1
Przedmowa Niniejsze notatki z wykładów na temat finansów publicznych i rynków finansowych zostały sporządzone przeze mnie, Adama Krajewskiego, przy małej pomocy kilku znajomych oraz Antkiewicza (głownie to on mówił, a ja pisałem). Ich kompletność oceniam na trochę ponad 90%. Nie było mnie na może 3-4 wykładach (w większości tych, które były na 18:45), aczkolwiek starałem się uzupełniać ową pracę materiałami zapożyczonymi od innych osób. Notatki oczywiście udostępniam całkowicie bezpłatnie dla każdego. Możecie je drukować, palić, podcierać się nimi, czy tez robić z nimi co wam się żywnie podoba. Proszę tylko, żeby tego materiału nie kopiować, nie edytować oraz nie publikować nigdzie (notatki te są dostępne do pobrania tylko z mojej strony internetowej i nigdy nie zostaną stamtąd usunięte). Oczywiście dozwolone jest (a nawet mocno zalecane) dzielenie się z innymi osobami. Niech te słowa płyną po komputerach wszystkich studentów naszego wspaniałego roku. Jak już zdążyłem wspomnieć jesteśmy organizacją non-profit i udostępniamy wszystkie materiały bez jakiejkolwiek opłaty. Jednak jeśli chcesz się przyczynić do rozwoju naszego przedsięwzięcia i/lub owe notatki walnie przyczyniły się do zdania przez ciebie egzaminu, możesz postawić autorowi piwo (preferowane Tyskie Klasyczne za 2,39 + kaucja za butelkę). Będę również bardzo wdzięczny, jeśli od czasu do czasu odwiedzisz moją stronę internetową www.adamkrajewski.pl. Co do egzaminu, to Antkiewicz mówił, że będzie 18 pytań otwartych. Głównie będą miały one charakter problemowy, np. Co sądzisz o podatku rolnym?, albo Co sądzisz o uldze podatkowej od działalności twórczej?, czy też Dlaczego IKSE jest gorsze od IKE?. Typ mówił o tym dość szeroko na wykładach, dlatego też sądzę, że Ci co nie chodzili na wykłady będą mieli trochę mniejsze szansę, no ale nie będę zapeszał. Miejmy nadzieje, że każdy z nas zda od razu. Egzamin odbędzie się 1 lutego, w piątek od godziny 15:00. Biznes Elektroniczny pisze w Auli A. Nie wiem niestety jak pozostali. 2
Rozwo j strefy Euro Europejski System Walutowy: Interwencje walutowe drukowanie lub skupowanie waluty Bretton Woods wahania walut +/- 2,25% a dla słabszych krajów +/- 6% ECU europejska jednostka walutowa od 1979 do 1998; od 1.01.1993 wymiana na euro w stosunku 1:1 do ECU; przez 3 lata euro było tylko jednostką elektroniczną tak jak ECU Kiedyś tylko 3 kraje z UE nie miały euro - Wielka Brytania, Dania i Szwecja Natomiast ECU nie miała Szwecja, Austria, Finlandia Cypr, Malta, Słowacja, Słowenia, Estonia weszły z nami do UE i mają już euro Dania i Wielka Brytania zdecydowały i wynegocjowały, że nie będą mieć euro do końca świata! (czyli 21.12.2012) Lata 90. rozpoczęła się liberalizacja obrotów kapitałowych wprowadzano wszędzie jednolite ustawodawstwo. 1994 etap przygotowawczy osiągnięcie zbieżności gospodarczej unikanie nadmiernych deficytów budżetowych niezależność banków centralnych Europejski Instytut Walutowy 1999 zastępowanie walut narodowych przez euro elektroniczne 2002 zastępowanie walut narodowych przez euro papierowe Kryteria z Maastricht: Inflacja nie większa niż 1,5% średniej trzech krajów z najniższą inflacją Długoterminowa stopa procentowa nie większa niż 2% średniej trzech krajów z najniższą inflacją Deficyt budżetowy max 3% PKB ale to trochę ściema, bo można manipulować danymi, są różne metody obliczania itd. Dług publiczny max 60% PKB można pozwolić na niewielkie przekroczenie podczas tendencji spadkowej Europejski Bank Centralny znajduje się we Frankfurcie nad Menem. Techniki wprowadzania euro: Jednostronna eurolizacja wprowadzenie euro przed wejściem do UE, zrobiły tak Kosowo i Czarnogóra Urząd emisji pieniądza (izba walutowa) ustawowe ścisłe związanie emisji krajowego pieniądza z rezerwami walutowymi; sztywny kurs waluty krajowej względem innej. Zaletą jest 3
twarda polityka pieniężna nie można drukować pieniądza, niemożność finansowania deficytu budżetowego drukowaniem pieniądza. Metoda przez 2 lata bycia w ERM II System finansowo-walutowy Instytucje finansowe (bankowe i niebankowe) Infrastruktura prawna Rynki finansowo-walutowe (pieniężny, kapitałowy, kredytowy, walutowy, pochodnych instrumentów finansowych cztery pierwsze rynki to rynki bazowe) Najbardziej elitarne rynki to pieniężny i finansowy. Są tam najlepsze firmy. (tutaj narysował wykres ale nie widzę co tam napisał, bo jestem w ostatniej ławce) Obligacje skarbowe emitowane przez skarb państwa. Obligacje państwowe zazwyczaj się zwracały, ale obligacje Grecji teraz są śmieciowe. Niektóre obligacje przedsiębiorstw też mogą być śmieciowe. Obligacje samorządowe (komunalne) oprocentowanie nieco wyższe niż obligacji skarbowych. 6-8% Obligacje korporacyjne obligacje przedsiębiorstw zwykłe 7,8,9% a śmieciówki ponad 15%. Akcje dużych spółek ich fluktuacje są nieco mniejsze. Tu można już stracić, a na akcjach nie. Akcje spekulacyjne fluktuacje są bardzo duże. Opcje i futuresy też coś takiego jest i można dużo zarobić ale są ryzykowne. Są to pochodne instrumenty finansowe. Parametry instrumentów finansowych: 1. Płynność instrumentów finansowych zdolność do zbycia instrumentu. 2. zdolność do sprzedaży według ceny różniącej się od ostatniej ceny rynkowej 3. zdolność do sprzedaży instrumentów finansowych o dużej wartości jak są akcje o jakiejś dużej wartości to kurs może się załamać i rynek może tego nie przyjąć Podział instrumentów ze względu na charakter: Własnościowy (właścicielski) wieczny, nigdy emitent nie musi nam oddać kasy dłużny (wierzycielski) ograniczony w czasie. Jest termin zapadalność (wymagalności, wykupu) emitent musi oddać kasę kwity depozytowe to akcje emitowane na rynek zagraniczny i są instrumentem własnościowym. Poszczególne instrumenty na poszczególnych rynkach rynek kapitałowy akcje (własnościowy) i obligacje (dłużny) fundamentalna różnica między rynkiem kapitałowym a pieniężnym to termin zapadalności. Rynek pieniężny to do jednego roku, a rynek kapitałowy to instrumenty powyżej jednego roku. rynek pieniężny bon skarbowy (emituje go ministerstwo finansów), bon pieniężny (emituje bank centralny), certyfikat depozytowy (emitują banki komercyjne), krótkoterminowe papiery dłużne (kpd 4
albo papiery komercyjne), depozyt międzbankowy albo pożyczka międzybankowa (to nie jest kredyt, ale wrzucono go z braku laku do instrumentów rynku pieniężnego) rynek kredytowy wszelkiego rodzaju kredyty pochodne instrumenty finansowe transakcja terminowa (inaczej forward; sytuacja kiedy dzisiaj uzgadniamy cenę za akcje a do sprzedaży dochodzi po czasie), futures (to samo co forward ale ma charakter giełdowy, jedną ze stron jest giełda; nasza giełda nazywa to kontraktami terminowymi ), opcja (kiedyś warrant; opcja charakteryzuje się tym, że można się z niej wycofać kiedy się przegrywa, ale ten instrument trzeba sobie kupić i trzeba zapłacić opłatę manipulacyjną czyli premię; istnieją opcje pozagiełdowe i opcje giełdowe), SWAP (czyli transakcja wymiany, ale to jest za trudne, żeby nam wyjaśnić, jesteśmy za głupi) Można tworzyć złożenia czyli instrumenty egzotyczne, np. połączenie SWAPA z opcją czyli SWAPcja. Na rynku kapitałowym i pieniężnym jest wysoki standing finansowy emitenta i wysoka płynność, a na rynku kredytowym jest niski standing finansowy i niska płynność. Rynek jest detaliczny jeśli spotykamy tam osoby fizyczne a hurtowy, kiedy spotykamy tam tylko duże firmy. Wszystkie rynki są takie i takie, chociaż rynek pieniężny jest wyjątkowo hurtowy (min 100k żeby cokolwiek kupić). Rynek pierwotny (kupujesz od emitenta) i rynek wtórny (kupujesz coś co jest już dłużej na giełdzie). Wszystkie rynki są pierwotne i wtórne za wyjątkiem rynku kredytowego, który ma tylko segment pierwotny. Sekurytyzacja jest to upapierowienie. Obligacje sekurytyzowane są wypłacane tylko kiedy portfel kredytowy banku jest w dobrej kondycji. Przez to nawet kredyt ma rynek wtórny bo kredyt można sobie sprzedać komuś, jeśli bank nie chce spłacać. Agencje ratingowe standard&poor, moody s, fitch to najbardziej zajebiste agencje ratingowe; one sobie po prostu oceniają akcje i biorą za to kase. Najlepsa ocena to AAA a najgorsza to D. w Polsce przedsiębiorstwa nie mają ratingu bo jest według nich za drogi, a prawda jest taka, że po prostu te polskie przedsiębiorstwa dostałyby najbardziej chujowy rating i wolą mieć żaden. Im wyższy rating tym niższe koszty emisji (można sprzedać droższe akcje a obligacje niżej oprocentowane). Im wyższy rating tym niższe prawdopodobieństwo bankructwa. Agencje ratingowe jednak są niesprawiedliwe bo oni zarabiają jak ktoś chce u nich być oceniony. Jak ktoś dostanie słaby rating to się zastanawia, czy za rok nie być oceniony przez kogoś innego. Transakcja finansowa zamiana instrumentu finansowego na pieniądz(zapisany na rachunku) lub odwrotnie Zmienna stopa płynności Transakcja walutowa (dewizowa) zamiana waluty jednego państwa na walutę innego państwa Dwie waluty płynność walut jest najwyższa ( zamiana czegoś co jest najbardziej płynne na inne najbardziej płynne) Nie ma zmiany stopnia płynności 5
Mamy dwa rodzaje systemów finansowych: a) Giełdowo zorientowany - USA, Wielka Brytania ( system anglosaski giełdy) b) Bankowo zorientowany - Europa (bez Wielkiej Brytanii), Japonia ( banki) Kryteria według których rozróżniamy rodzaje systemów podatkowych: 1. Przedsiębiorstwo giełda finansowa a) Duże znaczenie finansowania wewnętrznego - USA: rynki kapitałowe, emitują akcje, obligacje, anonimowe rynki finansowe; Krótkookresowe pasywne relacje, giełda, dom maklerski. Brak relacji kapitałowych b) Duże znaczenie finansowania zewnętrznego - Długookresowe aktywne bliskie relacje między przedsiębiorstwem a bankiem. Krzyżowanie się akcji ( jeden ma akcje drugiego) 2. Rola instytucji finansowych a) USA: wyspecjalizowane banki, bardzo wysoki stopień specjalizacji ukierunkowany na jeden szczebel, banki zorientowane na pożyczki krótkoterminowe, krótkookresowa działalność kredytowa b) Europa: niski stopień specjalizacji, bank zna się na wszystkim ( i niczym) jest bankiem uniwersalnym, długookresowa działalność kredytowa 3. Tworzenie innowacji finansowych a) USA: duża skłonność do wprowadzania innowacji ( Nagrody Nobla zazwyczaj dla Amerykanów w dziedzinie ekonomii) b) Europa: zazwyczaj kopiuje rozwiązania od USA 4. Rynki papierów wartościowych a) USA: rynki są bardziej rozwinięte b) Europa: rynki są mniej rozwinięte W Europie banki uniwersalne są lepsze. Europa jest lepsza w depozytach, kredytach. W Japonii model europejski najgorzej funkcjonuje, tam każda firma ma akcje innej firmy, innych banków. Instytucje finansowe a) Banki b) Giełda Papierów Wartościowych ( najlepsza giełda w Europie środkowo-wschodzniej) - parkiet główny akcje główne i średnich spółek - podparkiet -New connect do spraw małych spółek - podparkiet Catalyst obligacje Nadzór na rynku ma KNF od 2006r ( wcześniej KPWiG) to połączone 3 urzędy w jeden Super urząd: KPWiG ( Komisja papierów wartościowych fundusz giełdowy) KNB ( Komisja nadzoru bankowego) Urząd nadzoru nad ubezpieczeniami 6
KNF zajmuje się ściganiem przestępstw (natury informacyjnej) na rynku. Rodzaje przestępstw: Manipulowanie kursem giełdowym w celu osiągnięcia korzyści majątkowej Prowadzenie działalności bankowej bez zezwolenia Wykorzystanie informacji poufnej lub tajemnicy zawodowej ( Insider Traiding handlarze wewnętrzni insajderzy) c) Pośrednicy w obrocie domy maklerskie w których pracują maklerzy i doradcy inwestycyjni d) Doradcy inwestycyjni ( bardzo mało doradców: trudny egzamin nie chcą przyjmować nowych osób gdyż jest tylko 250 miejsc pracy na to miejsce w Polsce) e) Fundusze inwestycyjne wynajmują bardzo drogich doradców finansowych (pół miliona za poradę, ale później efektywnie zbierają pieniądze od inwestorów) f) Fundusze emerytalne kupują papiery wartościowe w celu ochronnym g) Firmy ubezpieczeniowe tak jak f. emerytalny kupują papiery art. w celu ochronnym h) Agencje ratingowe Fitch oddział w Polsce Rozwo j polskiego systemu bankowego PRL system patologiczny, monobank NBP, brak bankowości komercyjnej dopiero po 1982 nastąpiły zmiany Z czym NBP sobie nie radził i co zrobł w związku z tym: a) Handel zagraniczny powstał Bank Handlowy S.A w Warszawie b) Rolnictwo Bank Gospodarki żywnościowej c) Transfery międzynarodowe osób fizycznych PKO.SA Komuna upada trzeba okraść :D NBP aby stworzyć system dwuszczeblowy w Polsce czyli stworzyć bankowość komercyjną. Było 9 sektorów w Polsce na bazie NBP po upadku komuny: a) Gdańsk Bank Gdański ( Big Bank przejęcie mały przejął dużego ) dziś Milenium w Gda b) Śląsk Bank Śląski ( dziś ING kapitał z Holandii ) c) Poznań - WBK d) Wrocław Bank Zachodni Połączenie WBK i Banku Zachodniego = WBK Bank Zachodni e) Lublin BDK ( Bank Depozytowo-Kredytowy) f) Łódź PBG ( Powszechny Bank Gospodarczy) g) Szczecin PBKs ( Pomorski Bank Kredytowy w Szczecinie) Połączennie BDK, PBG oraz PBKs i włączenie do grupy PKO.SA h) Kraków BPH i) Warszawa PBK 7
BPH i PBK połączyły się, początkowo nie mogły się dogadać ale dogadali się że nazwa będzie Krakowska czyli BPH a siedziba w Warszawie Dwuetapowość jeśli chodzi o bankowość w Polsce: 1) Komercjalizacja uczynienie z przedsiębiorstwa spółki akcyjnej 2) Prywatyzacja sprzedanie ich osobom trzecim Mamy w Polsce kapitał zagraniczny: włoski, niemiecki, holenderski, amerykański. Wady i zalety: Ilościowy rozwój bankowości zagranicznej Większa dostępność banków Wzrost konkurencyjności Wzrost kapitału w banku Banki są zelektronizowane Szersza gama produktów ( karta kredytowa wykończona koronką kaszubską albo karta kredytowa ze zdjęciem :D ) Rozszerzanie usług bankowych wady i zalety: Wygoda, oszczędność czasu klienta (duża ilość placówek) Zwiększenie rentowności banku Problem kosztów ( trzeba wykwalifikować kadrę) Utrudniony nadzór Bank assurance banki wchodzą w ubezpieczenie, np. obowiązkowe ubezpieczenie przy karcie kredytowej Konkurencja międzybankowa trwała zdolność do sprzedawania produktów taniej niż konkurencja Konsolidacja banków czy banki powinny się łączyć? 10+1=12 powinny bo łączna wartość banku po integracji jest większa niż wartość jego elementów sprzed integracji. Nazywa się to synergią. Banki zyskują więcej informacji po połączeniu. Fuzja łączą się dwa równe. Przejęcie duży przejmuje małego, może być wrogie i jakieś tam W Europie banki są uniwersalne a jak coś jest do wszystkiego to jest do niczego. W stanach łatwiej jest wprowadzić innowacje. Banki tradycyjne Banki operacyjne banki hipoteczne emituje listy zastawne (takie śmieszne papiery finansowe) i z emisji ich ma cash żeby opłacić kredyty hipoteczne Skoki - teraz zaczynają podchodzić pod KNF chociaż nie chcą. Raiffeisen Bank był pierwszym skokiem. Transformacja wielkości sumy przeciętne depozyty są małe bo głównie osoby fizyczne oszczędzają, a kredyty biorą duże podmiotu 8
Transformacja terminu osoby fizyczne oszczędzają na krótki okres czasu a przedsiębiorstwa biorą kredyty na długie okresy Transformacja informacji my mamy małą wiedzę a banki mają dużą wiedzę Banki próbują transformować te trzy wszystkie problemy i biorą kasę za te wszystkie trzy rzeczy. Rodzaje operacje bankowych: Bierne takie operacje gdzie bank musi oddać kiedyś pieniądze czynne np. udzielenie kredytu pośredniczące np. wynajem skrytki bankowej lub działalność maklerska Podział kredytów ze względu na okres terminowania: Krótkoterminowe - krótsze niż 1 rok Średnioterminowe - dłuższe niż 1 rok a krótsze niż 5 lat Długoterminowe - dłuższe niż 5 lat Złotowe to wiadomo, w złotówkach. Walutowe (dwizowe) zaletą jest niższe oprocentowanie, a wadą jest to, że najmniejsze osłabienie kursu złotego sprawia, że rata drastycznie rośnie kredyt W rachunku bieżącym (debetowym) mamy swój rachunek bieżący osobisty i możemy go zdebetować. Zaletą jest elastyczność bo bierzemy go wtedy kiedy chcemy, potrzebujemy. Tylko jak jest minusowa wartość to odsetki się uaktywniają. Poza tym zaletą jest możliwość stałego wykorzystywania (rolowania), czyli kredyt ten jest odnawialny, możemy go brać i spłacać, brać i spłacać Wadami są wyższa stopa procentowa niż w kredycie w rachunku kredytowym oraz konieczność odnowień co roku. W rachunku kredytowym dostajemy nowy rachunek, na którym ląduje kwota kredytu i od tej pory płacimy za ten kredyt. Zaletą jest korzystniejsze oprocentowanie, bo ten kredyt indywidualnie wynegocjowaliśmy z bankiem. Wadą jest brak elastyczności typowej dla debetu. Kredyt jest ten przydatny wtedy, kiedy możemy dokładnie określić harmonogram zapotrzebowania na środki. Kredyt inwestycyjny odsetki odliczane są od podstawy opodatkowania, ścisła kontrola banków i zapewnienie stabilności finansowania. Zabezpieczenia kredytów: Osobiste dotyczą wszystkich rzeczy jakie posiadamy i jakie będziemy posiadać w przyszłości Poręczenie wg prawa cywilnego Gwarancje tak jak poręczenie tylko, że można to kupić w banku Przystąpienie do długu pełnomocnictwa Weksel własny in blanco to co poręczenie tylko, że na wekslu podpisane Rzeczowe dotyczą konkretnej rzeczy Zastaw ogólny Bankowy zastaw rejestrowy Zastaw na prawach 9
Przywłaszczenie za zabezpieczenie Kaucja blokada środków na rachunku bankowym hipoteka co musi być zawarte obowiązkowo w umowie kredytu? Strony umowy Kwota i waluta, cel Zasady i termin spłaty równa spłata i równa rata Zasady i wysokość oprocentowania kredytu Zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystywania i spłatą kredytu (monitoring) Termin i sposób pozostawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych Wysokość prowizji Warunki dokonania zmian i rozwiązania umowy Egzamin 1 lutego o 15:00. Biznes Elektroniczny pisze w auli A. Bony skarbowe Krótkoterminowe papiery dyskontowe emitowane przez rząd (dokładniej ministra finansów) za pośrednictwem agenta (zwykle banku centralnego w celu finansowania wydatków budżetowych). Cechy: Charakter dyskontowy Bezpieczeństwo (pewny emitent, krótki termin) Wysoka płynność Na okaziciela Łatwa dostępność kwotowań Forma zdematerializowana Rejestracja w CRBS (centralny rejestr bonów skarbowych) Wysoka rentowność Baza dla innych instrumentów Funkcja gwarancyjna (w kredytach lombardowych) Rentowność bonów zbywalność w zamian za gorsze oprocentowanie. 10 tysięcy zł za sztukę to kosztuje i trzeba kupić co najmniej 10 sztuk. To oznacza, że są one niedostępne dla osób fizycznych. Kupują je tylko przedsiębiorstwa. DSPW dealer skarbowych papierów wartościowych tylko tacy kolesie (a raczej banki) mają dostęp do tego rynku. Przetarg (poniedziałki): agent NBP; status uczestnika przetargu. Zlecenie zakupu w przetargu: ilość (min 10), cena za 1 bon; sposób zapłaty 10
Cena przetargowa przyjmowane są oferty zakupu nie gorsze od tej ceny, aż do wyczerpania się oferty sprzedaży. Rozliczenie data wpłaty spot. Publikacja w prasie. Rynek wtórny od 1992 roku Kwotowanie dwustronne Cele transakcji bonami skarbowymi: Inwestowanie w bony skarbowe Umożliwienie zarządzania płynnością podmiotom niebankowym (i oczywiście budżetowi państwa) Arbitraż kupno i sprzedaż tych samych bonów skarbowych na tę samą datę waluty (różne ceny) Otwieranie pozycji spekulacyjnych kupno bonów skarbowych, a potem sprzedaż po wyższej cenie Transakcje repo: Transakcja sprzedaży bonów skarbowych ze zobowiązaniem ich odkupu w określonym dniu, po określonej cenie Oprocentowanie uzyskanych środków jest wkalkulowane w cenę odkupu i określane stopą repo. Jest to zatem forma depozytu międzybankowego zabezpieczonego papierami wartościowymi. Nie istnieje ryzyko niewypłacalności. Reverse repo sytuacja odwrotna, czyli kupno bonów i w określonym czasie oddaje się bony i otrzymuje gotówkę z odsetkami. Jest częściej spotykane, ponieważ w Polsce spotykamy się częściej z nadpłynnością rynku(?) niż z niedopłynnością. Kredyt lombardowy jest bardzo podobny do transakcji repo. NBP również stworzył swoje bony pieniężne. Różną się tym że: Emitent jest inny, chociaż dystrybucja taka sama Bony skarbowe to bony roczne (52 tygodniowe) lub (nielicznie) kwartalne (13 tygodniowe), a bony pieniężne mają różne i krótsze terminy, od dnia do iluś tam Celem bonów pieniężnych jest regulowanie płynności sektora bankowego Departament NBP księguje bony w Departamencie Polityk Pieniężno-Kredytowej NBP Arbitralność wyboru klienta bank sobie wybiera komu tylko chce sprzedać bony, niekoniecznie zależnie od ceny. W bonach skarbowych trzeba było wybierać wg korzystnej ceny dla państwa, jeśli chodzi o koszt łatania dziury budżetowej Płatność od razu po zakupie, a nie drugiego dnia roboczego jak w bonach skarbowych Można je sprzedawać nie tylko w poniedziałki 11
Inwestowanie na polskim rynku kapitałowym Narodziny Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie Marzec 1991 r. ustawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych 16 kwiecień 1991 r. pierwsze notowanie na GPW (akcje 5 spółek) Na koniec 1991 r. notowanych 9 spółek o kapitalizacji 161 mln PLN Jeżeli oferte kierujemy do więcej niż 100 osób lub do nieokreślonego adresata (korzystamy z reklamy) to oferta jest publiczna i trzeba przestrzegać zasad ustawy i trzeba czekać rok przed sprzedażą i drukować jakieś gówna za 10 koła. Jeżeli sprzedamy swoje przedsiębiorstwo kumplowi z sauny to przeprowadzamy uproszczoną transakcję i jest to oferta prywatna. Kapitalizacja wartość wszystkich akcji spółki, które są na giełdzie. Notowania fixingowe (w jednym dniu jedna transakcja, albo sprzedaż albo kupno. Ceny ustalana o 0:00 na cały dzień) i ciągłe (cena ustalana cały czas i można robić ile się chce transakcji w ciągu dnia), podwójny fixing (giełda aktywna w sekundę rano i w sekundę po południu. Cena notowana jest dwa razy dziennie). Koszt wprowadzenia rachunku od 0 zł do 50zł. Trzeba też bulić prowizje maklerskie. Lepiej zrobić transakcje przez internet, bo mniejsza prowizja (0,4% średnio w Polsce). Koszty gry giełdowej nie zawierają otrzymania notowania w czasie rzeczywistym. Trzeba je kupić. W necie są notowania z 15 minutowym opóźnieniem. Daytrading w tym samym dniu transakcja otwierająca i transakcja zamykająca też, obniża prowizja (od tej pory trochę mnie nie było na wykładach bo pierdzieli, ale jak widać dużo nie było, bo nawijka ciągle o tym samym) Dalszy rozwój GPW: 3000 sesji; 30000 pkt; kiedy 300 spółek? 1 lutego 2005 3000 sesja; 227 spółek krajowych i 5 zagranicznych 14 luty 2005 kontrakty terminowe na obligacje skarbowe 11 lipca 2005 debiut zdalnych członków giełdy 12
Nowe opcje, kolejne rekordy.. 17 października 2005 opcje na akcje 27 lutego 2006 40000 pkt WIG 16 kwietnia 2006 15 urodziny rynku Rok 2007 kolejne rekordy Co dalej? Centrum Europy środkowo-wschodniej czy alians z zachodnią giełdą? Ryzyko marginalizacji? Mnóstwo oferty pierwotnych (co miech miały wchodzić spółki państwowe): 2004 - WSiP, PKO BP, Dwory, TVN - 2005 Zelmer, Ciech, Polmosy, Lotos, Puławy, PGNiG 2006 - Dom Development, Multimedia Polska, HTI później Jastrzębska spółka węglowa, ZEPAK, ENEA Stopa alokacji procent akcji które dostałeś, mimo że chciałeś więcej Stopa redukcji procent akcji których nie dostałeś mimo że chciałeś więcej Kredyt lewarowany na zakup akcji chodzi o to, że banki pożyczały kasę, którą można było zabulić więcej akcji. 0,5% płaci się prowizji za złożenie wniosku, ale oprocentowanie jest zerowe. Teraz już nie ma lewara. Był on od mniej więcej 2004 roku, ale jego epoka dobiegła kresu. Metoda proporcjonalnego podziału, metoda maksymalnego przedziału. Czy będą ofert pierwotne? PKP Cargo PLL LOT Dystrybutorzy energii Spółki ukraińskie, słowackie, litewskie? A może dać pieniądze specjalistom?? 28.07.1992 debiut PPFP Pioneer (obecnie Pioneer Pekao FIO Zrównowazony) Trudne początki w końcu 1996 zaledwie 5 funduszy. 3 TFI, wartość aktyw netto (WAN) ok mld PLN 28.08.1997 ustawa o funduszach inwestycyjnych nowy impuls dla rozwoju rynku Znaczny wzrost jakościowy i ilościowy rynku funduszy od 1997 roku Dwa okresy rozwoju rynku: 1992-2000 i 2001-2006 Zmiana sposobów dystrybucji funduszy Do 2001 dystrybucja głównie w domach maklerskich Nowe formy dystrybucji: o Okienka bankowe szczególnie widoczne w bankach o rozbudowanej siedzi oddziałów 13
o W 2003 roku wiele banków spółdzielczych otrzymało zezwolenie na obrót jednostkami funduszy inwestycyjnych o Współpraca z towarzystwami ubezpieczeń na życie o Tworzenie przez grupy ubeizpieczeniowe własnych TFI (PZU, Warta, Commercial Union, Allianz) o Możliwość wykorzystywania protokołu WAP i SMS w telefonii komórkowej Perspektywy rozwoju funduszy Planowane innowacje o TFI Poczty Polskiej o Pojawienie się funduszy zarejestrowanych poza Polską (np. funduszy luksemburskich) o Pojawienie się funduszy lokujących na egzotycznych rynkach (np. dalekowschodnich) Przeszkody w rozwoju rynku o Wąska gama produktowa TFI o Niski stopień zamożności społeczeństwa, przywiązanie do tradycyjnych produktów bankowych o Stosunkowo długie procedury legislacyjne o Błędy w polityce TFI (niewykorzystanie reformy emerytalnej z 1999, nacisk na korzyści podatkowe) Szanse dla rynku funduszy o Wzrost konkurencyjności funduszy z lokatami bankowymi i obligacjami skarbowymi o Przeniesienie do polski back-office zagranicznych funduszy (banki mogą udostępnić infrastrukturę) o Rejestracja w Polsce pozaeuropejskich funduszy o Zmiany otoczenia prawnego o Nowe technologie oraz stosowanie podpisu elektronicznego o Rozwój sieci dystrybucji Prognozy na 2013 o 600-700 funduszy o Aktywa 200-300 mld PLN o 30-35 TFI (szereg procesów konsolidacyjnych) o Dominacja funduszy zrównoważonych o Struktura rynku zbliżona do obecnej w Grecji, Portugalii o Fundusze osiągną ok. 40% udziału w oszczędnościach Polaków 14
Fundusze o Akcyjne (kiedyś nazywały się agresywnymi) przewaga akcji w tym funduszy, ale może mieć około 30-40 procent obligacji u siebie o Hybrydowe bardziej sprawiedliwie mieszają akcje o Zrównoważone od 20 do 50 procent akcji o Fundusze stabilnego wzrostu akcji mają od 5 do 20 procent o Fundusze aktywnej alokacji (elastyczne) nic nie deklarują, wszystko zależy od timingu, czyli szybkiego dostosowania się do sytuacji rynkowej o Obligacyjne przewaga obligacji. W tym funduszy nie ważne od sytuacji rynkowej zawsze przynosi +7% o Fundusze gotówkowe nie tylko obligacje ale też krótkoterminowe papiery wartościowe o Fundusze pieniężne stopy zwrotu prawie identyczne w najlepszym i najgorszym funduszu zawsze +5,5% Finanse publiczne obejmują zasoby pieniężne państwa: Budżet państwa Fundusze celowe Budżety samorządowe Zasoby ubezpieczeń społecznych Finanse publiczne są związane z realizacją interesu publicznego (np. oświetlenie ulic; wszyscy mają w to wyjebane to państwo bierze kasę, żeby nam oświetlać drogi) Budżet państwa zestawienie przewidywanych dochodów i wydatków państwa, podlegających periodycznej autoryzacji przez parlament. Zadania sektora publicznego: Zarządzanie państwem i jego ochrona (urzędy obrona bezpieczeństwo, wymiar spraw) Świadczenie usług finansowych ze środków publicznych (zróżnicowanie) Funkcje państwa a funkcje finansów publicznych Funkcja alokacyjna Alokacja części zasobów niesprawność mechanizmu rynkowego Nadmierne zróżnicowanie dochodów (dostępność) Pełna swoboda wyboru Efekty uboczne Rynek nie zaspokaja w pełni potrzeb zbiorowych 15
Funkcja redystrybucyjna Państwo bezpośrednio nie wytwarza dochodu Kontrowersje redystrybucji (efektywność czy równość) Zasada zdolności podatkowej Mamy obcykać jakiś jego artykuł z książki Poszewieckiego dostępnej na stronie WE. Funkcja stabilizacyjna Instrumenty alokacji i dystrybucji dla łagodzenia wahań w gospodarce (cykli koniunkturalnych) Nie tylko instrumenty polityki fiskalnej Ich nieskuteczność Odwieczna wojna fiskalistów z monetarystami. Optymalnie jest połączyć te dwie szkoły. Połączenie instrumentów fiskalnych i monetarnych - Hamowanie nadmiernych wzrostów i pobudzanie w impasie Podatki progresja ASK (automatyczny stabilizator koniunktury) podatek dochodowy (nie trzeba uchwalać zmian, nieadekwatność) Dyskrecjonalne regulowanie poziomu opodatkowania (czas na legislację, procedury, opór społeczny, efekt opóźnień) Wydatki zasiłki dla bezrobotnych Podatki ograniczają popyt oraz skłonność do oszczędzania Nadmierne wydatki wywołują inflację, ale też nowy popyt Deficyt budżetowy powoduje wzrost stopy procentowej Stabilizacja na rynku pracy Przekrój podmiotowy finansów publicznych Władze ustawodawcze (parlament, sejmik, rada) Władze wykonawcze (rząd, zarząd) Władze kontrolne (NIK najwyższa izba kontroli, RIO regionalna izba obrachunkowa) Aparat skarbowy (instancja niższa urzędy skarbowe; wyższa izby skarbowe) Jednostki finansowane z funduszy publicznych Przekrój prawny Konstytucja Ustawa Prawo budżetowe Ustawy budżetowe i uchwały budżetowe samorządów terytorialnych Ustawy podatkowe 16
Ustawy o finansach samorządów terytorialnych i funduszach celowych Ustawy regulujące działalność ministra finansów i aparatu skarbowego Ustawa karnoskarbowa Ordynacja podatkowa Akty wykonawcze niższego szczebla Przekrój instytucjonalny Budżet państwa Budżety samorządów terytorialnych Ubezpieczenia społeczne Inne fundusze publiczne Przekrój instrumentalny Podatki centralne i lokalne Opłaty Cła Dochody z majątku publicznego Składki ZUS Subwencje i dotacje Kredyty Fundusze celowe Od 01.01.1991 ustawa o finansach publicznych zakazuje tworzenia nowych funduszy celowych Państwowe fundusze celowe a samorządowe fundusze celowe Szczegółowe zasady gospodarki finansowej funduszy celowych rozporządzenia ministrów nadzorujących Fundusze celowe dysponują około 100 miliardów PLN (3/4 FUS), fundusze celowe samorządów terytorialnych zaledwie około 2 miliardy PLN Lepsze miejsce w kolejce Mniej rygorystyczne zasady gospodarki finansowej, limitem jedynie posiadane środki, kumulacja na kolejne okresy, budżet nie może przejąć nadwyżek, ciągłość finansowania zadań Zły wpływ na przejrzystość sektora publicznego, konieczność zmian ustawowych Przykłady funduszy celowych FOGR głównie drogi dojazdowe, dochody z wyłączeń gruntów błędne koło PFK żadnych dochodów własnych krytyka 17
FP głównie zasiłki dla bezrobotnych, dochód składka pracodawców FGŚP obowiązkowe składki pracodawców nadmiar środków FUS ustawa z 12.10.1998 o systemie ubezpieczeń społecznych (emerytury, renty, choroby, wypadki), dysponent ZUS, wypłata gwarantowana przez państwo (dotacje, kredyty, pożyczki) ZUS problemu informatyczne (II filar nadpłaty, problemy finansowe (kredyty, spada deficyt) Finanse regionalne i lokalne Dysponenci i realizatorzy bliżej społeczności Problem decentralizacji finansowej regiony bogaty i biedne, zadania ogólnokrajowe Ograniczona decentralizacja władztwa podatkowego Współdziałanie władz państwowych z władzami samorządowymi Redystrybucja pionowa (bogatsze i biedniejsze regiony przymus) Redystrybucja pozioma dobrowolność Udziały władz samorządów terytorialnych w dochodach władz państwowych Wyłączna dyspozycja samorządów terytorialnych niektórych podatków Zobiektywizowanie kryteria dotacji Wyposarzenie samorządów terytorialnych w majątek (dochody i sprzedaż interes długoterminowy) Kredyty i pożyczki Finanse samorządu terytorialnego w Polsce 8.03.1990 ustawa o samorządzie terytorialnym (gmina osoba prawna, własny majątek i dochody) Decentralizacja zadań decentralizacja problemów 1998 samorząd trójszczeblowy Finanse samorządu terytorialnego w Polsce a) Dochody własne (udziały w PIT, dochody z majątku itp.) b) Subwencja ogólna (ustawowo obligatoryjna, ustalana oddzielnie, cel dowolny, wpierw instrument wyrównania dysproporcji, następnie zadania oświatowe i drogowe) c) Dotacje na zadania zlecone i na dofinansowanie zadań własnych Ad. A) Dochody z podatków gminnych, dochody z opłat gminnych Wzrost wydatków w 1996 (szkoły podstawowe) i w 1999 powiaty i województwa Dominacja wydatków na gospodarkę komunalną, oświatę, administrację i opiekę społeczną (3/4 wszystkich wydatków) Gospodarka komunalna (woda, energia, opady, komunikacja lokalna, utrzymanie ulic, cmentarzy, parków, targowisk) 18