Kontrahenci nie płacą Jak odzyskać należność wynikającą z realizacji usługi, dostarczenia towaru lub produktu? Z tym pytaniem bardzo często mierzą się przedsiębiorcy w Polsce, obecnie szczególnie często, bo kontrahenci najczęściej mówią: Chętnie byśmy zapłacili, ale KRYZYS - nam też nie płacą". Przedawnienie Czas upływa, więc przede wszystkim należy pamiętać o okresie przedawnienia, po upływie którego dłużnik może odmówić zapłaty. W naszym prawie generalną zasadą jest, że termin przedawnienia wynosi 10 lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej wynosi 3 lata. Są to zasady, od których istnieją liczne wyjątki, np. roszczenia z tytułu umowy przewozu rzeczy przedawniają się po 1 roku od chwili dostarczenia przesyłki, natomiast roszczenia z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa handlowego - przedawniają się po upływie 2 lat. Przerwanie biegu przedawnienia następuje m.in. przez pisemne uznanie długu przez dłużnika i ten moment jest jednocześnie wznowieniem biegu przedawnienia od początku. Uznaniem takim może być zarówno częściowa zapłata faktury, jak też uznanie salda. Należy jednak zwrócić uwagę na to, że saldo musi zostać pisemnie uznane przez dłużnika i na pewno nie jest nim tylko potwierdzenie odbioru listu poleconego. Bieg przedawnienia przerywa również złożenie pozwu w sądzie, niezależnie od tego, kiedy sąd wyda wyrok. Droga sądowa Na początku, w celu odzyskania należności, przedsiębiorca wysyła do dłużnika różnego rodzaju pisma nakłaniające go do zapłaty - i często takie postępowanie przynosi efekty w postaci spłaty zadłużenia. Standardowym pismem jest wezwanie do zapłaty. Takie postępowanie nie jest drogie i w pewnej ilości wypadków szybsze od wytaczania spraw sądowych, za które trzeba zapłacić bez względu na to, czy wierzytelność jest ściągalna, czy nie. Jeżeli ta droga zawodzi, pozostaje standardowa droga sądowa - samodzielnie lub przez adwokata lub radcę prawnego - najpierw przygotowanie dokumentów do pozwu, m.in. wysłanie do kontrahenta wezwania do zapłaty, następnie wniesienie pozwu do sądu, a po uprawomocnieniu się wyroku - skierowanie wniosku egzekucyjnego do komornika z załączonym do wniosku wyrokiem. Powodzenie egzekucji komorniczej zależy od bardzo wielu czynników, dlatego przedsiębiorca nie powinien biernie czekać na efekty jego pracy - często taka postawa kończy się umorzeniem postępowania egzekucyjnego z powodu całkowitej bezskuteczności.
Postępowanie nakazowe Droga sądowa najczęściej wybierana przez przedsiębiorców to postępowanie nakazowe, właściwe dla dochodzenia roszczeń pieniężnych albo świadczenia innych rzeczy zamiennych, czyli rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Postępowanie nakazowe jest regulowane przez przepisy art. 484-497 kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym dokumenty niezbędne do złożenia pozwu to dokument urzędowy, zaakceptowany przez dłużnika rachunek, wezwanie dłużnika do zapłaty i pisemne oświadczeniem dłużnika o uznaniu długu, zaakceptowane przez dłużnika żądanie zapłaty zwrócone przez bank i niezapłacone z powodu braku środków na rachunku bankowym. Pozew złożony do sądu musi spełniać wszystkie wymogi przewidziane dla pisma procesowego i dla pozwu. Wzór formularza procesowego został wprowadzony przez rozporządzenie w sprawie określenia wzorów i udostępniania stronom urzędowych formularzy pism procesowych w postępowaniu cywilnym. Pozew powinien zawierać m.in. oznaczenie sądu, do którego jest skierowany, imiona i nazwiska lub nazwy oraz adresy stron, oznaczenie rodzaju pisma (pozew); dokładnie określone żądanie, a w sprawach o prawa majątkowe także oznaczenie wartości przedmiotu sporu, przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności (wymagane w postępowaniu nakazowym dokumenty); podpis strony, wymienienie załączników. Do najważniejszych załączników składanych do pozwu należy rachunek/faktura potwierdzająca dokonanie transakcji. Posiadanie podpisanej faktury obecnie może być kłopotliwe (nie ma wymogu formalnego podpisywania faktur), dlatego też już na etapie sprzedaży zalecane jest uzyskanie podpisu od kontrahenta, szczególnie jeżeli dostawa będzie płacona na termin. Znacznie uprości to dochodzenie roszczeń przed sądem oraz utrudni dłużnikowi odpieranie zarzutów. Brak podpisanej faktury może oznaczać brak jakiegokolwiek dowodu wydania towaru czy wykonania usługi. A dodatkowo, jeżeli dłużnik nie zaksięguje faktury, wierzyciel może mieć poważny problem z udowodnieniem swoich roszczeń. Prościej jest z doręczeniem wezwania do zapłaty wysłanego listem poleconym, bowiem formalnie ma to miejsce nawet wtedy, gdy dłużnik nie odbierze wezwania. W takim wypadku pismo polecone dwukrotnie awizowane przez pocztę i nieodebrane przez adresata uważa się urzędowo za doręczone. Podobnie jeżeli dłużnik nie podejmie sądowego nakazu zapłaty i powróci on niedoręczony do sądu - stanie się tytułem wykonawczym, czyli uprawomocni się. Ponadto do pozwu należy dołączyć wypisy z ewidencji działalności gospodarczej lub KRS powoda i pozwanego oraz inne niezbędne dokumenty, m.in. umowy potwierdzające powództwo. Jeżeli pozew nakazowy odpowiada wszystkim wymogom, zawiera wszystkie niezbędne załączniki i został należycie opłacony, jest kierowany do postępowania nakazowego, w którym sąd na podstawie dołączonych do pozwu dokumentów zdecyduje o wydaniu nakazu zapłaty. W tej fazie sąd bada, czy żądanie pozwu zostało udowodnione dokumentami do niego dołączonymi. W razie braku podstaw do wydania nakazu zapłaty sąd uzna, że konieczne jest wyznaczenie rozprawy i przekaże sprawę do rozpoznania w postępowaniu zwykłym. Nakaz sądowy Jeżeli zachodzą podstawy do wydania nakazu zapłaty, sąd go wydaje. Sąd nakazuje w nim pozwanemu
zaspokojenie roszczenia powoda wskazane w pozwie, wraz kosztami, w terminie 2 tygodni od doręczenia. Nakaz zapłaty doręcza się obu stronom sporu. Oprócz nakazu zapłaty doręcza się pozwanemu także pozew, z którym może się zapoznać. Jeżeli pozwany nie zgadza się na zaspokojenie roszczenia określonego w nakazie, wnosi do sądu, także w terminie 2 tygodni od doręczenia nakazu, pismo zawierające zarzuty. Nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z chwilą wydania stanowi tytuł zabezpieczenia, wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalności. Nakaz zapłaty, który nie został zaskarżony, ma skutki prawomocnego wyroku. Nakazowi zapłaty sąd nadaje klauzulę wykonalności z urzędu niezwłocznie po jego uprawomocnieniu się. Odtąd stanowi on tytuł wykonawczy, który można skierować do egzekucji. Jeżeli pozwany zaskarża nakaz tylko w części, stanie się on w pozostałej części prawomocny. Kolejnym krokiem do wyegzekwowania należności jest wszczęcie egzekucji. Przedsiębiorca mający już tytuł wykonawczy przeciwko dłużnikowi powinien złożyć wniosek o wszczęcie egzekucji. Wniosek taki składa się, stosownie do właściwości, sądowi lub komornikowi. We wniosku należy wskazać świadczenie, które ma być spełnione, oraz sposób egzekucji. Do wniosku trzeba dołączyć tytuł wykonawczy. Koszty Koszty sądowe wynikające z postępowania nakazowego reguluje Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (DzU z 2005 r. nr 167, poz. 1398), z której wynika zasada ogólna, że opłata pobierana w sprawach o prawa majątkowe wynosi 5% wartości przedmiotu sporu lub przedmiotu zaskarżenia, jednak nie mniej niż 30 zł i nie więcej niż 100 000 zł. Wyjątek stanowi m.in. pozew w postępowaniu nakazowym, gdzie pobiera się 1/4 tej opłaty. Właściwość sądów Pozew należy wnieść do sądu właściwego rzeczowo i miejscowo. Do określenia właściwości rzeczowej sądu służy wartość przedmiotu sporu. Do właściwości sądów rejonowych należą sprawy o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu nie przewyższa 75 000 zł, oraz w postępowaniu w sprawach gospodarczych do 100 000 zł, natomiast wszystkie sprawy powyżej tej kwoty rozpoznają sądy okręgowe. Miejscowo do rozpoznania spraw w postępowaniu nakazowym jest właściwy sąd dla miejsca zamieszkania pozwanego, w przypadku osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, lub siedziby firmy - dotyczy osób prawnych i innych podmiotów. Strony mogą się również umówić na piśmie o poddanie sądowi pierwszej instancji, który według ustawy nie jest miejscowo właściwy, sporu już wynikłego lub sporów mogących w przyszłości wyniknąć z oznaczonego stosunku prawnego. Umowa taka może być zawarta jako samodzielna, można również w umowie podstawowej (np. umowie sprzedaży) wprowadzić stosowny zapis co do właściwości miejscowej sądu. Windykacja Postępowanie przed sądem jest długotrwałe i pracochłonne, dlatego też przedsiębiorcy często pomijają sąd i decydują się na zlecenie odzyskania długów wyspecjalizowanym firmom windykacyjnym. Wybór
takiej firmy musi być bardzo dobrze przemyślany i poprzedzony wywiadem (czy firma sprawnie działa i skutecznie odzyskuje długi), oferty firm zawierają bowiem bardzo różny zakres działań oraz różną cenę za swoje usługi. Względną gwarancją rzetelności firm windykacyjnych jest wieloletnia obecność na rynku, co może świadczyć o tym, że są one w stanie przez wiele lat na siebie zarabiać - a więc zapewne odzyskują długi, przekazują odebrane pieniądze klientom i pozyskują kolejne zlecenia. Najlepsza dla przedsiębiorcy jest taka firma windykacyjna, która nie pobiera od niego żadnych opłat wstępnych i ze swoich środków finansuje postępowanie windykacyjne od początku do końca, włącznie z postępowaniem sądowym. Wiadomo wówczas, że firmie z taką ofertą będzie zależeć na szybkim odzyskaniu należności i że będzie się starała odzyskać dług, gdyż tylko wtedy zarobi swoją prowizję. Takich firm windykacyjnych jest niewiele, ale warto ich właśnie poszukać. Miewają bogaty arsenał narzędzi i sztuczek windykacyjnych, zatrudniają wywiadowców i detektywów. Są również takie firmy, które bez otrzymania zaliczki nie podejmują żadnych czynności, a kwoty takich zaliczek są różne. Inną grupę stanowią firmy windykacyjne, których działania sprowadzają się np. do wysłania dłużnikowi przedsądowego wezwania do zapłaty lub ewentualnie wykonania telefonu. Te firmy nie pobierają zaliczek za przyjęcie sprawy, ale żądają ich za skierowanie sprawy do sądu. Wówczas klienci muszą płacić im koszty zastępstwa procesowego i oczywiście wpisu sądowego za złożenie pozwu. Ostatecznie okazuje się, że działania takich firm windykacyjnych nie różnią się niczym od działań podejmowanych przez radców prawnych i adwokatów. Sprzedaż długu Oprócz postępowania przed sądem albo zlecenia dla firmy windykacyjnej, jeszcze innym sposobem na odzyskanie długu jest jego sprzedaż. Są na rynku firmy, które specjalizują się w tego typu transakcjach. Taka firma, kupując dług, przejmuje całkowicie ryzyko związane z wyegzekwowaniem go. Dlatego też cena, jaką zaoferuje, będzie zwykle niższa od kwoty, jaką można uzyskać, powierzając windykację firmie windykacyjnej. Im trudniejsza do odzyskania wydaje się wierzytelność, tym niższą cenę zaoferuje nam firma windykacyjna. Przy tej okazji trzeba się dokładnie zapoznać z treścią umowy i wszelkimi dodatkowymi klauzulami w niej zawartymi. Wszystkie opisane wyżej potencjalne zagrożenia i niedogodności dowodzą, że warto postawić na wczesne działania prewencyjne, które uchronią przedsiębiorcę przed stratą finansową. Krystyna Biełach Enterprise Europe Network Podlaska Fundacja Rozwoju Regionalnego e-mail: bielach@pfrr.pl
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org) Jeśli widzisz błąd w artykule, prosimy o e-mail'a na adres een (at) parp.gov.pl Artykuł pochodzi z wrześniowego Biuletynu Euro Info 2010.