PS.1.JM.0932/12/09 Data sporządzenia: Szczecin, dnia 27 maja 2009 r. P R O T O K Ó Ł kontroli problemowej przeprowadzonej w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Sławnie w dniu 5 maja 2009 r. Adres jednostki kontrolowanej: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie ul. Sempołowskiej 2a 76-100 Sławno Kontrolę przeprowadzili: Zespół inspektorów Wydziału Polityki Społecznej Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Szczecinie w składzie: osoba kierująca zespołem Pan Janusz Modrzejewski - starszy inspektor wojewódzki Pani Ilona Jackiewicz - Bara inspektor wojewódzki, na podstawie UpowaŜnienia Nr 48/2009 z dnia 23 kwietnia 2009 r. wydanego przez Dyrektora Wydziału Polityki Społecznej Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Szczecinie. Kontrolą objęto okres od dnia 1 stycznia 2008 r. do dnia 31 grudnia 2008r. Przed przystąpieniem do czynności kontrolnych zapoznano kierownika kontrolowanej jednostki z programem kontroli. Zakresem kontroli objęto: Realizację zadań powiatu dotyczących prowadzenia poradnictwa specjalistycznego, ze szczególnym uwzględnieniem dla rodzin zastępczych. Wyjaśnień udzielała: Pani Małgorzata Maciuk-Radawiec - kierownik kontrolowanej jednostki 1
Ustalenia kontroli: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Sławnie jest jednostką organizacyjną, która zgodnie z art. 112 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 115 poz. 728 z późn. zm.), realizuje zadania powiatu w zakresie pomocy społecznej, określone w art. 19 pkt 2 i art. 46 tej ustawy oraz 2 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 18 października 2004 r. w sprawie rodzin zastępczych (Dz. U. Nr 233, poz. 2344 z późn. zm.) Kierownikiem kontrolowanej jednostki od 20 sierpnia 2003r. jest Pani Małgorzata Maciuk-Radawiec. Na terenie Powiatu Sławieńskiego w 2008 roku funkcjonowało 86 rodzin zastępczych w tym: 74 spokrewnione rodziny, 10 rodzin niespokrewnionych z dzieckiem oraz 2 rodziny zawodowe. W miarę potrzeb udzielano wsparcia i specjalistycznego poradnictwa. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Sławnie podjęło następujące działania: Poradnictwo prawne w 2008r. było realizowane przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Sławnie poprzez prowadzenie grup wsparcia z radcą prawnym i kuratorem zawodowym z podziałem dla rodzin zastępczych spokrewnionych, niespokrewnionych, zawodowych oraz rodziców biologicznych dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych. Tematem spotkań było omówienie statusu prawnego rodziny zastępczej w oparciu o obowiązujące przepisy prawne z uwzględnieniem praw i obowiązków rodzin zastępczych w świetle ustawodawstwa polskiego, przedstawienie prawnego katalogu uprawnień rodzin zastępczych oraz ich obowiązków, udzielanie porad prawnych. Radca prawny przedstawioną problematykę wzbogacił poradami związanymi ze sprawami sądowymi, w których mogą uczestniczyć rodzice zastępczy np: rozprawy o ustalenie alimentów, sprawy o pozbawienie władzy rodzicielskiej, przedstawione zostały równieŝ wzory pism procesowych pomocnych rodzinom w dochodzeniu praw przed sądem. Spotkania grup wsparcia z kuratorem zawodowym odbywały się równieŝ z podziałam na rodziny zastępcze spokrewnione i niespokrewnione z dzieckiem oraz rodziców biologicznych dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych. Tematyka spotkań z kuratorem zawodowym obejmowała interpretację definicji rodziny zastępczej oraz wymagań jakie muszą spełniać kandydaci do pełnienia tej funkcji, rolę kuratora sądowego w przypadku orzeczenia nadzoru nad sprawowaniem funkcji rodziny zastępczej prawa i obowiązki, problemy opiekuńczo wychowawcze w rodzinach zastępczych, kwestię ustanowienia opieki prawnej nad dziećmi przebywającymi w rodzinach zastępczych, a zwłaszcza prawa i obowiązki opiekunów prawnych. 2
W sytuacji tego wymagającej dodatkowo istniała moŝliwość konsultacji z radcą prawnym Starostwa Powiatowego w Sławnie oraz Powiatowym Rzecznikiem Praw Konsumentów. Poradnictwo psychologiczne Prowadzone były grupy wsparcia z psychologiem, z podziałem dla rodzin zastępczych spokrewnionych i niespokrewnionych z dzieckiem oraz rodziców biologicznych dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych. Udzielano pomocy w celu usprawnienia rodzin do kierowania własnym rozwojem oraz do rozwiązywania konkretnych trudnych problemów, które stały się przyczyną konfliktów wewnętrznych, kryzysów lub innych trudności osobistych. Prowadzono elementy terapii rodzinnej. Poradnictwa psychologicznego udzielała takŝe Powiatowa Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Sławnie. Przeprowadzano miedzy innymi badania psychologiczne, pedagogiczne, logopedyczne, diagnozowano problemy i pomagano rodzinom zastępczym i przebywającym w nich dzieciom. Wydawano opinie w sprawach dostosowania wymagań edukacyjnych. Udzielano wsparcia psychologicznego w formie jednorazowych spotkań indywidualnych, ale prowadzono równieŝ mediacje oraz dłuŝsze terapie psychologiczne dla dzieci i młodzieŝy znajdujących się w sytuacjach kryzysowych, mających problemy emocjonalne. Jedna osoba uczestniczyła w zajęciach socjoterapeutycznych "Trening zastępowania agresji". Poradnictwo specjalistyczne było prowadzone równieŝ przez Ośrodek Adopcyjno-Opiekuńczy w Darłowie. Poradnictwo dla rodzin dotyczyło pomocy psychologicznej, pomocy pedagogicznej, pomocy w rozwiązywaniu problemów wychowawczych, rozwojowych i opiekuńczych, pomocy psychologicznej w sytuacji kryzysu w rodzinie oraz porad prawnych. Poradnictwo specjalistyczne dla dzieci dotyczyło: pomocy psychologicznej, pomocy pedagogicznej, diagnozy psychologicznej i terapii psychologicznej. Ośrodek Adopcyjno-Opiekuńczy w Darłowie udzielił w roku 2008 porad dla 97 rodzin, w tym: - 13 rodzinom, których dzieci przebywają w placówce opiekuńczowychowawczej - 21 rodzinom zastępczym spokrewnionym i niespokrewnionym z dzieckiem, - 63 rodzinom naturalnym. W Ośrodku Adopcyjno-Opiekuńczym objęto równieŝ poradnictwem 39 dzieci, w tym: - 10 dzieci z rodzin zastępczych, - 27 dzieci przebywających w placówkach opiekuńczo wychowawczych, - 2 dzieci z rodzin naturalnych. Ośrodek Adopcyjno-Opiekuńczy w Darłowie udzielił łącznie 269 porad i wsparcia specjalistycznego dla rodzin, w tym dla 213 rodzin naturalnych i dla 56 rodzin zastępczych oraz 150 porad specjalistycznych i wsparcia dla dzieci 3
w tym 51 dla dzieci z rodzin zastępczych, 8 dla dzieci z rodzin naturalnych i 91 dla dzieci przebywających w placówce opiekuńczo wychowawczej. Ośrodek Interwencji Kryzysowej udzielał takŝe pomocy i wsparcia. W 2008r. z takiej pomocy skorzystało 10 rodzin. Praca z tymi rodzinami polegała na wyrobieniu przez opiekunów umiejętności radzenia sobie z emocjonalnymi obciąŝeniami pracy z dzieckiem i wzmacnianiu związków między opiekunem a wychowankiem. Udzielano pomocy w rozwiązywaniu problemów wychowawczych związanych z okresem dorastania i dojrzewania u dzieci. Prowadzono ćwiczenia umiejętności wychowawczych. Motywowano do zachowań społecznie akceptowanych poprzez trening umiejętności społecznych: prawidłowej komunikacji, przewidywania konsekwencji swoich czynów. W razie potrzeby motywowania do podjęcia leczenia odwykowego. Wsparcia udzielano w formie konsultacji, spotkań indywidualnych. Zorganizowano szkolenie dla rodzin zastępczych w zakresie przeszkolenia kandydatów do pełnienia funkcji opiekunów zastępczych. W których udział wzięły 22 osoby. W ramach szkoleń kwalifikację na spokrewnioną rodzinę zastępczą uzyskało 14 osób, natomiast 8 osób nie ukończyło szkolenia. Odbywały się takŝe szkolenia edukacyjne dla funkcjonujących juŝ rodzin zastępczych. Pozwoliły one na pogłębienie wiedzy opiekunów, rozszerzania umiejętności opiekuńczo-wychowawczych, uświadomienie im potrzeb i problemów dzieci trafiających do róŝnych form opieki zastępczej. Omówiono zagadnienia prawne regulujące system opieki nad dzieckiem i rodziną. Ugruntowano w nich poczucie waŝności pełnienia roli rodziców zastępczych Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Sławnie zorganizowało grupy wsparcia z podziałem dla rodzin spokrewnionych, niespokrewnionych, zawodowych oraz rodziców biologicznych dzieci przebywających w rodzinach zastępczych. Grupy wsparcia prowadzone były przez takich specjalistów: psychologa, pedagoga, radcę prawnego, pracownika socjalnego i kuratora zawodowego. Uczestnicy grup wsparcia mieli okazję bliŝej się poznać i wymienić doświadczenia a takŝe skonsultować problemy z wybranym specjalistą. Z rodzinami zastępczymi rozmawiano i informowano je o ponoszeniu odpłatności rodziców biologicznych za pobyt dzieci w rodzinach zastępczych. Wyjaśniano proces usamodzielnienia wychowanków z rodzin zastępczych. W razie konieczności specjalista docierał do środowiska. Psycholog odbył dwie wizyty domowe w miejscu zamieszkania rodzin zastępczych, gdzie zostały przeprowadzone indywidualne rozmowy i konsultacje na temat problemów z jakimi borykały się rodziny. Z rodzicami biologicznymi rozmawiano o powodach umieszczenia ich dzieci w rodzinach zastępczych oraz kontaktach z dzieckiem i rodziną zastępczą w celu podtrzymania więzi emocjonalnych. Wspierano rodziny biologiczne w działaniach zmierzających do odzyskania dzieci. W ramach prowadzonych grup wsparcia dla rodziców biologicznych dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych, udział w spotkaniach wzięły 4 rodziny, w tym 2 rodziny 4
biologiczne stale uczestniczyły w spotkaniach. Dzięki wsparciu i pracy 2 dzieci powróciło do rodziny biologicznej. Niewątpliwą pomocą skierowaną do rodzin był równieŝ własny wkład pracy wnoszony przez pracowników socjalnych Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie. W razie potrzeby organizowane były mediacje np. w szkole w obecności nauczycieli, rodziny zastępczej oraz pracowników Centrum. Na terenie Powiatu Sławieńskiego organizowano równieŝ działania integracyjno-promujące rodzicielstwo zastępcze. Przy realizacji poradnictwa specjalistycznego, ze szczególnym uwzględnieniem dla rodzin zastępczych podejmowano współpracę z następującymi instytucjami: Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną w Sławnie; Ośrodkiem Adopcyjno-Opiekuńczym w Darłowie, Sądami, w tym z sędziami i kuratorami, szkołami podstawowymi, gimnazjalnymi oraz ponadgimnazjalnymi, Urzędami Stanu Cywilnego, Centralnym Biurem Adresowym, innymi Powiatowymi Centrami Pomocy Rodzinie, Ośrodkami Pomocy Społecznej, Szpitalem w Sławnie oraz pielęgniarkami środowiskowymi Współpraca z sądem polegała na informowaniu o kaŝdej zmianie sytuacji dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej. Sporządzane były sukcesywnie opinie dotyczące funkcjonowania rodziny zastępczej oraz dzieci pozostających pod jej opieką. Pracownik socjalny Centrum pozostawał w kontakcie z kuratorami sądowymi, zarówno Sądu Sławieńskiego jak równieŝ Koszalińskiego.. Ocena kontrolowanej jednostki: Jednostka realizuje zadania określone w art. 19 pkt 2 i art. 46 ustawy o pomocy społecznej oraz 2 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej w sprawie rodzin zastępczych. Na terenie Powiatu Sławieńskiego w 2008 r. funkcjonowało stałe, szerokie poradnictwo specjalistyczne realizowane przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Ośrodek Interwencji Kryzysowej, Poradnię Psychologiczno- Pedagogiczną oraz Ośrodek Adopcyjno-Opiekuńczy w Darłowie. Prowadzono poradnictwo dla rodzin zastępczych. Udzielano specjalistycznych porad, wsparcia, a takŝe podwyŝszono kwalifikacje i pogłębiono wiedzę opiekunów zastępczych przez udział w wykładach, warsztatach, ćwiczeniach, treningach, spotkaniach z przedstawicielami innych instytucji: kuratorami, pracownikami ośrodków adopcyjno-opiekuńczych, specjalistami. Współpraca i pomoc rodzinom biologicznym dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych przyczyniła się do powrotu 2 dzieci do domu rodzinnego. Stały kontakt i współpraca Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Sławnie z rodzinami zastępczymi, przy ich otwartości i chęci uzyskania merytorycznej pomocy i wsparcia, zaowocowała utworzeniem grup 5
samopomocowych, których celem jest wymieniana doświadczeń, zdobytej juŝ wiedzy, a w miarę potrzeb skorzystanie ze specjalistycznego poradnictwa. PowyŜsze zapisy zostały omówione z Kierownikiem Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Sławnie Dokonano wpisu w ksiąŝce kontroli pod pozycją 1/2009. Przedstawicielowi kontrolowanej jednostki, po zapoznaniu się z treścią protokołu, przysługują następujące uprawnienia: 1. Przed podpisaniem protokołu kontroli kontrolowany moŝe zgłosić umotywowane zastrzeŝenia na piśmie co do jego treści w ciągu 7 dni od dnia otrzymania do podpisu. 2. Prawo odmowy podpisania protokołu powinno być poprzedzone złoŝeniem pisemnych przyczyn odmowy, co nie stanowi przeszkody do wszczęcia postępowania pokontrolnego. Protokół sporządzono w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, które otrzymują: - Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Sławnie - egzemplarz nr 1 - a / a - egzemplarz nr 2 Kierownik jednostki kontrolowanej Kontrolujący Szczecin, dnia 29 maja 2009 r. 6