Jak ubiegać się o odszkodowanie za błędną decyzję urzędnika Autor: Łukasz Sobiech Czy urzędnik zawsze zapłaci za błąd? Zamierzam dochodzić odszkodowania za błędne decyzje administracyjne spowodowane opieszałością i niedokładnością urzędników. Czy za rażące naruszenia prawa pracownik urzędu odpowie w każdym przypadku? NIE Ustawa o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa pozwala na zwrotne wyegzekwowanie kwot wypłaconych obywatelom przez instytucje publiczne. Zgodnie z przepisami funkcjonariusz publiczny, np. urzędnik wydający decyzję administracyjną w imieniu wójta, burmistrza czy prezydenta miasta, ponosi osobistą odpowiedzialność majątkową w przypadku, gdy łącznie zostaną spełnione trzy warunki. Po pierwsze na mocy prawomocnego
orzeczenia sądu lub na mocy ugody musi zostać wypłacone przez podmiot odpowiedzialny (np. gmina, Skarb Państwa) odszkodowanie za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej z rażącym naruszeniem prawa. Po drugie takie naruszenie musi zostać spowodowane zawinionym działaniem lub zaniechaniem urzędnika, a rażące naruszenie prawa musi zostać stwierdzone zgodnie z art. 6 omawianej ustawy. Będzie to np. wydanie ostatecznej decyzji stwierdzającej nieważność decyzji lub postanowienia na podstawie kodeksu postępowania administracyjnego lub stwierdzenie braku podstawy prawnej lub rażącego naruszenia prawa na podstawie przepisów ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w toku przykładowo wydawania pozwolenia na budowę. Podobnie będzie w razie prawomocnego stwierdzenia rażącego naruszenia prawa na podstawie kodeksu postępowania cywilnego, ordynacji podatkowej czy ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Art. 5 ustawy z 20 stycznia 2011 r. o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa (Dz.U. nr 34, poz. 173). Czy urzędnik winny bezpodstawnej decyzji może pójść na ugodę? W jednym z wyroków sąd potwierdził, że przy odmowie legalizacji samowoli budowalnej doszło do rażącego naruszenia prawa. Czy urzędnik, które zechce uniknąć sądowego procesu, może dobrowolnie zwrócić odszkodowanie? Jeżeli w trakcie postępowania wyjaśniającego prokurator potwierdzi, że doszło do wypłaty odszkodowania za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej z rażącym naruszeniem prawa, takie kwalifikowane naruszenie zostało potwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub ostateczną decyzją administracyjną oraz jednocześnie zostało spowodowane zawinionym działaniem lub zaniechaniem urzędnika, to może wytoczyć przeciwko funkcjonariuszowi publicznemu powództwo o zwrot odszkodowania. Powództwo o roszczenie zwrotne może nastąpić więc pod warunkiem, że prokurator wykaże istnienie winy funkcjonariusza publicznego i związku przyczynowego pomiędzy jego zachowaniem i rażącym naruszeniem prawa. Przed skierowaniem takich roszczeń na drogę sądową urzędnik musi jednak wezwać pisemnie funkcjonariusza do dobrowolnego spełnienia świadczenia w określonym terminie, nie krótszym jednak niż 7 dni od dnia otrzymania wezwania. W trakcie postępowania wyjaśniającego i przesłuchań funkcjonariusza publicznego, prokurator jest w stanie zbadać możliwości majątkowe i zarobkowe zobowiązanego i dostosować do niego termin, w którym jest on w stanie realnie zwrócić pieniądze z tytułu wypłaconego odszkodowania. Bezskuteczny upływ terminu na zwrot odszkodowania obliguje prokuratora do wytoczenia powództwa na rzecz podmiotu odpowiedzialnego. Oznacza to, że raz ustalony termin nie może ulegać dalszym przesunięciom zarówno z urzędu, jak i na wniosek zobowiązanego do zapłaty urzędnika. Art. 7 ust. 4 ustawy z 20 stycznia 2011 r. o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa (Dz.U. z 2011 r. nr 34, poz. 173).
Czy o sprawie zawiadomić prokuratora? Wójt dowiedział się o przypadku bezprawnego wydania decyzji przez bezpośrednio podległego mu pracownika urzędu. Czy powinien na ten przypadek reagować? Szef urzędu gminy powinien podjąć szczególne kroki, zwłaszcza w przypadku wypłaty odszkodowania za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej z rażącym naruszeniem prawa i stwierdzenia tego w prawomocnym wyroku sądowym czy ostatecznej decyzji administracyjnej. Musi on w takich przypadkach zainicjować postępowanie wyjaśniające. Odbywa się to poprzez złożenie wniosku o przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego do prokuratora okręgowego właściwego ze względu na siedzibę podmiotu odpowiedzialnego. Kierownik musi to zrobić w terminie 14 dni, który biegnie od dnia wypłaty odszkodowania. Jest to termin zawity, którego przekroczenie skutkuje możliwością pociągnięcia szefa danej jednostki do odpowiedzialności karnej. Po wpłynięciu wniosku prokurator musi przeprowadzić specjalne postępowanie wyjaśniające. Jego celem jest ustalenie przesłanek uzasadniających wytoczenie na rzecz podmiotu odpowiedzialnego (w tym przypadku gminy) powództwa o odszkodowanie przeciwko funkcjonariuszowi publicznemu z tytułu szkody wyrządzonej przy wykonywaniu władzy publicznej z rażącym naruszeniem prawa. Art. 7 ust. 1 ustawy z 20 stycznia 2011 r. o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa (Dz.U. z 2011 r. nr 34, poz. 173). Czy za niekorzystne zmiany zapłaci gmina? W ostatnim czasie w gminie doszło do zmiany polityki przestrzennej. Działka, której jestem właścicielem, nie jest już działką budowlaną. Czy za niekorzystne zamiany w planie zagospodarowania przestrzennego mogę żądać odszkodowania? Właściciel nieruchomości może domagać się odszkodowania w razie uchwalenia nowego lub zmiany planu zagospodarowania przestrzennego. Odszkodowanie przysługuje jedynie wówczas, gdy wskutek uchwalenia lub zmiany planu korzystanie z nieruchomości w dotychczasowy sposób lub w sposób zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe bądź istotnie ograniczone. Do wystąpienia z żądaniem wystarczy, aby ograniczenia dotknęły tylko części nieruchomości. Jeżeli spadek wartości części nieruchomości rekompensowany jest przyrostem wartości innej części tej nieruchomości, odszkodowanie nie przysługuje. Zgodnie z kodeksem cywilnym właściciel nieruchomości może żądać od gminy: zapłaty odszkodowania za poniesioną rzeczywistą szkodę, wykupienia nieruchomości lub jej części lub zamiany nieruchomości. Art. 36 ustawy z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 2012 r., poz. 647 z późn. zm.).
Czy za błędy zapłaci pracownik urzędu? Po przeprowadzeniu postępowania sąd zobowiązał gminę do zapłaty odszkodowania na rzecz lokalnego przedsiębiorcy za niezgodne z prawem decyzje, które ograniczały prowadzenie jego działalności gospodarczej. Czy urząd może żądać zwrotu zasądzonej kwoty od winnego urzędnika? Aby Skarb Państwa czy jednostka samorządu terytorialnego, które wypłaciły odszkodowanie za wykonywanie władzy publicznej z rażącym naruszeniem prawa, mogły je odzyskać w całości lub części, konieczne jest uruchomienie przez kierownika tego podmiotu przedsądowego postępowania wyjaśniającego. W tym celu kierownik podmiotu odpowiedzialnego, który wypłacił odszkodowanie za zawinione zachowanie funkcjonariusza samorządowego, stanowiące rażące naruszenie prawa, zobowiązany jest przesłać do prokuratora okręgowego wniosek o przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego. Do wniosku musi dołączyć dowód wypłaty odszkodowania i stanowiące podstawę tej wypłaty orzeczenie lub ugodę. W przesyłanej dokumentacji powinny się ponadto znaleźć rozstrzygnięcie stwierdzające rażące naruszenie prawa oraz uwierzytelnione kopie posiadanych akt postępowania sądowego lub administracyjnego, w którym zostało wydane to rozstrzygnięcie. Po wpłynięciu wniosku prokurator przeprowadza postępowanie wyjaśniające. Jego celem jest ustalenie przesłanek uzasadniających wytoczenie powództwa o odszkodowanie przeciwko funkcjonariuszowi publicznemu. W przypadku stwierdzenia podstaw do wniesienia pozwu sprawia trafia do sądu, chyba że urzędnik zgodzi się zapłacić odszkodowanie bez postępowania sądowego. Art. 7 ustawy z 20 stycznia 2011 r. o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa (Dz.U. nr 34, poz.173). Czy urzędy ponoszą odpowiedzialność? W toku postępowania przed sądem okazało się, że decyzja wydana w sprawie podatkowej zawiera liczne uchybienia, a tym samym jest rażąco niezgodna z prawem. Czy można żądać odszkodowania od Skarbu Państwa za wydanie błędnej decyzji? Na podstawie przepisów kodeksu cywilnego za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej odpowiedzialność ponosi Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Przepisy kodeksu dotyczą również odpowiedzialności jednostek samorządu terytorialnego (gmina, powiat, województwo) w wyniku wydania błędnej lub niezgodnej z prawem decyzji administracyjnej. Zgodnie z przepisami, jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie aktu normatywnego, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą. Natomiast jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji, jej
naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem. Odnosi się to również do wypadku, gdy prawomocne orzeczenie lub ostateczna decyzja zostały wydane na podstawie aktu normatywnego niezgodnego z konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą. Odszkodowanie należy się również w przypadku powstania szkody w wyniku niewydania orzeczenia lub decyzji, gdy obowiązek ich wydania przewiduje przepis prawa. Jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności z prawem niewydania orzeczenia lub decyzji, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. W wyroku z 11 sierpnia 2010 r. SN (I CNP 112/2009 LexPolonica nr 2451705) podkreślił, że odpowiedzialność Skarbu Państwa w takich przypadkach musi polegać na oczywistej i rażącej obrazie prawa, zaś sama niezgodność z nimi musi mieć charakter kwalifikowany i oczywisty. Art. 417 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2014 r., poz. 121). 2013 Henkel Polska sp. z o.o.