Roszczenia na terenie UE

Transkrypt

1 Roszczenia na terenie UE Pomimo trudności w stworzeniu wspólnotowego cywilnego prawa materialnego (osławiony europejski kodeks cywilny) Wspólnocie Europejskiej udało się stworzyć podstawy spójnego wspólnotowego prawa procesowego. Ujednolicono system jurysdykcji (tj. system ustalania, jakie sądy z poszczególnych państw członkowskich będą miały kompetencje do rozpoznania sporów transgranicznych), a także wprowadzono jednolity system dochodzenia roszczeń. Ustawodawca europejski ustanowił bowiem szczególne procedury postępowania w sprawie dochodzenia roszczeń o charakterze transgranicznym. Te szczegółowe regulacje zostały zawarte w rozporządzeniu WE 861/2007 Rady i Parlamentu Europejskiego z dnia 11 lipca 2007 r., za pomocą którego wprowadzono postępowanie w sprawach drobnych roszczeń (Dz. Urz. UE L z dnia 31 lipca 2007 r.) oraz w rozporządzeniu WE 1896/2006 Rady i Parlamentu Europejskiego z dnia 12 grudnia 2006 r. ustanawiającym postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty (Dz. U. UE L z dnia 30 grudnia 2006 r.). Praktyczny wymiar wprowadzenia tych przepisów jest taki, że co do zasady przedsiębiorcy z wszystkich krajów członkowskich będą mieli możliwość stosowania tych samych reguł postępowania. Natomiast orzeczenia wydane w tych postępowaniach będą uznawalne i wykonywalne na terenie całej Wspólnoty. Europejskie postępowanie w sprawach drobnych roszczeń Europejskie postępowanie w sprawach drobnych roszczeń zostało wprowadzone rozporządzeniem 861/2007. Głównym jego założeniem było usprawnienie transgranicznego dochodzenia roszczeń o stosunkowo małej wartości. Wprowadzony tryb postępowania nie jest trybem obligatoryjnym, gdyż z treści przepisów nie wynika obowiązek jego stosowania. Wybór, czy chce dochodzić swojego roszczenia w trybie zwykłym, czy też za pomocą tego postępowania, należy tylko i wyłącznie do powoda. Warto jednak pamiętać, że wybranie europejskiego postępowania w sprawie drobnych roszczeń przynosi wiele korzyści. Przede wszystkim jest to postępowanie uproszczone, w którym czas rozpoznawania przedmiotu sprawy został skrócony do niezbędnego minimum. Łatwiejsze jest także wyegzekwowanie wydanego wyroku. Należy pamiętać, że obok przepisów rozporządzenia wspólnotowego w trakcie trwania tego postępowania należy także stosować przepisy kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.), tj. art i następne k.p.c. Przepisy k.p.c. mają bowiem służyć wykonaniu przepisów rozporządzenia i regulują zagadnienia, które nie zostały w rozporządzeniu zawarte. Przesłanki stosowania postępowania w sprawach drobnych roszczeń Przed wytoczeniem powództwa przeciwko pozwanemu należy się upewnić, czy spełnione są wszystkie warunki niezbędne do wytoczenia powództwa w europejskim postępowaniu w sprawach drobnych roszczeń. Aby móc skorzystać z tego rodzaju postępowania, dochodzone roszczenie musi zawierać przede wszystkim element transgraniczny. Oznacza to, że co najmniej jedna ze stron postępowania powinna mieć miejsce stałego pobytu lub miejsce zamieszkania (siedzibę spółki) w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie sądu

2 rozpoznającego sprawę. W doktrynie prawa został wyrażony także pogląd, że przepisy rozporządzenia nie wymagają, aby obie strony miały miejsce zamieszkania na terenie Unii Europejskiej. Jedna ze stron może mieć miejsce zamieszkania w państwie trzecim, pod warunkiem że druga strona ma miejsce zamieszkania w państwie członkowskim, a sąd mający jurysdykcję krajową również znajduje się na terenie Unii. Z poglądem tym należy się zgodzić. Dopuszczalna wydaje się także sytuacja, w której obie strony mają miejsce zamieszkania w tym samym państwie członkowskim, a siedziba sądu będzie się znajdowała w innym państwie członkowskim. Przykład: Sprawa będzie miała charakter transgraniczny w rozumieniu rozporządzenia 861/2007 także wówczas, gdy obywatel polski mający miejsce stałego pobytu w Polsce lub spółka z siedzibą w Polsce będą chciały wytoczyć sprawę przeciwko innemu obywatelowi Polski/polskiej spółce przed sądem w Niemczech. Możliwość skorzystania z postępowania w sprawach drobnych roszczeń została ograniczona. Dotyczy ono bowiem tylko roszczeń, w których wartość przedmiotu sporu, bez odsetek, wydatków i nakładów, nie przekracza równowartości 2000,00 euro To, czy roszczenie nie przekracza tej kwoty, zostanie sprawdzone przez sąd. Równowartość zostanie obliczona według średniego kursu walut NBP na dzień wniesienia pozwu do sądu. Co więcej, sprawa dochodzona w tym trybie postępowania może mieć jedynie charakter cywilny lub gospodarczy. Wyrażenia sprawy cywilne i handlowe" nie można jednak interpretować za pomocą prawa poszczególnych państw członkowskich. Są to bowiem autonomiczne pojęcia prawa wspólnotowego i zgodnie z zasadami właśnie tego prawa należy dokonywać ich wykładni. Zgodnie z taką interpretacją, za sprawy cywilne i handlowe uważa się sprawy wynikające ze stosunków prawnych regulowanych prawem prywatnym, które nie zawiera w sobie elementu prawa publicznego (jest mu przeciwstawne). W literaturze zwraca się uwagę na sytuację sporu między organem władzy publicznej i osobą prywatną, kiedy spór ten może zostać zakwalifikowany jako sprawa cywilna lub handlowa, pod warunkiem że nie pozostaje on w związku z wykonywaniem uprawnień o charakterze władczym (tzw. imperium) przez ten organ. W rozporządzeniu został zawarty katalog spraw, które wyłączono ze stosowania. W postępowaniu tym nie można dochodzić spraw podatkowych, celnych ani administracyjnych, spraw dotyczących odpowiedzialności państwa za działania i zaniechania w wykonywaniu władzy publicznej, praw majątkowych wynikających ze stosunków małżeńskich, testamentów i dziedziczenia oraz obowiązków alimentacyjnych, naruszenia prywatności i dóbr osobistych, w tym zniesławienia. Rozpoznanie sprawy Zgodnie z k.p.c. sprawy wniesione w tym trybie postępowania są rozpoznawane przez sądy rejonowe oraz sądy okręgowe. W przeważającej większości spraw będą to jednak sądy rejonowe, gdyż dochodzone w tym trybie roszczenia mają w przeważającej większości charakter pieniężny. Sądy okręgowe będą rozpoznawały inny charakter roszczeń, np. z naruszenia dóbr osobistych.

3 Postępowanie rozpoczyna wniesienie pozwu na odpowiednim formularzu urzędowym. Opłata za to jest stała i wynosi 100,00 zł. Wprowadzenie stałej opłaty należy ocenić pozytywnie. Po pierwsze, jest to dość niewielki koszt, ponadto zaś eliminuje trudności związane z wyliczaniem opłaty, skraca czynności sprawdzające sądu w tym zakresie, a także minimalizuje ryzyko, że postępowanie zostanie przedłużone przez wniesienie niewłaściwej opłaty. Pozew złożony na formularzu może zawierać dodatkowe wnioski, np. o zwrot kosztów, o przeprowadzenie rozprawy, o wydanie zaświadczenia dotyczącego wykonania orzeczenia w innym państwie członkowskim Unii. Do pozwu należy dołączyć także wszystkie dokumenty będące dowodami w sprawie, w celu maksymalnego skrócenia czasu postępowania. Czas trwania postępowania został szczegółowo określony przez ustawodawcę europejskiego. Po złożeniu pozwu sąd w terminie 14 dni ma obowiązek przekazać go stronie przeciwnej. Strona przeciwna ma 30 dni na złożenie odpowiedzi lub pozwu wzajemnego. Jeżeli zostanie złożony pozew wzajemny, przesyłany on jest również w terminie 14 dni, a strona, która wszczęła postępowanie pierwotne ma 30 dni na ustosunkowanie się do niego. Od momentu uzyskania wszystkich dowodów sąd powinien wydać orzeczenie w terminie 30 dni. Tak zakreślone ramy czasowe są niewątpliwie atutem nowego postępowania. Co więcej, postępowanie wprowadza innowacyjne elementy rozpoznawania sprawy. Jeżeli bowiem sąd zdecyduje się na przeprowadzenie rozprawy, może się ona odbyć za pomocą środków łączności, np. w formie wideokonferencji. W sprawach rozpoznawanych w tym trybie, w przeciwieństwie do europejskiego nakazu zapłaty (ENZ), nie może orzekać referendarz. Wydawany jest bowiem wyrok, a nie nakaz zapłaty. Sąd orzeka w sprawie na posiedzeniu niejawnym. Oznacza to, że strony nie muszą osobiście stawiać się w sądzie, gdyż to postępowanie ma charakter postępowania pisemnego. Tryb odwoławczy Tryb odwoławczy od wydanego wyroku nie został uregulowany w rozporządzeniu. Zagadnienia odwoływania się od wyroku są uregulowane w prawodawstwie krajowym. W Polsce tryb odwoławczy jest analogiczny do tego, który się stosuje w postępowaniu uproszczonym. Dlatego apelację będzie można oprzeć tylko na dwóch określonych zarzutach: naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie lub naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć wpływ na wynik sprawy. Rozporządzenie wprowadza jednakże autonomiczne prawo pozwanego do złożenia wniosku o ponowne zbadanie orzeczenia wydanego w ramach europejskiego postępowania w sprawie drobnych roszczeń w sądzie, w którym wydano orzeczenie. Jeżeli sąd uzna, że nie ma podstaw do ponownego zbadania

4 sprawy, wyrok staje się prawomocny. Jednakże gdy stwierdzi potrzebę takiego postępowania, wyrok zostanie uchylony. Egzekucja Wyrok wydany w postępowaniu dotyczącym drobnych roszczeń jest uznawany i wykonywany na terenie Wspólnoty. Mimo że wykonalność roszczenia nie jest automatyczna, wykonanie takiego orzeczenia jest dużo prostsze. Należy tylko wystąpić z wnioskiem o wydanie odpowiedniego zaświadczenia do sądu, który wydał wyrok w sprawie. Wniosek taki można złożyć od razu po wydaniu wyroku, ponieważ wyrok jest wykonalny jeszcze przed uprawomocnieniem. Orzeczenia wydane w innym państwie członkowskim są wykonalne w Polsce, o ile są potwierdzone odpowiednim zaświadczeniem wydawanym przez sąd rozpoznający sprawę. Dodatkowo istnieje obowiązek uzyskania klauzuli wykonalności zgodnie z przepisami k.p.c. Europejskie postępowanie nakazowe Europejskie postępowanie nakazowe zostało wprowadzone rozporządzeniem nr 1896/2006 z dnia 12 grudnia 2006 r. Jest to kolejny przykład autonomicznego uregulowania postępowania przez wspólnotowego prawodawcę. Oznacza to, że nie zastępuje ono dotychczasowych sposobów dochodzenia sporu, ale stanowi dla nich jedynie alternatywę. Uregulowanie tego rodzaju postępowania w formie rozporządzenia nie wymaga uchwalania dodatkowych regulacji prawnych w poszczególnych państwach Wspólnoty. Każdy sąd może bowiem bazować bezpośrednio na przepisach rozporządzenia. Dokument ten wszedł w życie 12 grudnia 2008 r. i obowiązuje na terenie Wspólnoty Europejskiej z wyjątkiem Danii. Europejskie postępowanie nakazowe zostało wprowadzone jako ułatwienie w dochodzeniu bezspornych roszczeń pieniężnych. Ma ono na celu przyspieszenie i ułatwienie postępowania. Jednocześnie olbrzymią korzyścią z niego jest to, że dochodzącemu swoich roszczeń znacznie spadają koszty postępowania, a także zmniejszają się trudności związane z dochodzeniem należności w innym państwie wspólnotowym. Przesłanki europejskiego postępowania nakazowego Rozporządzenie ma zastosowanie również do spraw cywilnych i handlowych. Dodatkowo, aby dochodzić roszczenia w europejskim postępowaniu nakazowym, muszą być spełnione następujące warunki: a) roszczenie musi być transgraniczne (tak jak omówione powyżej postępowanie w sprawach drobnych roszczeń); b) musi mieć ono charakter roszczenia pieniężnego o oznaczonej kwotowo wysokości; c) musi być wymagalne w chwili wniesienia pozwu o wydanie europejskiego nakazu zapłaty. W przeciwieństwie do postępowań uproszczonych istniejących w wielu krajach, przesłanki zastosowania tego postępowania nie zawierają żadnych ograniczeń kwotowych. Dlatego w postępowaniu tym można dochodzić zasądzenia każdej kwoty. Rozporządzenie to, tak jak i rozporządzenie regulujące postępowanie w sprawie drobnych roszczeń, nie ma zastosowania do spraw skarbowych, celnych ani administracyjnych, ani dotyczących odpowiedzialności państwa za działania i zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej. Wyłączono również z zakresu zastosowania sprawy odnoszące się do praw majątkowych wynikających ze stosunków

5 małżeńskich, testamentów oraz dziedziczenia, a także upadłości, postępowania likwidacyjnego, postępowania pojednawczego, układów i innych podobnych postępowań oraz zabezpieczenia społecznego. Rozpoznanie sprawy Sądami właściwymi do rozpoznania spraw w trybie europejskiego postępowania nakazowego będą sądy rejonowe i okręgowe. Zasady ustalania właściwości rzeczowej sądów wynikają z k.p.c. Pozew będzie więc kierowany do sądu rejonowego, o ile wartość przedmiotu sporu nie przekracza ,00 zł bądź ,00 zł w sprawach gospodarczych. Jeżeli dochodzone roszczenie pieniężne będzie miało wyższą wartość, pozew musi zostać złożony do sądu okręgowego. Pozew należy złożyć na odpowiednim formularzu. Pozew jest w większości wypadków wnoszony w formie papierowej. Możliwe jest również złożenie go za pomocą innego środka komunikacji, w tym w formie elektronicznej. Musi to być jednak akceptowalne przez państwo członkowskie W pozwie należy wskazać elementy obligatoryjne, takie jak: oznaczenie stron i sądu, kwotę roszczenia i dodatkowe elementy, np. odsetki, koszty czy kary umowne. Dla tych dodatkowych roszczeń trzeba wskazać podstawę ich dochodzenia, ich wysokość i okres naliczania. Po wniesieniu pozwu sąd bada swoją właściwość (tzn. czy pozew został złożony do odpowiedniego sadu), a także to, czy spełnione zostały wszystkie warunki niezbędne do wydania europejskiego nakazu zapłaty. Sąd sprawdza także, czy roszczenie nie jest oczywiście bezzasadne. Jeżeli nie jest, przystępuje do merytorycznej analizy pozwu. Procedowanie nad sprawą nie powinno trwać dłużej niż 30 dni. Ma to pozwolić na sprawne oraz szybkie rozpoznanie sprawy. Tryb odwoławczy W odróżnieniu od postępowania w sprawie drobnych roszczeń, postępowanie o wydanie europejskiego nakazu zapłaty jest postępowaniem jednoinstancyjnym. Po wydaniu ENZ doręcza się go pozwanemu wraz z odpisem pozwu. Europejski nakaz zapłaty powinien zawierać pouczenie dla pozwanego o przysługujących mu możliwościach działania. Pozwany może zatem zapłacić powodowi kwotę wskazaną w nakazie lub wnieść sprzeciw do sądu wydania w terminie 30 dni od doręczenia mu nakazu. Po tym terminie sprzeciw pozwanego zostanie odrzucony. Sprzeciw powinien być wniesiony na odpowiednim formularzu, jednakże przyjmuje się, że wniesiony na piśmie, choć nie sporządzony na formularzu, wywoła takie same skutki jak sprzeciw wniesiony na formularzu. Sprzeciw musi jedynie kwestionować wydany nakaz zapłaty. Nie musi on zawierać powodów, dla których pozwany sprzeciwia się nakazowi zapłaty. W wypadku wniesienia sprzeciwu ENZ traci moc, a roszczenie zostaje przekazane do rozpoznania w trybie zwykłym. Egzekucja Jeżeli w terminie 30 dni od doręczenia pozwanemu nakazu zapłaty nie wniesie on sprzeciwu, sąd na odpowiednim formularzu niezwłocznie stwierdzi wykonalność. Wykonalny nakaz zapłaty sąd przesyła powodowi. W celu wykonania nakazu zapłaty do organu egzekucyjnego w państwie wykonania przekazuje się odpis europejskiego nakazu zapłaty, którego wykonalność została stwierdzona przez sąd wydania i który spełnia wymogi niezbędne do stwierdzenia jego autentyczności. W tym momencie organ ten rozpoczyna egzekucję i należy już tylko oczekiwać wyegzekwowanych kwot. Taki sposób

6 Powered by TCPDF ( procedowania bardzo upraszcza możliwość dochodzenia kwot pieniężnych w obrocie transgranicznym. Podsumowanie Mimo że od przyjęcia i ogłoszenia rozporządzeń unijnych minęło trochę czasu, postępowania te nie cieszą się dużą popularnością wśród przedsiębiorców. Jest to zaskakujące, ponieważ stosowanie tych trybów przyspiesza rozpoznanie sprawy, a co najważniejsze, umożliwia szybkie wyegzekwowanie należności od zagranicznego kontrahenta. Warto więc zastanowić się nad zastosowaniem tych nowych rozwiązań. Mateusz Mrzygłód radca prawny w Kancelarii BSO Prawo & Podatki we Wrocławiu Artykuł został opublikowany w numerze majowym Biuletynu Euro Info Jeśli widzisz błąd w artykule, prosimy o mail'a na adres een (at) parp.gov.pl