TZW. PRZYMIOTNIKI WYBORCZE

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "TZW. PRZYMIOTNIKI WYBORCZE"

Jan Chrzanowski
6 lat temu
Przeglądów:

1 PRAWO WYBORCZE

2 WYBORY W POLSCE Polskie organy władzy publicznej obsadzane w drodze wyborów to: 1. Sejm, 2. Senat, 3. Prezydent, 4. rady gmin, rady powiatów i sejmiki województw, 5. wójtowie gmin (odpowiednio: burmistrzowie i prezydenci miast). W Polsce przeprowadza się również wybory do Parlamentu Europejskiego.

3 TZW. PRZYMIOTNIKI WYBORCZE Podstawowe cechy wyborów opisuje się przez tzw. przymiotniki wyborcze. Wybory mogą być: 1. Powszechne (albo pozbawione tej cechy). 2. Równe (albo pozbawione tej cechy). 3. Bezpośrednie (albo pośrednie). 4. Proporcjonalne (albo większościowe). 5. Z kolei samo głosowanie w wyborach może być: tajne (albo pozbawione tej cechy).

4 WYBORY POWSZECHNE Wybory powszechne to takie, w których mogą wziąć udział wszyscy pełnoletni obywatele. Zabronione jest stosowanie tzw. cenzusów wyborczych, czyli ustanawianie specyficznych reguł decydujących o posiadaniu prawa do głosowania, np. w zależności od poziomu wykształcenia, stanu majątkowego, przynależności do określonej grupy społecznej (kasty, klasy).

5 WYBORY RÓWNE W wyborach równych każdy wyborca ma jeden głos (równość formalna), a zarazem głos każdego wyborcy wart jest tyle samo, tzn. w takim samym stopniu decyduje o wyniku wyborów (równość materialna). Np. w wyborach do Sejmu ustala się liczbę posłów wybieranych w poszczególnych okręgach wyborczych w taki sposób, by wszędzie w Polsce o wyborze jednego posła decydowała możliwie zbliżona liczba głosów, obecnie jest to ok (bazuje się na liczbie uprawnionych do głosowania).

6 WYBORY BEZPOŚREDNIE Wybory bezpośrednie to takie, w których głosuje się bezpośrednio na kandydatów aspirujących do obsadzenia organu państwa, do którego przeprowadzane są wybory. W wyborach pośrednich głosuje się na elektorów, którzy następnie głosują na kandydatów do danego organu. W Polsce nie przeprowadza się żadnych wyborów pośrednich.

7 WYBORY PROPORCJONALNE I WIĘKSZOŚCIOWE Proporcjonalność i większościowość to pojęcia odnoszące się wyłącznie do wyborów do organów wieloosobowych. W systemie proporcjonalnym procentowa reprezentacja kandydatów poszczególnych komitetów wyborczych w obsadzanym organie odpowiada w istotnym stopniu procentowemu rozkładowi głosów w wyborach. Wybory takie organizuje się w okręgach wielomandatowych. W klasycznym systemie większościowym wybory organizuje się w jednomandatowych okręgach wyborczych, w których kandydat, który otrzymał najwyższą liczbę głosów bierze wszystko. Swoistą hybrydą systemu proporcjonalnego i większościowego są wybory większościowe w okręgach wielomandatowych. Przed 2010 r. były tak w Polsce zorganizowane wybory do Senatu.

8 ZALETY I WADY SYSTEMÓW: PROPORCJONALNEGO I WIĘKSZOŚCIOWEGO Wybory proporcjonalne prowadzą do lepszej reprezentacji wszystkich obywateli w organie obsadzanym w drodze wyborów. Niewiele głosów się marnuje (ile dokładnie zależy od konkretnych racjonalizacji systemu proporcjonalnego, np. progu wyborczego). W organie wybranym w takich wyborach może jednak być trudno wyłonić większość zdolną do skutecznego podejmowania decyzji. Wybory większościowe ułatwiają wyłonienie klarownej większości w obsadzanym organie, ułatwiają więc podejmowanie decyzji, powodują jednak zarazem, że wiele głosów się marnuje. Mogą więc powodować niezadowolenie obywateli, którzy nie mają swych przedstawicieli w danym organie (np. jeżeli w okręgu jednomandatowym jeden kandydat otrzymał 50,01% ważnych głosów, a drugi 49,99% - niemal połowa wyborców nie będzie miała swojego przedstawiciela).

9 GŁOSOWANIE TAJNE Głosowanie tajne oznacza, że w lokalu wyborczym trzeba zapewnić możliwość oddania głosu w sposób tajny (kabiny do głosowania). Nikogo nie można też zmusić do ujawnienia treści oddanego głosu.

10 WYBORY DO SEJMU I SENATU A PRZYMIOTNIKI WYBORCZE Wybory do Sejmu są: powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne. Głosowanie jest tajne. Analogicznie jest z wyborami do Parlamentu Europejskiego. Wybory do Senatu są: powszechne i bezpośrednie. Głosowanie jest tajne. Wybory nie są ani proporcjonalne (a więc są większościowe), ani równe (zasady ustalania okręgów wyborczych w wyborach do Senatu sprawiają, że w różnych okręgach różna liczba głosów decyduje o obsadzie jednego mandatu senatorskiego).

11 WYBORY SAMORZĄDOWE A PRZYMIOTNIKI WYBORCZE Obecnie wybory do rad gmin w miastach na prawach powiatu są proporcjonalne, a w innych gminach większościowe (jednomandatowe okręgi wyborcze). Do wyborów w 2018 r. pewnie się to zmieni wniesiono do Sejmu projekt ustawy ustanawiającej wszędzie proporcjonalność. Wybory do rad powiatów i sejmików województw są proporcjonalne.

12 REJESTR I SPIS WYBORCÓW Rejestr wyborców potwierdza prawo wybierania oraz prawo wybieralności. Na podstawie rejestru wyborców przed danymi wyborami lub referendum sporządza się spis wyborców służący przeprowadzeniu konkretnego głosowania. Rejestr i spis wyborców prowadzi gmina. Można być wpisanym tylko do jednego rejestru i spisu wyborców (a więc w jednej gminie). Osoby zameldowane na stałe na terenie gminy są z urzędu wpisywane do rejestry wyborców. Osoby stale zamieszkałe na terenie gminy ale niezameldowane są wpisywane do rejestru wyborców na swój pisemny wniosek. W wyborach innych niż samorządowe można także dopisać się do samego spisu wyborców, najpóźniej na 5 dni przed wyborami, co nie ma wpływu na wpis do rejestru wyborców (np. osoba zameldowana na stałe w Krakowie chce zagłosować w wyborach do Sejmu w Poznaniu, bo jest tam służbowo). Można też uzyskać zaświadczenie z gminy, na podstawie którego zostaje się dopisanym w innej gminie do spisu wyborców w dniu głosowania.

Podobne dokumenty

USTAWA z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy Art Prawo wybierania (czynne prawo wyborcze) ma: 1) w wyborach do Sejmu i do Senatu oraz w

USTAWA z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy Art. 10. 1. Prawo wybierania (czynne prawo wyborcze) ma: 1) w wyborach do Sejmu i do Senatu oraz w wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej obywatel polski,