Gigantyczne rachunki za gaz Józef Dopke

Gigantyczne rachunki za gaz Józef Dopke Od kilku tygodni w prasie i na stronach internetowych ciągle powtarzane są tytuły: Pomorze. Zima łagodna, rachunki za gaz gigantyczne; Trójmiasto. Marszałek pyta o rachunki za gaz; Gdańsk. Podejrzanie wysokie rachunki; Szczecin. Zbiorowa reklamacja rachunków za gaz; Szczecin. Plaga monstrualnych rachunków za gaz; Białystok. Drażniące rachunki za gaz; Opole. Gigantyczne rachunki za gaz. Czy rzeczywiście odbiorcy gazu mają podstawy do reklamacji rachunków za gaz? Odbiorcy gazu kwestionują wielkość zużycia w listopadzie, grudniu 27 r. i styczniu 28 r., podejrzewając jako przyczynę niższe ciepło spalania dostarczanego w tym okresie gazu. A może przebieg pogody i zmiany cen dużo wyjaśnią? Z treści artykułów wynika, że odbiorcy gazu nie kontrolują swojego zużycia gazu ziemnego. Nie wiedzą jakie mają zużycie stałe gazu poza sezonem grzewczym oraz ile zużywają gazu na 1 m 2 powierzchni ogrzewanej mieszkania. Odbiorcy gazu mogą kontrolować zużycie gazu regularnie spisując wskazania gazomierza. Analiza wskaźników efektywności energetycznej budynku może wskazać na efektywną drogę obniżenia jego energochłonności poprzez różne działania modernizujące. Największe oszczędności zużycia gazu można uzyskać poprzez oszczędności na ogrzewaniu. Zależność zużycia gazu od stopniodni grzania Zużycie gazu ziemnego (energii) na ogrzewanie pomieszczeń oraz na zużycie stałe można przedstawić w postaci najprostszego modelu: E = a + b Sd(t b ) + e (1) gdzie: E - zużycie gazu, a, b - parametry, Sd(t b ) - liczba stopniodni grzania zależna od t b, t b =18 o C - bazowa temperatura, e błąd metody (wpływ wiatru na zużycie gazu, błędy lub niedokładności w odczycie gazomierzy lub w prognozie zużycia i rozliczeniu itp.). Stopniodni grzania są ilościowym wskaźnikiem określającym zapotrzebowanie na energię do ogrzewania domów mieszkalnych i budynków użyteczności publicznej. Są one obliczane z zaobserwowanych dziennych temperatur powierza. Metoda wymaga przyjęcia temperatury bazowej, która jest średnią temperaturą wewnątrz budynku pomniejszoną o zyski energii od wewnętrznych źródeł. Bardzo często jako temperaturę bazową t b wybiera się 18 o C (65 o F=18,3 o C w USA). Jeżeli ogrzewanie od ludzi i urządzeń w domu wraz z energią od promieniowania słonecznego może podwyższyć temperaturę o 2 o C, to wystarczy aby przy temperaturze zewnętrznej 18 o C zapewnić temperaturę 2 o C w mieszkaniu bez ogrzewania. Dla każdego dnia wyznacza się minimalną t min (i) i maksymalną t max (i) temperaturę dzienną powietrza zewnętrznego. Średnia temperatura dzienna t śr (i) jest średnią arytmetyczną z minimalnej t min (i) i maksymalnej t max (i) temperatury dziennej. Za dni grzewcze przyjmuje się dni, w których średnia dzienna temperatura zewnętrzna jest niższa niż t b lub od temperatury granicznej (15 o C wg EUROSTAT). Jest kilka metod obliczania stopniodni grzania. W metodzie północnoamerykańskiej (USA i Kanada) stopniodni grzania Sd(t b ) dla temperatury bazowej t b =65 o F (=18,3 o C) [1] oblicza się ze wzoru n [ tb tśr ( i)]... dla.. tśr ( i) tb Sd(t b )= i= 1 (2)... dla.. t ( i) > t śr b 1

43 W Europie jako temperaturę bazową przyjmuje się 18 o C. Tak liczone stopniodni grzania (2) podaje na stronach internetowych Earth Satellite Corporation z jednodniowym opóźnieniem. W Wielkiej Brytanii przyjmuje się jako temperaturę bazową również 15,5 o C. Dzień ze średnią temperaturą dzienną 1 o C będzie miał 8 o Cdni grzania dla temperatury bazowej t b =18 o C i 5,5 o C dla t b =15,5 o C. Stosowane w USA stopnie Fahrenheita przelicza się na stopnie Celsjusza ze wzoru t C =5(t F -32)/9. Stopniodni Celsjusza Sd C nie są identyczne ze stopniodniami Fahrenheita Sd F. Dziewięć jednostek stopni Fahrenheita równa się pięciu jednostkom stopni Celsjusza i dlatego Sd C =(5/9)Sd F dla tej samej temperatury bazowej. W metodzie przyjętej przez EUROSTAT stopniodni grzania Sd(t b ) dla temperatury bazowej t b =18 o C i temperatury granicznej t gr =15 o C oblicza się ze wzoru n [ tb t śr ( i)]... dla.. tśr ( i) t gr Sd(t b )= i= 1 (3)... dla.. t ( i) > t śr gr Przyjęcie dodatkowo temperatury granicznej 15 o C lepiej opisuje zapotrzebowanie na energię na ogrzewanie. Eliminuje bowiem z Sd(18 o C) stopniodni obliczone dla dni poza sezonem grzewczym (czerwiec-wrzesień). W Niemczech oblicza się również Sd(2 o C) dla temperatury bazowej 2 o C i temperatury granicznej 15 o C, a w Szwajcarii Sd(2 o C) dla temperatury bazowej 2 o C i granicznej 12 o C wg (3) dla obszarów obsługiwania przez spółki gazownicze. Zużycie gazu na ogrzewanie pomieszczeń w małych przedziałach czasu zależy liniowo od liczby stopniodni grzania (rys. 1, 2). Parametr b określa wielkość zużycia gazu ziemnego (energii) na jeden stopniodzień grzania. Zużycie stałe gazu ziemnego na cele nie związane z 123, 12( =3 ogrzewaniem pomieszczeń określa parametr a. Jeżeli we wzorze (1) są stosowane dane 9 8 7 6 # $" %&'! & (! )* " +,-./,6 "!!" 5 5* (! 6 89 )" ("* %:" ;(&6< 7:)&'& Sd(18,3oC) Zużycie! 74 3 2 1 6 12 18 24 3 36 42 48 54 6 66 72 78 84 Rys. 1. Miesięczne zużycie gazu ziemnego w gospodarstwach domowych [2] stanu Illinois oraz miesięczna liczba stopniodni grzania Sd(18,3 o C) ważona zaludnieniem [1] w okresie 1.1999-12.25 r. 2

9 Średnie miesięczne zużycie gazu ziemnego w gospodarstwach domowych (m 3 ) 8 7 6 5 4 3 2 1 y =,844x + 55,368 R 2 =,9833 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Miesięczna liczba stopniodni grzania Sd(18,3 o C) ( o Cdzień) Rys. 2. Prosta regresji średniego miesięcznego zużycia gazu ziemnego w gospodarstwach domowych [2] stanu Illinois względem miesięcznej liczby stopniodni grzania Sd(18,3 o C) [1] w okresie 1.1999-12.25 r. Stałe zużycie gazu a=55,368 m 3 /miesiąc, zużycie zmienne na 1 o Cdzień grzania b=,844 m 3 /( o Cdzień miesiąc), zużycie stałe 664,4 m 3 /rok, zużycie stałe na osobę 25 m 3 /rok miesięczne (roczne), to współczynniki a i b będą dotyczyły miesięcznego (rocznego) zużycia gazu. Posiadanie przez gospodarstwa domowe obok kotła gazowego, kominka opalanego drewnem lub grzejnika elektrycznego może spowodować dodatkowy błąd metody. Jeżeli temperatura bazowa zmienia się, to jedną z dróg dostosowania się do tych zmian jest dodanie do modelu (1) drugiego składnika o innej temperaturze bazowej. Taki zabieg automatycznie generuje optymalną temperaturę bazową, pod warunkiem że rzeczywista temperatura bazowa znajduje się między przyjętymi temperaturami bazowymi modelu. Ważnym czynnikiem wpływającym na zużycie gazu ziemnego jest wiatr. Budynki tracą więcej ciepła w dni wietrzne przy tej samej temperaturze zewnętrznej powietrza. Dobrą metodą na poprawienie dokładności modelu jest używanie liczby stopniodni grzania skorygowanych o wpływ wiatru. Stałe zużycie gazu (rys. 3) można określić z miesięcy letnich (czerwiec, lipiec sierpień), kiedy całkowite zużycie gazu osiąga wartości najmniejsze. Gdy rozpoczyna się sezon grzewczy zużycie gazu zaczyna rosnąć i największe wartości przyjmuje w styczniu. Jak widać na rys. 3 im stan USA jest cieplejszy Floryda, Arizona, Kalifornia tym zużycie zmienne jest mniejsze. Gospodarstwa domowe w stanach o klimacie zbliżonym do Polski Michigan, Illinois zużywają najwięcej gazu w styczniu (Michigan w styczniu 24 r. - 63 m 3 /miesiąc, Illinois - 72 m 3 /miesiąc). 3

8 Średnie miesięczne zużycie gazu ziemnego (m 3 ) 7 6 5 4 3 2 1 Floryda Arizona Kalifornia Nebraska Pensylwania Illinois Michigan USA 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 11 12 Miesiące roku Rys. 3. Średnie miesięczne zużycie gazu ziemnego w gospodarstw domowych [2] wybranych stanów i w USA w 24 r. wg miesięcy roku (1 styczeń, 2 luty, 3 marzec,, 12- grudzień) Wpływ pogody na wysokość rachunków Odbiorcy gazu z Trójmiasta, Szczecina, Opola, i Białegostoku kwestionują wielkość zużycia zmiennego w listopadzie, grudniu 27 r. i styczniu 28 r., twierdząc że związku z bardzo łagodną zimą 27/28 r. rachunki nie powinny być wyższe niż w poprzednim sezonie grzewczym 26/27 r. Zużycie gazu zależy od przebiegu pogody [3-7]. Analiza średnich temperatur miesięcznych dla Warszawy wyraźnie wskazuje, że w październiku, listopadzie i grudniu 26 r. były one średnio wyższe o 3,6 o C niż w tym samym okresie 27 r. (tabela 1). Podobnie było i dla innych miast w Polsce. W Opolu w styczniu 26 r. liczba stopniodni grzania Sd(18 o C) wynosiła 76 o Cdni, w styczniu 27 r. - 434 o Cdni i w styczniu 28 r. - 496 o Cdni (tabela 2). Z liczby stopniodni grzania wynika, że zmienne zużycie powinno wzrosnąć o około 14,3% w styczniu 28 r. względem stycznia 27 r. Tabela 1. Średnia miesięczna temperatura powietrza dla Warszawy wg pogpol.chilan.com dla lat (23-26) i * przybliżone z map WWW.imgw.pl/wl/internet/zz/pogoda/tempsred.html Rok Średnie miesięczne temperatury powietrza ( o C) I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 28 * 1, -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- 27 * 3,4 1,4 7, 9,2 15,2 19, 18,5 19, 13,2 8,2 1,5, 26-8,3-3,2 -,6 9,1 14,2 18,3 23,5 17,9 16,1 1,7 5,9 3,9 25,9-3,1, 8,9 13,7 16, 2,5 17,7 15,9 9,4 3,2 -,3 24-5,1, 3,5 8,7 12, 15,8 17,9 19, 13,5 1, 3,7 1,8 23-3, -4,9 2, 7,3 15,7 17,9 2,2 18,7 13,8 5,4 4,9,9 4

Tabela 2. Miesięczna liczba stopniodni grzania Sd(18 o C) dla listopada (11), grudnia (12) i stycznia (1) obliczona ze średniej temperatury miesięcznej dla wybranych miast wg WWW.imgw.pl/wl/internet/zz/pogoda/tempsred.html Miesięczna liczba stopniodni grzania Sd(18 o C) w o Cdzień Miasto 24 25 26 27 28 1 11 12 1 11 12 1 11 12 1 11 12 1 Gdańsk 868 45 465 496 45 527 744 33 372 428 447 481 493 Szczecin 636 45 474 465 39 521 713 318 372 4 42 512 462 Tczew 713 435 488 512 435 558 775 345 43 45 48 512 512 Białystok 76 474 527 527 495 512 837 45 45 496 525 574 543 Opole 667 45 527 527 447 558 76 351 434 434 477 558 496 Warszawa 716 429 52 53 444 567 815 363 437 453 495 558 527 W sezonie grzewczym 26/27 suma liczby stopniodni grzania dla listopada, grudnia i stycznia wynosiła 113 o Cdni dla Gdańska, 19 o Cdni dla Szczecina, 1198 o Cdni dla Tczewa, 1351 o Cdni dla Białegostoku i 1219 o Cdni dla Opola. W sezonie grzewczym 27/28 suma liczby stopniodni grzania dla listopada, grudnia i stycznia wynosiła 1421 o Cdni dla Gdańska, 1394 o Cdni dla Szczecina, 154 o Cdni dla Tczewa, 1642 o Cdni dla Białegostoku i 1531 o Cdni dla Opola. Wzrost liczby stopniodni grzania w sezonie grzewczym 26/27 dla trzech miesięcy względem sezonu 26/27 wynosi: 25,8% dla Gdańska, 27,9% dla Szczecina, 25,5% dla Tczewa, 21,5% dla Białegostoku, 25,6% dla Opola i 26,1% dla Warszawy. A więc o tyle powinno wzrosnąć zużycie zmienne gazu wskutek wpływu pogody. Jedna z reklamacji ma treść Mam mieszkanie 34 m 2, w mieszkaniu centralne ogrzewanie piec dwufunkcyjny Junkers ze sterownikiem Euroster 25 economic. Temperatura w mieszkaniu stała 23 o C, okna PCV. Czy 78 zł za 3 miesiące październik, listopad, grudzień, gdy nie było mrozów to normalna opłata za gaz. Poprzedniej zimy rachunki były rzędu 45-5 zł, w lecie 17-2 zł. Czy coś się zepsuło? Każde podwyższenie o 1 o C temperatury wewnętrznej w mieszkaniu podwyższa liczbę stopniodni grzania o około 31 o Cdni i o 6,25% zużycie gazu ziemnego E (GZ-5). Dla temperatury wewnętrznej większej: o 3 o C zużycie gazu ziemnego wzrasta o 18,75%, o 4 o C zużycie gazu wzrasta o 25%. Odbiorca skarżący się na wysoki rachunek za gaz podaje, że cały czas utrzymywał stałą temperaturę wewnątrz mieszkania 23 o C. Tymczasem w Wielkiej Brytanii najczęściej utrzymywaną temperaturą w mieszkaniach, potwierdzoną badaniami statystycznymi, jest 18 o C a w Irlandii 2 o C, właśnie po to by zmniejszyć zużycie gazu. Na rys. 4 podano średnie całkowite roczne zużycie gazu ziemnego w gospodarstwach domowych stanu Michigan: nie skorygowane i skorygowane do średniej wieloletniej (1971-2) liczby stopniodni grzania ważonej zaludnieniem Sd(18,3 o C)=3861,1 o Cdni. Odchylenie standardowe liczby stopniodni grzania Sd(18,3 o C) w latach 1971-2 oszacowano na 24 o Cdni. Z prawdopodobieństwem 95,45% w przedziale 3861,1±48 o Cdni będą się znajdowały wszystkie wartości liczby stopniodni grzania. Tylko 4,55% wartości Sd(18,3 o C) będzie poza tym przedziałem. Dla granic Sd(18,3 o C)=3381,1 o Cdni i 4341,1 o Cdni wyznaczono krzywe średniego całkowitego rocznego zużycia gazu (rys. 4). Stwierdzone w analizowanym okresie wartości całkowitego rocznego zużycia gazu nie skorygowanego klimatycznie znajdują się wewnątrz tak wyznaczonego korytarza za wyjątkiem roku 1998 i 26. W analizowanych latach wartość Sd(18,3 o C) wynosiła 463 o Cdni w najzimniejszym 1996 r. i 3134 o Cdni w najcieplejszym 1998 r. Ta najmniejsza wartość jest poza przedziałem [3381,1 o Cdni; 4341,1 o Cdni] wyznaczonym dla liczby stopniodni grzania Sd(18,3 o C) a wartość rocznego całkowitego zużycia gazu znajduje się poza korytarzem prognozy. Podobnie w 26 r. liczba 5

stopniodni grzania 3418 o Cdni była blisko dolnej granicy 3381,1 o Cdni a zużycie gazu w tym roku było na granicy wyznaczonego korytarza prognoz. W 27 r. można prognozować średnie roczne zużycie gazu w gospodarstwach domowych o wartości maksymalnej około 33 m 3 (dla 4341,1 o Cdni), średniej 3 m 3 (dla 3861,1 o Cdni) i minimalnej 27 m 3 (dla 3381,1 o Cdni). Stałe zużycie gazu spadnie do wartości 42 m 3 w 27 r. Zmiany średniego rocznego całkowitego zużycia gazu w gospodarstwach domowych stanu Michigan w granicach od 27 do 33 m 3 wynikają jedynie z możliwych zmian pogody w 27 r. Zmiany zużycia gazu na grzanie wynoszą 26%. 45 Średnie roczne zużycie gazu w gospodarstwach domowych (m 3 /rok) 4 35 3 25 2 15 1 5 stałe całkowite skorygowane klimatycznie 3381,1oCdni całkowite skorygowane klimatycznie 3861,1oCdni całkowite skorygowane klimatycznie 4341,1oCdni całkowite 1993 1995 1997 1999 21 23 25 Analizowane lata Rys. 4. Średnie roczne całkowite zużycie gazu ziemnego w gospodarstwach domowych [2] stanu Michigan nie skorygowane i skorygowane do średnie wieloletniej (1971-2) liczby stopniodni grzania ważonej zaludnieniem Sd(18,3 o C)=3861,1 o Cdni [1] oraz do dwusigmowych granic 3381,1 o Cdni i 4341,1 o Cdni. Wpływ innych czynników na wysokość rachunków Jest oczywiste, że objętość gazu zależy od temperatury. Gazomierz zainstalowany wewnątrz budynku w temperaturze 2 o C wskaże o około 7,3% większą objętość niż gazomierz zainstalowany w skrzynce na dworze w temperaturze o C. Także gazomierz, który odmierzał gaz w temperaturze 2 o C w styczniu 28 r. odmierzy większą objętość gazu o około 3,1% niż w temperaturze -6,5 o C w styczniu 26 r. Są to prawa fizyki niezależne od gazomierza. Obecne w instalacjach mieszkaniowe gazomierze miechowe wszystkich producentów nie zawyżają wskazań. Ich błędy wskazań maleją w miarę eksploatacji i rozliczają one z błędem od -4% do 2% (rys. 5) w temperaturach od 1 o C do 3 o C w okresie 15 lat ważności dowodu legalizacji. Przepisy zezwalają na błąd w użytkowaniu od -3% do 3% w Polsce i od -4% do 4% w Niemczech, Austrii, Szwajcarii w głównym przedziale obciążeń od 2Q min do Q max (maksymalne obciążenie). W temperaturach ujemnych błąd gazomierzy przyjmuje wartości ujemne i rozlicza na korzyść odbiorcy gazu (rys. 6). Im niższa temperatura otoczenia tym większe zaniżenie wskazań prze gazomierze zainstalowane na zewnątrz budynków. 6

3 2 e(,4) e(1,2) 1 e(6) Błąd wskazań e (%) -1-2 -3-4 -5 5 1 15 2 25 3 Odmierzona objętość powietrza L (m 3 ) Rys. 5. Krzywe regresji błędu wskazań dla obciążenia: minimalnego Q min =,4 m 3 /h;,2q max =1,2 m 3 /h; maksymalnego Q max = 6 m 3 /h w fukcji odmierzonej objętości w próbce n=34 gazomierzy G4 26-27 1-1 Błąd wskazań e (%) -2-3 t=2oc, 2 tys. m3 przed badaniami -4 t= -1oC, 2 tys. m3 t= -25oC, 2 tys. m3 t=2oc, 2 tys. m3 po badaniach -5 1 2 3 4 5 6 Obciążenie Q (m3/h) Rys. 6. Typowe krzywe błędu wskazań gazomierzy G4 25 (Q min =,4 m 3 /h; Q max = 6 m 3 /h) bez temperaturowego przelicznika objętości po odmierzeniu 2 tys. m 3 dla temperatur otoczenia i gazu: -25 o C; -1 o C; 2 o C 7

Gazomierze miechowe zainstalowane na dworze zaniżają wskazanie w ujemnych temperaturach w okresie najwyższego zużycia gazu ziemnego. W zimnych miesiącach rachunek jest zaniżony więcej. W lecie rachunek jest zawyżony na korzyść dostawcy gazu. Przy maksymalnym (25 Pa) i minimalnym (16 Pa) nadciśnieniu w sieci gazu ziemnego E (GZ-5) różnice w rozliczeniu dostaw gazu są na poziomie +-,5%, a więc nieistotne. Wątpliwe jest by dostarczany gaz wysokometanowy E miał niższe ciepło spalania niż 39,5 MJ/m 3. Podsumowując, wpływ przebiegu pogody, utrzymywanie wyższych temperatur wewnątrz mieszkań oraz wszystkie inne czynniki mogły spowodować wyższe zużycie gazu E nawet o około 4%. Cena gazu w Mazowieckiej Spółce Obrotu Gazem dla odbiorcy w taryfie o zużyciu rocznym 25 m 3 /rok wynosiła 1,4465 zł/ m 3 do 31.12.26 r. a od 1.1.27 wynosiła 1,5353 m 3 /rok (tabela 3, 4). Cena gazu rozliczanego za listopad i grudzień 27 r. była wyższa od ceny gazu za listopad i grudzień 26 r. o około 6,1%. A zatem rachunki za listopad i grudzień 27 r. mogą być wyższe od rachunków za listopad i grudzień 26 r. nawet o około 48,5%. Gaz jest w Polsce bardzo drogi a będzie jeszcze droższy. Ceny gazu E w Polsce są wyższe niż w wielu stanach USA czy np. w Wielkiej Brytanii [8, 9]. Tylko polskie pensje są kilkakrotnie mniejsze niż w tych krajach. I tu jest cały problem z gazem! Cena gazu E (surowiec) w taryfie wzrosła od 1.1.23 r. do 1.1.27 r. o około 62% (tabela 3, 4) a cena brutto w tym samym okresie o około 41% (rys. 7). Niestety pensje nie rosły w takim tempie. W ostatnim roku pensje wzrosły średnio rocznie o 11,5% (w lutym 28 r.) a gaz (surowiec) ma zdrożeć według zapowiedzi o 3%. Rośnie udział kosztów zużycia gazu ziemnego w przychodach gospodarstw domowych. 1,6 1,4 Cena netto Cena brutto 1,2 Cena gazu (zł/m 3 ) 1,8,6,4,2 1.1.23 1.12.23 1.2.24 1.4.24 1.6.24 1.8.24 1.1.24 1.12.24 1.2.25 1.4.25 1.6.25 1.8.25 1.1.25 1.12.25 Miesiące Rys. 7. Cena netto i brutto gazu ziemnego wysokometanowego E (GZ-5) dla odbiorców domowych rozliczanych wg taryfy o zużyciu rocznym 25 m 3 /rok w Mazowieckiej Spółce Obrotem Gazu Sp. z o. o. 1.2.26 1.4.26 1.6.26 1.8.26 1.1.26 1.12.26 1.2.27 1.4.27 1.6.27 1.8.27 8

Tabela 3. Cena zmienna (składowa ceny finalnej) za gaz wysokometanowy E (GZ-5) (zł/m 3 ) w Polsce Termin obowiązywania PG Nr 15/23 16.9.23 r. 1.1.23 r. PG Nr 23, 24 17.12.24 r. 1.1.25 r. PG Nr 16/25 16.6.25 r. 1.7.25 r. PG Nr 28/25 16.9.25 r. 1.1.25 r. PG Nr 41/25 16.12.26 r. 1.1.26 r. PG Nr 11/26 17.3.26 r. 1.4.26 r. PG Nr 45/26 16.12.26 r. 1.1.27 r.,517,517,56,56,549,549,537,537,62,62,588,588,645,645,63,63,719,719,72,72,762,756,748,743,8341,8281,821,8151,583,583,583,583,5642,5642,558,558,68,68,6,6,6864,6864,6716,6716,7531,7486,7338,733,8253,827,858,7924,5327,5327,5178,5178,59,586,568,5671,6345,635,61,69,71,76,683,681,746,7455,72,718,822,8215,7928,792,5354,5354,591,591,5881,5881,5592,5592,6325,6325,61,61,789,789,6731,6731,7688,7688,734,734,8429,8429,881,881,5379,5379,5257,5257,5947,5895,5747,5747,6413,6332,6152,6152,7181,79,6857,6857,778,7654,741,7394,858,8382,8129,8122 Taryfa gazowa Pomorska Spółka Obrotu Gazem Sp. z o. o. Wielkopolskwieckśląskśląska Mazo- Dolno- Górno-,478,51,528,56,478,51,528,56,478,487,4781,4945,478,487,4781,4945 Karpacka,522,571,497,4782,5531,5392,5218,585,6288,5964,5693,5538,6729,6389,613,5943,7517,7138,6819,6641,788,7635,743,7252,8611,8636,8134,7983 Tabela 4. Ceny netto i brutto (z VAT) gazu ziemnego wysokometanowego E (GZ-5) o cieple spalania 39,5 MJ/m 3 dla gospodarstw domowych o rocznym zużyciu gazu 25 m 3 w Spółkach Obrotu Gazem Sp. z o. o. obowiązujące od 1.1.27 r. Składniki ceny Spółka Obrotu Gazem Sp. z o. o. -- Karpacka Górnośląska Pomorska Mazowiecka Wielkopolska Dolnośląska Cena za gaz,8134 zł/m 3,8129 zł/m 3,821 zł/m 3,7928 zł/m 3,858 zł/m 3,881 zł/m 3 Abonament 7 zł/m-c 6 zł/m-c 7,1 zł/m-c 6,2 zł/m-c 7,1 zł/m-c 6,3 zł/m-c Cena za przesył,369 zł/m 3,3493 zł/m 3,353 zł/m 3,3495 zł/m 3,3795 zł/m 3,429 zł/m 3 Stawka stała 11,85 zł/m-c 15,65 zł/m-c 13,4 zł/m-c 18 zł/m-c 12,5 zł/m-c 11,5 zł/m-c Cena netto 1,2648 zł/m 3 1,2661 zł/m 3 1,2715 zł/m 3 1,2585 zł/m 3 1,2794 zł/m 3 1,3144 zł/m 3 Cena brutto 1,543 zł/m 3 1,5447 zł/m 3 1,5512 zł/m 3 1,5353 zł/m 3 1,568 zł/m 3 1,636 zł/m 3 9

Wnioski Wszystkie wymienione wyżej przyczyny mogły spowodować wzrost zużycia gazu wysokometanowego E nawet o około 4%. Zmian ceny gazu od 1.1.27 r. spowodowała, że rachunki za listopad i grudzień 27 r. mogą być wyższe od rachunków za listopad i grudzień 26 r. o około 48,5%. Podawane przez odbiorców gazu informacje wskazują, że nie kontrolują oni swojego zużycia gazu. Można przecież każdego pierwszego dnia miesiąca odczytać wskazanie gazomierza i je zapisać, a następnie wyznaczyć wszystkie wskaźniki efektywności zużycia gazu we własnym gospodarstwie. Zgodnie z przyjętym modelem, całkowite miesięczne zużycie gazu w gospodarstwach domowych można określić wzorem: E= d L + w g P Sd(18,3 o C) (4) gdzie: d - miesięczne stałe zużycie gazu na podgrzewanie wody, przyrządzanie posiłków na jedną osobę (m 3 /osobę), L liczba osób w gospodarstwie domowym (osoby), w g - wskaźnik efektywności zużycia gazu na ogrzewanie mieszkania (m 3 /( o Cdzień m 2 ), P powierzchnia ogrzewana mieszkania (m 2 ), Sd(18,3 o C) miesięczna liczba stopniodni grzania dla temperatury bazowej 18,3 o C ( o Cdzień). Z miesięcy czerwiec, lipiec i sierpień można wyznaczyć wartość stałego miesięcznego zużycia gazu a=d L, a następnie zużycie stałe na osobę d. W Polsce to średnie roczne zużycie gazu wynosi około 45 m 3 /osobę na gotowanie na kuchni gazowej i 24 m 3 /osobę na podgrzewanie wody użytkowej, razem 285 m 3 /osobę. Minimalna wartość stałego rocznego zużycia może wynieść 22 m 3 /osobę (kuchnia z piekarnikiem elektrycznym, dwa palniki elektryczne itp.). Z odczytu wskazania zużycia gazu w np. grudniu, styczniu i lutym po odjęciu zużycia stałego można wyznaczyć wielkość zużycia zmiennego zależnego od liczby stopniodni grzania. Z danych IWGW (WWW.imgw.pl/wl/internet/zz/pogoda/tempsred.html) określić średnie temperatury dla analizowanych trzech miesięcy i wg wzoru (6) obliczyć liczbę stopniodni grzania dla trzech miesięcy zimowych. W [1] podano zależność: - między liczbą stopniodni grzania dla całego roku a średnią roczną temperaturą Sd(t b =18,3 o C) 361(18,3-t śr r ) dla t śrr mniejszej od 12 o C (5) - między liczbą stopniodni grzania dla zimy (grudzień, styczeń, luty) a średnią temperaturą dla zimy t z Sd(t b =18,3 o C) 9,1(18,3-t z ) (6) - oraz między liczbą stopniodni grzania w styczniu a średnią temperaturą stycznia t stycz Sd(t b =18,3 o C) 31(18,3-t stycz ) (7) Z wartości zmiennego zużycia gazu ziemnego podzielonego przez liczbę stopniodni grzania wyznaczamy wartość b (1) zużycia gazu na 1 o Cdzień grzania. Z zależności b=w g P dla znanej powierzchni ogrzewanej mieszkania wyznaczamy wartość wskaźnika efektywności 1

zużycia gazu na ogrzewanie mieszkania w (m 3 /( o Cdzień m 2 ). Wartość wskaźnika w g może wynosić w Polsce od,32 do,5 m 3 /( o Cdzień m 2 ) w zależności od sprawności energetycznej budynku [11-14]. Na rys. 8 podano wartości wskaźników efektywności zużycia gazu na grzanie w g w gospodarstwach domowych stanów Wisconsin (średnia wieloletnia (1971-2) ważona zaludnieniem Sd(18,3 o C)=4328,3 o Cdni), Iowa (3921,1 o Cdni), Michigan (3861,1 o Cdni), Indiana (3274,4 o Cdni) i w USA (2427 o Cdni) o zbliżonym klimacie do Polski (3719 o Cdni). Michigan ma najbardziej zbliżony klimat do Polski a wartość wskaźnika wynosiła w 26 r. w g =,33 m 3 /( o Cdzień m 2 rok). Dla stanu Iowa wartość w g =,2 m 3 /( o Cdzień m 2 rok).jest najmniejsza. Należy jednak uwzględnić, że wiele gospodarstw domowych w USA stosuje także drugie paliwo na ogrzewanie, kominek na drewno, nagrzewnice elektryczne, ogrzewanie naftowe.,5 Srednie roczne zuzycie gazu na ogrzewanie na 1 o Cdzień i 1 m 2 (m 3 /( o Cdzień m 2 )),45,4,35,3,25,2,15 USA Michigan Indiana Wisconsin Iowa,1 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 21 23 25 Analizowane lata Rys. 8. Wartości wskaźnika efektywności zużycia gazu na ogrzewanie w g w wybranych stanach USA i USA w m 3 /( o Cdzień m 2 ) w latach 1987-26 W internecie można znaleźć wiele publikacji na temat dokładności rozliczeń gazu ziemnego w realnych warunkach opomiarowania [15-17] jak i o właściwościach metrologicznych gazomierzy miechowych [18-2]. Literatura [1] U.S. Department of Commerce. National Oceanic and Atmospheric Administration. National Environmental Satellite, Data and Information Service. National Climatic Data Center, Asheville. www.ncdc.noaa.gov/oa/documentlibrary/hcs/hcs.html [2] U.S. Energy Information Administration. http://tonto.eia.doe.gov/bdnav/ng/hist/n31us2m.htm [3] Dopke J.: Zależność zużycia gazu ziemnego w gospodarstwach domowych od liczby stopniodni grzania. Rynek Energii 26 (66) nr 5. 11

[4] Dopke J.: Zależność zużycia gazu ziemnego w gospodarstwach domowych od liczby stopniodni grzania. GWiTS 27 (LXXXI) nr 3. [5] Dopke J.: Zależność zużycia gazu ziemnego w gospodarstwach domowych od liczby stopniodni grzania. WWW.cire.pl/rynekciepla/. [6] Dopke J.: Zależność zużycia gazu ziemnego w gospodarstwach domowych od liczby stopniodni grzania. WWW.rynekgazu.pl. [7] Dopke J.: Zależność zużycia gazu ziemnego na ogrzewanie pomieszczeń od liczby stopniodni grzania. WWW.ogrzewnictwo.pl. [8] Dopke J.: Ceny gazu ziemnego dla gospodarstw domowych w USA i Unii Europejskiej. WWW.rynekgazu.pl. [9] Dopke J.: Ceny gazu ziemnego dla gospodarstw domowych w USA. WWW.systemyogrzewania.pl/technologie/technolo gie.asp?id_artykulu=1242 [1] McKay G.A., Allsoppt: The role of climate in effecting energy demand/supply w Bach W., Pankrath J., Williams J.: Interactions of Energy and Climate. pp 53-72. D. Reidel Publishing Company, Dordrecht, Holland [11] Dopke J.: Wskaźniki efektywności zużycia energii w gospodarstwach domowych. Rynek Energii 27 (72) nr 5. [12] Dopke J.: Wskaźniki efektywności zużycia energii w gospodarstwach domowych. Część 1. Domus 27 nr 12. [13] Dopke J.: Wskaźniki efektywności zużycia energii w gospodarstwach domowych. Część 2. Domus 28 nr 1. [14] Dopke J.: Efektywność zużycia energii w gospodarstwach domowych. WWW.ogrzewnictwo.pl. [15] Dopke J.: Dokładność rozliczania dostaw gazu wysokometanowego gazomierzem miechowym. Wiadomości Naftowe i Gazownicze 25 (VIII) nr 5/6. [16] Dopke J.: Dokładność rozliczania dostaw gazu w realnych warunkach opomiarowania. GWiTS 26 (LXXX) nr 2. [17] Dopke J.: Dokładność rozliczania dostaw gazu gazomierzami miechowymi w realnych warunkach opomiarowania. Rynek Energii 27 (68) nr 1. [18] Dopke J.: Dokładność rozliczania dostaw gazu w realnych warunkach opomiarowania. WWW.rynekgazu.pl. [19] Dopke J.: Właściwości metrologiczne i wymagania instalacyjne gazomierzy miechowych. WWW.cire.pl [2] Dopke J.: Właściwości metrologiczne i wymagania instalacyjne gazomierzy miechowych. WWW.rynekgazu.pl Józef Dopke Kierownik Laboratorium Zakładowego APATOR METRIX S.A., Tczew jozefdopke@wp.pl 12