Konwencje i uregulowania prawne w Przewóz ładunków ponadnormatywnych Wybrane zagadnienia prawne Zakład Systemów Transportowych, Politechnika Poznańska www.kicinski.eu Agenda Wprowadzenie Inwestycje, a transport Transport dużych ładunków w historii Ładunek ponadnormatywny Definicje Determinanty Podział Transport drogowy Transport kolejowy Żegluga śródlądowa Żegluga morska Transport lotniczy 2 1
Wprowadzenie Ładunki ponadnormatywne ang. OVERSIZE CARGO Inwestycje: Budownictwo, drogownictwo przemysł (elektrownie, silniki okrętowe itd) Budowa piramid: ok. 2560 r. p.n.e. Piramida Cheopsa (wapień z kamieniołomu Tura) 2,5 t. (15 t) 3 Ładunek ponadnormatywny Co to jest ładunek ponadnormatywny? 4 2
Ładunek ponadnormatywny transport drogowy Wymiary lub waga przekraczają maksymalne, dopuszczalne parametry standardowego zestawu drogowego lub zestawu z przyczepą, a także dopuszczalne naciski na oś tego pojazdu 5 Ładunek ponadnormatywny transport drogowy 6 3
Ładunek ponadnormatywny transport szynowy Przesyłka, której nie można przewieźć bez naruszenia skrajni ładunkowej wagonów lub/i przekroczenie dopuszczalnego nacisku na oś wagonu lub metr bieżący szyny 7 Ładunek ponadnormatywny transport drogowy 8 4
Ładunek ponadnormatywny transport wodny śródlądowy Ładunek, który wystaje poza obrys statku na długość lub szerokość, albo przekracza dopuszczalną wysokość do najwyższej nierozbieralnej części statku w stosunku do parametrów drogi wodnej (prześwity pionowe mostów, wrota śluz, itp. 9 Ładunek ponadnormatywny transport wodny śródlądowy 10 5
Ładunek ponadnormatywny transport wodny morski Ładunek, którego wymiary wynoszą kilkadziesiąt lub kilkaset metrów, a waga wynosi od kilkuset do kilkudziesięciu tysięcy ton i przewozi się je specjalnie do tego celu skonstruowanymi statkami 11 Ładunek ponadnormatywny transport wodny morski 12 6
Ładunek ponadnormatywny transport powietrzny Ładunek, który nie mieści się do samolotu rejsowego (kontenera lotniczego lub na lotniczej palecie konsolidacyjnej 13 Ładunek ponadnormatywny transport powietrzny 14 7
Ładunek ponadnormatywny determinanty 15 Ładunek ponadnormatywny przykłady Kategoria Opis Przykłady Zwykłe Masa nie przekracza 25t, wymiary nieznacznie przekraczają normy dla transportu drogowego: długość 15-16m, szerokość 3,4-4,0 m, wysokość 3,0-3,5 m Blachy i kratownice, zbiorniki o małym gabarycie, urządzenia i maszyny przemysłowe niewielkich rozmiarów, konstrukcje ze stali i maszyny robocze Preferowana gałąź transportu Najczęściej drogowy Specjalne Duże wymiary zewnętrze: długość do 5m, szerokość do 7m, przy niewielkiej stosunkowo masie (masa odgrywa drugorzędną rolę) Ciężkie Masa ładunku 70-100t; wymiary zewnętrze odgrywają mniejsze znaczenie Ciężkie o masie Masa ładunku do 200-300 ton, wymiary zewnętrze odgrywają mniejsze znaczenie skupionej Ciężkie przestrzenne Masa ładunku od 100t do nawet 40 000t, przy bardzo dużych wymiarach (wysokość do 40m i więcej), Elementy komór spalania dla energetyki, elementy urządzeń dla górnictwa odkrywkowego, konstrukcje stalowe dla rafinerii oraz zbiorniki dla przemysłu spożywczego i browarniczego Maszyny i urządzenia dla budownictwa, różnego rodzaju kotły i zbiorniki, obudowy urządzeń energetycznych, elementy statków, np. sekcje kadłubów, nadbudówki, pokrywy lukowe, wagony kolejowe, linie technologiczne dla przemysłu samochodowego, chemicznego oraz metalurgicznego transformatory, generatory, turbiny, prasy przemysłowe Elementy mostów, wiaduktów, segmenty wież wiertniczych, dźwigi samobieżne i stacjonarne, rury do rurociągów, suwnice przemysłowe i portowe Najczęściej drogowy Najczęściej drogowy, kolejowy Najczęściej kolejowy Najczęściej wodny Długie Długość do 40-60m, masa ładunku ogrywa mniejsze znaczenie Elementy mostów, wiaduktów, elementy suwnic, instalacji i urządzeń dla przemysłu chemicznego i rafinerii, elementy elektrowni wiatrowych. 16 Najczęściej drogowy 8
Ponadnormatywny transport drogowy Regulacje prawne: Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym Ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o drogowym Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 22 czerwca 2012 r. w sprawie zezwoleń na przejazd pojazdów nienormatywnych Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 23 maja 2012 r. w sprawie pilotowania pojazdów nienormatywnych Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych oraz Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2012 r. w sprawie warunków poruszania się po drogach pojazdów nienormatywnych Policji, Inspekcji Transportu Drogowego, Biura Ochrony Rządu, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Więziennej, Służby Celnej oraz jednostek ochrony przeciwpożarowej* (*) dotyczy służb państwowych 17 Ponadnormatywny transport drogowy Zgodnie z ustawą: Prawo o ruchu drogowym pojazd nienormatywny to pojazd lub zespół pojazdów, którego naciski osi wraz z ładunkiem lub bez ładunku są większe od dopuszczalnych, przewidzianych dla danej drogi w przepisach o drogach publicznych, lub którego wymiary lub rzeczywista masa całkowita wraz z ładunkiem lub bez niego są większe od dopuszczalnych, przewidzianych w przepisach niniejszej ustawy. Zgodnie z powyższą definicją pojazd samochodowy, który np. na drodze krajowej oznaczonej znakiem: E15a o dopuszczalnym nacisku na oś 11,5 t. na innej drodze (oznaczonej np. znakiem E-15g ) jest już pojazdem nienormatywnym. 18 9
Ponadnormatywny transport drogowy Wielkość Nacisk na oś [t] Kategoria I II III IV V VI VII 11,5 / O1 D D 11,5 / O1 D 11,5 / O1 BO Wysokość [m] D D 4,3 4,3 4,3 4,3 BO 3,4 J1 Szerokość D 3,5 3,2 3,4 3,4 4 J2 (A, [m] S, GP) BO Długość [m] D D 15 P1 15 P1 15 P1 15 P1 23 Z 23 Z 23 Z 23 Z 30 ZS 30 ZS 30 ZS BO Rzeczywista masa całkowita [t] D D D D 60 60 BO Objaśnienia: D nie większa od dopuszczalnych, O1 pojedyncza oś, P1 pojedynczy pojazd, Z zespół pojazdów, ZS zespół pojazdów o osiach skrętnych, J1/2 droga jednojezdniowa/dwujezdniowa, A autostrada, S ekspresowa, GP droga główna ruchu przyspieszonego, BO powyżej kategorii I-VI 19 Ponadnormatywny transport drogowy zezwolenia Kategoria zezwolenia Opis I II III IV V VI VII Kto wydaje ZD S S, NUC GDDKiA, NUC GDDKiA GDDKiA GDDKiA Dotyczy dróg G, P, W PU (bez A i E) Okres ważności 1, 6, 12 / - 12 / - [m-ce/dni] PU K PU K WT 1, 6, 12, 24 / 1, 6, 12, 24 / 1, 6, 12, 24 / - - - 1, 6, 12, 24 / - / 14, 30 - Opłata [zł] 50, 100, 200 100 200, 400, 1200, 2000 500, 1000, 2000, 3000 600, 1200, 2400, 3600 800, 1600, 3200, 4800 500 lub 1600 Objaśnienia: ZD zarządca drogi, S starostwo, NUC naczelnik Urzędu celnego, GDDKiA Główna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, G gminne, P powiatowe, W wojewódzkie, PU publiczne, K krajowe, K krajowe z ograniczeniami, WT wyznaczona trasa, E ekspresowa, A autostrada 20 10
Ponadnormatywny transport drogowy zezwolenia Oprócz tego dla kategorii VII uzależnione opłatę od krotności przejazdu. Wyznacza się go z wzoru: Q n wysokość opłaty za wydanie zezwolenia [zł], n liczba zezwoleń, p j stawka opłaty za wydanie zezwolenia na jednokrotny przejazd pojazdu nienormatywnego 21 Ponadnormatywny transport drogowy zezwolenia 22 11
Ponadnormatywny transport drogowy pilotowanie ładunków 23 Ponadnormatywny transport drogowy pilotowanie ładunków 24 12
Ponadnormatywny transport drogowy - kary 1 500 zł za brak zezwolenia na kategorię I i II. 5 000 zł za brak zezwolenia na kategorię III-VI. 500 zł nacisk jednej lub wielu osi, masa pojazdu lub jego wymiary przekraczają dopuszczalne wartości do 10% - dotyczy braku zezwolenia na kategorię VII. 2 000 zł w momencie, gdy nacisk jednej lub wielu osi, masa pojazdu lub jego wymiary przekroczyły dopuszczalne wartości o, ponad 10%, ale nie więcej niż 20% - dotyczy braku zezwolenia na kategorię VII. 15 000 zł w pozostałych przypadkach przekroczenia dopuszczalnych wielkości - dotyczy braku zezwolenia na kategorię VII. 25 Zwolnienia z konieczności uzyskania zezwolenia Autobus w zakresie nacisków osi; Pojazd, którego szerokość i długość bez ładunku nie są większe od dopuszczalnych, przewożącego ładunek wystający poza boczne, tylne i przednie obrysy pojazdu. ładunek wystający poza boczne płaszczyzny obrysu pojazdu może być umieszczony tylko w taki sposób, aby całkowita szerokość pojazdu z ładunkiem nie przekraczała 2,55 m, a przy szerokości pojazdu 2,55 m nie przekraczała 3 m, jednak pod warunkiem umieszczenia ładunku tak, aby z jednej strony nie wystawał na odległość większą niż 23 cm; ładunek nie może wystawać z tyłu pojazdu na odległość większą niż 2 m od tylnej płaszczyzny obrysu pojazdu lub zespołu pojazdów; w przypadku przyczepy kłonicowej odległość tę liczy się od osi przyczepy; ładunek nie może wystawać z przodu pojazdu na odległość większą niż 0,5 m od przedniej płaszczyzny obrysu i większą niż 1,5 m od siedzenia dla kierującego każdy ładunek wystający poza obrysy pojazdu powinien być oznakowany z godnie z zasadami podanymi w art. 61 ust. 8 i ust. 9 ustawy prawo o ruchu drogowym. 26 13
Zwolnienia z konieczności uzyskania zezwolenia Pojazd biorący udział w akcjach ratowniczych oraz przy bezpośredniej likwidacji skutków klęsk żywiołowych; Pojazd zarządu drogi; PojazduPolicji, Inspekcji Transportu Drogowego, Biura Ochrony Rządu, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Więziennej, Służby Celnej oraz jednostek ochrony przeciwpożarowej, wykonującego zadania tych służb. 27 Ponadnormatywny transport drogowy 28 14
Ponadnormatywny transport kolejowy Regulacje prawne: Rozporządzenie Ministra Transportu z dnia 7 czerwca 2006 r. w sprawie rodzaju i warunków przewozu rzeczy mogących powodować trudności transportowe przy przewozie koleją Instrukcja o przewozie przesyłek nadzwyczajnych Ir-10 (R-57) Regulamin przewozu przesyłek towarowych (RPT) PKP Cargo S.A Regulamin przydzielania tras pociągów i korzystania z przydzielonych tras pociągów przez licencjonowanych przewoźników kolejowych w ramach rozkładu jazdy pociągów 2013/2014 PKP PLK S.A. Regulamin PKP CARGO S.A. o ładowaniu i zabezpieczaniu przesyłek towarowych (CH6) 29 Ponadnormatywny transport kolejowy W kolejowym ładunki ponadnormatywne traktowane są jako przesyłki nadzwyczajne, czyli takie przesyłki, których przewóz może powodować trudności w przewozie koleją i wymaga zachowania szczególnych warunków techniczno-ruchowych ze względu na: kształt, rozmiary lub masę, sposób załadowania, rozmieszczenia i zabezpieczenia na wagonie, użyte środki przewozowe, drogę przewozu Podział: przesyłki krajowe i międzynarodowe 30 15
Ponadnormatywny transport kolejowy Przesyłki rzeczowe nadzwyczajne w przewozie krajowym a) przekraczające określoną skrajnię ładunkową lub załadowane z przekroczeniem tej skrajni, b) wymagające specjalistycznego wagonu, urządzeń, zabezpieczenia bądź szczególnej organizacji przewozu ze względu na położenie środka ciężkości lub inne przyczyny związane z bezpieczeństwem przewozu, c) wymagające przewozu w wagonach z zagłębioną podłogą, d) o masie jednej sztuki ponad 60 t, e) powodujące obciążenie na oś wagonu lub metr bieżący toru większe od dopuszczalnego choćby w części drogi przewozu, f) wymagające załadowania co najmniej na dwa wagony z ławami pokrętnymi, nie połączone ze sobą sprzęgami wagonowymi lub wagonem pośrednim, g) szyny, pręty stalowe do zbrojenia betonu oraz metale giętkie o długości ponad 36 m, ładowane na co najmniej dwa wagony bez ław pokrętnych 31 Ponadnormatywny transport kolejowy Przesyłki rzeczowe nadzwyczajne w przewozie międzynarodowym Jak krajowe: a, b, e, f, g oraz rzeczy: które nie mogą być przewiezione bez przeładowania do stacji przeznaczenia, jeżeli: masa jednej sztuki wynosi więcej niż 25 t, załadowane są na plaormy z zagłębioną podłogą, które wyjątkowo muszą być załadowane na wagony nie odpowiadające pod względem konstrukcyjnym warunkom RIV, których dalszy przewóz odbywa się promami, jeżeli nie odpowiadają postanowieniom Załącznika IV do RIV, załadowane na wagony: bez wózków o liczbie osi większej niż 3, dwoma wózkami o liczbie osi w wózku większej niż 4, z trzema wózkami o liczbie osi w wózku większej niż 2, przewożone na wagonach więcej niż 8-osiowych, również gdy posiadają one oznakowanie RIV, 32 16
Ponadnormatywny transport wodny śródlądowy Regulacje prawne: Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2003 r. w sprawie przepisów żeglugowych na śródlądowych drogach wodnych Przepisy prawa miejscowego, wydawane przez właściwych terytorialnie dyrektorów urzędów żeglugi śródlądowej, na przykład w odniesieniu do dolnego odcinka rzeki Odry, są to: Zarządzenie Dyrektora Urzędu Żeglugi Śródlądowej w Szczecinie z dnia 7 czerwca 2004 r. w sprawie prawa miejscowego na śródlądowych drogach wodnych, Zarządzenie Dyrektora Urzędu Żeglugi Śródlądowej w Szczecinie z dnia 4 grudnia 2009 r. w sprawie uprawiania żeglugi na wodach granicznych rzeki Odry, rzeki Odry Zachodniej i rzeki Nysy Łużyckiej. Przepisy dotyczące bezpieczeństwa konstrukcji pojazdu, co wynika z dokumentacji statecznościowo-wytrzymałościowej i przepisów prawa, np. w przypadku statków z rezolucji IMO* i kodów IMO International Maritime Organiozation 33 Ponadnormatywny transport wodny śródlądowy Ładunek ponadnormatywny: długość, szerokość, wysokość do najwyższej nierozbieralnej części statku, zanurzenie i prędkość statków, zestawów, scalonych materiałów pływających i obiektów pływających nie odpowiada parametrom eksploatacyjnym drogi wodnej, po której ma się odbywać podróż; maksymalne wymiary statków i zestawów oraz największa liczba statków w zestawie holowanym, jak również dopuszczalne zanurzenie w stosunku do głębokości tranzytowej oraz dopuszczalna prędkość ruchu dla poszczególnych śródlądowych dróg wodnych lub ich odcinków nie odpowiada wymaganiom określonym przez dyrektora urzędu w przepisach prawa miejscowego, w uzgodnieniu z administracją drogi wodnej. 34 17
Ponadnormatywny transport wodny śródlądowy Przypadek: Ładunek wystaje z luku ładowni i przekracza dopuszczalną wysokość do najwyższej nierozbieralnej części statku w stosunku do parametrów drogi wodnej (prześwity pionowe mostów, wrota śluz itp.), albo też w rezultacie tego sternik ma ograniczoną widoczność. Sytuacja taka może występować przy przewozie ładunków wielkogabarytowych barkami motorowymi oraz barkami pchanymi dolnopokładowymi. Ładunek wystaje poza obrys statku. Sytuacja taka najczęściej ma miejsce przy przewozie ładunków wielkogabarytowych barkami pchanymi górnopokładowymi lub też pontonami. 35 Ponadnormatywny transport wodny śródlądowy 36 18
Ponadnormatywny transport wodny śródlądowy drogi wodne w Polsce 37 Ponadnormatywny transport wodny morski Regulacje prawne: Ustawa Kodeks Morski Międzynarodowa Konwencja Bezpieczeństwa Życia na Morzu (SOLAS) z 1974 r.: Rozdział I Warunki ogólne dotyczy inspekcji różnych typów statków i wydawania dokumentów stwierdzających, że statek spełnia wymagania konwencji, zawiera również warunki kontroli statków w portach państw sygnatariuszy konwencji, Rozdział VI Przewóz Ładunków obejmuje wszystkie typy ładunków (poza ładunkami płynnymi i gazowymi luzem), które wskutek szczególnych właściwości niebezpiecznych dla statków i osób na pokładzie mogą wymagać specjalnej ostrożności. Zawiera również wymagania dot. załadunku i zabezpieczenia ładunków jednostkowych. Międzynarodowa Konwencja o Liniach Ładunkowych z 1966 r. Międzynarodowa Konwencja o Bezpiecznych Kontenerach z 1972 r. Międzynarodowa Konwencja o Zapobieganiu Zderzeniom na Morzu (COLREGs) z 1972 r., Kod Bezpiecznego Sztauowania i Mocowania Ładunków Przepisy lokalnej administracji morskiej. 38 19
Ponadnormatywny transport wodny morski Ładunki ponadnormatywne: heavy li sztuki ciężkie. Elementy brane pod uwagę: rozkład ciężaru, moment bezwładności masy, lokalizację środka ciężkości i rozkład momentów wywracających, skręcających oraz drgań występujących podczas ruchu statku Środki transportu: Statki: Semi submersible ship SEMI półzatapialne pontony, pontony standardowe i barki, Klasyczne statki 39 Ponadnormatywny transport powietrzny Regulacje prawne: Prawo lotnicze Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 1008/2008 z dnia 24 września 2008 r. w sprawie wspólnych zasad wykonywania przewozów lotniczych na terenie Wspólnoty Przepisy wewnętrzne przewoźnika (sposoby rezerwacji, dokumentacja przewozowa, procedury akceptacji i przyjęcia towaru do przewozu) 40 20
Ponadnormatywny transport powietrzny Wymiary przestrzeni ładunkowej samolotu transportowego Hercules L-382 41 Ponadnormatywny transport powietrzny 42 21