Ubezpieczenie emerytalne rolników Celem emerytury jest rekompensata dochodów z pracy zarobkowej, utraconych w wyniku przejścia na emeryturę, przy czym wysokość tej rekompensaty zależna jest od długości okresu ubezpieczenia. Ze względu na wahania dochodów stanowiących podstawę do naliczania składek na ubezpieczenie emerytalne, za podstawę wymiaru emerytury nie przyjmuje się dochodów osiąganych przed dniem naliczenia emerytury, lecz przeciętną dochodów z pracy zarobkowej osiąganych przez określoną liczbę lat. Wysokość emerytury ustala się przez pomnożenie całkowitej podstawy wymiaru emerytury przez określoną wielkość procentową (bonifikatę). Przy ustalaniu podstawy wymiaru emerytury uwzględnia się 228 miesięczne okresy składkowe o najwyższych miesięcznych podstawach naliczania składek (2007; przy czym w przyszłości okres uwzględniany przy ustalaniu wymiaru emerytury będzie stopniowo wydłużany aż do osiągnięcia 40 lat w roku 2028). Przy określaniu podstawy wymiaru emerytury nie uwzględnia się miesięcznych okresów składkowych w roku przejścia na emeryturę i miesięcznych okresów składkowych nabytych w ubezpieczeniu rolniczym przed dniem 1 stycznia 1972 r. Bonifikata Każdym dwunastu miesięcznym okresom ubezpieczeniowym niezależnie od okresu ich nabycia odpowiada bonifikata wynosząca 1,84% całkowitej podstawy wymiaru emerytury (w przyszłości wysokość bonifikaty będzie stopniowo obniżana aż do osiągnięcia 1,78% w roku 2009). Za mniejszą od dwunastu resztę miesięcznych okresów ubezpieczeniowych należy się proporcjonalna część bonifikaty. Łączna wysokość bonifikaty nie może przekroczyć 80% najwyższej uwzględnionej podstawy wymiaru emerytury. W wypadku przejścia na emeryturę przed osiągnięciem ustawowego wieku emerytalnego (wynoszącego 60/65 lat) kwota emerytury ulega obniżeniu o 4,2% za każde 12 miesięcy wcześniejszego jej pobierania. Całkowita obniżka z tego tytułu nie może
jednak przewyższyć 15%. Ubezpieczeni przechodzący na emeryturę po przekroczeniu wieku emerytalnego otrzymują za każde 12 miesięcy zwłoki w przejściu na emeryturę podwyżkę świadczenia w wysokości 4,2% emerytury. Całkowita podwyżka z tego tytułu nie może przewyższyć 91,76% najwyższej uwzględnionej podstawy wymiaru emerytury. Świadczenia z ubezpieczenia emerytalnego rolników przyznawane są w następujących wypadkach: Świadczenia z tytułu wieku n Emerytura z tytułu wieku Prawo do emerytury mają: mężczyźni z ukończeniem 65 roku życia kobiety z ukończeniem 60 roku życia (od 1.1.2024 r. planowane jest stopniowe podnoszenie wieku emerytalnego kobiet aż do zrównania wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn 31.12.2033 r.) Ogólne warunki przyznawania emerytur z tytułu wieku: l 180 miesięcznych okresów ubezpieczeniowych nabytych w ciągu ostatnich 360 miesięcy kalendarzowych (okres ramowy) poprzedzających dzień naliczenia świadczenia lub l 180 miesięcznych okresów składkowych obowiązkowego względnie dobrowolnego ubezpieczenia, lub l 300 miesięcznych okresów ubezpieczeniowych nabytych do dnia naliczenia świadczenia, przy czym miesięczne okresy nieskładkowe uwzględnia się dopiero od dnia 1 stycznia 1956 r. Szczególne warunki przyznawania emerytur z tytułu wieku: l w wypadku tego rodzaju emerytury nie znajdują zastosowania n Przedwczesna emerytura z tytułu długiego okresu ubezpieczenia W wyniku reformy emerytalnej przeprowadzonej w 2003 r. zniesiono z dniem 31.12.2003 r. możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę, wprowadzając przy tym postanowienia dla okresu przejściowego. Zgodnie z tymi postanowieniami, przy spełnieniu określonych warunków możliwe jest jeszcze uzyskanie emerytury tego rodzaju (emerytury wskutek nabycia szczególnie dużej liczby miesięcznych okresów ubezpieczeniowych) również po dnu 31.12.2003 r. Wiek uprawniający do uzyskania tego świadczenia (obecnie 56,5 lat dla kobiet i 61,5 lat dla mężczyzn), będzie w przyszłości stopniowo podnoszony aż do zrównania w roku 2014 z ustawowym wiekiem emerytalnym (60/65 lat).
Niezdolność do pracy n Emerytura z tytułu niezdolności do pracy zarobkowej Niezdolność do pracy: Ubezpieczonego uważa się za niezdolnego do pracy zarobkowej, jeżeli wskutek choroby fizycznej lub psychicznej nie jest w stanie regularnie wykonywać samodzielnej lub niesamodzielnej pracy zarobkowej (bez uwzględniania przepisów o ochronie wykonywania zawodu). Po ukończeniu 57 roku życia rolnicy objęci są również wzmożoną ochroną wykonywania zawodu. Oznacza to, że rolnik uważany jest za niezdolnego do pracy zarobkowej, jeżeli wskutek choroby fizycznej lub psychicznej nie jest w stanie prowadzić takiej działalności rolniczej, jaką prowadził co najmniej przez 120 miesięcy kalendarzowych w okresie 180 miesięcy kalendarzowych poprzedzających dzień naliczenia świadczenia. Prawo do emerytury z tytułu niezdolności do pracy mają: osoby niezdolne do pracy zarobkowej przypuszczalnie w okresie sześciu miesięcy Ogólne warunki przyznawania emerytury z tytułu niezdolności do pracy: l 180 miesięcznych okresów składkowych ubezpieczenia obowiązkowego względnie dobrowolnego lub l 300 miesięcznych okresów ubezpieczeniowych (miesięczne okresy nieskładkowe uwzględnia się dopiero od dnia 1 stycznia 1956 r.) Jeżeli ubezpieczony skończy 50 lat życia po dniu naliczania świadczenia: l 60 miesięcznych okresów ubezpieczeniowych nabytych w ciągu ostatnich 120 miesięcy kalendarzowych Jeżeli ubezpieczony skończył 50 lat życia przed dniem naliczania świadczenia: l nabycie po jednym dodatkowym miesięcznym okresie ubezpieczeniowym za każdy następny miesiąc życia (aż do najwyższej liczby 180 miesięcznych okresów ubezpieczeniowych). Okres ramowy ulega zwiększeniu o dwa miesiące kalendarzowe za każdy miesiąc życia. Szczególne warunki przyznawania emerytur z tytułu niezdolności do pracy: l ubezpieczony nie może spełniać warunków uprawniających do uzyskania emerytury z tytułu wieku czy przedwczesnej emerytury z tytułu długiego okresu ubezpieczenia.
Śmierć osoby ubezpieczonej n Emerytura wdowia / emerytura dla wdowca Emerytura dla współmałżonka zmarłej osoby ubezpieczonej wynosi od 0 do 60% emerytury, do której osoba zmarła miała lub miałaby prawo. Przy ustalaniu stawki procentowej uwzględnia się dochód brutto osoby zmarłej (łącznie z ewentualnymi płatnościami specjalnymi) oraz dochód współmałżonka osoby zmarłej uzyskany w ciągu dwóch lat kalendarzowych poprzedzających zgon. n Emerytura sieroca Każdemu dziecku osieroconemu przez jedno z rodziców przysługuje 40%, a pełnym sierotom 60% sześćdziesięcioprocentowej emerytury współmałżonka zmarłej osoby ubezpieczonej. Emerytura sieroca wypłacana jest do ukończenia przez dziecko 18 lat. Po ukończeniu 18 roku życia renta sieroca wypłacana jest tylko przy spełnieniu określonych warunków. n Emerytura dla współmałżonka kontynuu jącego prowadzenie gospodarstwa Jeżeli współmałżonek zmarłej osoby ubezpieczonej po jej śmierci kontynuuje prowadzenie gospodarstwa przez co najmniej trzy lata (warunek ten nie ma zastosowania przy wspólnym prowadzeniu gospodarstwa lub przy zatrudnieniu w pełnym wymiarze godzin), przy wyliczaniu emerytury własnej żyjącego współmałżonka należy do nabytych przez niego okresów ubezpieczeniowych doliczyć okresy rolniczego ubezpieczenia emerytalnego nabyte przez zmarłego współmałżonka w trakcie trwania małżeństwa. Doliczenie okresów ubezpieczeniowych zmarłego współmałżonka jest wykluczone w wypadku, kiedy małżonek kontynuujący prowadzenie gospodarstwa pobiera emeryturę wdowią / emeryturę dla wdowca. Doliczenia okresów ubezpieczeniowych zmarłego współmałżonka nie stosuje się też całkowicie lub częściowo, jeżeli współmałżonek pozostały przy życiu nabył własne okresy ubezpieczeniowe jeszcze w trakcie trwania małżeństwa (z wyjątkiem okresu poświęconego wychowywaniu dzieci). Niezależnie od emerytury z ubezpieczenia emerytalnego rolników przysługują następujące świadczenia dodatkowe: l Dodatek na dzieci Dodatek na dzieci przysługuje na każde dziecko poniżej 18 roku życia, a przy spełnieniu określonych warunków również dłużej. Na jedno i to samo dziecko dodatek przysługuje tylko jednej osobie.
Dodatek wyrównawczy zapewnienie minimum socjalnego Dodatek wyrównawczy = różnica między dochodem całkowitym emeryta a ustalonym minimum socjalnym Teoretycznie należne dożywocie Inne dochody netto (również dochody współmałżonka) Emerytura minimum socjalne = najniższy gwarantowany dochód l Dodatek wyrównawczy Z ubezpieczenia emerytalnego wypłaca się dodatki wyrównawcze osobom o niskich emeryturach bez innych przychodów czy świadczeń alimentacyjnych, lub mającym tylko nieznaczne inne przychody względnie otrzymującym niewielkie świadczenia alimentacyjne (warunkiem jest przebywanie na terenie Austrii). Corocznie ustala się kwotę będącą odpowiednikiem minimum socjalnego. Jeżeli dochód całkowity będący sumą emerytury, innych dochodów netto oraz otrzymywanych świadczeń alimentacyjnych jest niższy od minimum socjalnego, różnica wypłacana jest ubezpieczonemu jako dodatek wyrównawczy. Przychody z prowadzonego nadal gospodarstwa rolnego lub leśnego uwzględnia się ryczałtowo jako dochód netto. Jeżeli ubezpieczony przekazał lub wydzierżawił już swoje gospodarstwo rolne lub leśne, dodatek wyrównawczy pomniejsza się o ryczałtową kwotę teoretycznie należnego dożywocia, zależną od wartości jednostkowej przekazanych gruntów.
l Zasiłek pielęgnacyjny 1 2 3 4 5 6 7 Miesięczne nakłady na pielęgnację ponad 50 godzin ponad 75 godzin ponad 120 godzin ponad 50 godzin 1 stawka 2 stawka ponad 180 godzin + szczególne nakłady pielęgnacyjne ponad 180 godzin + konieczność stałej opieki 3 stawka 4 stawka ponad 180 godzin + praktyczna niemożność poruszania się 5 stawka 3 i 4 stawkę stosuje się z reguły w wypadku, kiedy osoba pielęgnowana jest niewidoma, przeważnie leżąca lub korzystająca stale z wózka inwalidzkiego. 6 stawka 7 stawka Stawki od 5 do 7 przysługują niepełnosprawnym w stopniu wysokim i najwyższym. Rozwiązania uwzględniające specyficzną sytuację rolników n Podział emerytury między małżonków Na wniosek osoby uprawnionej do pobierania emerytury połowa jego własnej emerytury może być wypłacana jego współmałżonkowi przy spełnieniu następujących warunków: l Współmałżonek przez co najmniej 120 miesięcy kalendarzowych (a w wypadku emerytury z tytułu niezdolności do pracy przez 60 miesięcy kalendarzowych) na wspólny rachunek i wspólne ryzyko prowadził gospodarstwo rolne lub leśne wraz z osobą uprawnioną do pobierania emerytury, względ- Celem wypłacanego dodatku pielęgnacyjnego jest ryczałtowe pokrycie dodatkowych nakładów związanych z pielęgnacją, aby w ramach możliwości zapewnić osobom wymagającym pielęgnacji konieczną pomoc i opiekę oraz zwiększyć możliwości prowadzenia samodzielnego życia zgodnego z potrzebami danej osoby. Zasiłek pielęgnacyjny w siedmiu stawkach zaszeregowania przysługuje wtedy, jeżeli dana osoba wymaga pielęgnacji przypuszczalnie przez okres co najmniej sześciu miesięcy. Jeżeli w momencie występowania o zasiłek pielęgnacyjny lub o jego podwyższenie należy spodziewać się, że zapotrzebowanie na to świadczenie ustanie, możliwe jest tylko czasowe przyznanie świadczenia.
nie pracował w tym gospodarstwie w pełnym wymiarze godzin. l Współmałżonek emeryta nie prowadzi ani żadnej samodzielnej lub niesamodzielnej działalności zarobkowej, ani nie podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu. Współmałżonek nie może też pobierać własnej emerytury. Podziałowi podlega emerytura netto (łącznie z dodatkiem na dzieci i ewentualnym dodatkiem wyrównawczym). Przed podziałem odlicza się od emerytury ustawowe potrącenia (np. składkę na ubezpieczenie chorobowe). Z podziału wyłączony jest zasiłek pielęgnacyjny, który przysługuje wyłącznie osobie potrzebującej pielęgnacji. Aby uniknąć nadmiernego finansowego obciążenia gospodarstwa, podstawą obliczania składek jest połowa wartości jednostkowej danego gospodarstwa rolnego lub leśnego. Zaletą tego rozwiązania jest zapewnienie indywidualnych uprawnień emerytalnych obu małżonkom. Jest to szczególnie istotne w wypadku choroby jednego z nich. Inną dodatnią stroną jest podniesienie prawnej pozycji kobiet-rolniczek. n Emerytura dla rolniczek Od dnia 1 stycznia 1992 r. oboje małżonkowie prowadzący wspólnie gospodarstwo mogą nabywać okresy ubezpieczenia emerytalnego rolników. Uprzednio prawo do ubezpieczenia emerytalnego miał tylko jeden z małżonków, na ogół mężczyzna.
Ujednolicenie systemów emerytalnych Wzrastająca długość życia i spadek liczby urodzeń powoduje konieczność wprowadzenia zmian systemu emerytalnego. Również rzeczywisty wiek przechodzenia na emeryturę często nie odpowiada ustawowemu wiekowi emerytalnemu. W ramach poprzednich reform systemów zaopatrzenia emerytalnego w Austrii próbowano osiągnąć zabezpieczenie finansowania emerytur przez zmianę części składowych systemu emerytalnego. Podnosząc wiek uprawniający do uzyskania wcześniejszej emerytury i wprowadzając potrącenia przy wcześniejszym przejściu na emeryturę stworzono już wcześniej system zniechęcający do przedwczesnego korzystania z tego świadczenia. Aby zahamować wzrost wydatków na emerytury wydłużono też okresy brane pod uwagę przy naliczaniu emerytur i uzależniono podwyżki emerytur od zarobków netto. Przeprowadzona w roku 2005 reforma, polegająca na ujednoliceniu systemów zaopatrzenia emerytalnego opiera się na krańcowo innych zasadach. Ze względów historycznych austriacki system emerytalny charakteryzował się do tej pory istnieniem odrębnych zasad zaopatrzenia emerytalnego dla poszczególnych grup zawodowych. Każda z grup zawodowych podlegała określonej ustawie o zaopatrzeniu emerytalnym, uwzględniającej specyficzne potrzeby danej grupy. Zróżnicowanie uprawnień prowadziło jednak do nierównego traktowania ubezpieczonych, co przestało cieszyć się społeczną akceptacją. W wyniku obecnego ujednolicenia systemów emerytalnych powstała wspólna i jednolita ustawa o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym, której podlegają wszyscy zarobkujący urodzeni w dniu 01.01.1955 r. lub później. Nowa ujednolicona ustawa o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym (Allgemeines Pensionsgesetz APG) obowiązuje od dnia 01.01 2005 r. i dotyczy osób urodzonych w dniu APG Pracownicy Przedsiębiorcy Urzędnicy Rolnicy Niesamodzielni Jednolity system emerytalny dla wszystkich grup zawodowych
01.01.1955 r. lub później. W ustawie przyjęto zasadę, że wszyscy zarobkujący przechodząc na emeryturę w ustawowym wieku 65 lat, po nabyciu 45 latach ubezpieczeniowych/składkowych otrzymają emeryturę w wysokości 80% przeciętnych dochodów uzyskiwanych w trakcie życia zawodowego. W tym celu każdemu ubezpieczonemu zostanie założone indywidualne konto emerytalne w Zrzeszeniu Ubezpieczycieli Austriackich. Na koncie tym rejestruje się wpłacone i waloryzowane składki oraz nabyte prawa do świadczeń (wynikające np. z okresu poświęconego wychowywaniu dzieci). Zapisy na koncie emerytalnym są rokrocznie waloryzowane, i stanowią podstawę wyliczenia wysokości emerytury. W przyszłości na koncie emerytalnym rejestrowane będą wszystkie nabyte okresy jako okresy ubezpieczeniowe. Nie będzie się już rozróżniać między okresami ubezpieczenia obowiązkowego, dobrowolnego i okresami zastępczymi. Przy naliczaniu emerytury wszystkie okresy ubezpieczeniowe zostaną uwzględnione jako okresy składkowe z określoną podstawą wymiaru składki (np. rozliczając okres poświęcony wychowywaniu dzieci uwzględni się określoną ustawowo podstawę wymiaru składki). Ustawowy wiek emerytalny wynosi dla wszystkich ubezpieczonych 65 lat. Przewidziano też tzw. korytarz umożliwiający (z potrąceniami) wcześniejsze przejście na emeryturę osobom kończącym 62 rok życia. Przepisy przejściowe Osoby, urodzone w dniu 01.01.1955 r. lub później, przechodzą na ujednolicony system emerytalny z zastosowaniem rachunku równoległego. Uwzględnia się przy tym zarówno okresy ubezpieczeniowe nabyte w starym, jak i w ujednoliconym systemie emerytalnym. Wysokość przyszłej emerytury zależy od proporcji okresów ubezpieczeniowych uzyskanych w każdym z systemów.