Ochrona przeciwpowodziowa cennych dolin rzecznych delta śródlądowa rzeki Nidy

Katedra Inżynierii Wodnej Akademia Rolnicza w Krakowie Ochrona przeciwpowodziowa cennych dolin rzecznych delta śródlądowa rzeki Nidy Andrzej Strużyński, Wojciech Bartnik

Wstęp Długość rzeki Nidy - 151.2 km Powierzchnia zlewni - 3862.8 km2

Powierzchnia zlewni cząstkowej do przekroju w Pińczowie - 3352 km2. Przepływy charakterystyczne w Pińczowie: Q50% = 150 m3/s, Q1% = 450 m3/s. Rzeka Nida powstaje po połączeniu Nidy Czarnej z Nidą Białą. Biała Nida uznawana jest za górny odcinek Nidy. Dolny bieg Nidy znajduje się poniżej ujścia Mierzawy. źródło: http://www.imgw.pl/wl/internet/zz/rzeki/sytuacja_hydro.html

W środkowym biegu Nida płynie ze spadkiem bliskim 0.5 promila. W środkowym i dolnym biegu Nida na wielu odcinkach dzieli się na wilka ramion, a szczególnie często w rejonie delty śródlądowej, gdzie system starorzeczy jest bardzo dobrze rozwinięty.

stan obecny

założenia i cele renaturyzacji: - bioróżnorodność

założenia i cele renaturyzacji: - bioróżnorodność - p r ecio u s fa u n a - p r ecio u s flo r a programy ochrony przyrody obowiązujące na tym obszarze: ECONET CORINE Emerald Nature 2000

założenia i cele renaturyzacji: - bioróżnorodność - ptaki: - mięczaki: 262 51 - małże Bivalvia 12 - ślimaki Gastropoda 39 - płazy: 11 - gady: 3 - ptaki chronione - ssaki: 160 16

założenia i cele renaturyzacji: - bioróżnorodność Wiele gatunków zagrożonych znajdowanych jest na obszarze delty.

historia

zestawienie parametrów opisujących rejon delty

zestawienie parametrów opisujących rejon delty 1.00 0.90 0.80 0.70 0.60 0.50 0.40 0.30 0.20 0.10 0.00 0.2 0.25 0.3 0.35 0.4 0.45 0.5 0.55 0.6 V [m*s-1] 0,80 h [m] y/h [-] R 2 = 0,7327 R 2 = 0,8709 koryto naturalne 0,70 koryto uregulowane 0,60 0,50 0,40 0,30 0,20 0,000 0,002 0,004 Q [kg/s] 0,006

zestawienie parametrów opisujących rejon delty

zestawienie parametrów opisujących rejon delty Na odcinku uregulowanym Nidy istnieje spadek 0.73. Po odtworzeniu meandrów zostanie on zmniejszony do około 0.6. W starorzeczach wartość spadku waha się w granicach od 0.31 do 0.65. współczynnik rozwinięcia trasy rzeki krzywoliniowość łuku gdzie: Lrz długość odcinka rzeki mierzona wzdłuż osi koryta (lub linii nurtu), Ld długość doliny mierzona w linii prostej, równolegle do osi doliny. I długość łuku, H długość cięciwy łuku. Parametr sl w uregulowanym odcinku rzeki Nidy waha się w granicach 1.06, podczas gdy w starorzeczach wynosi od 1.1 do 1.4. Obecnie uregulowana Nida jest rzeką o słabo rozwiniętych krzywiznach, niespotykanych w rzekach naturalnych. Jest to m.in. powodem zbyt dużego transportu i niestabilności dna podczas powodzi. Uregulowana część Nidy opisana jest parametrem s wynoszącym od 1.09 do 1.3, a po regulacji, współczynnik ten będzie osiągał wartość nawet 1.8. Łuki starorzeczy opisane będą wartościami s od 1.3 do 1.7.

założenia koncepcji renaturyzacji ZAŁORZENIA RENATURYZACJI - zmiana przekrojów poprzecznych - poprawa pojemności (rezerwy) powodziowej - przeprojektowanie i zmiana lokalizacji obwałowań

założenia koncepcji renaturyzacji - odtworzenie starorzeczy i zwiększenie retencji dolinowej z uwzględnieniem potrzeb ludzi i przyrody, - zaprojektowanie nowych urządzeń wodnych, - odnowienie kolejki wąskotorowej na odcinku od Skowronna do Umianowic. Umocnienie i podwyższenie nasypu kolejki w okolicach Umianowic, - ochrona Umianowic przed spływem powierzchniowym i wylewami Branki, - utworzenie nowych kąpielisk w rejonie delty.

założenia koncepcji renaturyzacji

zmiana obwałowań Legend: inundation area for Q1% protected area existing embankment embankment planned to be removed old railway old railway fortifficated part

wpływ zwiększenia pojemności doliny na bezpieczeństwo powodziowe i jakość środowiska naturalnego Po otwarciu doliny nastąpi zmniejszenie napełnienia zalewanych obszarów. Spowoduje to zmniejszenie zagrożenia powodziowego dla mieszkańców Umianowic. Dodatkowo podniesienie rzędnej korony kolejki wąskotorowej zwiększy ochronę tej wsi. Wysokość fali powodziowej w Pińczowie i dolnym odcinku Nidy zmniejszy się [Florek i inni 2005]. Otwarcie doliny w rejonie delty zahamuje procesy murszenia, zwiększy różnorodność gatunkową i spowoduje rozszerzenie powierzchni siedlisk chronionych gatunków. Zwiększenie atrakcyjności doliny spowoduje rozwój turystyki konnej, pieszej, rowerowej i kajakowej. Z lotniska w Pińczowie można odbywać loty nad malowniczą doliną Nidy na której znajduje się Nadnidziański Park Krajobrazowy. Również dziś w okresie wakacyjnym regularnie pomiędzy Pińczowem i Jędrzejowem kursuje ciuchcia Expres Ponidzie.

wnioski Analiza danych historycznych pozwala na stwierdzenie, że po latach 80-tych system starorzeczy w dolinie przestał się rozwijać. Jako, że od XIX w. użytkowanie rolnicze obszaru nie podlegało mocnym zmianom, należy wnioskować, że regulacje Nidy nie były potrzebne i wykonać regulację zbliżającą obszar delty do stanu naturalnego. Przewiduje się liczne korzyści niewspółmierne do poniesionych ewentualnych strat w produkcji rolnej. Pobliskie zbocza będą natomiast lepiej nawodnione. Spodziewane jest poszerzenie obecnych siedlisk i zwiększenie bioróżnorodności. Liczne stanowiska ptaków zwiększą atrakcyjność tego obszaru również jako obszaru rekreacyjnego. Renaturyzacja spowoduje zwiększenie retencji dolinowej i zmniejszenie zasięgu fali powodziowej w niższych odcinkach rzeki. wpłynie na

Thank You