WEWNĘTRZNY SYSTEM ZAPEWNIANIA JAKOŚCI KSZTAŁCENIA W INSTYTUCIE FIZYKI AKADEMII POMORSKIEJ W SŁUPSKU
1. Wiadomości wstępne Zgodnie z zapisami znowelizowanej Ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym dotyczącymi dostosowania programów kształcenia w Akademii Pomorskiej w Słupsku do wymogów Krajowych Ram Kwalifikacji została powołana w Instytucie Fizyki komisja ds. Wewnętrznego Systemu Zapewniania Jakości Kształcenia (WSZJK), czyli zespołu nauczycieli akademickich zaliczanych do minimum kadrowego na kierunku studiów Fizyka i Fizyka Techniczna. Instytutowa Komisja ds. WSZJK wraz z Dyrektorem Instytutu i Zastępcą Dyrektora Instytutu oraz Radą Instytutu Fizyki odpowiada za proces kształcenia na kierunku Fizyka i Fizyka Techniczna. W związku z tym Komisja opracowała Wewnętrzny System Zapewniania Jakości Kształcenia na kierunkach studiów Fizyka i Fizyka Techniczna. System ten powstał w oparciu o Wewnętrzny System Zapewniania Jakości Kształcenia Akademii Pomorskiej w Słupsku (przyjęty Uchwałą Senatu AP z dnia 31 marca 2010 roku). Wewnętrzny system zapewniania jakości kształcenia jest zgodny z obecną misją Uczelni (Uchwała nr Rl0004/ 31/11 Senatu Akademii Pomorskiej w Słupsku z dnia 28 września 2011 roku w sprawie przyjęcia Misji Akademii Pomorskiej w Słupsku) oraz strategią rozwoju Uczelni (Uchwała nr RJ0004/ 49/11 Senatu Akademii Pomorskiej w Słupsku z dnia 30 listopada 2011 roku w sprawie przyjęcia Strategii Rozwoju Akademii Pomorskiej w Słupsku na lata 2011-2015). 2. Program kształcenia Głównym celem procesu dydaktycznego jest wykształcenie studentów o wysokich kompetencjach intelektualnych i zawodowych, które uczynią ich podmiotami atrakcyjnymi na rynkach pracy. Wszelkie aspekty organizacji procesu dydaktycznego powinny być zorientowane na osiągnięcie tego celu. Proces edukacyjny powinien równoważyć wiedzę teoretyczną z umiejętnościami praktycznymi adekwatnie do poziomów studiów i form, w jakich proces ten jest realizowany. Kształcenie na poziomie studiów pierwszego stopnia w ramach danego kierunku zorientowane jest na wypracowanie kompetencji umożliwiających wykonywanie określonego zawodu. Zapewnianie jakości kształcenia jest ściśle związane z wymaganiami rynku edukacyjnego i rynku pracy. Realizując swoją misję współpracuje z jednostkami samorządowymi, placówkami oświatowymi, przedsiębiorstwami oraz innymi organizacjami w regionie prowadząc badania naukowe, zapewniając miejsca praktyk i staże dla studentów. Szczególną uwagę należy skupić na dostosowaniu programów kształcenia do wymagań
Krajowych Ram Kwalifikacji oraz wynikających z nich regulowań prawnych. Jednym z najważniejszych wyzwań, jakie stawia reforma szkolnictwa wyższego w obszarze zapewniania jakości kształcenia jest sposób dokonywania jego oceny. Głównym przedmiotem oceny są efekty kształcenia, ich zgodność z Krajowymi Ramami Kwalifikacji oraz założonymi celami kształcenia, jak również sposób ich weryfikowania. W tym celu niezbędny jest stały monitoring programów kształcenia. Kluczowe znaczenie dla tej oceny ma właściwy sposób przyznawania punktów ECTS, stosowanie odpowiednich metod nauczania oraz kryteriów oceniania i wymagań programowych, prowadzących do osiągnięcia przez studentów zakładanych efektów kształcenia. Mając na uwadze powyższe wymagania Instytutowa Komisja ds. WSZJK powołała zespół do spraw projektowania programów kształcenia na kierunku Fizyka i Fizyka Techniczna. Do zespołu zaproszono specjalistów z wybranych dziedzin. Programy kształcenia zawierają istotne informacje o poziomie, profilu, formie studiów oraz uzyskiwanym tytule zawodowym. Każdy program opatrzony jest informacją o przyporządkowaniu kierunku studiów do jednego lub większej liczby obszarów kształcenia oraz o dziedzinach nauki lub sztuki i dyscyplinach naukowych lub artystycznych, do których odnoszą się efekty kształcenia. Ważnym elementem programu kształcenia jest wskazanie jego związku z misją i strategią rozwoju Uczelni. Opis kwalifikacji absolwenta uwzględnia osiągnięte efekty kształcenia w zakresie wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych. Zostały opracowane wspólnie kierunkowe efekty kształcenia oraz sporządzono tabele odniesień efektów kierunkowych do obszarowych oraz obszarowych do kierunkowych. Sposoby sprawdzania stopnia osiągnięcia przez studentów założonych w programie efektów kształcenia zależą między innymi od form zajęć oraz kategorii kształcenia, której dotyczą. W kategorii wiedzy efekty kształcenia sprawdzane mogą być głównie za pomocą: odpowiedzi ustnych, przygotowanych pisemnie raportów, sprawozdań, wykonanie testów pisemnych jak również ustnych. Testy mogą się opierać na pytaniach zamkniętych oraz umożliwiających otwarte odpowiedzi. Zadania testowe zawierać mogą pełną różnorodność form sprawdzenia wiedzy studenta, która polegać ma na stosowaniu zróżnicowanych zadań, umożliwiające sprawdzenie wiedzy pod kątem różnych efektów kształcenia: zadania na dobieranie - klasyfikowanie, porządkowanie, przyporządkowywanie oraz zadania wielokrotnego wyboru - jedna odpowiedź prawdziwa, jedna odpowiedź fałszywa, najlepsza odpowiedź. Natomiast wśród zadań otwartych zaleca się sprawdzanie wiedzy za pomocą krótkiej wypowiedzi oraz zadań z luką. Efekty kształcenia w kategorii umiejętności i kompetencji społecznych mogą być
sprawdzane poprzez egzamin praktyczny: zaplanowanie i przeprowadzenie doświadczenia, dokonanie właściwej obserwacji i jej dokumentacji, współpraca w grupie. Osiągane efekty kształcenia przez studenta w czasie aktywności na zajęciach, wykonywania obserwacji, doświadczeń, obliczeń za pomocą narzędzi IT oraz pracy w grupie są sprawdzane za pomocą obserwacji. Ogólne warunki oceny i weryfikacji efektów kształcenia zawarte są w oddzielnym dokumencie: Systemie Weryfikacji Efektów Kształcenia oraz Ramowym systemie oceny studentów. Szczegółowy system oceny jest określony wspólnie przez osoby prowadzące przedmiot. Jest on podawany przez wykładowców na pierwszych zajęciach i powinien zostać przedstawiony w karcie wymagań przedmiotu. 3. Monitoring i ewaluacja programów kształcenia Mając na uwadze wieloaspektowy charakter czynników wpływających na jakość kształcenia w ramach doskonalenia programu kształcenia zaplanowano przeprowadzenie ankiet wśród studentów dotyczących oceny nauczycieli akademickich oraz administracji (Uczelniana Komisja ds. Ankietyzacji i Ewaluacji). Zorganizowane zostaną konsultacje z wykładowcami na temat metod pracy oraz form i kryteriów oceniania. Na podstawie przeprowadzonych konsultacji i ankiet zaplanowano weryfikację opisów modułów kształcenia ze szczególnym uwzględnieniem form i kryteriów sprawdzania efektów kształcenia. W celu dopasowania do potrzeb rynku pracy planuje się ukierunkowanie kwalifikacji przyszłych absolwentów, na podstawie pisemnych opinii pracodawców, u których studenci odbywają praktyki. Na podstawie zebranych informacji z ankiet i konsultacji planuje się dokonanie ewaluacji programu kształcenia: 1. Program kształcenia kierunków prowadzonych w IF podlega okresowemu (raz do roku) przeglądowi. 2. Przeglądu dokonuje IK ds. WSZJK. 3. Przegląd prowadzony jest wg kryteriów Krajowych Ram Klasyfikacji. 4. Przegląd zmierza do ustalenia, czy programy kształcenia uwzględniają właściwe i aktualne treści programowe, odpowiednią dla nich liczbę godzin zajęć dydaktycznych i liczbę punktów ECTS, czy dobór technik i metod dydaktycznych umożliwia osiągnięcie zakładanych efektów, czy właściwe są metody i sposoby weryfikacji efektów kształcenia. Przegląd sprawdza, czy programy kształcenia zachowują właściwą sekwencję przedmiotów, zachowują właściwe relacje pomiędzy różnymi formami zajęć.
5. Dyrektor IF w porozumieniu z Kierownikami Zakładów dokonuje obsady personalnej (na dany rok akademicki) zajęć zawartych w programach kształcenia zgodnie z kompetencjami nauczycieli akademickich. 6. Zastępca Dyrektora IF przygotowuje rozkład zajęć dydaktycznych na dany semestr bieżącego roku akademickiego. 7. Zastępca Dyrektora IF, w sposób ciągły, monitoruje właściwą organizację zajęć dydaktycznych, w szczególności w zakresie czasu trwania zajęć w poszczególnych dniach tygodnia. 8. Nauczyciele akademiccy prowadzący dany przedmiot w danym roku akademickim wspólnie przygotowują kartę przedmiotu. Wzór karty przedmiotu stanowi Załącznik nr 1 do niniejszego WSZJK w IF. 9. Nauczyciele akademiccy opracowują kartę przedmiotu przed rozpoczęciem semestru, w którym przedmiot jest realizowany i przekazują do sekretariatu Instytutu Fizyki. 10. Zastępca Dyrektora IF we współpracy z Sekretariatem Instytutu przygotowuje zestawienie statystyk dotyczących organizacji studiów. Zestawienie statystyk dotyczących organizacji studiów przygotowywane jest w terminie najpóźniej jednego miesiąca po zakończeniu semestru i przedstawiane IK ds. WSZJK. 11. Zestawienie statystyk dotyczących organizacji studiów zawiera następujące informacje: i) łączną liczbę studentów w rozbiciu na roczniki studiów, ii) liczebność poszczególnych grup studenckich i specjalności w rozbiciu na roczniki studiów, iii) wskaźniki zdawalności dla zaliczeń i egzaminów z poszczególnych zajęć w układzie: nazwa zajęć, liczba studentów w protokole, liczba osób, które zaliczyły przedmiot w 1 terminie, liczba osób, które nie zaliczyły przedmiotu w 1 terminie, liczba osób, które nie zaliczyły przedmiotu w 1 terminie, a zaliczyły przedmiot w 2 terminie, liczba osób, które nie zaliczyły przedmiotu ani w 1, ani w 2 terminie, liczba osób, które wystąpiły o egzamin komisyjny z przedmiotu,
liczba osób, które podeszły do egzaminu komisyjnego i zaliczyły przedmiot, liczba osób, które podeszły do egzaminu komisyjnego i nie zaliczyły przedmiotu, liczba osób, które wystąpiły o prawo do egzaminu warunkowego, liczba osób, którym przyznano prawo do egzaminu warunkowego, liczba osób, które wystąpiły o prawo do wpisu warunkowego, liczba osób, którym przyznano prawo do wpisu warunkowego, liczba osób, które powtarzają rok studiów, liczebność poszczególnych grup seminariów dyplomowych w rozbiciu na prowadzących seminaria i roczniki studiów, liczbę osób, które zrezygnowały ze studiów, składając oświadczenia rezygnacji, w rozbiciu na poszczególne roczniki studenckie, analizę przyczyn rezygnacji studentów na podstawie złożonych przez nich oświadczeń, liczbę osób, która została skreślona z listy studentów ze względu na brak wymaganych zaliczeń, w rozbiciu na poszczególne roczniki studenckie, liczbę osób, która została skreślona z listy studentów ze względu na niedopełnienie innych formalności, w rozbiciu na poszczególne roczniki studenckie, liczbę studentów, którzy uzyskali absolutorium, liczbę absolwentów, którzy po uzyskaniu absolutorium w danym roku akademickim obronili prace dyplomowe, liczbę absolwentów, którzy po uzyskaniu absolutorium w danym roku akademickim nie obronili jeszcze prac dyplomowych, liczbę absolwentów, którzy po uzyskaniu absolutorium w ubiegłym roku akademickim obronili prace dyplomowe w danym roku akademickim, liczbę absolwentów, którzy po uzyskaniu absolutorium wcześniej niż w ubiegłym roku akademickim obronili prace dyplomowe w danym roku akademickim, łączną liczbę osób prowadzących zajęcia w programie studiów w danym roku
w rozbiciu na: osoby posiadające tytuł zawodowy magistra, osoby posiadające stopień naukowy doktora oraz samodzielnych pracowników naukowych, łączną liczbę godzin zajęć prowadzonych w programie studiów w danym roku w rozbiciu na: osoby posiadające tytuł zawodowy magistra, osoby posiadające stopień naukowy doktora oraz samodzielnych pracowników naukowych. Nie później niż jeden miesiąc po zakończeniu danego roku akademickiego, koordynator modułu wspólnie z prowadzącymi zajęcia, dokonuje ewaluacji efektów kształcenia przypisanych do modułu. Wnioski i uwagi przekazują do IK ds. WSZJK. Zastępca Dyrektora IF wspólnie z opiekunem roku zbiera uwagi i sugestie studentów na temat programów kształcenia, obsady zajęć, sylabusów i prowadzenia zajęć. Wnioski i uwagi przekazują do IK ds. WSZJK. Przekazane wnioski stanowią jedno ze źródeł całościowej ewaluacji systemu dydaktycznego. Wyniki badań ankietowych prowadzonych w AP w Słupsku przez Wirtualny dziekanat otrzymuje i analizuje IK ds. WSZJK. Wyniki analiz ankiet służą przygotowaniu odpowiedniej oferty edukacyjnej, dostosowaniu efektów kształcenia na poszczególnych kierunkach i specjalnościach do oczekiwań środowiska lokalnego i potrzeb rynku pracy. Wyniki ankiet przeprowadzanych wśród pracodawców są ważnym ogniwem organizacji praktyk i staży studenckich. 4. Organizacja i monitoring praktyk Przy organizowaniu praktyk uwzględnia się program i treści kształcenia właściwe dla kierunku studiów, charakterystykę kwalifikacji absolwenta, a także odpowiednie przepisy dla poszczególnych uprawnień zawodowych i uwarunkowania prawne działalności instytucji, placówek lub przedsiębiorstw, w których praktyki są realizowane. Organizowanie praktyk bądź określenie warunków, na jakich studenci organizują praktyki samodzielnie, leży w kompetencjach uczelnianego koordynatora praktyk, koordynatorów instytutowych/katedralnych, opiekunów praktyk oraz Biura ds. Kształcenia i Studentów. Koordynatora praktyk mianuje Rektor AP spośród pracowników naukowo-dydaktycznych lub dydaktycznych, będących doświadczonymi metodykami. Opiekunów praktyk wyznacza dziekan, dyrektor instytutu, kierownik katedry lub kierownik zakładu spośród kompetentnych nauczycieli akademickich. Koordynator praktyk
studenckich jest odpowiedzialny za poziom i organizację praktyk w ramach studiów stacjonarnych i niestacjonarnych. Do obowiązków opiekunów praktyk należy m.in. współpraca z koordynatorami instytutowymi/katedralnymi, udział w organizowaniu praktyk, opracowanie regulaminu praktyk na danym kierunku studiów i specjalności, zapoznanie z regulaminem praktyk studentów w ramach przysposobienia ich do odbycia praktyk, hospitowanie praktyk, zaliczanie praktyk, sporządzenie sprawozdania z przebiegu praktyk i przeprowadzonych hospitacji. Praktyki studenckie na kierunku Fizyka i Fizyka Techniczna odbywają się zgodnie z regulaminem praktyk. System weryfikacji efektów jest realizowany przez opiekuna praktyk na podstawie hospitacji na praktykach, konsultacji z opiekunami studentów w zakładach pracy oraz pisemnej opinii opiekuna studentów z miejsca odbywania praktyk. 5. Praca dyplomowa Zgodnie z Regulaminem Studiów Akademii Pomorskiej w Słupsku na studiach pierwszego stopnia student przygotowuje pracę licencjacką lub inżynierską. Student wykonuje pracę licencjacką pod kierunkiem nauczyciela akademickiego osiadającego tytuł lub stopień naukowy. Szczegółowy opis opieki nad dyplomantem oraz standardy egzaminów dyplomowych zawarty jest w rozdziale 6. Regulaminu Studiów Akademii Pomorskiej w Słupsku. Temat pracy dyplomowej należy ustalać mając na względzie zainteresowania naukowe studenta, specjalność prowadzoną na danym kierunku studiów, aktywność naukowobadawczą instytutu oraz kompetencje naukowe promotora. Praca dyplomowa powinna być napisana przez studenta w sposób świadczący o jego wiedzy teoretycznej, metodologicznej i praktycznej w zakresie tematu pracy, znajomości literatury i innych źródeł dotyczących tematu pracy, umiejętności logicznego uporządkowania opracowanych zagadnień oraz klarownego formułowania poglądów. W celu zapewnienia wysokiej jakości prac licencjackich i magisterskich pod względem zachowania ochrony praw autorskich i własności intelektualnej prowadzona jest procedura antyplagiatowa w stosunku do wszystkich prac licencjackich, inżynierskich i magisterskich powstających w Uczelni. Uchwałą nr Rl0004/40/11 Senatu Akademii Pomorskiej w Słupsku z dnia 26 października 2011 roku został przyjęty Regulamin określający zasady funkcjonowania "Systemu Plagiat.pl w Akademii Pomorskiej w Słupsku". Pozytywny wynik procedury antyplagiatowej jest warunkiem dopuszczenia pracy do egzaminu dyplomowego. Dla każdej sprawdzanej pracy generowany jest Raport Podobieństwa w Systemie Plagiat.pl. Wszystkie prace
dopuszczone do egzaminu dyplomowego (obrony) są dodawane obligatoryjnie przez Operatorów Systemu do Bazy Danych Systemu Plagiat.pl w terminie 48 godzin od zakończenia procedury antyplagiatowej. 6. Egzamin dyplomowy Sprawdzenie końcowych efektów w procesie dyplomowania składa się z dwóch etapów: oceny przygotowanej pracy licencjackiej lub inżynierskiej i oceny egzaminu dyplomowego. Praca jest oceniana przez promotora i recenzenta, a ostateczna ocena jest średnią arytmetyczną obu ocen zaokrągloną według zasad z Regulaminu Studiów Akademii Pomorskiej w Słupsku. W ocenie pracy licencjackiej (lub projektu inżynierskiego) brane są pod uwagę następujące czynniki: Czy treść pracy odpowiada tematowi określonemu w tytule; prawidłowość układu pracy, podziału treści, kolejności rozdziałów, kompletności tez itp., merytoryczna ocena pracy; czy i w jakim zakresie praca stanowi nowe ujęcie problemu; charakterystyka doboru i wykorzystania źródeł; ocena formalnej strony pracy (poprawność języka, opanowanie techniki pisania pracy, spis rzeczy, odsyłacze); sposób wykorzystania pracy (publikacja, udostępnienie instytucjom, materiał źródłowy). Ocenę z egzaminu ustala Komisja na podstawie odpowiedzi z poszczególnych pytań. Ostateczna ocena końcowa jest obliczana według wzorów podanych w 57 Regulaminu Studiów Akademii Pomorskiej w Słupsku: dla studiów pierwszego stopnia jest to suma uzyskana przez dodanie: 0,5 średniej arytmetycznej ocen ze wszystkich przedmiotów, 0,3 oceny pracy licencjackiej, 0,2 oceny egzaminu licencjackiego. 7. System publikacji informacji Akademia Pomorska w Słupsku dbając o jakość dostępu do informacji wprowadziła system HMS,,Wirtualny Dziekanat, która umożliwia użytkownikowi systemu przeglądanie przez witrynę www danych Uczelni dotyczących organizacji procesu kształcenia. Dzięki systemowi HMS Wirtualny Dziekanat możliwa jest bezpośrednia korespondencja ze studentami, informowanie ich o ofertach, ankietach, nowościach, zmianach. Możliwy jest również dostęp do: oferty dydaktycznej, planów studiów, protokołów zaliczeniowych, kart okresowych zaliczeń studentów, ankiet, suplementów, druków, wykazu studentów, wykazu pracowników naukowodydaktycznych. Kolejnym rozwiązaniem wdrażanym w Akademii Pomorskiej w Słupsku, które może w istotny sposób przyczynić się do skutecznego komunikowania się i przepływu informacji
jest platforma e-learningowa. Dzięki uczelnianej platformie e-learningowej studenci mają możliwość zdobywania wiedzy oraz umiejętności w dowolnym czasie i miejscu. Platforma umożliwia również dostęp do materiałów dydaktycznych (tekstów, animacji, filmów) oraz umożliwia konsultacje i videokonferencje wykładowcy z jednym lub z kilkoma studentami jednocześnie. Platforma e-learningowa może być miejscem bezpośredniej realizacji procesu dydaktycznego, albo wydajnym uzupełnieniem nauczania tradycyjnego (wariant tzw. nauczania komplementarnego). Można ją postrzegać jako miejsce, gdzie udostępniany jest materiał z zajęć, ale także materiały dodatkowe, który nie był na zajęciach omawiane. Znacznie rozszerza możliwości komunikacji wykładowcy ze studentami oraz studentów między sobą.