paliwowej, utworzenia stabilnego frontu płomienia w

szerokim zakresie zmian wydajności palnika oraz niska emisja substancji (toksycznych) zanieczyszczających środowisko. Warunkiem zapłonu jest powstanie gazowej mieszanki palnej i usytuowanie źródła zapłonowego w przestrzeni gdzie stężenie gazów palnych w mieszance z powietrzem znajduje się w obszarze pomiędzy górną a dolną stężeniową granicą zapłonu. Przy samym wylocie z dyszy stężenie par i gazów węglowodorowych jest bardzo małe i nie przekracza dolnej stężeniowej granicy zapłonu. Powstała mieszanka gazowa jest zbyt uboga aby nastąpił zapłon. W miarę oddalania się od dyszy palnika ilość powstałych węglowodorów lekkich rośnie, a więc rozszerzają się stężeniowe granice zapłonu. Nagrzew, rozkład termiczny i utlenianie pierwotnie powstałych, bezpośrednio na wylocie z dyszy palnika węglowodorów ciężkich w zależności od składu chemicznego środowiska gazowego może przebiegać według niżej przedstawionych schematów. 1) Nagrzew i rozkład termiczny węglowodorów bez obecności tlenu przebiega: 2) Rozkład termiczny węglowodorów w obecności tlenu przebiega: Utlenianie węglowodorów do momentu zapłonu może przebiegać wg schematu: W fazie początkowej powstają nadtlenki, alkohole i aldehydy, które ulegają rozszczepieniu lub dalszemu utlenieniu do formaldehydu wg reakcji: Formaldehyd w zależności od ilości tlenu może ulec następującym reakcją: przy nieobecności tlenu ulega rozpadowi: przy małej ilości tlenu: przy nadmiarze tlenu: Termiczny rozkład pierwotnie powstałych na wylocie z dyszy węglowodorów ciężkich (C m H n ), generalnie może przebiegać według dwóch schematów chemicznych, w zależności od faktu czy w strefie pomiędzy dyszą palnika a frontem płomienia (rys. 1) znajduje się tlen, czy nie Rys. 1. Żagiew płomienia olejowego K1 kanał powietrza pierwotnego, K2 kanał powietrza wtórnego, 1 strefa węglowodorów ciężkich, par i kropel paliwa, 2 strefa wstępnego utleniania węglowodorów ciężkich, 3 strefa mieszania węglowodorów ciężkich z tlenem, 4 czoło frontu płomienia, 5 boczna strefa czoła płomienia, 6 boczna strefa utleniania węglowodorów lekkich, 7 boczna strefa mieszania tlenu z węglowodorami lekkimi, 8 strefa przedpłomienna, 9 strefa popłomienna. Brak tlenu w strefie płomienia, prowadzi zawsze do termicznego rozkładu węglowodorów (C m H n ) w wyniku którego powstaje węgiel pierwiastkowy (C) i wodór cząsteczkowy (H 2 ). W tym przypadku przebiega proces krakingu w wyniku którego powstaje nagar i sadza, które w dalszej strefie płomienia są bardzo trudne do spalenia, płomień wówczas dymi. Natomiast rozkład termicznych węglowodorów ciężkich (C m H n ) w obecności tlenu przebiega przy ich częściowym utlenianiu i powstaniu 9

niskocząsteczkowych węglowodorów (nadtlenki alkoholi i aldehydy) i tlenki węgla (CO). Wstępna faza utleniania węglowodorów lekkich do momentu zapłonu jest uzależniona od zawartości tlenu. Przy nieobecności tlenu następuje rozpad cząsteczki formaldehydu do palnych cząsteczek CO i H 2, przy małej ilości tlenu do powstania palnej cząsteczki CO i cząsteczki pary wodnej (H 2 O), a przy dużym nadmiarze tlenu do powstania końcowych produktów spalania w postaci cząsteczek CO 2 i H 2 O. Szybkość powstania gazu węglowodorowego na wylocie z dyszy palnika jest uwarunkowana stopniem rozpylenia podawanego do palnika paliwa ciekłego. Im średnice kropel paliwa na wylocie są mniejsze, tym szybkość powstania gazu węglowodorowego jest większa. Rozkład średnic kropel musi być taki, aby zdążyły odparować w przestrzeni pomiędzy dyszą palnika a frontem płomienia. Średnica kropel powinna być zawarta w przedziale 5-10μm. Gwarantuje to całkowite odparowanie kropel, stabilny zapłon i spalanie oraz brak separacji nieodparowanych kropel z żagwi płomienia. Wielkość kropel na wyjściu z dyszy palnika zależy generalnie od lepkości kinematycznej oleju oraz od ciśnienia panującego w dyszy. Osiągnięcie zadawalającego rozpylenia przy pomocy powszechnie stosowanych palników ciśnieniowych dla przepracowanego tłuszczu o lepkości kinematycznej 7-8 cts jest praktycznie możliwe przy ciśnieniach 45-50 bar, co stwarza duże problemy eksploatacyjne. Rozwiązaniem problemu jest zastosowanie technologii rozpylania przepracowanych tłuszczy przy pomocy czynnika gazowego jakim jest sprężone powietrze lub para wodna o ciśnieniu 5-6 bar. Ciśnienie podawanego tłuszczu będzie w zakresie 2-3 bar. Przy tej konfiguracji parametrów mediów oraz przy zastosowaniu konstrukcji dyszy 10 palnika przedstawionego na rys.(2) możliwe jest osiągnięcie stopnia rozpylenia przepracowanego tłuszczu na poziomie kropel o średnicy 2-3μm. Rys. 2. Dysza palnika gazodynamicznego do spalania przepracowanych tłuszczy: 1 para wodna, 2 przepracowany tłuszcz Rezultat taki zostaje osiągnięty poprzez uzyskanie wstępnego rozdrobnienia jednolitej strugi paliwa na oddzielne krople wewnątrz dysz palnika co przedstawia schemat na rys. (3). Rys. 3. Struktura przepływających mediów przez dyszę palnika: 1 para wodna, 2 tłuszcz

Wypływająca z dyszy palnika mieszanina paliwowa ma strukturę fizyczną przedstawioną na schemacie rys. (4). Rys. 4. Struktura powstałej wewnątrz palnika gazodynamicznego mieszaniny tłuszczowo olejowej. 1 para wodna, 2 film wodny, 3 tłuszcz + olej Struktura ta zapewnia powstanie już w dyszy wylotowej palnika mieszaniny par i gazów węglowodorowych oraz kropelek paliwa o rozmiarach kilku mikronów, które ulegają natychmiastowemu odparowaniu. Powyższa technologia rozpylania i przejścia paliwa ciekłego w gaz węglowodorowy umożliwia przemianę ciekłej fazy przepracowanego tłuszczu w gaz węglowodorowy przy temperaturze podgrzewu tłuszczu do wartości 60-70 o C i ciśnieniu rzędu 2-3 bar. Powyższy proces rozpylania paliw ciekłych o lepkości kinematycznej znacznie większej od lekkich olei opałowych, zrealizowany został w gazodynamicznych palnikach dwuczynnikowych z wewnętrznym mieszaniem typu K.[4-6]. W palnikach gazodynamicznych następnym czynnikiem który decyduje o jakości spalania jest powietrze, jego ilość oraz miejsce wprowadzenia w konfiguracje żagwi płomienia. Obecność powietrza w pierwszej strefie bezpośrednio na wylocie z dyszy palnika zapewnia spalanie bez wydzielania się cząstek sadzy, a właściwe wymieszanie z powstałymi gazami węglowodorowymi wewnątrz bryły płomienia zapewnia zupełne spalanie. 11 6. Powietrze do spalania Konfiguracja żagwi płomienia w palniku gazodynamicznym z wewnętrznym mieszaniem ma charakter rozczłonkowany typu palnika kuchenki gazowej. Charakterystyką płomienia składającego się z szeregu oddzielnych warkoczy jest rozbicie jednolitej bryły płomienia na kilka oddzielnych żagwi umieszczonych na obwodzie głowicy palnika. Taka struktura płomienia umożliwia dużo łatwiejsze i dokładniejsze wymieszanie paliwa z tlenem i utworzenie mieszanki palnej, która umożliwia powstanie struktury płomienia zapewniającego zupełne spalanie bez wydzielania się sadzy, WWA i CO. Front płomienia na poszczególnych żagwiach powstaje w przestrzeni geometrycznej, gdzie tworzy się mieszanka palna bliska stechiometrycznej. W strefie płomiennej żagwi następuje zrównoważenie normalnej prędkości spalania mieszaniny gazowej (Un) z szybkością tworzenia się tej mieszaniny, a więc z szybkością doprowadzenia par i gazów węglowodorowych i szybkością dyfuzji tlenu do strefy reakcji. Powstały układ aerodynamiczny umożliwia powstanie obwodowych wirów recyrkulacyjnych pomiędzy poszczególnymi żagwiami na głowicy oraz powstanie wiru centralnego w osi głowicy również pomiędzy poszczególnymi warkoczami. Powstała struktura aerodynamiczna żagwi płomienia tworzy gazowy układ przepływowy z wytworzeniem stref podciśnienia na obwodzie płomienia pomiędzy warkoczami żagwi oraz podciśnienia w centralnej części płomienia w jego osi. Powstałe strefy podciśnienia powodują zasysanie powietrza z otoczenia kotła poprzez skrzynię palnikową oraz z wnętrza komory kotła. Powstałe wiry recyrkulacyjne tworzą swego rodzaju układ pomp zasysających powietrze do strefy spalania. Struktura aerodynamiczna żagwi płomienia została określona na podstawie badań modelowych i została potwierdzona doświadczalnie w oparciu o pomiary rozkładu ciśnienia w żagwi

płomienia palnika o wydajności nominalnej oleju B n = 400, 600, 800 i 1000kg/h. Przykładowy schemat żagwi płomienia palnika o wydajności 1000kg/h przedstawiony jest na rys.5. Płomień składa się z 6-ciu oddzielnych żagwi utworzonych równomiernie na pobocznicy głowicy palnika. RATUJMY ŚWIAT Rys. 7. Rozkład ciśnień wzdłuż osi palnika. Rys. 5. Struktura geometryczna żagwi płomienia palnika o wydajności 1000kg/h Określony rozkład ciśnień pomiędzy warkoczami dwóch żagwi w odległości x=500mm od osi palnika przedstawiony jest na wykresie rys.6. Z wykresu na (rys.7) widać, że w skrzyni palnikowej bezpośrednio za głowicą palnika powstaje podciśnienie rzędu 28 Pa, które powoduje zasysanie powietrza z otoczenia kotła do żagwi płomienia. Przeprowadzone badania wykazały, że aerodynamika żagwi płomienia w palnikach gazodynamicznych z wewnętrznym mieszaniem w pełni zabezpiecza w samoistny sposób dopływ powietrze do spalania. Warunek ten jest spełniony wówczas gdy komora spalania jest nieszczelna i skrzynia palnikowa posiada żaluzje do zasysania powietrza z zewnątrz kotła. Struktura żagwi płomienia przepracowanego tłuszczu spalanego w palniku gazodynamicznym o wydajności 1000 kg/h przedstawiona została na (rys.8). Żagiew płomienia została utworzona w otwartej przestrzeni. Rys. 6. Rozkład ciśnień pomiędzy warkoczami dwóch żagwi w odległości x=500mm od osi palnika. Z wykresu widać, że wytworzone podciśnienie na obwodzie żagwi płomienia pomiędzy warkoczami umożliwia zasysanie powietrza z otoczenia. Rys. 8. Struktura żagwi płomienia palnika tłuszczu smażalniczego o wydajności 1000kg/h.. 12

Przeprowadzone badania wykazały że temperatura i aerodynamika otoczenia nie wywierają praktycznie żadnego wpływu na proces zapłonu, stabilności i sprawności spalania tłuszczu smażalniczego w palnikach gazodynamicznych typu K. Na poniższym zdjęciu dobrze widoczna jest rozczłonkowana struktura żagwi płomienia, dodatkowo rozczłonkowana przez podmuchy powietrza. 7. Pewność zapłonu Pewność zapłonu (Pz) została określona jako procentowa ilość skutecznych uruchomień palnika w stosunku do ilości przeprowadzonych prób. Proces zapłonu tłuszczu przeprowadzono przy optymalnych parametrach pracy palnika, w zakresie ciśnień i temperatur tłuszczu oraz czynnika rozpylającego jakim jest para wodna. Pewność zapłonu przepracowanego oleju przy pomocy źródła zapłonowego jakim jest wysokoenergetyczna niskonapięciowa zapalarka elektryczna o mocy iskry 10-12J jest w bardzo szerokim zakresie wydajności palnika, bliska 100 (B ol =200-1500kg/h) [9-11]. Dla większych wydajności pewność zapłonu (Pz) w warunkach zimnej komory kotła nieco obniża się. Można stwierdzić że rodzaj źródła zapłonowego i jego moc dla zapłonu przepracowanych olei podawanych przy pomocy palników gazodynamicznych typu K praktycznie nie ma wpływu na pewność zapłonu w warunkach zimnej komory spalania [12-13]. Przy osiowym wypływie powietrza ze skrzyni palnikowej bez stabilizatora pod pojęciem stabilnego frontu płomienia rozumie się taki płomień który przy ustalonym sposobie doprowadzenia paliwa i powietrza stabilizuje się w określonej przestrzeni i nie zmienia swego położenia względem dyszy palnika. Najogólniej biorąc, położenie geometryczne frontu płomienia w przestrzeni wokółpalnikowej określa równowagowy stan normalnej prędkości spalania i prędkości wypływu powietrza ze skrzyni palnikowej. Normalna prędkość 13 spalania mieszaniny palnej jest zależna od składu chemicznego, od temperatury i ciśnienia ośrodka w którym przebiega proces spalania. Dla danej konstrukcji palnika są to parametry ustalone. Przy osiowym wypływie powietrza ze skrzyni palnikowej prędkość wypływu powietrza z kanału wokół lancy palnika jest zależna od podciśnienia panującego w komorze kotła. Istnieje krytyczna wartość podciśnienia przy którym prędkość wypływu powietrza jest równoważna normalnej prędkości spalania. Wzrost prędkości wypływu powietrza powoduje stopniowe odsuwanie się czoła frontu płomienia od dyszy palnikowej aż do oderwania się i przeskoku płomienia do wnętrza komory. Oderwanie się płomienia od dyszy prowadzi do wygaszenia palnika. W celu określenia wpływu podciśnienia panującego w komorze kotła na stabilność frontu płomienia, a więc i na pewność zapłonu (Pz), przeprowadzono badania palników o wydajności 1000 kg/h tłuszczu w zależności od wielkości podciśnienia. Badania przeprowadzono dla osiowego wypływu powietrza ze skrzyni palnikowej bez stabilizatora przy użyciu elektrycznej zapalarki wysokoenergetycznej. Zapłon tłuszczy w palniku gazodynamicznym jest niezależny od źródła zapłonowego i jest realizowany ze 100 skutecznością dla podciśnień mniejszych od 20 Pa. Zadawalająca pewność zapłonu występuje dla podciśnień mniejszych od 30 Pa. Powyżej tej wartości następuje coraz częstsze urywanie się płomienia i wygaszanie palnika. Przy podciśnieniach większych od 35 Pa płomień zostaje odsunięty od dyszy palnika w głąb komory spalania i płomień zostaje zerwany. Wypływające z dyszy palnika, paliwo stanowi mieszaninę bardzo drobnych kropel, par węglowodorowych i niewielkich ilości gazów węglowodorowych powstałych w wyniku termicznego rozkładu oleju przez parę rozpylającą. Do strefy bezpośrednio przylegającej do głowicy palnika doprowadzony jest tlen, który częściowo

utlenia powstałe gazy węglowodorowe. Uniknięty zostaje w ten sposób proces polimeryzacji lekkich frakcji węglowodorowych, który w dalszej kolejności prowadzi do krakingu i do wytwarzania sadzy i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA). We froncie płomienia następuje dalsze odparowanie kropel paliwa i utworzenie palnej mieszanki gazowej z częściowo utlenionymi gazami węglowodorowymi, które we froncie płomienia spalają się z doprowadzonym powietrzem wtórnym. Front płomienia stabilizuje się na powierzchni zbliżonej do stechiometrycznej tworząc recyrkulacyjny pierścień zapłonowy usytuowany na krawędzi wylotowej dyfuzora kanału powietrza wtórnego palnika. Utworzony na krawędzi dyfuzora pierścień zapłonowy jest elementem płomienia, który w decydujący sposób stabilizuje front płomienia u wylotu z dyszy palnika przeciwstawiając się zerwaniu płomienia i zgaśnięciu palnika. Pierścień zapłonowy powstaje w wyniku współdziałania parametrów konstrukcyjnych i aerodynamicznych palnika olejowego. Rys. 9. Pierścień zapłonowy frontu płomienia gudronu o mocy 40 MW. Pewność zapłonu i stabilizacja frontu płomienia spalającego olej wzrasta w sposób zdecydowany, gdy wokół krawędzi wylotowej dyfuzora palnika powstanie pierścień zapłonowy pokazany na zdjęciu 14 rys.9. Pierścień zapłonowy powstaje w ściśle określonych warunkach aerodynamicznych wypływu powietrza pierwotnego i wtórnego z dyszy palnika oraz dla ściśle określonej konstrukcji dyszy powietrza pierwotnego i wtórnego oraz dyfuzora. Pierścień zapłonowy w zdecydowany sposób zwiększa pewność zapłonu i stabilność frontu płomienia przepracowanych tłuszczy, szczególnie dla palników o wielkich mocach oraz zwiększa stabilność pracy palnika do 100 przy podciśnieniach w komorze kotła sięgających 50 Pa. 8.Ocena pracy gazodynamicznego palnika do spalania przepracowanych tłuszczy smażalniczych Płomień palnika gazodynamicznego jest rozczłonkowany na szereg niezależnych warkoczy, które zapewniają dzięki wytworzonej aerodynamice wiry recyrkulacyjne zewnętrzne pomiędzy warkoczami i wir wewnętrzny wewnątrz żagwi płomienia niezbędną ilość powietrza do spalania oraz dobrą jakość mieszanki palnej powstałej z wymieszania we właściwym czasie, we właściwym miejscu i we właściwej przestrzeni żagwi płomienia, tlenu z gazami węglowodorowymi. Dzięki tym zjawiskom proces spalania przebiega bez powstawania sadzy, CO i innych substancji węglowodorowych (WWA). Struktura żagwi płomienia z zaznaczonymi wirami recyrkulacji wewnętrznej i zewnętrznej przedstawiona jest na schemacie rys.5. Strukturę geometryczną żagwi płomienia palnika gazodynamicznego można dowolnie konstruować wg wymagań procesu technologicznego lub warunków geometrycznych komory spalania. W zależności od usytuowania dysz paliwowych w głowicy palnika bryła płomienia może być symetryczna lub może mieć kształt asymetryczny w zależności od aktualnych wymagań (rys.10).

Rys.10. Kształtowanie żagwi płomienia w zależności od usytuowania dysz paliwowych. Przeprowadzone badania wykazały, że temperatura i aerodynamika otoczenia nie wywierają praktycznie żadnego wpływu na proces zapłonu, stabilności i sprawności spalania przepracowanych tłuszczy w palniku gazodynamicznym typu K. Palnik posiada różne zakresy pracy, które zależą od ciśnienia tłuszczu i czynnika rozpylającego. Przy wysokim nadmiarze czynnika rozpylającego nad tłuszczem, proces spalania jest bardzo intensywny, lecz praca palnika jest niestabilna. Palnik pracuje wówczas w zakresie bliskim dolnej granicy palności. (rys.11). mieszanki palnej. W obszarze tym zaczyna powstawać sadza, WWA i w spalinach pojawia się duża zawartość CO. Palnik zaczyna dymić. Środkowy obszar diagramu odpowiada optymalnej pracy palnika. W obszarze tym zachowana jest ścisłe określona nadwyżka ciśnienia pary nad ciśnieniem tłuszczu. W tym obszarze proces spalania jest całkowity i zupełny. Wydzielający się dym jest biały w spalinach znajdujące się jedynie CO 2, O 2, H 2 O, N 2, NO x oraz związki siarki które pochodzą z siarki paliwowej. Komora kotła jest czysta, nie ma separacji kropel na powierzchnie ogrzewalne komory. Palnik posiada płynną zdolność do regulacji wydajności w zakresie od 20 do 130 wydajności znamionowej przy zachowaniu całkowitego i zupełnego spalania. Zakres regulacji zmienia się płynnie poprzez zmianę ciśnienia tylko jednego czynnika np. tłuszczu przy ustalonym ciśnieniu czynnika rozpylającego lub przy ustalonym ciśnieniu tłuszczu i zmiennym ciśnieniu pary rozpylającej. Można również uzyskać dowolną wydajność palnika przy jednoczesnej zmianie ciśnień obu mediów. Rys.11. Zakres pracy palnika 1 niestabilny zapłon, 2 pulsacyjne spalanie, 3 całkowite i zupełne spalanie, 4 niezupełne spalanie, 5 dymienie żagwi płomienia ( niecałkowite i niezupełne spalanie). Przy bardzo bogatych mieszankach w górnym zakresie pracy palnika proces spalania ulega pogorszeniu, wskutek pogorszenia się z jednej strony procesu rozpylania i zmniejszania szybkości przejścia paliwa ciekłego w produkty gazowe, a z drugiej strony zmniejszenia ilości tlenu do utworzenia pierwotnej 15 9.Ekologiczna ocena pracy palnika gazodynamicznego do spalania przepracowanych tłuszczy gastronomicznych. Zewnętrznym wskaźnikiem pracy palnika jest kolor dymu wychodzącego z komina w trakcie uruchamiania kotła ze stanu zimnego. W palnikach gazodynamicznych proces spalania ciężkich paliw ciekłych, takich jak przepracowany tłuszcz smażalniczy, jest całkowity i zupełny. W spalinach wychodzących z komory kotła nie ma śladów sadzy ani innych gazów palnych, a w oleju żużlowym kotła nie ma śladu paliwa ciekłego. W czasie rozruchu ze stanu zimnego nie występuję również żadne zakłócenia w pracy kotła. Badania procesu spalania w palniku o wydajności 400 i 1000 kg/h przeprowadzono dla przepracowanego

tłuszczu w przedziale od 20 do 120 wydajności nominalnej palnika. Zmianę wydajności palnika uzyskano poprzez zmianę ciśnienia tłuszczu i ciśnienia pary rozpylającej. Sprawność spalania w palniku gazodynamicznym z wewnętrznym mieszaniem zależy od różnicy ciśnień pary rozpylającej i tłuszczu (Δp). Wartość Δp przy którym proces spalania tłuszczu przebiega z najwyższą sprawnością jest związany z wydajnością palnika. Ogólnie wartość Δp rośnie ze wzrostem wydajności palnika. Analiza składu spalin w zależności od obciążenia cieplnego palnika przedstawiona jest na wykresach rys. 12 i 13. Zawartość SO 2 w spalinach jest praktycznie śladowa, adekwatnie do zawartości siarki w oleju. Różnica ciśnień tak była dobierana aby dla danego obciążenia palnika zawartość CO w spalinach była minimalna (rys. 12) oraz stopień czerni płomienia był jak najmniejszy (rys. 13). Zawartość CO w spalinach jest prawie niezależna od obciążenia i wydajności nominalnej palnika i wynosi około 80 mg/m 3. Zawartość NO x jest zależna od obciążenia cieplnego palnika. Zawartość NOx rośnie początkowo z obciążeniem palnika. Dla obciążenia powyżej 80 stabilizuje się na poziomie 125 mg/m 3 Rys. 12. Zależność stężenia gazów spalinowych od obciążenia cieplnego palnika. 16 Rys. 13. Zależność sadzy i temperatury płomienia od obciążenia cieplnego palnika. Zależność NOx od obciążenia jest bardzo podobna do zależności temperatury płomienia od obciążenia (rys. 12). Na podstawie uzyskanych zależności NOx=f(B) i t pt =f(b) można wnioskować że zawartość w spalinach NOx jest głównie pochodzenia termicznego. Ilość NOx pochodzenia paliwowego jest niewielka ponieważ azot w oleju występuje w niewielkiej ilości. Proces spalania tłuszczu przebiega z wysoką sprawnością czego wynikiem jest minimalny stopień czerni płomienia (rys. 13). W całym zakresie obciążenia palnika proces spalania przebiega bez sladow sadzy. Liczba sadzowa Bacharacha wynosi 0,2. 10. Wnioski 1) Proces spalania tłuszczy smażalniczych w komorach kotłów energetycznych może przebiegać z wysoką sprawnością cieplną bez emisji szkodliwych dla otoczenia substancji. 2) Wykorzystanie tłuszczy smażalniczych jako ciekłego paliwa rozpałkowego lub jako paliwa podstawowego w kotłach energetycznych może przebiegać bez jakichkolwiek modyfikacji technologicznych. 3) Proces zapłonu tłuszczy smażalniczych w gazodynamicznych palnikach z wewnętrznym mieszaniem może odbywać się przy pomocy iskry elektrycznej o mocy 10J, pochodzącej

od wysokoenergetycznej zapalarki elektrycznej. 4) Temperatura podgrzewu tłuszczy do 80 o C w pełni zaspokaja potrzeby wynikające z technologii rozpylania tłuszczy w gazodynamicznych palnikach z wewnętrznym mieszaniem. 5) Wyniki analizy przepracowanych tłuszczy nie wskazują na wzrost kwasowości przy podgrzewie do 120 o C. Utrzymanie podgrzewu tłuszczu do 80 o C zapewnia z jednej strony właściwy przepływ paliwa w okresie transportu do palników, a z drugiej strony nie powoduje wzrostu kwasowości i obaw o korozję instalacji zasilającej i korozję powierzchni ogrzewalnych kotła. 6) Zawartość substancji szkodliwych w spalinach opuszczających kocioł jest poniżej dopuszczalnych norm krajowych i unijnych. 7) Przepracowane tłuszcze poprodukcyjne z przemysłu spożywczego i gastronomicznego spełniają wszelkie wymogi stawiane biopaliwom i stanowią pełnowartościowy substytut odnawialnych źródeł energii (OZE). 8) Termiczna utylizacja poprodukcyjnych tłuszczy spożywczych i gastronomicznych, oprócz efektu ekologiczno termicznej utylizacji przynosi konkretny efekt ekonomiczny w postaci wytworzonej gorącej wody lub pary wodnej. Literatura [1] Kotowski W., Lucke B., Tietze B., Petrack A. : Wytwarzanie paliw płynnych z oleju rzepakowego. Gospodarka Paliwami i Energią nr 3, 1994 [2] Organista W. : Wytwarzanie energii elektrycznej, uwarunkowania ekologiczne. Krajowa Konferencja Energetyczna, Rydzyna 2001 [3] Organista W. : Zagadnienie surowców energetycznych w gospodarce krajowej Polska samowystarczalna energetycznie. Krajowa Konferencja Energetyczna, Rydzyna 2002 [4] Karcz H. i in. : Palnik do spalania paliwa ciekłego. Patent nr 165145 z dnia 01.10.1990 [5] Karcz H. i in. : Palnik do spalania paliwa ciekłego. Patent nr 165171 z dnia 01.10.1990 17 [6] Karcz H.i in.: Palnik do spalania paliwa ciekłego. Patent nr 165172 z dnia 01.10.1990 [7] Karcz H., Wosik W., i in. : Nowa koncepcja palników do spalania ciężkich paliw ciekłych. Charakterystyki techniczne i eksploatacyjne. Gospodarka Paliwami i Energią, nr 9.1992 [8] Karcz H., Wosik W., i in. : Gazodynamiczny palnik olejowy z wewnętrznym mieszaniem drogą do obniżenia emisji substancji szkodliwych do atmosfery. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, Seria Energetyka z 12.01.1994. Konferencja Kotłowa Szczyrk 7-10 listopada 1994 [9] Karcz H., Jodkowski W., Ładogórski P., Wosik W. : Niskoemisyjne olejowe palniki rozpałkowe, Zeszyty Naukowe WSJ w Opolu nr 2188, Elektryka nr 43 1996. Konferencja Niskoemisyjna Techniki Spalania Ustroń Zawodzie 28-30 marca 1996. [10] Karcz H., Adynowski J., Sokołowski P. : System zapłonu palników olejowych. Praca Naukowa ITC i MP Politechniki Wrocławskiej. Zeszyt nr 56 Seria Konferencje nr 10. [11] Karcz H., Sikorski W., Adynowski J., Sokołowski P. : Zapłon ciężkich paliw płynnych w komorach kotłów energetycznych. Zeszyty Naukowe Politechniki Opolskiej, Seria Elektryka z 49. nr 255/2000. [12] Karcz H., Butmankiewicz T., Andryjowicz Cz. : Stabilność eksploatacyjna palników olejowych. Prace Naukowe ITC i MP Politechniki Wrocławskiej. Zeszyt nr 56 Seria Konferencje nr 10, Wrocław 8-10 listopada 2000. [13] Karcz H., Andryjowicz Cz., Przegaliński K. : Stabilność i pewność eksploatacyjna palników olejowych wielkiej mocy. Zeszyty Naukowe Politechniki Opolskiej, Seria Elektryka z 49. nr 255/2000. dr inż. Karcz Henryk Politechnika Wrocławska Wydział Mech.- Energ. i Zakład Kotłów i Turbin mgr inż. Komorowski Wojciech mgr inż. Kosiorek-Herbuś Agnieszka Combustion Głowno Łódź jako kuźnia dążeń niepodległościowych Walka o niepodległość Polski była zasadniczo udziałem wszystkich warstw społecznych i odbywała się na wszystkich ziemiach polskich, a nawet poza Polską

18 wszędzie, gdzie tylko mieszkali lub chwilowo przebywali Polacy. Polacy nie tylko walczyli o swoją ojczyznę, ale brali udział we wszystkich walkach w Europie i poza Europą w obronie wolności innych narodów. W walce tej ludziom przypadały różne zadania do spełnienia, posługiwali się więc różnymi metodami działania. Pracę niepodległościową od czasów rozbiorów można podzielić na prace konstytucyjną w granicach obcych państw i na pracę bojową. Drugim kryterium podziału tych prac jest łatwy, odbywający się w normalnych warunkach życiowych, bądź trudny, z narażeniem życia, odcinek pracy, Ten podział był zależny od warunków, w jakich znajdowały się poszczególne dzielnice Polski. Na terenie zaboru austriackiego kwitła praca oświatowo-niepodległościowa, szkolenie rodaków w pracy zawodowej bez potrzeby uciekania się do trudów związanych z walka nielegalną. W zaborze pruskim walka toczyła się na wpół legalnie dzięki pewnym, choć znikomym swobodom, jakie przynosił niemiecki ustrój parlamentarny. Natomiast na terenie zaboru rosyjskiego istniała praca konspiracyjno-bojowa zdążająca do bezpośredniego obalenia caratu. Najwyższym przywódcą tej pracy i najwybitniejszym jej reprezentantem był Marszałek. Zarówno w walce z caratem, jak i w całym ruchu niepodległościowym jedno z najważniejszych miejsc zajmuje miasto Łódź. Masy robotnicze tego najbardziej uprzemysłowionego miasta, wówczas zdane na łaskę najczęściej obcego kapitału, zorganizowały się przeciw wyzyskowi i przeciw reprezentującym ten kapitał nie-polakom. Pod wpływem zaś prześladowań policyjnych i żandarmerskich budowało się w robotnikach polskich uświadomienie narodowe, a wobec strasznej przemocy zaborcy dążenia rewolucyjnoniepodległościowe. W walce wewnętrznej partii PPS między kierunkiem międzynarodowym, reprezentowanym przez Sachsa, a kierunkiem narodowoniepodległościowym, reprezentowanym przez Piłsudskiego, robotnik łódzki już w roku 1906 opowiedział się za tym ostatnim. Tu tez przypada duża część działalności Marszałka. W partii była twarda szkoła życia, gdzie dużą rolę odgrywała niezłomność przekonań, bezgraniczne poświęcenie, solidarność koleżeńska, nie dająca w zamian żadnych korzyści materialnych. I właśnie z tych zahartowanych łódzkich robotników budował Marszałek armię do walki o Polskę. Z tej łódzkiej szkoły wyszli liczni działacze-konspiratorzy jak Arciszewski, Baron, Kopiś, Montwił-Mirecki, Rżewski i inni. Od 1896 roku przy ul. Wschodniej 19 działała drukarnia Robotnika, gdzie w lutową noc 1900 r., w czasie drukowania kolejnego numeru został aresztowany Piłsudski. Więziony przeszedł straszną gehennę i katorgę. Od tego zdarzenia zaczął się nowy etap w działalności niepodległościowej Marszałka. W dniu 23 października 1990 r. jeden z ówczesnych członków bojowych, Rżewski, jako komisarz polski Łodzi, wręczał Marszałkowi dyplom honorowego obywatelstwa miasta. Oprócz napadów bojówek toczyły się w Łodzi krwawe walki na wzniesionych barykadach pomiędzy robotnikami a nacierającymi na nich kozakami. Zaczerwieniły się krwią masakrowanych robotników i zabitych kozaków ulice Wschodnia, Widzewska, Rzgowska, Piotrkowska, Krótka itd. Wśród gradu kul, z okrzykiem precz z caratem ginął uświadomiony członek partii PPS-u. Dokumentem historycznym walk robotnika z caratem są do dziś groby około dwustu osób, w Lasku Konstantynowskim, bądź rozstrzelanych, bądź powieszonych wyrokami sądów polowych przez sługi caratu. inż. Jerzy Arent