Typy cukrzycy: I Cukrzyca typu 1 II Cukrzyca typu 2 III inne typy cukrzycy Dziecko z cukrzycą w szkole. Cukrzyca choroba przemiany materii, charakteryzująca się podwyższonym stężeniem cukru = glukozy we krwi. Cukrzyca może wystąpić nagle, w pełni zdrowia, w rodzinie, w której nikt na nią nie choruje. Pierwsze objawy cukrzycy: - wielomocz i częstomocz (ilość moczu przekracza kilka litrów/dzień) - wzmożone pragnienie - gwałtowna utrata masy ciała (nawet kilka kilogramów/tydzień) - nieuzasadnione zmęczenie Przy braku pomocy zaburzenia pogłębiają się coraz szybciej: - bóle brzucha, nudności, wymioty, zaburzenia widzenia (rozmyty obraz) - głęboki oddech (oddech Kusmaula) - zapach acetonu z ust Prowadzi to do cukrzycowej śpiączki ketonowej (stanu zagrożenia życia).
Pierwsze symptomy choroby pojawiają się, gdy zniszczeniu ulegnie 80 90 % komórek beta trzustki. Niedobór lub brak insuliny prowadzi do hiperglikemii i szybko postępujących zaburzeń metabolicznych. Organizm zaczyna intensywnie rozkładać białka i tłuszcze nie mogąc korzystać z energii zawartej w glukozie. W wyniku czego powstają ciała ketonowe, które są odpowiedzialne za rozwój kwasicy ketonowej. Wymaga ona leczenia szpitalnego. Cukrzyca typu 1 rozpoznawana jest zbyt późno. Rolę w jej rozwoju odgrywają czynniki genetyczne i środowiskowe infekcje wirusowe i grzybicze, nadmierna masa ciała w okresie niemowlęcym, palenie papierosów, sztuczne karmienie, obecność związków chemicznych w wodzie, brak lub za mało witaminy D3, czynniki stresogenne. W cukrzycy typu 1 dochodzi do postępującego i bezpowrotnego zniszczenia komórek beta trzustki (,,Wysepek Langerhansa ) odpowiedzialnych za wytwarzanie insuliny, w wyniku autoagresji (własny układ odpornościowy atakuje i niszczy zdrowe komórki naszego organizmu w tym wypadku komórki trzustki produkujące insulinę).
Lekiem w leczeniu zaburzeń metabolicznych u osób z cukrzycą typu 1 jest insulina. Podawana podskórnie przy pomocy wstrzykiwaczy penów kilka razy w ciągu doby(najczęściej 4 6) lub osobistej pompy insulinowej. W leczeniu cukrzycy typu 1 poza bezwzględnie konieczną do życia insuliną, równoważne są prawidłowe żywienie oraz kontrolowany wysiłek fizyczny. Obecne metody leczenia nie ograniczają dostępu do zajęć sportowych, nawet o dużej aktywności fizycznej. Coraz bardziej popularne jest leczenie cukrzycy przy pomocy osobistej pompy insulinowej OPI. Zaletą tej terapii jest swobodniejsze planowanie pór posiłków, ich wielkości i składu oraz trybu życia. Zmniejsza ryzyko niedocukrzeń, szczególnie w nocy. Pompa może być odłączona na okres 1 do 2 godzin np. w czasie lekcji w- f, basenu, zawodów sportowych. Hipoglikemia = niedocukrzenie, jest stanem gdy stężenie glukozy we krwi jest niższe od 70mg/dl. Niedobór glukozy prowadzi do zaburzeń czynności mózgu, objawiających się bólem głowy, trudnościami w logicznym myśleniu i mówieniu. Występują też zaburzenia orientacji, niepokój, szybkie bicie serca, bladość skóry, pocenie, drętwienie warg i języka, płaczliwość, wilczy głód, zmiana nastroju, zachowania, drżenie rąk, nóg, nieuzasadnione zmęczenie. Dalsze obniżenie glukozy prowadzi do hipoglikemii ciężkiej objawiającej się śpiączką i drgawkami.
Pacjentowi przytomnemu podaje się jak najszybciej doustnie glukozę lub napój wysokoenergetyczny zawierający glukozę, natomiast nieprzytomnemu po zabezpieczeniu oddychania (boczna pozycja ustalona), podaje się podskórnie lub domięśniowo glukagon (osobie nieprzytomnej nie podaje się produktów doustnie, grozi to zachłyśnięciem). Glukoza lub produkty bogate w glukozę, glukagon muszą być dostępne dla osób z otoczenia chorego, a także powinny znajdować się w podręcznej apteczce. W czasie pobytu w szkole przyczynami niedocukrzeń są: nie spożycie posiłku po podaniu insuliny oraz wysiłek fizyczny. Niedocukrzenia występują częściej u osób mało aktywnych fizycznie, u których spadek glukozy może wywołać nawet prosta czynność domowa. Osoby regularnie uprawiające sporty są w mniejszym stopniu narażone na ryzyko hipoglikemii. Każda informacja o złym samopoczuciu ucznia nie może być bagatelizowana, informacje o objawach niedocukrzenia oraz zasadach postępowania, powinny być przekazane całemu otoczeniu w którym przebywa dziecko z cukrzycą.
Cukrzyca typu 2 obniża się wydzielanie insuliny przez komórki beta trzustki oraz spada wrażliwość tkanki mięśniowej, tłuszczowej oraz wątroby na ten hormon. Za rozwój cukrzycy typu 2 odpowiadają: niezdrowy tryb życia, żywienie zawierające dużą ilość tłuszczu zwierzęcego oraz cukru, mała aktywność fizyczna, a w następstwie nadmierna masa ciała. Ryzyko zachorowania zwiększa się z wiekiem. Cukrzyca typu 2 rozwija się podstępnie, przez wiele lat. Pierwsze objawy to utrata wagi pomimo normalnego odżywiania, wzmożone pragnienie, oddawanie dużych ilości moczu, osłabienie, częste zakażenia, trudne gojenie się ran oraz nie do opanowania senność w ciągu dnia. Objawy nie są tak burzliwe jak w cukrzycy typu 1. Oznaką cukrzycy typu 2 jest przewlekły nadmiar glukozy we krwi hiperglikemia. Odpowiednie żywienie i ruch są o wiele skuteczniejsze w zapobieganiu rozwoju cukrzycy typu 2 niż leki.
Pomiar stężenia glukozy we krwi jest stałym elementem w funkcjonowaniu osoby z cukrzycą. Służą do tego glukometry. Aby go wykonać należy nakłuć opuszek palca i wycisnąć z niego kroplę krwi. Krew nałożyć na pasek test, włożony do glukometru. Po 5 10 s. na ekranie wyświetla się wynik. Prawidłowe stężenie cukru u osób niechorujących na cukrzycę wynosi rano: od 75mg/dl do 115 mg/dl, po posiłku do 130 mg/dl. U dzieci z cukrzycą dążymy, aby wartości utrzymywały się w zakresie od 75mg/dl do 180 mg/dl. WARTOŚCI NIEBEZPIECZNE, WYMAGAJĄCE NATYCHMIASTOWEJ REAKCJI NIEDOCUKRZENIE HIPOGLIKEMIA <75mg/dl - niepokój - chwilowe zaburzenia koncentracji - słabość - trudności w wysławianiu się - drżenie rąk - brak koncentracji ruchowej - bladość i nadmierne pocenie - gwałtowna zmiana nastroju - objawy splątania - silne uczucie głodu POSTĘPOWANIE Oznaczyć stężenie cukru we krwi, gdy poniżej, podać osłodzony płyn lub cukier, wystarczą dwie kostki/łyżeczki lub pół szklanki soku. W przypadku utrzymywania się objawów ponad 20 minut, ponownie wykonać pomiar glikemii.
PRZECUKRZENIE HIPERGLIKEMIA > 180mg/gl Wynika z podania zbyt małej dawki insuliny lub pominięcia zastrzyku insuliny przy posiłku. Stan hiperglikemii trwający ponad dwie godziny spowoduje objawy: - wzmożone pragnienie - ból nóg - wielomocz (konieczność wyjścia do ubikacji w czasie lekcji) - trudności w koncentracji - ból głowy - rozdrażnienie - złe samopoczucie - ból brzucha, nudności i wymioty Długotrwałe, powtarzające się przecukrzenie spowoduje: - osłabienie kondycji dziecka - chudnięcie - apatię - mniejszą aktywność fizyczną POSTĘPOWANIE Skontrolować stężenie cukru we krwi. Jeśli > 180mg/dl wskazane podanie dodatkowej dawki insuliny. Każde dziecko powinno wiedzieć ile jednostek musi podać w zależności od stężenia glukozy. Dziecko leczone pompą insulinową programuje bolus z insuliny, a pompa podaje dawkę. Dziecko leczone penem musi wykonać dodatkowy zastrzyk z insuliny. Wysiłek fizyczny jest wspomaga działanie insuliny, sprzyja obniżaniu się nadmiernie podwyższonego stężenia cukru. Nawet wśród polskich Olimpijczyków są osoby chorujące na cukrzycę.
Zajęcia sportowe - Kontrola glikemii przed i po zajęciach - dodatkowa kontrola przy niedocukrzeniu - wskazane spożycie dodatkowej porcji jedzenia: jabłka, połowy banana, kilku winogron. Posiłek nie powinien być obfity i ciężki typu kanapki z wędliną czy żółtym serem Zwolnienie z w f W wyjątkowych sytuacjach i na określony czas. Ustalić z rodzicami, lekarzem jakich ćwiczeń nie może wykonywać lub wykonywać we własnym zakresie. Nie oceniać wyników. Pompa może być odłączona nie dłużej niż na 2 godz. Są dzieci, które ćwiczą z pompą.
Kiedy przerwać zajęcia sportowe? - w sytuacji niedocukrzenia - znacznie podwyższonego cukru >300mg/dl - gdy występują bóle brzucha, nudności, wymioty Wycieczki szkolne Dziecko musi umieć: - wykonać pomiar glikemii i zapisać w dzienniczku - wiedzieć jak reagować w sytuacji hipoglikemii/hiperglikemii Dzieci leczone penami: - wykonać zastrzyk z insuliny - zmienić penfil z insuliną - wiedzieć, jakie dawki sobie podawać Dzieci leczone pompami: - podać bolus z insuliny - zatrzymać/uruchomić oraz programować pompę - odłączyć/przyłączyć pompę - zmienić wkłucie
Lista rzeczy niezbędnych na wyjazd - dodatkowy pen z insuliną - dodatkowy penfil z insuliną - zapasowe pudeło pasków - glukometr - dla użytkowników pomp wkłucia i zapasowe baterie - GlukaGen - sugerowane dawki insuliny do posiłków - dawka insuliny na noc/lub dla użytkowników pompy w bazie - dawka insuliny korekcyjnej; wskazówki dotyczące postępowania w czasie wysiłku fizycznego - telefon kontaktowy do rodziców - telefon do poradni diabetologicznej lub szpitala - imię i nazwisko lekarza
W przypadku ciężkiej hipoglikemii i kwasicy ketonowej jak najszybciej wezwać pogotowie ratunkowe. Jeśli dojdzie do utraty przytomności jak najszybciej wezwać pogotowie. Zalecane jest, aby pielegniarka szkolna wykonała zastrzyk z GlukaGenu leku podnoszącego stężenie cukru. W przypadku wystąpienia wymiotów i glikemii >250mg/dl należy powiadomić rodziców i wezwać pogotowie. Nauczyciel ma ułatwić przystosowanie się ucznia z cukrzycą do warunków szkolnych, osiąga to: - stawiając oczekiwania równe uczniom zdrowym - zachęcając i wspierając do pełnej aktywności intelektualnej i społecznej - umiejętnie pomagając w pokonywaniu hipoglikemii/hiperglikemii - pomagając w uzupełnianiu programu szkolnego po absencji związanej z chorobą Na podstawie opracowania,,narodowy Program Profilaktyki i Edukacji Diabetologicznej na rok 2012 Ministerstwa Zdrowia. Przygotowała - Ewa Ciurewicz