PRZEĆWICZ PRZED EGZAMINEM 4 (1) Pani Bronisława jest starszą kobietą o ciepłej, dobrotliwej twarzy. Pochylona, dźwigająca niewidoczny. ciężar mówi spokojnym, zrównoważonym głosem, jakby to, co opowiada, dotyczyło jej, ale w jakimś innym wcieleniu, z którym ona, ta, która teraz siedzi przede mną, nie ma już właściwie wiele wspólnego. (2) Pani Bronisława urodziła dziesięcioro dzieci. Sześcioro z nich umarło na jej rękach z głodu. Jest ona kobiecym wcieleniem Hioba*, Hioba epoki Wielkiego Głodu. [...] (3) Najpierw krótko o historii Wielkiego Głodu. Na początku 1929 roku XVI Konferencja WKP(b)* zatwierdziła program kolektywizacji*. Stalin postanawia, że do jesieni 1930 roku całe chłopstwo w jego państwie (co oznacza wówczas trzy czwarte społeczeństwa, ponad sto milionów ludzi) ma znaleźć się w kołchozach*. Ale chłopi nie chcą wstępować do kołchozów. Wówczas Stalin dławi ich opór dwiema metodami. Setki tysięcy chłopów osadza w łagrach* albo przymusowo wywozi i osiedla na Syberii, resztę chce zmusić głodem do posłuszeństwa. (4) Główny cios spada na Ukrainę [...]. (5) Formalnie rzeczy przedstawiały się tak: Moskwa ustaliła dla każdej wsi wysokość obowiązkowych dostaw dla państwa zboża, ziemniaków, mięsa itd. Rozmiary tych dostaw były znacznie większe niż wszelkie realne plony i zbiory osiągane na tych ziemiach. Zrozumiałe, że chłopi nie byli w stanie wykonać narzuconego im planu. Wówczas siłą, zwykle siłą militarną, zaczęto odbierać im i konfiskować wszystko, co było na wsi do zjedzenia. Chłopi nie mieli co jeść i co siać. Od roku 1930 zaczął się masowy i śmiertelny głód, który trwał przez siedem lat, zbierając najbardziej ponure żniwo w 1933 roku. Większość demografów i historyków jest dziś zgodna, że w tych latach Stalin uśmiercił głodem około dziesięciu milionów ludzi. [...] (6) Żeby złamać opór chłopski, we wsiach zamykano sklepy, szkoły i ośrodki zdrowia. Chłopom nie wolno było wyjeżdżać z wiosek, nie wypuszczano ich do miast. Przy drogach, przed wjazdem do wiosek uznanych za opozycyjne, umieszczano tablice: Tu nie wolno zatrzymywać się, nie wolno z nikim rozmawiać! Z wiosek leżących wzdłuż torów kolejowych chłopi wychodzili, kiedy nadjeżdżał pociąg. Padali na kolana, wznosili ręce, wołali: Chleba! Chleba! Załoga pociągu miała obowiązek zamykać okna, zaciągać zasłonki. (7) Wymierały całe rodziny, potem całe wsie. [...] najgorsze zaczęło się latem 1932. Wyszła wówczas ustawa, którą chłopi nazwali ustawą o kłosku. Tę ustawę wymyślił i napisał Stalin. Mówiła ona o ochronie mienia kołchozowego. Według niej można było wymierzyć kilka lat łagru albo nawet rozstrzelać, jeżeli ktoś ukradł choćby kłosek zboża albo marchewkę czy buraka. Podobna kara czekała traktorzystę, jeżeli zepsuł mu się traktor, albo kołchoźnika, jeżeli zgubił motykę lub łopatę. (8) Tę ustawę ogłoszono na początku sierpnia, kiedy zboże stało jeszcze w polach. [...] Więc ludzie widzieli zboże, widzieli kłosy. Kto miał jeszcze siły, wychodził z chałupy zobaczyć rosnące łany. Ale chłopi musieli stać z dala od pola. [...] (9) Co bolszewiki wyprawiali, tego nie opowiesz. Przywiózł ktoś z miasta gazetę. A tam na zdjęciu zboże wielkie. I napisane, że miasta głodują, że kolejki dzień i noc po chleb, bo chłopi lenią się, nie chcą zboża zbierać, wszystko marnuje się na polu. Nienawiść do chłopów była straszna, a przecież oni umierali z głodu! (10) Maksudow uważa, że zbrodnia ludobójstwa, jaką był Wielki Głód na Ukrainie, który oficjalnie nazywał się kolektywizacją rolnictwa [...], rzuciła na to rolnictwo tak straszliwe przekleństwo, że nie podniosło się ono i nie stanęło na nogi do dnia dzisiejszego. [...] Nie ulega wątpliwości, że trwający w ZSRR kryzys rolnictwa sięga swymi korzeniami tych odległych lat, tego zwycięstwa, które okazało się klęską. Ziemia i chłopi wzięli odwet taki, na jaki było ich stać, na tych, którzy ich pokonali. Ziemia przestała rodzić, a chłopi utracili zamiłowanie do pracy na roli. Była to straszna, ale sprawiedliwa zemsta. Hiob bohater biblijny doświadczający wielu nieszczęść WKP(b) Wielka Komunistyczna Partia (bolszewicka) kolektywizacja upaństwowienie własności prywatnej kołchoz państwowe gospodarstwo rolne łagier obóz pracy przymusowej Fragment książki Ryszarda Kapuścińskiego Imperium 1. Napisz, co jest tematem przedstawionego fragmentu książki.
2. Wymień dwie metody, którymi Stalin próbował złamać opór chłopów. I metoda:... II metoda:... 3. Wskaż poprawną odpowiedź. 1. Jakim słowem można zastąpić podkreślony wyraz w podanym poniżej fragmencie zdania, aby zachować jego sens? Moskwa ustaliła dla każdej wsi wysokość obowiązkowych dostaw dla państwa [...]. a. Stolica. b. Miasto. c. Władza. d. Wszystkie odpowiedzi są poprawne. 2. Wysokość obowiązkowych dostaw plonów dla państwa: a. była równa wielkości produkcji. b. była niższa niż wielkość produkcji. c. stanowiła połowę rocznej produkcji. d. była wyższa niż wszystkie wyprodukowane plony. 4. W podanym zdaniu podkreśl metaforę oraz wyjaśnij jej znaczenie. Od roku 1930 zaczął się masowy i śmiertelny głód, który trwał przez siedem lat, zbierając najbardziej ponure żniwo w 1933 roku. 5. W dwu-, trzyzdaniowej wypowiedzi wyjaśnij, czym była i czego dotyczyła ustawa o kłosku. Nie cytuj! 6. Skreśl niepoprawne określenia, a następnie dokończ zdanie. Ustawa o kłosku była okrutna/mądra/sprawiedliwa, ponieważ:... 7. Czyja wypowiedź została wykorzystana w 9. akapicie? Wskaż poprawną odpowiedź. a. Stalina. b. Narratora. c. Maksudowa. d. Pani Bronisławy.
8. Z akapitów od 5. do 7. zacytuj fragmenty tekstu (po jednym zdaniu) mówiące o różnych metodach polityki stalinowskiej: posługiwanie się wojskiem jako aparatem przymusu wprowadzanie zakazów i nakazów stosowanie surowych kar 9. Podaj numer akapitu, w którym jest mowa o osłabianiu społeczeństwa przez łamanie jego jedności i solidarności. 10. Wskaż poprawną odpowiedź. 1. Przytoczona w ostatnim akapicie opinia rosyjskiego historyka i zacytowany fragment jego wypowiedzi dotyczą: a. historii Wielkiego Głodu. b. skutków Wielkiego Głodu. c. przyczyn Wielkiego Głodu. d. Wszystkie odpowiedzi są poprawne. 2. Fraza: zwycięstwo, które okazało się klęską nie jest: a. ironią. b. metaforą. c. paradoksem. d. eufemizmem. 11. Wykorzystując treść ostatniego akapitu, wyjaśnij własnymi słowami, jak rozumiesz frazę zacytowaną w zadaniu 12 12. Z drugiego akapitu wypisz liczebniki. Określ rodzaj liczebników. 13. Wykonaj polecenia związane ze zdaniem: Pani Bronisława jest starszą kobietą o ciepłej, dobrotliwej twarzy. a) Podkreśl orzeczenie i nazwij jego rodzaj. b) Ustal, ile jest przydawek w zdaniu.
c) Przekształć zdanie pojedyncze na zdanie podrzędnie złożone, zachowując jego sens. 14. Wskaż poprawne odpowiedzi. 1. Jaką funkcję pełni informacja umieszczona w nawiasie w zdaniu: Stalin postanawia, że do jesieni 1930 roku całe chłopstwo w jego państwie (co oznacza wówczas trzy czwarte społeczeństwa, ponad sto milionów ludzi) ma znaleźć się w kołchozach. Zaznacz poprawną odpowiedź. a. Stanowi dodatkową informację. b. Jest wyjaśnieniem informacji znajdującej się przed nawiasem. c. Jest rozwinięciem informacji znajdującej się przed nawiasem. d. Wszystkie odpowiedzi są poprawne. 2. Zaznacz poprawną odpowiedź. Wypowiedzenie Co bolszewiki wyprawiali, tego nie opowiesz to zdanie: a. złożone. b. pytające. c. pojedyncze. d. rozkazujące. 15. Wskaż niepoprawną odpowiedź dotyczącą rzeczownika bolszewiki. a. Słowo to jest elementem stylizacji. b. Wyraz ten ma charakter metaforyczny. c. Wyraz ten ma zabarwienie pejoratywne. d. Jest to niepoprawna forma słowa bolszewicy. 16. Napisz, jaką funkcję pełni powtórzenie w 2. akapicie?
PRZEĆWICZ PRZED EGZAMINEM 4 Zad. 1 Odpowiedź: Wielki Głód / Głodzenie chłopów / Prześladowanie chłopów przez Stalina za to, że nie chcieli wstępować do kołchozów. Zad. 2 Odpowiedź: I metoda: Osadzanie chłopów w łagrach lub wywózki i osiedlanie ich na Syberii / Setki tysięcy chłopów osadza w łagrach albo przymusowo wywozi i osiedla na Syberii II metoda: Morzenie chłopów głodem / resztę chce zmusić głodem do posłuszeństwa. Zad. 3/1 Odpowiedź: c Zad. 3/2 Zad. 4 Odpowiedź: Od roku 1930 zaczął się masowy i śmiertelny głód, który trwał przez siedem lat, zbierając najbardziej ponure żniwo w 1933 roku. Metafora ta oznacza, że w 1933 roku w wyniku śmierci głodowej zmarło najwięcej ludzi. Zad. 5 Odpowiedź: Ustawa o kłosku było to zarządzenie Stalina mające pozornie chronić mienie kołchozowe. Narzucało bardzo surowe kary za kradzież lub zniszczenie tego mienia. Zad. 6 Przykładowe odpowiedzi: Ustawa o kłosku była okrutna, ponieważ chłopi widzieli dojrzałe zboże, a nie mogli z niego skorzystać. / Ustawa o kłosku była okrutna, ponieważ było to celowe działanie Stalina, mające na celu ostateczne złamanie oporu chłopów. / Ustawa o kłosku była okrutna, ponieważ została celowo wprowadzona wtedy, kiedy zboże nadawało się do zbioru i przetworzenia na mąkę. / Ustawa o kłosku była okrutna, ponieważ w dojrzałym zbożu chłopi widzieli chleb, który był dla nich nieosiągalny. Zad. 7 Zad. 8 Odpowiedź: Wówczas siłą, zwykle siłą militarną, zaczęto odbierać im i konfiskować wszystko, co było na wsi do zjedzenia. Chłopom nie wolno było wyjeżdżać z wiosek, nie wypuszczano ich do miast. / Przy drogach, przed wjazdem do wiosek uznanych za opozycyjne, umieszczano tablice: Tu nie wolno zatrzymywać się, nie wolno z nikim rozmawiać! / Załoga pociągu miała obowiązek zamykać okna, zaciągać zasłonki. (Wystarczy jeden przykład.) Według niej można było wymierzyć kilka lat łagru albo nawet rozstrzelać, jeżeli ktoś ukradł choćby kłosek zboża albo marchewkę czy buraka. / Podobna kara czekała traktorzystę, jeżeli zepsuł mu się traktor, albo kołchoźnika, jeżeli zgubił motykę lub łopatę. Wystarczy jeden przykład. Zad. 9 Odpowiedź: akapit 9
Zad. 10/1 Odpowiedź: b Zad. 10/2 Zad. 11 Przykładowa odpowiedź: Słowa te znaczą, że Stalin pokonał chłopów, ale efektem jego zwycięstwa było wyjałowienie ziemi, która nie rodziła plonów, oraz niechęć ludzi do pracy na roli. Zad. 12 ziesięcioro, sześcioro; są to liczebniki zbiorowe Zad. 13 a Odpowiedź: Pani Bronisława jest starszą kobietą o ciepłej, dobrotliwej twarzy. Jest to orzeczenie imienne. Zad. 13 b Odpowiedź: W zdaniu są trzy przydawki. Zad. 13 c Odpowiedź: Pani Bronisława jest starszą kobietą, która ma ciepłą, dobrotliwą twarz. Zad. 14/1 Zad. 14/2 Odpowiedź: a Zad. 15 Odpowiedź: b Zad. 16 Przykładowe odpowiedzi: Powtórzenie podkreśla cierpienie kobiety. / Powtórzenie eksponuje podobieństwo losu pani Bronisławy do biblijnego bohatera.