RAPORT BADANIE PREFERENCJI I NAWYKÓW CZYTELNIKÓW KSIĄŻEK ELEKTRONICZNYCH. Warszawa, grudzień 2013

RAPORT BADANIE PREFERENCJI I NAWYKÓW CZYTELNIKÓW KSIĄŻEK ELEKTRONICZNYCH Warszawa, grudzień 2013 Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Strona1

Spis treści 1. Główne wyniki i wnioski z badań... 3 2. Wprowadzenie.. 5 3. Informacje demograficzne... 8 Płeć e-czytelników Wiek czytelników e-booków Czym zajmują się e-czytelnicy? Miejsce zamieszkania 4. Nawyki i preferencje e-czytelnicze... 12 Z jakich źródeł pozyskuje pan/i e-booki? Ile książek drukowanych czytał pan/i w roku poprzedzającym badanie? Ile książek elektronicznych czytał/a pan/i w roku poprzedzającym badanie? Jakie gatunki e-książek czytał/a pan/i najchętniej? Jakie gatunki e-książek kupuje pan/i najchętniej? Ile książek elektronicznych kupił/a pan/i państwo w roku poprzedzającym badanie? Jaką cenę e-książki uważa pan/i za optymalną? Gdzie w ijakich sytuacjach czyta pan/i e-książki? O jakiej porze najczęściej czyta pan/i e-książki? 5. Kwestie technologiczne 23 Na jakich urządzeniach czyta pan pan/i książki elektroniczne? Jakie funkcjonalności ceni pan/i najbardziej w korzystaniu z e-książek? W jakim formacie kupujecie państwo e-książki? Co decyduje o zakupie e-książki? Które z poniższych zjawisk, uważa pan/i za najważniejsze zadania na przyszłość dla kreatorów rynku e-książek? Strona2

1. Główne wyniki i wnioski z badań Przedmiotem badania były preferencje czytelników książek elektronicznych, zarazem zadeklarowanych użytkowników internetowych platform dystrybucji e-publikacji. Badanie miało dać m.in. odpowiedź na pytanie o to, dlaczego e-czytelnicy wybierają legalne źródła e-książek, znajdujących się pod ochroną prawa autorskiego. Badanie miało służyć także poznaniu odczuwanych przez tę grupę potrzeb kulturalnych, preferencji w zakresie ulubionych i najczęściej kupowanych gatunków książek elektronicznych stanowiących podstawę e-lektury. Badanie przeprowadzone na klientach e-sklepów z książkami cyfrowymi wykazało m.in. że: lekturze e-książek oddajemy się przede wszystkim w domu, w tak zwanym czasie wolnym, w późnych godzinach wieczornych, jednocześnie obserwujemy stopniowy wzrost znaczenia publikacji cyfrowych jako sposobu na spożytkowanie czasu spędzanego w podróżach między miejscem zamieszkania i pracą największy udział w grupie e-czytelników mają osoby w wieku od 15 do 24 lat dominującą grupę wśród badanych e-czytelników stanowią mieszkańcy dużych miast (powyżej 500 tys. mieszkańców) blisko 50 proc. uczestników badania w poprzedzającym je roku przeczytało nie więcej niż trzy książki cyfrowe, łącznie ponad 90 proc. respondentów przeczytało w tym czasie nie mniej niż siedem e-booków ponad 40 proc. badanych uważa, że cena e-książki powinna wynosić połowę ceny wydania drukowanego tego samego tytułu Strona3

e-czytniki są najchętniej wybieranym urządzeniem służącym do czytania książek cyfrowych (1/4 wskazań); jednocześnie 30 proc. badanych do e-lektury wykorzystuje przede wszystkim osobiste komputery stacjonarne i przenośne oczekiwania e-czytelników, co do rozwoju rodzimego rynku e-książek, koncentrują się wokół wzrostu atrakcyjnej oferty tytułowej, optymalizacji cen e-wydań i rozbudowy systemów sprzedaży subskrypcyjnej. Strona4

Wprowadzenie Wraz z upowszechnianiem nowych technologii jesteśmy świadkami następowania zmiany cywilizacyjnej, która odwraca wcześniejsze zasady rządzące m.in. gospodarką i sferą wymiany towarów i usług. Obecnie to klient, a w przypadku książek niezależnie czy mówimy o publikacjach drukowanych czy cyfrowych użytkownik kultury, jest punktem centralnym, którego konsumenckie przyzwyczajenia i potrzeby definiują w znacznym stopniu produkt, który otrzymuje. W Polsce dynamiczny rozwój rynku publikacji elektronicznych zapoczątkowany został w połowie poprzedniej dekady. W pierwszej kolejności objął on publikacje o charakterze fachowym, w tym skierowane do specjalistów branż takich jak prawnicza czy ekonomiczna, ale także pozycje o charakterze: referencyjnym, słownikowym, naukowym i akademickim. Z tych segmentów wywodzą się także pierwsze systemy dystrybucji e-publikacji, choć skierowane były początkowo bardziej do odbiorcy instytucjonalnego czy korporacyjnego niż klientów indywidualnych. Pierwsze platformy, których zadaniem było prezentowanie dopiero rodzącej się oferty e-książek rodzimych wydawców głównego nurtu, wychodzące naprzeciw rodzącym się dopiero potrzebom przyszłych e-czytelników w zakresie na przykład cyfrowych wydań beletrystyki, rozpoczęły działalność w ciągu kilkunastu miesięcy począwszy od połowy 2007 roku. Wśród pionierów rynku wymienić należy przede wszystkim dwie platformy, które działalność operacyjną rozpoczęły w odstępie zaledwie kilku miesięcy: Nexto.pl, Virtualo, a niedługo po nich ruszyły kolejne projekty, jak: Bezkartek, Libranova czy eclicto. Jednak droga do szybkiej ścieżki rozwoju rynku okazała się dłuższa niż wielu praktyków rynku wydawniczego oraz entuzjastów wprowadzania na nim nowych technologii sądziło. Na przestrzeni kolejnych lat wskazywano wiele potencjalnych przyczyn takiego stanu rzeczy. Mówiono o braku odpowiednich narzędzi, wystarczająco funkcjonalnych i zarazem tanich czytników, następnie oporze wydawców przed podjęciem biznesowego Strona5

ryzyka i dynamicznych inwestycji w ofertę cyfrową, a obecnie głównym hamulcem rynku pozostaje 23-proc. stawka podatku VAT na e-publikacje oraz fakt zróżnicowania obciążeń podatkowych między książką drukowaną a e-wydaniem. Nie bez znaczenia jest także szeroka dostępność bezpłatnych, nieautoryzowanych nielegalnych plików z profesjonalnymi treściami. Sławetne Chomikuj.pl jest tego najbardziej znanym przykładem. Dziś z perspektywy nabytych doświadczeń można pokusić się o stwierdzenie, że najważniejszym elementem rozwojowym dla popularyzacji książek cyfrowych są czytelnicy, ich decyzje konsumenckie, czytelnicze przyzwyczajenia i potrzeby. Zresztą te ostatnie nie dotyczą tylko rodzaju oferowanej literatury. Na przestrzeni lat to właśnie czytelnicy wymuszali niejako na wydawcach i sprzedawcach e-książek zmiany technologiczne, które determinowały sposób prezentacji i udostępniania e-wydań. To strona producencka i sprzedażowa musiała kilkakrotnie zredefiniować swoje podejście do takich kwestii jak sposób i stopień ochrony prawnoautorskiej wydawanych e-publikacji, czy strategie promocyjne i sprzedażowe, uwzględniające potrzeby e-klientów, jak szybki, łatwy i szeroki dostęp do cyfrowych treści, akceptowalny poziom cen, czy szerokość i atrakcyjność oferty. Kolejne etapy rozwoju rynku podporządkowane były (są i zapewne pozostaną w przyszłości) wyłącznie zmieniającym się potrzebom odbiorców książek cyfrowych. Czasy, w których dystrybutorzy na wyścigi informowali o powiększaniu swoich zasobów o setki czy tysiące klasycznych tytułów należących do domeny publicznej, należą już bezpowrotnie do przeszłości. Pod tym względem rynek błyskawicznie został nasycony. Dziś o tym, co musi znaleźć się w ofercie platform dystrybuujących e-publikacje, decydują czytelnicy, a ci oczekują głównie nowości. Stąd wykazana także w poniższym badaniu obecność literatury popularnej i podgatunków, takich jak literatura kryminalna, sensacyjna czy fantastyka. Najwyższą sprzedaż notują tytuły, które oblegają także szczyty zestawień najpopularniejszych wydań drukowanych. Jednak popularność książek elektronicznych, mimo że wzrastająca w szybkim tempie z roku na rok, nie przybiera cech popularnie określanych jako tzw. efekt domina. Do masowości e-czytelnictwa jest w Polsce jeszcze bardzo daleko. Jak na razie nie raz Strona6

sprawdziła się już także zasada, według której sama dostępność pewnego rodzaju usług czy produktów nie oznacza automatyczne powstania dedykowanego im rynku zbytu. Fakt, że użytkownik z bogatej gamy gadżetów służących do percepcji e-książek może wybrać e-czytnik, tablet czy telefon komórkowy, nie oznacza, że szybko podejmie decyzję o zakupie takiego sprzętu, a następne aktywnie przystąpi do tworzenia własnej e-biblioteczki. E-książka, jak każdy produkt, zwłaszcza taki, który nie należy do kategorii dóbr pierwszej potrzeby, musi spełniać jeszcze inne wymagania, jak: cena, łatwość użytkowania, atrakcyjność i dostępność zasobów, które można konsumować na takim urządzeniu. Właśnie to jak w katalogu potrzeb e-czytelników klientów sklepów z książkami cyfrowymi plasują się wskazane potrzeby było przedmiotem niniejszego badania. Badanie przeprowadzono na grupie 1500 respondentów, klientów sklepów z e-bookami, w dniach 21 listopada - 6 grudnia 2013 roku. Strona7

Informacje demograficzne W pierwszej sekcji e-czytelników zapytano o ich płeć, wiek oraz życiowe aktywności. Płeć e-czytelników Jak wynika z badania, wśród czytelników e-książek przeważają kobiety. Wśród przepytanych respondentów stanowiły one 54 proc. populacji. Wśród e-czytelników 46 proc. stanowili mężczyźni. Uzyskany wynik pozostaje w zgodzie z powszechnie odnotowywaną tendencją, według której przedstawicielki płci pięknej wykazują większą aktywność w zakresie edukacji czy kontaktów z kulturą, a wśród nich także z czytelnictwem. Strona8

Wiek czytelników e-booków Najbardziej liczebną grupą, wśród e-czytelników uczestniczących w badaniu, okazała się grupa najmłodsza, w wieku 15-24 lata, która stanowiła dokładnie połowę całej populacji. Potwierdza to znane tezy o największym zainteresowaniu nowymi technologiami wśród przedstawicieli najmłodszego pokolenia i dużej aktywności Polaków wchodzących właśnie w wiek produkcyjny, wychowanych już w epoce informatycznej, dla których obcowanie ze sprzętem elektronicznym jest częścią naturalnego środowiska, w którym dorastali i na co dzień funkcjonują. Aż 32 proc. badanej grupy stanowią przedstawiciele kolejnej kategorii wiekowej, e-czytelnicy w wieku od 25 do 34 lat, a zatem studenci, osoby rozpoczynające aktywność zawodową, z natury bardzo mobilne, poszukujące nowych osobistych wyzwań. Znacznie mniej liczna okazuje się reprezentacja grupy wiekowej 35-44 lata (11 proc.), tradycyjnie uznawanej za pierwszą o ustabilizowanym charakterze społecznym, dla której obcowanie z nowinkami technologicznymi jest codziennością, ale którzy zdecydowanie wywodzą się jeszcze z ery Gutenberga i przedkładają publikacje drukowane nad cyfrowe. E-czytelników w wieku 35-54 lata było w badanej grupie zaledwie 5 proc., a osoby powyżej 55. roku życia stanowiły zaledwie jej 2-proc. margines. Strona9

Czym zajmują się e-czytelnicy? Największą grupą w badanej populacji okazali się specjaliści poszczególnych zawodów, a więc osoby aktywne na niwie zawodowej, dysponujące według uznania własnymi funduszami, kierujący się konsumenckimi potrzebami i nawykami. Grupę liczącą 22 proc. stanowili uczniowie szkół ponadgimnazjalnych, a 19 proc. badanych to studenci. Wśród e-czytelników znaleźli się także przedstawiciele wolnych zawodów oraz przedsiębiorcy (16 proc.). Zaledwie 3 proc. badanej grupy stanowiły osoby przebywające już na emeryturze, dla których książki cyfrowe to nowinka technologiczna niemal z innego świata, a zatem trudna do przyswojenia i obcowania z nią. Strona10

Miejsce zamieszkania Zupełnie nie zaskakuje fakt, że dominującą grupę wśród badanych e-czytelników (37 proc.) stanowią mieszkańcy dużych miast (powyżej 500 tys. mieszkańców). Blisko 1/3 czytelników książek cyfrowych legitymuje się jako mieszkańcy miejscowości powyżej 100 tys. mieszkańców (28 proc.). Podobne wyniki osiągane są we wszystkich przeprowadzanych badaniach nad czytelnictwem, a także nad wykorzystywaniem nowych technologii. W jeszcze mniejszych ośrodkach miejskich (między 50 a 100 tys.) żyje 17 proc. ankietowanych, a 13 proc. za swoje małe ojczyzny uznaje miejscowości, w których liczba mieszkańców nie przekracza 15 tys. Najmniej e-czytelników pochodzi z terenów wiejskich (3 proc.), co oczywiście wiąże się m.in. z dostępem do technologii teleinformatycznych oraz nowoczesnych urządzeń do magazynowania i prezentacji treści cyfrowych. Strona11

Nawyki i preferencje e-czytelnicze Kolejna grupa pytań dotyczyła nawyków e-czytelników, ich ulubionych typów e-książek, tego w jaki sposób pozyskują e-booki, jak również gdzie i kiedy oddają sie cyfrowej lekturze. Ponadto klientów e-sklepów z publikacjami elektronicznymi zapytano o poglądy na temat cen e-książek. Z jakich źródeł pozyskuje pan/i e-booki? Badani e-czytelnicy jako podstawowe źródło pozyskiwania, a więc także zakupu publikacji cyfrowych, wskazują specjalistyczne sklepy internetowe, prowadzące komercyjną działalność w zakresie dystrybucji e-książek objętych ochroną prawa autorskiego oraz klasyki literackiej, w zdecydowanej większości stanowiącej już część domeny publicznej. Dotyczy to blisko 1/3 całej grupy stanowiącej przedmiot badania (29 proc.). Drugim najczęściej wskazywanym obszarem pozyskiwania e-książek (26 proc. deklaracji), okazały się serwisy internetowe, które deklarują udostępnianie darmowych e-książek, a które w rzeczywistości trudnią się obrotem plikami z nieautoryzowanymi treściami, które jako własność intelektualna ich twórców podlegają ochronie prawa autorskiego. Blisko 1/4 e-czytelników biorących udział w badaniu (22 proc.) swoje elektroniczne lektury pożycza od rodziny i znajomych. W naturalny sposób pochodzą one z dwóch odmiennych rodzajów źródeł: legalnych serwisów z treściami, co do których nie ma wątpliwości w zakresie przynależności prawno-autorskiej. Ponadto 10 proc. uczestników badania deklaruje, że z sieci pozyskuje wyłącznie klasykę, a 4 proc. przyznaje się do regularnego eksplorowania bibliotek w celach poznawczych i czytelniczych. Na wykorzystanie innych źródeł e-booków wskazało natomiast 8 proc. uczestników badania. Strona12

Warto tu dodać, że badanie przeprowadzono wśród klientów e-sklepów, stąd zdecydowana nadreprezentacja odpowiedzi dotyczącej zakupów w takich sklepach. Wniosek jest z tego taki, że ci, którzy już zdecydowali się na korzystanie z legalnych źródeł pozyskiwania treści, w 1/3 gotowi są dalej za nie płacić i to oni budują grupę lojalnych klientów. Osoby, które korzystają ze źródeł nieautoryzowanych, najczęściej nie są jednocześnie klientami e-sklepów. Strona13

Ile książek drukowanych czytał pan/i w roku poprzedzającym badanie? Wśród e-czytelników, klientów e-sklepów, 13 proc. deklaruje, że w roku poprzedzającym badanie przeczytało więcej niż 15 książek drukowanych. Między 10 a 15 tytułów przeczytało 24 proc. badanych, a nieco mniej bo 22 proc. zadeklarowało lekturę od 4 do 7 pozycji papierowych. Aż 34 proc. użytkowników e-booków stwierdziło natomiast, że w omawianym okresie przeczytało maksymalnie trzy książki drukowane. Zaledwie 5 proc. uczestników badania przyznało, że w badanym okresie nie czytało żadnej książki papierowej. Strona14

Ile książek elektronicznych czytał/a pan/i w roku poprzedzającym badanie? Szczyt e-czytelniczych możliwości, czyli lekturę powyżej 15 e-książek rocznie, deklaruje zaledwie 4 proc. badanej populacji. Więcej niż 10 książek w poprzedzających badanie 12 miesiącach czytało 8 proc. ankietowanych. Okazuje się, że najbardziej liczna grupa czyta najmniej. Aż 47 proc. uczestników badania przyznaje się do lektury nie więcej niż 3 książek cyfrowych w okresie objętym sondażem. Niewiele więcej, bo 41 proc., zapoznało się z treścią do siedmiu e-booków. Jakie gatunki e-książek czytał/a pan/i najchętniej? Największa grupę wśród e-czytelników stanowiły osoby, których cyfrowe lektury w okresie poprzedzającym badanie zakwalifikować można do grupy Powieści kryminalne, sensacyjne, horrory i thrillery (20 proc.). Kontakt z literaturą popularną w formie tradycyjnej deklarowało 18 proc. e-czytelników, a 16 proc. jako ulubiony gatunek wskazało literaturę faktu, w tym wspomnienia i dzienniki. Tylko o 1 proc. mniejsze powodzenia zyskała sobie wśród e-czytelników literatura obyczajowa, zaś do czytania fantastyki przyznało się 12 proc. badanych. Zdecydowanie mniejszą popularnością Strona15

wśród użytkowników e-książek cieszy się literatura dla młodzieży, publikacje edukacyjne (6 proc. badanej populacji) oraz poradniki i książki hobbystyczne (5 proc.). Strona16

Jakie gatunki e-książek kupuje pan/i najchętniej? Jakie rodzaje publikacji cyfrowych e-czytelnicy kupują najchętniej? W oczywisty sposób na preferencje zakupowe wpływają dobierane lektury, jednak proporcje w tym względzie są delikatnie odmienne. E-czytelnicy deklarują, że najczęściej finansują pozyskanie książek z kategorii powieści kryminalne, sensacyjne, horrory i thrillery (18 proc.). Po 17 proc. wskazań zyskały literatura popularna i literatura faktu. Niewiele mniejsze (16 proc.) zainteresowania nabywców wzbudza oferta beletrystyki o charakterze obyczajowym oraz fantastyką science-fiction (14 proc.). Elektroniczne książki edukacyjne i poradnikowe kupuje łącznie 10 proc. e-czytelników, a literaturę młodzieżową i dziecięcą wybiera 8 proc. aktywnych e-czytelników. Strona17

Ile książek elektronicznych kupił/a pan/i państwo w roku poprzedzającym badanie? Podobnie jak w przypadku wydań papierowych, także e-booków nie kupujemy zbyt wiele. Niemal połowa z badanych e-czytelników (49 proc.) deklaruje nabywanie od jednej do trzech pozycji w ciągu roku poprzedzającego badanie. Kolejne 43 proc. deklaruje, że w ciągu roku weszło w posiadanie co najmniej trzech a maksymalnie siedmiu pozycji cyfrowych. Tylko 6 proc. badanej populacji użytkowników publikacji cyfrowych kupiło w ostatnim czasie powyżej 10 e-booków, natomiast zaledwie 2 proc. praktyków obcowania z e-lekturą kupiło w roku poprzedzającym badanie powyżej 15 e-wydań. Strona18

Jaką cenę e-książki uważa pan/i za optymalną? Zdaniem 41 proc. badanych cena e-wydania powinna wynosić połowę ceny wydania drukowanego tego samego tytułu. Przy czym należy podkreślić, że dotyczy to ceny standardowego wydania w miękkiej oprawie. Blisko 1/4 e-czytelników najchętniej zostałaby beneficjentami sytuacji, w której e-booki, niezależnie od rodzaju publikacji i jej objętości, oferowane byłyby w cenie 9,90 zł. Za ceną 19,90 zł jako optymalnym kosztem nabycia e-książki opowiada się natomiast 21 proc. e-czytelników. Podobnie średnia cena e-książki w ofercie czołowych platform dystrybucji publikacji cyfrowych również kształtuje się w granicach 19 a 20 zł. Scenariusz, w którym e-book sprzedawany byłby z niewielkim rabatem w stosunku do papierowego kodeksu za optymalny uznaje 8 proc. e-czytelników uczestniczących w badaniu. Natomiast zaledwie 7 proc. respondentów stwierdziło z kolei, że wydawania cyfrowe i papierowe powinny być sprzedawane w tej samej cenie. Wyniki te pozostają w bliskiej relacji z rezultatami internetowej sondy przeprowadzonej na przełomie 2012 i 2013 roku przez serwis www.rynek-ksiazki.pl. Wynikało z niego, że e-książki za połowę ceny papierowego wydania kupowałoby chętnie nieco ponad 37 proc. klientów. Publikacje cyfrowe w cenie 9,90 zł chciałoby kupować przeszło 36 proc. pytanych. Co ciekawe, niespełna 19 proc. odpowiadających uważało, że e-booki powinny kosztować 99 groszy, a 10 proc. twierdziło, że cena książki papierowej i zdigitalizowanej powinna równać się cenie edycji papierowej. Tylko nieco więcej niż 7 proc. uczestników tamtego badania uważało, że e-książka powinna być sprzedawana ze zwykłym rabatem od ceny wydania papierowego. Strona19

Gdzie i w jakich sytuacjach czyta pan/i e-książki? Przeprowadzone badanie jest już kolejnym z rzędu, które wyraźnie pokazuje, że odbiorcy książek cyfrowych najchętniej korzystają z nich we własnym domu, zatem e-booki konkurują z alternatywnymi sposobami spędzania wolnego czasu, w tym również z książkami drukowanymi. Aż 42 proc. badanych deklaruje, że najchętniej czyta e-książki właśnie w domu. W kolejnym omówionym pytaniu ten wątek zostanie rozszerzony. W komunikacji zbiorowej e-czyta 24 proc. e-klientów księgarń internetowych. Po raz kolejny okazuje się zatem, że w zakresie wykorzystywania czasu spędzanego m.in. między pracą a miejscem zamieszkania, Polacy nie wykształcili w sobie jak dotąd silnego nawyku przeznaczenia go na lekturę, opcjonalnie na obcowanie z książką w formie audio, jak dzieje się to w wielu krajach zachodnich a zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych. To oczywiście skutek różnic społecznych, na przykład w zakresie praktyki życia zawodowego. Strona20

Polacy na tle na przykład Amerykanów, spędzają w podróży do pracy znacznie mniej czasu, stąd tak znaczna różnica aktywności form w tym czasie. 13 proc. badanych czytelników książek cyfrowych korzysta z nich w podróży, przeznaczając rzadki wolny czas na lekturę. Kolejne 6 proc. deklaruje, że czytanie jest ważnym elementem ich czasu wolnego podczas urlopu. Czytamy także w pracy, choć przyznaje się do tego niewielki odsetek badanej grupy (3 proc.). Inne, nieokreślone sytuacje, w których e-czytelnicy oddają się swojej pasji wskazało łącznie 8 proc. sondowanych. Strona21

O jakiej porze najczęściej czyta pan/i e-książki? E-czytelnicy największą aktywność przejawiają między godziną 22.00 a 1.00 w nocy. W tych porach lekturze oddaje się 29 proc. badanych, a kolejne 24 proc. respondentów chętnie spędza nad nią wolne wieczory. 23 proc. badanych deklaruje kontakt z książkami cyfrowymi między godz. 16.00 a 20.00, w czym w największym stopniu partycypują osoby podróżujące z pracy do domu. Co ciekawe, nieco niższy odsetek e-czytelników aktywuje się w godzinach porannych w drodze do pracy lub szkoły. Najmniejszą aktywność e-czytelnicy przejawiają między godz. 10. a 16., a więc w okresie zwyczajowo przeznaczanym na pracę lub edukację, oraz w nocy. Strona22

Kwestie technologiczne W kolejnych pytaniach poruszono m.in. kwestię rodzaju sprzętu wykorzystywanego przez badaną grupę do lektury książek elektronicznych, elementów wpływających na decyzję o zakupie e-książki, a także najchętniej wybieranych formatów publikacji cyfrowych. Na jakich urządzeniach czyta pan pan/i książki elektroniczne? Blisko 50 proc. badanych jako najlepsze urządzenie do korzystania z e-booków wskazuje dedykowanej tej czynności czytniki e-książek. Zdaniem e-czytelników najlepszym wyborem są urządzenia wykorzystujące technologię e-papieru, zoptymalizowane do potrzeb lektury długi zwartych tekstów. Takie czytniki jako pierwszy wybór wskazuje 24 proc. badanych. Na drugim miejscu znalazły się czytniki e-książek wyposażone w podświetlane ekrany, które w stosunku do urządzeń z technologią e-papieru obciążone są kilkoma ograniczeniami w swobodnej lekturze, m.in. odbijaniem światłą słonecznego i wywoływaniem uczucia zmęczenia wzroku w przypadku długotrwałej lektury. Nieco zaskakuje fakt, że w ścisłej czołówce urządzeń wykorzystywanych do kontaktu z książkami cyfrowymi pozostają komputery stacjonarne. Choć w prosty sposób można łączyć to z silną tendencją do oddawania się e-lekturze w domu. Popularne PC-ety jako podstawowe narzędzie do czytania e-booków wykorzystuje nadal 19 proc. użytkowników publikacji elektronicznych. Jeżeli dodamy do tego grupę 11 proc. e-czytelników, którzy lekturze oddają sie za pośrednictwem komputerów przenośnych (laptopy, notebook, netbooki), okaże się, że dla 1/3 badanych właśnie komputery pozostają najczęstszym towarzyszem e-czytania. Strona23

Wraz z dynamicznym rozwojem światowego rynku tabletów, któremu początek dała premiera w 2010 roku pierwszej generacji ipada firmy Apple, pojawiły się masowo wyrażane przekonania, że to właśnie one w krótkim czasie zdominują rynek urządzeń wykorzystywanych w obcowaniu z cyfrowymi wydaniami książek. Tak stało się jednak wyłącznie w przypadku prasy, tymczasem zaledwie 16 proc. badanych e-czytelników wybrałoby tablet jako najlepszy środek do lektury cyfrowej książki. Natomiast zaledwie 6 proc. respondentów czyta e-książki przede wszystkim na telefonach komórkowych (smartfonach). Strona24

Jakie funkcjonalności ceni pan/i najbardziej w korzystaniu z e-książek? W e-książkach badani najbardziej cenią sobie możliwość mobilnej lektury, niezależnie od miejsca i okoliczności, w których się znajdujemy (25 proc. wskazań). Cechę tą można łączyć bezpośrednio z dostępem do niemal nieograniczonej liczby tytułów w jednym miejscu, na przykład czytniku lub tablecie, w którym możliwe jest przechowywanie znacznej ilości danych cyfrowych. Dla 20 proc. badanych to najważniejsza funkcjonalność e-książek. Czytelnicy publikacji cyfrowych wysoko oceniają również możliwość zmiany czcionki (przede wszystkim jej powiększania), a trzeba przyznać, że funkcjonalność tę oferuje już zdecydowana większość z dostępnych w Polsce urządzeń dedykowanych publikacjom elektronicznym. Strona25

W jakim formacie kupujecie państwo e-książki? Po raz kolejny okazuje się, że e-czytelnicy, jako świadomi klienci i użytkownicy treści kulturalnych, wybierają jak największą funkcjonalność lektury. Największy odsetek badanych deklaruje, że poszukując e-książek najchętniej decyduje się na ofertę tzw. multiformatu, dzięki czemu ponosząc jednorazowo koszt zakupu e-booka otrzymują e-książkę w kilku najważniejszych formatach. Deklaracja ta dotyczy 30 proc. respondentów. Publikacje cyfrowe w najbardziej spopularyzowanym obecnie formacie epub wybiera 27 proc. klientów e-sklepów, dedykowany początkowo wyłącznie urządzeniom firmy Amazon, obecnie dostosowany do różnego typu sprzętu elektronicznego. Coraz mniejszą popularnością wśród formatów nowoczesnych e-książek cieszą się dziś tytuły dystrybuowane w postaci plików PDF, na które wskazało 16 proc. badanych. Inne formaty wybiera grupa zaledwie 5 proc. klientów platform dystrybucyjnych. Strona26

Co decyduje o zakupie e-książki? Jak się okazuje, czynnikiem, który ma największy wpływ na decyzję o zakupie e-książki jest jej cena. To na nią wskazało 43 proc. ankietowanych. W drugiej kolejności e-czytelnicy zwracają uwagę na kwestię dostępności e-książki, definiowaną przez użyte zabezpieczenie pliku (DRM, watermark lub całkowity brak zabezpieczeń) oraz możliwość percepcji treści za pośrednictwem wielu odmiennych urządzeń. Kolejnym elementem wspierającym decyzję zakupową jest tematyka książki. Dla e-czytelników ważny przy decyzji o zakupie e-publikacji jest również autor (10 proc. wskazań), a dla 9 proc. uczestników badania nie bez znaczenia pozostaje też możliwość pobrania darmowego fragmentu. Z kolei recenzjami przy zakupie wspomaga się zaledwie 4 proc. badanych. Strona27

Które z poniższych zjawisk, uważa pan/i za najważniejsze zadanie na przyszłość dla kreatorów rynku e-książek? Wyniki badania potwierdzają codzienne obserwacje rynku dystrybucji książek cyfrowych. Klient oczekuje przede wszystkim stałego dostępu do atrakcyjnej z jego punktu widzenia oferty. Takie oczekiwania na przyszłość wobec wydawców i sprzedawców e-booków deklaruje 29 proc. badanych. Na obecnym etapie rozwoju polskiego rynku cyfrowej kultury, za takie uważa się przede wszystkim nowości wydawnicze i e-wydania tytułów, które dominowały na listach najlepiej sprzedających się książek drukowanych ostatnich lat. Choć wydaje się, że również w przypadku obrotu e-książkami coraz częściej do głosu dochodzić będą indywidualne potrzeby czytelników. Taki silny trend zaobserwować można wśród klientów księgarń internetowych oferujących książki drukowane. Podmioty takie coraz częściej wykorzystywane są przez klientów świadomych swoich potrzeb i poszukujących tą drogą nie tylko gorących bestsellerów, ale przede wszystkim książek starszych, dawno niewznawianych, dotyczących określonej tematyki lub legitymujących się nazwiskiem konkretnego, niekoniecznie uznawanego obecnie za topowego, autora. Na drugim miejscu wśród najważniejszych oczekiwań czytelników e-wydań pozostaje kwestia ich ceny (27 proc. wskazań). Wydaje się sprawą oczywistą, że pragnieniem każdego konsumenta jest zadośćuczynienie swoim potrzebom za jak najniższą cenę, jednak wśród konsumentów świadomych ekonomicznych uwarunkowań działalności produkcyjnej w coraz większym stopniu wytwarza się akceptacja dla rzeczywistości pisanej przez rachunek ekonomiczny, co widać m.in. w prezentowanych już odpowiedziach na pytanie o akceptowalny poziom cen e-książek. Niemal 1/4 uczestników badania stwierdziła, że w największym stopniu oczekuje na rozwój systemów subskrypcyjnej sprzedaży książek elektronicznych (23 proc.). Konsumenci przyzwyczajeni przez innego typu branże handlowo-usługowe do korzyści, jakie dają takie systemy, wysoko cenią sobie możliwość pozyskiwania określonych dóbr za stałą cenę. Problem polega jednak na tym, że na obecnym etapie rozwoju tego typu Strona28

systemów dystrybucji treści można mówić w zasadzie o abonamentowym wypożyczaniu e-książek, nie zaś o ich sprzedaży. Klient płaci za możliwość korzystania z e-wydania w określonym czasie. Po jego upływie traci dostęp do takiej publikacji (tzw. wirtualna półka). Przyszła funkcjonalność usług abonamentowych uzależniona będzie przede wszystkim od potencjalnych zmian w zasadach rozliczania licencji i sposobów wynagradzania autorów, zwłaszcza w przypadku publikacji tłumaczonych. W dalszej kolejności wśród pożądanych zmian na rynku e-książek uczestnicy badania wymieniali potrzebę jak najbardziej praktycznej obsługi i zmniejszenia kosztów płatności za publikacje cyfrowe (9 proc.) oraz wzrost dostępności e-książek w bibliotekach (8 proc.). Raport: Badanie preferencji i nawyków czytelników książek elektronicznych Zespół autorski: Łukasz Gołębiewski, Paweł Waszczyk, Piotr Dobrołęcki, Jarosław Górski, Mariusz Ożóg, Ewa Tenderenda-Ożóg, Ewa Zając. Strona29