POSTAWA CIAŁA A KOORDYNACJA WZROKOWO-RUCHOWA MIERZONA TESTEM KRZYŻOWYM U DZIEWCZĄT W WIEKU 14-16 LAT

NR 31 AN TRO PO MO TO RY KA 2005 POSTAWA CIAŁA A KOORDYNACJA WZROKOWO-RUCHOWA MIERZONA TESTEM KRZYŻOWYM U DZIEWCZĄT W WIEKU 14-16 LAT BODY POSTURE AND THE VISUAL-MOTOR COORDINATION MEASURED WITH THE CROSS- MATCHING TEST AMONG GIRLS AGED 14-16 Jacek Wilczyński* * dr, Instytut Kształcenia Medycznego Akademii Świętokrzyskiej, Kielce ul. IX wieków Kielc 15 Słowa kluczowe: postawa ciała, koordynacja wzrokowo-ruchowa, fotogrametryczna metoda Moiré, test krzyżowy Key words: body posture, visual-motor coordination, moiré s photogrametric method, cross-matching test. STRESZCZENIE SUMMARY Cel badań. Percepcja i motoryka to dwie podstawowe czynności, warunkujące orientację w otaczającej rzeczywistości i reagowanie na nią. Koordynacja wzrokowo-ruchowa jest zdolnością umożliwiającą określenie pozycji ciała oraz jej zmian w trakcie ruchu w przestrzeni i czasie w odniesieniu do ustalonego pola lub poruszającego się obiektu. Celem badań była ocena postawy dziewcząt w wieku 14-16 lat, badanych komputerową metodą Moiré, ocena koordynacji wzrokowo-ruchowej testem krzyżowym oraz wykazanie związku między postawą ciała a koordynacją wzrokowo-ruchową. Materiał i metoda. Koordynację wzrokowo-ruchową testowano z zastosowaniem komputera i użyciem standardowej klawiatury oraz monitora (VGA). Badaniami objęto 153 osoby, w tym 52 dziewcząta 14-letnie, 50 15-letnich i 51 16-letnich z Gimnazjum nr 3 w Starachowicach. Badanie przeprowadzono w maju 2004 r. Wyniki. Najwięcej w badanej grupie było bocznych skrzywień kręgosłupa 80 (52%). Asymetrię postawy stwierdzono w 72 przypadkach (47%). Wśród wad w płaszczyźnie strzałkowej dominowały plecy wklęsłe było ich 51 (33%). Odnotowano 1 (0,6%) przypadek pleców okrągłych w grupie dziewcząt 16-letnich. Pleców płaskich stwierdzono 23 (15%). Najlepszy wynik w teście krzyżowym uzyskały dziewczęta 16-letnie (102,30 s) następnie 15- (105,4 s) i 14-letnie (113,20 s). Wnioski. Choć wykazano związek między niektórymi cechami postawy a koordynacją wzrokowo-ruchową, mierzoną testem krzyżowym, to nie jest on jednoznaczny. Problem związku koordynacji wzrokowo-ruchowej z jakością postawy ciała wymaga dalszych badań. The aim the work. Perception and a motor ability are two main activities, which determine orientation in the surrounding reality and responding to it. The visual-motor coordination is a skill that enables defining a body position and its changes during a movement in space and time, referring to an area of activity or a moving object. The material and methods. The aim of this research was to evaluate postures of girls aged 14-16 measured with Moiré s photogrammetric method, evaluate the visual-motor coordination measured with the cross-matching test and show the connection between a body posture and the visual-motor coordination. The visual-motor coordination was tested by using the computer and a standard keyboard as well as a black and white screen (VGA). 153 girls took part in the research, including 52 14-year-olds, 50 15-year-olds and 51 16-year-olds from the Grammar School number 3 in Starachowice. The research was done in May 2004. The results. The lateral curvantures of the spine were the most common 80 (52%). There were 72 cases (47%) of posture asymmetries. Concave backs dominated among defects in the sagittal plane-51 (33%). There 55

Jacek Wilczyński was one case of rounded back in the group of 16-year-olds. There were 23 cases (15%) of flat backs. The best result in the cross-matching test was obtained by 16-year-old girls (102,30s), and then there were 15-year-olds (105,4s) and 14-year-olds (113,20s). The conclusions. The analysis of correlation coefficients does not make it possible to state clearly that there is an essential dependence between some posture characteristics and the time of a visual-motor coordination simple. The issues connected with body postures and elements of movement coordination need further examination. Wstęp Percepcja i motoryka to dwie podstawowe czynności, warunkujące orientację w otaczającej rzeczywistości i reagowanie na nią. Koordynacja wzrokowo- -ruchowa jest zdolnością umożliwiającą określenie pozycji ciała oraz jej zmian w trakcie ruchu w przestrzeni i czasie w odniesieniu do ustalonego pola lub poruszającego się obiektu. Oprócz sprawności procesów nerwowych istotne w koordynacji wzrokowo-ruchowej są indywidualne właściwości psychiczne osoby, takie jak spostrzeganie kształtu, głębi, odległości, ruchu i kierunku [1, 2, 3, 4, 5]. Celem badań była ocena postawy dziewcząt w wieku 14-16 lat, badanych komputerową metodą Moiré, ocena koordynacji wzrokowo-ruchowej testem krzyżowym oraz wykazanie związku między postawą ciała a koordynacją wzrokowo-ruchową. Badaniami objęto 153 osoby, w tym 52 dziewcząta 14-letnie, 50 15-letnich i 51 16-letnich z Gimnazjum nr 3 w Starachowicach. Badanie przeprowadzono w maju 2004 r. W badaniach postawy zastosowano technikę fotogrametrii przestrzennej, wykorzystującą efekt mory projekcyjnej. Rozwój techniki umożliwił wykorzystanie komputerów w diagnostyce i terapii wad postawy. Dzięki odpowiedniej karcie i programowi komputer dokonuje właściwej analizy postawy. Metoda ta polega na wykorzystaniu załamywania się wiązki światła, do czego służy raster. Obraz pleców osoby badanej, uzyskany z tzw. prążkami mory, odbierany jest przez specjalny układ optyczny z kamerą, a następnie przekazywany do monitora analogowego i komputera. Mora (moiré) to zniekształcony obraz wskutek interferencji fal świetlnych. Metoda ta polega na wykonaniu kamerą wideo komputerowej fotografii. Dzięki specjalnemu systemowi optycznemu komputer wyznacza trójwymiarowy obraz pleców i dokładnie analizuje ponad 50 parametrów w płaszczyznach czołowej i strzałkowej. Końcowym wynikiem tego programu jest zbiór współrzędnych przestrzennych (trójwymiarowych) powierzchni ciała i jej mapa warstwicowa (ryc. 1). Dzięki zastosowaniu odpowiedniego oprogramowania istnieje możliwość precyzyjnej analizy postawy, z uwzględnieniem wskaźników antropometrycznych. Część analizy dokonywana jest automatycznie przez komputer. W tej sytuacji na plecy rzutowane są prążki, a regulacja ostrości obiektywu rzutnika odbiorczego pozwala na uzyskanie obrazu mory, co widoczne jest na ekranie monitora analogowego. Dalsza analiza odbywa się już bez udziału osoby badanej. Po wprowadzeniu obrazu oraz po wskazaniu myszą odpowiednich punktów odniesienia następuje właściwe opracowanie obrazu. Na kolejnych ekranach prezentowane są różne opcje, pozostawiono do wyboru przez badającego. Rutynowa analiza obrazu dokonywana jest oddzielnie dla każdej płaszczyzny ciała. Prezentowane podczas tej analizy różne opcje graficzne ułatwiają operatorowi wybór określonych punktów Materiał i metoda badań 56 Ryc. 1. Obraz pleców z naniesionymi warstwicami oraz przekrój ciała w płaszczyźnie strzałkowej i poprzecznej [4] Fig. 1. The picture of the body with contour lines and the body profile in the sagittal plane (a) and transversal plane (b)

Postawa ciała a koordynacja wzrokowo-ruchowa mierzona testem krzyżowym u dziewcząt w wieku 14-16 lat odniesienia, zwłaszcza w przypadkach wątpliwych. Najczęściej wykorzystuje się wskaźniki kątowe, wymiary liniowe, symetrie w płaszczyźnie strzałkowej i czołowej: C7 wyrostek kolczysty 7 kręgu szyjnego, KP szczyt kifozy piersiowej, PL przejście kifozy w lordozę, LL szczyt lordozy lędźwiowej, S1 wyrostek kolczysty 1 kręgu lędźwiowego, ŁL, ŁP kąty dolne łopatek (lewa, prawa), Ml, MP kolce biodrowe tylne górne (lewy, prawy), T1, T2 linia talii lewej, T3, T4 linia talii prawej, B1, B2 bark lewy, B3, B4 bark prawy. Badana osoba staje w wyznaczonym miejscu, tyłem do urządzenia projekcyjno-odbiorczego, aby znaleźć się w polu widzenia kamery, a jej obraz był widoczny na ekranie komputera. Zestaw powinien być ustawiony na wysokości, która zapewni widzenie osób o różnym wzroście. Linia badania, na której pacjent staje znajduje się w odległości 2,5 m od płaszczyzny obudowy rzutnika światła. Należy także sprawdzić jego właściwe wypoziomowanie oraz ustawić ostrość prążków na plecach. Z kilkudziesięciu kolejnych zdjęć rejestrowanych automatycznie w pamięci wybieramy ujęcie odpowiadające prawidłowemu ustawieniu pacjenta. Na podstawie zapamiętanego obrazu i wprowadzonych danych pacjenta komputer umożliwia uzyskanie trójwymiarowych współrzędnych badanej powierzchni i jednocześnie oblicza parametry określające postawę ciała w płaszczyznach strzałkowej, czołowej i poprzecznej, oraz graficznie przedstawia wyniki. Czas wykonania pomiaru wynosi 0,03 s, powtarzanie pomiarów co 0,3 s, a średni czas jednego badania wynosi 1 min [6, 7]. Badanie koordynacji wzrokowo-ruchowej testem krzyżowym Test prze prowadzono z zastosowaniem komputera i użyciem standardowej klawiatury oraz czarno- -białego monitora (VGA). Odtwarzano go z płyty CD z programem w systemie ope racyjnym Microsoft Windows. Badania wykazały, że testy komputerowe są silnie skorelowane z rezul tatami osiąganymi na aparatach oryginalnych (wskaźniki korelacji w prze dziale 0,80-0,95). Test powtarzano dwukrotnie w odstępie 3 min, przerwy pomiędzy kolejnymi testami wynosiły 5 min. Notowano wynik lepszy z dwóch pomiarów. Badani nie obserwowali przebiegu prób u innych osób. Wszystkie czynności związane z obsługą programu wykonywała osoba badająca. Czynności badanego były ograniczone do uruchomienia próby, po wyświetleniu sygnału start, dowolnym klawiszem i jej wykonania. Opis próby: klawisze aktywne stanowił szereg 1234567 w głównej alfanumerycznej części klawiatury. 57 Klawisze były specjalnie oznaczone; na czarnym tle, pokrywającym całą górną powierzchnię klawisza, umieszczono oznaczenie liczbowe w kolorze białym wielkości 80% wysokości klawisza. Nieaktywna alfanumeryczna część klawiatury była zasłonięta białym kartonem (fot. 1.), Fot. 1. Oznaczenia klawiszy aktywnych i przesłonięcie nieaktywnej części klawiatury w teście krzyżowym [8] Photo. 1. Marking the active keys on the keyboard and covering a non-active part in the cross-matching test [8] w momencie pojawienia się gwiazdki na ekranie monitora należało jak najszybciej wcisnąć klawisze odpowiadające położeniu gwiazdki. Klawisze właściwe to te, których oznaczenie liczbowe odpowiadało współrzędnym gwiazdki (pozycja pozioma i pionowa gwiazdki). Należało zapamiętać obie liczby (współrzędne), a następnie w dowolnej kolejności wcisnąć odpowiednie klawisze. W czasie wykonywania testu klawisze należało wciskać wskazującym palcem jednej wybranej ręki. Im szybciej wykonany był test, tym lepszy wynik, prowadzący badanie demonstrował zadanie w sekwencji drugiej test próbny, następnie podawał instrukcję i objaśniał zadanie. Badany przystępował do zadania próbnego w sekwencji drugiej test próbny i bezpośrednio po tym do zadania właściwego w sekwencji pierwszej test właściwy. Przed drugą próbą pomijano czynności objaśnienia, demonstrację oraz próbne wykonanie zadania, badany ustawiał wybraną rękę ponad klawiaturą, tak aby nie miała ona punktów podparcia, palec wskazujący wysuwał w kierunku klawisza oznaczonego liczbą 4, pozostałe palce były zgięte, kolejne sygnały wyświetlano w stałej sekwencji, program mierzył czas od momentu pojawienia się pierwszego sygnału do momentu wciśnięcia odpowiedniego klawisza po ostatnim sygnale, wynik zaokrąglano z dokładnością do 1 s,

Jacek Wilczyński po zakończeniu próby prezentowano czas wykonania próby oraz liczbę błędów, nieprawidłowych reakcji (wciśnięcie klawisza nie odpowiadającego sygnałowi na ekranie), w celu zwiększenia rzetelności pomiaru zastosowano 40 impulsów w jednej próbie. Tak je dobrano aby liczba błędów nie mogła być większa niż 4 [8]. W badaniu uwzględniono: masę ciała, wysokość ciała, długość całkowitą kręgosłupa, kąt pochylenia tułowia, kąt α, kąt β, kąt γ, kąt δ, długość kifozy piersiowej, kąt kifozy piersiowej, RKP, głębokość kifozy piersiowej, długość lordozy lędźwiowej, kąt lordozy lędźwiowej, RLL, głębokość lordozy lędźwiowej, asymetrię barków, linię barków, asymetrię kątów dolnych łopatek, kąt nachylenia miednicy, kąt skręcenia miednicy, asymetrię trójkątów talii, długość skrzywienia pierwotnego, głębokość skrzywienia pierwotnego, kąt skrzywienia pierwotnego, kąt skrzywienia wtórnego, typ postawy wg Wolańskiego, indeks postawy, komputerowy test krzyżowy. Do analizy statystycznej wykorzystano średnią arytmetyczną (x), odchylenie standardowe (s) i współczynnik korelacji prostoliniowej Pearsona (r)*. Wyniki Analiza poszczególnych cech wykazała wzrost masy, wysokości ciała, długości całkowitej kręgosłupa, procent wzrostu wraz z wiekiem. Kąt pochylenia tułowia największy był u 14-latek, następnie 16- i 15-latek. Kąt α odnotowano u 16-latek, później u 15- i 14-latek. Największy kąt β zarejestrowano u 15-latek, następnie 16-, 14-latek, a największy kąt γ u 14-, 16- i 15-latek. Kąt δ był największy u 15-latek, w dalszej kolejności u 14- i 16-latek. Największą asymetrię barków stwierdzono u 15-latek, następnie 14-, 16-latek. Kąt linii barków był największy u 15- -latek, potem u 14- i 16-latek. Największą asymetrię łopatek zaobserwowano u 15-latek, następnie 16- i 14-latek Kąt nachylenia miednicy był największy u 16-latek, następnie 14- i 15-latek. Kąt skręcenia miednicy zmniejszał się z wiekiem. Indeks postawy największy był u 15-latek, następnie 14- i 16-latek (tab. 1). Długość kifozy piersiowej zwiększała się wraz z wiekiem. Kąt kifozy piersiowej był największy u 16-latek, dalej 14- i 15-latek. Również z wiekiem rosła RKP. Głębokość kifozy piersiowej była największa u 15-latek, kolejno u 16- i 14-latek. Z wiekiem też się zwiększała długość lordozy lędźwiowej. Kąt Tabela. 1. Cechy budowy i postawy Table. 1. Features of body build and posture (14 lat) (15 lat) (16 lat) x ± s x ± s x ± s Masa ciała 49,67 ± 7,84 51,54 ± 7,63 55,63 ± 6,89 Wysokość ciała 1615 ± 62,89 1631 ± 65,34 1633 ± 50,40 Długość całkowita kręgosłupa 438,20 ± 29,09 448,2 ± 25,05 454,20 ± 21,67 Procent wzrostu 27,13 ± 1,29 27,47 ± 0,93 27,82 ± 1,10 Kąt pochylenia tułowia 5,07 ± 2,03 4,00 ± 2,35 4,54 ± 2,18 Kąt α 19,52 ± 3,99 19,76 ± 4,81 20,10 ± 34,88 Kąt β 8,69 ± 418 9,38 ± 4,06 8,66 ± 3,70 Kąt γ 16,19 ± 4,04 15,60 ± 3,75 15,65 ± 2,99 Kąt δ 44,38 ± 7,07 44,58 ± 8,40 44,43 ± 6,95 Asymetria barków 8,13 ± 5,80 8,32 ± 5,95 8,02 ± 5,70 Kąt linii barków 1,48 ± 1,12 1,60 ± 1,12 1,43 ± 1,04 Asymetria łopatek 5,75 ± 5,75 6,62 ± 4,95 5,84 ± 4,62 Kąt nachylenia miednicy 1,78 ± 1,17 1,54 ± 1,12 1,86 ± 1,17 Kąt skręcenia miednicy 3,71 ± 2,91 3,70 ± 2,80 3,09 ± 2,59 Indeks postawy 8,48 ± 2,60 8,74 ± 2,0 6,84 ± 2,50 1 Komputerowy program statystyczny: Microsoft Office Excel. Ink. 58

Postawa ciała a koordynacja wzrokowo-ruchowa mierzona testem krzyżowym u dziewcząt w wieku 14-16 lat Tabela. 2. Pozostałe cechy postawy i budowy oraz test krzyżowy Table. 2. Features of body build and posture and the visual-motor coordination (14 lat) (15 lat) (16 lat) x ± s x ± s x ± s Długość kifozy piersiowej 340,4 ± 27,6 356,60 ± 28,07 362,5 ± 24,03 Kąt kifozy piersiowej 155,21 ± 5,71 154,78 ± 5,77 155,70 ± 4,60 RKP 230,8 ± 25,25 243,00 ± 24,75 246,50 ± 23,62 Głębokość kifozy piersiowej 10,88 ± 6,83 13,70 ± 7,01 12,65 ± 6,50 Długość lordozy lędźwiowej 316,9 ± 34,33 318,80 ± 29,87 322,1 ± 29,57 Kąt lordozy lędźwiowej 151,9 ± 6,32 150,90 ± 6,29 151,3 ± 6,34 RLL 207,30 ± 25,51 205,20 ± 20,34 246,90 ± 19,49 Głębokość lordozy lędźwiowej 19,46 ± 9,14 21,54 ± 9,17 21,20 ± 8,78 Długość skrzywienia pierwotnego 300,5 ± 73,57 295,00 ± 73,68 302,5 ± 75,42 Głębokość skrzywienia pierwotnego 4,86 ± 2,79 5,06 ± 3,08 4,35 ± 2,39 Kąt skrzywienia pierwotnego 6,94 ± 3,93 7,66 ± 4,44 6,23 ± 3,12 Długość skrzywienia wtórnego 137 ± 72,42 153,20 ± 77,76 151,60 ± 76,80 Głębokość skrzywienia wtórnego 1,32 ± 1,33 1,74 ± 1,56 1,35 ± 1,14 Kat skrzywienia wtórnego 2,71 ± 3,13 3,84 ± 3,45 2,62 ± 2,42 lordozy lędźwiowej był największy u 13-latek, dalej 14-, 16- i 15-latek. RLL była największa u 16-latek, następnie u 14-, 15-latek. Największa głębokość lordozy lędźwiowej stwierdzono u 15-latek, dalej 16-, 14-latek. Długość skrzywienia pierwotnego była największa u 16-latek, kolejno 14-, 15-latek. Największa głębokość skrzywienia pierwotnego odnotowano u 15-latek, potem u 14- i 16-latek. Kąt skrzywienia pierwotnego był największy u 15-latek, następnie u 14- i 16- latek. Największa długość skrzywienia wtórnego zaobserwowano u 15-latek, dalej 16- i 14-latek. Głębokość skrzywienia wtórne- Tabela. 3. Występowanie bocznych skrzywień kręgosłupa i typy postawy Table 3. The occurrence of lateral curvatures of the spine and posture types among i typy postawy 14 lat 15 lat 16 lat Asymetria postawy 18 16 38 Boczne skrzywienie kręgosłupa 33 34 13 Kifotyczny I 25 19 23 Kifotyczny II 0 0 1 Kifotyczny III 0 0 0 Równoważny I 0 1 0 Równoważny II 1 0 3 Równoważny III 0 0 0 Lordotyczny I 2 2 3 Lordotyczny II 15 23 13 Lordotyczny III 0 0 0 Plecy płaskie 9 5 9 59

Jacek Wilczyński go była największa u 15-latek, później 16- i 14-latek. Kąt skrzywienia wtórnego był największy u 15-latek, w dalszej kolejności u 14- i 16-latek. Najlepszy czas reakcji złożonej uzyskały dziewczęta 15-letnie, następnie 16- i 14-letnie Najlepszy wynik w teście krzyżowym osiągnęły dziewczęta 16-letnie (102,30 s), później 15- (105,4 s) i 14-letnie (113,20 s) (tab. 2). W grupie 14-latek odnotowano 18 przypadków asymetrii postawy, u 15-latek 16, a 38 u 16-latek. W grupie 14-latek stwierdzono 33 (63%) przypadki bocznych skrzywień kregosłupa, u 15-latek 34 (68%), a u 16-latek 13 (25%). Wśród 14-latek przeważały typy KI, było ich 25, wystąpił także 1 typ RII, 2 LI, 15 LII i stwierdzono u 9 osób plecy płaskie. W grupie 15-latek najwięcej odnotowano typów LII 23, LI 2, typów KI 19, RI-1 i 5 pleców płaskich. W grupie 16-latek dominowały postawy KI było ich 21, w tym 20 KI i 1 KII. Wystąpiły także 3 typy RII i LI oraz 13 typów LII. U 9 dziewcząt zobrazowano plecy płaskie (tab. 3). Dyskusja Koordynacja percepcyjno-motoryczna odgrywa ważną rolę w kształtowaniu schematu ciała somatognozji. W ostatnich latach pojawiło się wiele prac badających zdolności koordynacyjne, w tym koordynację wzrokowo-ruchową. Mało jest jednak prac badających aspekty koordynacji w powiązaniu z postawą. Problemem tym zajmowali się m.in. Błaszczyk [2], Golema [3], Juras [4], Kuczyński [7]. Choć autorzy ci wykazali istotny związek między niektórymi cechami postawy a koordynacją wzrokowo-ruchową mierzoną testem krzyżowym, to nie jest on jednoznaczny. U dziewcząt 14-letnich stwierdzono zależność wprost proporcjonalną z kątem δ (r = 0,23) (p < 0,1). Zależność odwrotnie proporcjonalną wykazano z wysokością ciała (r = 0,33) (p < 0,05) i długością całkowitą kręgosłupa (r = 0,23) (p < 0,1). U dziewcząt 15-letnich odnotowano zależność wprost proporcjonalną z kątem skręcenia miednicy (r = 0,24) (p < 0,1), a u dziewcząt 16-letnich zależność wprost proporcjonalną z kątem β (r = 0,25) (p < 0,1), kątem γ (r = 0,25) (p < 0,1), długością całkowitą kręgosłupa (r = 0,25) (p < 0,1) i RKP (r = 0,29) (p < 0,05). Zależność odwrotnie proporcjonalną wykazano z kątem α (r = 0,23) (p < 0,1) i kątem kifozy piersiowej (r = 0,37) (p < 0,01) (tab. 4, 5). Uzyskane wyniki nie pozwalają na jednoznaczne stwierdzenie, iż osoby z lepszą koordynacją wzrokowo-ruchowa charakteryzują się lepszą postawą. Choć teoria podpowiada, że koordynacja wzrokowo-ruchowa jako element orientacji przestrzennej jest istotnie powiązana z jakością postawy, to uzyskane w tej pracy wyniki jednoznacznie tego nie potwierdzają. Tabela 4. Współczynnik korelacji pomiędzy cechami budowy i postawy a koordynacją wzrokowo-ruchową Tabela 4. The correlation index between body build and posture features and the visual-motor coordination 14 lat 15 lat 16 lat r r r Masa ciała 0,18 0,03 0,06 Wysokość ciała 0,33** 0,03 0,01 Kąt pochylenia tułowia 0,10 0,08 0,10 Kąt α 0,10 0,08 0,23* Kąt β 0,06 0,15 0,25* Kąt γ 0,21 0,10 0,25* Kąt δ 0,23* 0,01 0,07 Asymetria barków 0,07 0,13 0,01 Kąt linii barków 0,10 0,07 0,04 Asymetria łopatek 0,07 0,13 0,12 Kąt nachylenia miednicy 0,17 0,20 0,01 Kąt skręcenia miednicy 0,13 0,24* 0,01 Indeks postawy 0,01 0,06 0,02 * p< 0,1; ** p< 0,05; *** p< 0,01 60

Postawa ciała a koordynacja wzrokowo-ruchowa mierzona testem krzyżowym u dziewcząt w wieku 14-16 lat Tabela. 5. Współczynnik korelacji pomiędzy cechami budowy i postawy ciała a koordynacją wzrokowo-ruchową Tabela. 5. The correlation index between a body build and posture features and the visual-motor coordination 14 lat 15 lat 16 lat r r r Długość całkowita kręgosłupa 0,23* 0,05 0,25* Długość kifozy piersiowej 0,14 0,13 0,21 Kąt kifozy piersiowej 0,20 0,02 0,37*** RKP 0,13 0,03 0,29** Głębokość kifozy piersiowej 0,01 0,06 0,20 Długość lordozy lędźwiowej 0,09 0,11 0,01 Kąt lordozy lędźwiowej 0,10 0,04 0,04 RLL 0,11 0,02 0,07 Głębokość lordozy lędźwiowej 0,01 0,08 0,21 Długość skrzywienia pierwotnego 0,07 0,10 0,05 Głębokość skrzywienia pierwotnego 0,10 0,02 0,02 Kąt skrzywienia pierwotnego 0,16 0,03 0,04 Kąt skrzywienia wtórnego 0,14 0,05 0,17 * p< 0,1; ** p< 0,05; *** p< 0,01 Wnioski 1. Najwięcej w badanej grupie było bocznych skrzywień kręgosłupa 80 (52%). 2. 86 (43%) przypadków odnotowano asymetrii postawy. 3. Wśród wad w płaszczyźnie strzałkowej dominowały plecy wklęsłe 62 (31%). 4. Wystąpił 1 (0,5%) przypadek pleców okrągłych w grupie dziewcząt 16-letnich. 5. Pleców płaskich zaobserwowano 31 (16%). 6. Najlepszy wynik w teście krzyżowym uzyskały dziewczęta 16-letnie (102,30 s), następnie 15- (105,4 s) i 14-letnie (113,20 s). 7. Choć wykazano związek między niektórymi cechami postawy a koordynacją wzrokowo-ruchową, mierzoną komputerowym testem krzyżowym, to nie jest on jednoznaczny. 8. Problem związku koordynacji wzrokowo-ruchowej z jakością postawy ciała wymaga dalszych badań. PIŚMIENNICTWO LITERATURE 1. Ansons A: Diagnosis and Management of Ocular Motility Disorders. Blackwell Scince, Hardocover, 2000. 2. Błaszczyk JW: Układy referencyjne oraz sygnały kontrolujące postawę stojącą; w Błaszczyk JW (red.): Biomechanika kliniczna. Warszawa, PZWL, 2004. 3. Golema M: Charakterystyka procesu utrzymywania równowagi ciała człowieka w obrazie stabiliograficznym. Wrocław, AWF, 2002. 4. Juras G: Koordynacyjne uwarunkowania procesu uczenia się utrzymania równowagi ciała. Katowice, AWF, 2003.. 5. Kuczyński M: Model lepko-sprężysty w badaniach 61 stabilności postawy człowieka. Wrocław, AWF, 2003.. 6. Nowotny J, Podlasiak P, Zawieska D: System Analizy Wad Postawy. Warszawa, PW, 2003. 7. Wilczyński J: Postawa ciała a koordynacja wzrokoworuchowa mierzona testem Piórkowskiego u dziewcząt i chłopców w wieku 14-16 lat. Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne, 2005, 10. 8. Klocek T, Spieszny M, Szczepanik M: Komputerowe testy zdolności koordynacyjnych. Warszawa, BT, 2002.