Stany Zjednoczone Ameryki
Podstawowe informacje Stolica Waszyngton Forma rządów republika Ustrój terytorialnoadministracyjny federacja System polityczny - prezydencki
Podział władzy Konstytucja Stanów Zjednoczonych wprowadziła trójpodział władzy oraz system hamulców i równowagi, polegający na wzajemnym równoważeniu się władzy: ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Władzę wykonawczą sprawuje prezydent, który jest jednocześnie głową państwa i szefem rządu. Prezydent (i wiceprezydent) wybierany jest w pośrednich wyborach na czteroletnią kadencję, może powtórnie sprawować urząd tylko raz. Prezydenta wybierają elektorzy przysługujący każdemu stanowi w liczbie równej członkom Kongresu z danego stanu. Choć dziś we wszystkich stanach elektorzy są wybierani w głosowaniu powszechnym, to stany nie mają obowiązku organizowania wyborów. Zgodnie z art. II Konstytucji Stanów Zjednoczonych o sposobie wyboru elektorów decyduje stanowa legislatywa i jeśliby uznała to za stosowne może np. wybrać elektorów sama (taki sposób zresztą funkcjonował w wielu stanach przez wiele lat). Wszystkie mandaty elektorskie przypadające danemu stanowi zdobywa kandydat, który wygrał w tym stanie wybory; system ten powoduje, że zdarza się, że kandydat, który uzyskał mniejszość w głosowaniu powszechnym uzyskuje przewagę w kolegium elektorskim i zostaje prezydentem.
Rząd jest powoływany przez prezydenta po uzyskaniu aprobaty Senatu. Władzę ustawodawczą sprawuje Kongres, składający się z dwóch izb: Izby Reprezentantów (izba niższa) i Senatu (izba wyższa). Izba Reprezentantów ma kadencję 2-letnią, liczy 435 członków, jest wyłaniana w wyborach powszechnych i bezpośrednich; liczba reprezentantów poszczególnych stanów jest proporcjonalna do liczby ich mieszkańców (każdy stan musi mieć co najmniej 1 przedstawiciela). Senat jest organem bezkadencyjnym, liczy 100 członków, wszystkie stany mają równą reprezentację po 2 senatorów (co 2 lata odnawia się 1/3 składu w wyborach częściowych); stołeczny Dystrykt Kolumbii również ma reprezentację w Kongresie, ale mniejszą. Na czele władzy sądowniczej stoi Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych (nie mylić z Sądami Najwyższymi poszczególnych stanów i wspólnot).
Proces legislacyjny Inicjatywa ustawodawcza przysługuje jedynie kongresmenom (prezydent, komisje izb czy obywatele tego prawa nie mają). Genezy ustaw (ang. act lub bill) są różnorodne: czynniki lokalne, preferencje partyjne, kalkulacje związane ze zbieraniem funduszy na kampanię, a także osobiste zmagania z jakąś trudnością. Osobiste doświadczenia nie są jednak głównym czynnikiem projektów legislacyjnych. Projekty ustaw kongresmeni otrzymują najczęściej od władzy wykonawczej, grup interesów, naukowców, urzędników stanowych i lokalnych, a także od własnego personelu pomocniczego. Kongresmen, który zainicjował projekt ustawy, staje się jego sponsorem. Może on szukać, wśród innych członków Kongresu, współsponsorów. Do popierania projektu mogą zaangażować się również grupy nacisku (lobbing w USA jest pozytywnie kojarzony w przeciwieństwie do Polski). Równie ważny, co liczba współsponsorów, jest ich status społeczny czy pozycja w Kongresie. Nierzadko sojusze zawierali przeciwnicy partyjni łączyli swe siły przy pewnych okazjach.
Rodzaje aktów legislacyjnych: Ustawa: większość projektów legislacyjnych ma postać ustawy. W zależności od miejsca powstania są one oznaczone symbolami H.R. (ang. House of Representatives) lub S. (ang. Senate), a następnie dopisuje się kolejny numer, licząc od początku kadencji (projekty nierozpatrzone do końca kadencji upadają). Ustawy dzielą się na Ustawy publiczne dotyczące ogólnych zagadnień i ustawy prywatne dotyczące pojedynczych spraw, takich jak roszczenia wobec rządu, przypadki imigracji i naturalizacji czy tytuły własności do ziemi. Wszystkie ustawy stają się prawem po ich uchwaleniu i podpisaniu przez Prezydenta USA. Wspólna rezolucja: Wymagają one zgody obu izb i prezydenta, tak jak w przypadku zwykłych ustaw. Nie ma bowiem wyraźnej różnicy pomiędzy wspólną rezolucją a ustawą. Ta pierwsza odnosi się do spraw o ograniczonym zakresie, tj. jednorazowe przydzielanie funduszy celowych. Poprawki do Konstytucji także ma formę wspólnej rezolucji w tym przypadku nie jest wymagany podpis prezydenta, a zgoda co najmniej trzech czwartych stanów. Zbieżna rezolucja: Nie ma mocy ustawy, toteż nie jest wymagany podpis prezydenta. Zbieżne rezolucje są uchwalane przez obie izby. Są one uchwalane w celu ustanowienia lub zmiany reguł obowiązujących obie izby (termin zamknięcia sesji czy budżet dla Kongresu) lub wyrażenie gratulacji Kongresu dla innego kraju z okazji rocznicy jego niepodległości. Rezolucja: Podobnie jak zbieżne rezolucje nie mają mocy ustawy i dotyczą jedynie spraw leżących wyłącznie w gestii danej izby (regulamin obrad, wyrażenie kondolencji dla rodziny zmarłego członka izby czy pozbawienie mandatu). Odpowiadają one polskim uchwałom.
System partyjny W Stanach Zjednoczonych istnieje system wielopartyjny, ale faktycznie politykę kontrolują jedynie dwie partie: Demokraci i Republikanie. Partia Demokratyczna jest uważana za partię centrum ze skrzydłami lewicowymi. Część jej członków opowiada się za wprowadzeniem publicznej służby zdrowia, zwiększeniem podatków, zwiększeniem wydatków na edukację, prawami dla homoseksualistów do zawierania małżeństw i adopcji dzieci, domaga się utrzymania obowiązującego na terenie Stanów Zjednoczonych od 1973 roku prawa do aborcji. Partia Republikańska jest uważana za prawicową, postuluje wolny rynek, liberalizację gospodarki, obniżkę podatków, a w kwestiach społecznych m.in. zakaz aborcji. Opowiada się także za łatwym dostępem dla każdego obywatela do broni palnej w celu możliwości skutecznej obrony koniecznej. Amerykańska scena polityczna jest klasyfikowana inaczej niż w Europie. Politycy zbliżeni do europejskiego centrum i lewicy są nazywani liberałami, a zbliżeni do prawicy konserwatystami. Ponadto w kraju istnieje kilkanaście partii politycznych, ale ich dostęp do życia publicznego jest znikomy. Zazwyczaj jedna partia kontroluje przez dekady konkretne hrabstwo. W przypadku przejęcia władzy w legislaturze stanowej, wszystkie kluczowe stanowiska są obsadzane przez współpracowników jednej partii.
Lista partii politycznych w USA: Partia Niepodległości Alaski (Alaskan Independence Party), konserwatyści Connecticut na rzecz Liebermana (Connecticut for Lieberman), Partia Demokratyczna (Democratic Party), liberałowie Partia Konstytucyjna (Constitution Party), Partia Libertariańska (Libertarian Party), liberałowie Partia Republikańska (Republican Party), konserwatyści Partia Zielonych (Green Party). liberałowie
Podział terytorialny 50 stanów + 1 okręg (Dystrykt Kolumbii (District of Columbia)). Wszystkie stany USA (z wyjątkiem Alaski i Luizjany) dzielą się na hrabstwa (w Luizjanie używana jest nazwa "parafii" w odniesieniu do hrabstw) jest ich 3048. Niektóre jurysdykcje nazywają siebie wspólnotami (Commonwealth), a nie stanami (State). Struktura władz stanowych odzwierciedla strukturę władz federalnych. Każdy stan ma swoją konstytucję, gubernatora na czele władz oraz - oprócz Nebraski - dwuizbowe zgromadzenie stanowe. Gubernator jest wybierany, podobnie jak większość urzędników i sędziów. Władzę w większych miastach sprawuje najczęściej burmistrz i rada miejska. W mniejszych miejscowościach powołują komisje lub zarządcę miejscowości.
Najważniejsi politycy William Jefferson Bill Clinton (ur. 19 sierpnia 1946) w latach 1993 2001 42. prezydent Stanów Zjednoczonych, w latach 1976 1978 prokurator generalny stanu Arkansas, w latach 1978 1980 i następnie w okresie 1982 1992 gubernator stanu Arkansas, baptysta, mąż Hillary Rodham Clinton byłej sekretarz stanu Stanów Zjednoczonych.
George Walker Bush (ur. 6 lipca 1946 w New Haven w Connecticut w USA) 43. prezydent Stanów Zjednoczonych wybrany w roku 2000. Sprawował urząd od 20 stycznia 2001 do 20 stycznia 2009. W wyborach prezydenckich 13 grudnia 2004 wybrany przez Kolegium Elektorów na drugą kadencję. Syn 41. prezydenta Stanów Zjednoczonych George a H. W. Busha.
Barack Hussein Obama II (ur. 4 sierpnia 1961 w Honolulu na Hawajach) amerykański polityk Partii Demokratycznej; 44. Prezydent Stanów Zjednoczonych, w latach 2005-2008 senator ze stanu Illinois, zwycięzca wyborów prezydenckich w 2008 i w 2012 roku. Laureat pokojowej Nagrody Nobla za rok 2009 za wysiłki w celu ograniczenia światowych arsenałów nuklearnych i pracę na rzecz pokoju na świecie.
Bibliografia: Wikipedia Podręcznik Ciekawi świata poziom rozszerzony wykonanie: Urszula Ściborowska