Debata Ekoinnowacje made in Poland. Bliska czy odległa przyszłość, Poleko 2009 Bariery i stymulatory wdrażania technologii środowiskowych w Polsce Krajowy Punkt Kontaktowy Eko-efektywnych Technologii i Systemów Zarządzania dr inż. Włodzimierz A. Sokół Dyrektor, Kierownik ACT CLEAN Poznań, 24 listopada 2009 Institution Prename Familyname Topic of the Presentation
Przełamywanie barier Stosowanie technologii środowiskowych poprawia efekty działalności MSP w wyniku redukcji kosztów i zwiększenia sprzedaży, a jednocześnie pomaga w dostosowaniu się do coraz ostrzejszych wymagań prawnych dotyczących ochrony środowiska, jakie narzucają unijne dyrektywy i inne regulacje. Proces wdrażania technologii środowiskowych w MSP napotyka jednak na szereg niedrożności nie tylko w Polsce, ale w całej UE, stąd w ramach projektu międzynarodowego ACT CLEAN przystąpiono do utworzenia sieci Krajowych Punktów Kontaktowych dla MSP, współpracujących w każdym z państw UE z przedsiębiorcami, ich organizacjami i stowarzyszeniami wspierającymi rozwój MSP, z władzami regionalnymi i samorządami lokalnymi, agencjami rozwoju regionalnego i funduszami celowymi, a także z jednostkami naukowo-badawczymi, sieciami naukowymi i platformami. Wspomoże to transfer wiedzy, kojarzenie popytu na technologie środowiskowe z ich podażą, a gdy poszukiwanych technologii brakuje - inicjowanie współpracy ze sferą nauki m.in. w ramach sieci naukowych i platform techn. Institution Prename Familyname Topic of the Presentation 1
Stymulator Struktura sieci Krajowych Punktów Kontaktowych dla MSP KE Komisja Europejska UNIDO - United Nations Industrial Development Organization Krajowe Punkty Kontaktowe w innych krajach UE Inne międzynarodowe sieci i projekty UNEP - United Nations Environment Programme Ministerstwo Środowiska Krajowy Punkt Kontaktowy (KPK) Mali i Średni Przedsiębiorcy Izby Gospodarcze i inne organizacje przedsiębiorców Agencje rozwoju i fundusze celowe Władze regionalne Władze lokalne Jednostki naukowo-badawcze Modelowe rozwiązanie sieci KPK opracowano w Głównym Instytucie Górnictwa w ramach międzynarodowego projektu ACT CLEAN, finansowanego z Central Europe Programme, a następnie rozszerzono na obszar krajów bałtyckich, objętych projektem SPIN, będącym częścią the Baltic Sea Region Programme 2007-2012 SokółInstitution W.A: Bariery i stymulatory Prename wdrażania Familyname technologii środowiskowych Topic of the w Polsce. Presentation Debata Ekoinnowacje made in Poland. Bliska czy odległa przyszłość, Poleko 2009, 24 listopada 2009 2
Sieć Krajowych Punktów Kontaktowych dla wsparcia MSP Finland Wspólna Sieć KPK dla MSP Sweden Obszar objęty projektem SPIN SPIN Obszar objęty projektem ACT CLEAN ACT CLEAN Slovenia Krajowe Punkty Kontaktowe wspierające wdrażanie technologii środowiskowych Institution Prename Familyname Topic of the Presentation 3
Cel prezentacji Projekt ACT CLEAN dąży do zidentyfikowania barier i niedrożności, utrudniających wdrażane technologii oraz zaproponowania zachęt, które mogłyby te bariery skutecznie przełamywać, w celu opracowania i przedstawienia stosownych propozycji Komisji Europejskiej. Prezentacja ma na celu podzielenie się pierwszymi, choć na pewno nie ostatnimi, spostrzeżeniami z dotychczasowych analiz potrzeb MSP w zakresie technologii środowiskowych w Europie Centralnej i w Polsce, napotykanych barierach i możliwych zachętach, jako punktu wyjścia do dyskusji Panelowej Institution Prename Familyname Topic of the Presentation 4
Bariery Terminologia i kryteria Obecnie w obiegu funkcjonuje szereg określeń technologii, które używane są zamiennie nawet w dokumentach KE np. w COM(2009)512 [8] mówi się zamiennie o technologiach innowacyjnych, nowatorskich, zaawansowanych, nowoczesnych, kluczowych technologiach wspomagających. W COM (2009)442 [9] definiuje się innowacje jako zdolność przyswajania nowych koncepcji i przekształcania ich w produkty handlowe przez zastosowanie nowych procesów, produktów i usług w sposób lepszy oraz szybszy od konkurencji-zbyt ogólnie kiedyś miarą innowacji był patent W Planie działań na rzecz technologii środowiskowych (COM(2004)38 ETAP [10]) zdefiniowano szeroko technologię środowiskową jako wszelkie technologie, których stosowanie jest mniej szkodliwe dla środowiska, niż ich alternatywy, łącząc technologie z narzędziami ich monitorowania i wdrażania oraz sankcjonując technologie końca rury. Dyskutowany jest ciągle system certyfikacji technologii środowiskowych, którego brak oceniany jest jako bariera w szybkim wdrażaniu innowacji Institution Prename Familyname Topic of the Presentation 5
Prościej jest zapisać [7]: Bariery Terminologia i kryteria Technologie (technologie produkcji) to najogólniej wytwarzanie dóbr w drodze przekształcania zasobów naturalnych dla zaspokojenia potrzeb ludzi. Technologie środowiskowe to technologie wytwarzające mniej zanieczyszczeń niż dotychczasowe oraz wykorzystujące oszczędnie zasoby naturalne Technologiami Czystszej Produkcji są technologie środowiskowe z wyłączeniem technologii końca rury, które usuwają skutki zanieczyszczeń zamiast im zapobiegać Narzędziami są wyroby i usługi, w tym systemy informatyczne, pomiarowe i procedury postępowania, poprawiające eko-efektywność technologii środowiskowych lub wspomagające ich innowacyjny rozwój Technologia eko-innowacyjna to technologia środowiskowa nowa lub istotnie ulepszona, jakościowo odmienna od dotychczasowych Bardziej czytelne byłoby przyjęcie w prawie polskim i unijnym modelu ISO kreowania terminologii, która obowiązuje później we wszystkich dokumentach Institution Prename Familyname Topic of the Presentation 6
Potencjał małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce Stymulator W 2007 roku w Polskim systemie REGON [1] zarejestrowanych było 3 794 422 przedsiębiorstw, ale tylko 1 777 076 (46,8%) faktycznie działało na rynku, w tym: mikro 1.713.194 (49,6%) małych 45.184 (28,3%) średnich 15.452 (51,1%) dużych 3 246 (59,3%) Udział MSP w tworzeniu produktu krajowego brutto (PKB) w 2007 [1] wynoszącym 1 175 266 mln PLN był na poziomie 47,4% Udział w zanieczyszczeniach szacowany ~ do udziału w PKB Bariera Struktura przedsiębiorstw działających na rynku w 2006 (w %) [2] Institution Prename Familyname Topic of the Presentation 7
Perspektywy rozwoju technologii w UE i w świecie Stymulator Branże związane z ochroną środowiska, na które przypada 2,1 % PKB UE [11], są szybko rozwijającą się częścią gospodarki unijnej, w tym kontrola zanieczyszczeń powietrza, gospodarka ściekami, gospodarka odpadami, rekultywacja gleby, odnawialne źródła energii oraz recykling. Branże przemysłu i usług dot. ochrony środowiska zapewniają 3,5 miliona miejsc pracy, w tym ok. 75 % przypada na branże wymagające dużego zatrudnienia, takie jak gospodarka ściekami i odpadami stałymi W sektorze instalacji energii wiatrowej w ostatnich pięciu latach zanotowano wzrost o 20-25 %. Światowy rynek systemów fotowoltaicznych zwiększy się w przyszłości o 25-35%, sektor gospodarki wodnej będzie wzrastał o 6 % rocznie przez najbliższe dziesięć lat, a sektor recyklingu odpadów stałych rozwijał się będzie w tempie 4,5 % rocznie Institution Prename Familyname Topic of the Presentation 8
Potrzeby technologiczne MSP w Europie Centralnej Stymulator Redukcja wytwarzania odpadów postępowanie z odpadami organicznymi zużycie i oszczędność energii emisje do powietrza oszczędność wody i zrzut ścieków transport opakowania i konserwacja Zidentyfikowane w ramach emisja hałasu ACT CLEAN szerzej w [7] produkty zwierzęce rewitalizacji terenów zdegradowanych procesy mielenia procesy chemiczne użytkowanie i magazynowanie nawozów postępowanie po osiągnięciu końca życia przez wyroby procesy chłodnicze narzędzia wspierające wdrażanie ekoinnowacyjnych technologii Institution Prename Familyname Topic of the Presentation 9
Badania w CE potwierdza stosunek polskich MSP do zanieczyszczeń Zgodność obszarów OS Stymulator Rodzaje oddziaływań badanych MSP na środowisko [3] SokółInstitution W.A: Bariery i stymulatory Prename wdrażania Familyname technologii środowiskowych Topic of the w Polsce. Presentation Debata Ekoinnowacje made in Poland. Bliska czy odległa przyszłość, Poleko 2009, 24 listopada 2009 10
Stosunek MSP do eko-innowacji w Polsce Bariera Na 7-ym miejscu Na 1-ym miejscu Motywacje do podejmowania działań proekologicznych [3] przez MSP [3] Institution Prename Familyname Topic of the Presentation 11
Świadomość - stosunek MSP do zanieczyszczeń Bariera Badania z 2008 roku [4] ujawniły, że około 36 % przedsiębiorstw jest przekonanych, że nie oddziaływuje negatywnie na środowisko, a 53 % że tak, ale minimalnie. Ma to związek z bardzo niską świadomością dotyczącą wymagań prawnych dotyczących ochrony środowiska. Sytuacja polskich MSP nie jest szczególna. Potwierdzają to dokumenty Komisji Europejskiej [5], z których wynika że również w UE MSP nie są w pełni zorientowane odnośnie faktycznego oddziaływania prowadzonej działalności na środowisko. Ich udział w zanieczyszczeniach przemysłowych szacuje się na 70%, tymczasem pomiędzy 75% a 90% europejskich MSP ocenia, że ich działalność nie wpływa negatywnie na środowisko, wobec czego nie podejmują żadnych działań by to oddziaływanie zmniejszyć SokółInstitution W.A: Bariery i stymulatory Prename wdrażania Familyname technologii środowiskowych Topic of the w Polsce. Presentation Debata Ekoinnowacje made in Poland. Bliska czy odległa przyszłość, Poleko 2009, 24 listopada 2009 12
Użytkownicy środowiska i truciciele Opłaty i Kary = 100 % Marszałek województwa Stymulator System finansowania Fundusze Gminne ~20 % Fundusze Powiatowe ~10 % Fundusz Narodowy ~30 % Fundusze Wojewódzkie ~40 % Spłata udzielonych pożyczek- rat kapitałowych i odsetek Gdzie Venture Capital? Banki komercyjne POIiŚ, PO IG, PO KL, RPO, 7PR Pomoc bezzwrotna Beneficjenci Mechanizm odtwarzania środków Funduszy na dofinansowanie kolejnych zadań Pomoc bezzwrotna Pomoc zwrotna Rys. własny Sokół W.A: Institution Bariery i stymulatory Prename wdrażania technologii Familyname środowiskowych Topic w Polsce. of Debata the Ekoinnowacje Presentation made in Poland. Bliska czy odległa przyszłość, Poleko 2009, 24 listopada 2009 13
Stymulatory do podejmowania ekoinnowacji skuteczne? wymagania prawne unijne i krajowe (jeśli spójne i jasne) Zachęty instrumenty ekonomiczne, w tym system opłat i kar środowiskowych jeśli zasada zanieczyszczający płaci nie jest interpretowana jako nie musi płacić to widocznie nie zanieczyszcza system finansowania proekologicznego z krajowych i unijnych funduszy Narodowy i WFOŚiGE, fundusze strukturalne Zachęta (pomoc publiczna Bariera ) instytucje, programy, projekty międzynarodowe i sieci wspierające Zachęta wdrażanie ekoinnowacji np. PARP, agencje regionalne, krajowe programy działań -ETAP, projekty międzynarodowe jak ACT CLEAN, SPIN, platformy technologiczne - PPTŚ, sieci naukowe ENVITECH-Net i inne zarządzanie środowiskowe w skali regionalnej - jeśli WPOS/PPOŚ/GPOŚ uwzględniają i wspierają działania MSP na rzecz wdrażanie technologii inne stymulatory..czy istnieją??? Zachęta Zachęty Institution Prename Familyname Topic of the Presentation 14
Wykorzystane źródła informacji [1] PARP, 2009 Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 2007 2008 [2] PARP, 2008 Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 2006 2007 [3] Problemy oddziaływania małych i średnich przedsiębiorstw na środowisko. Fundacja Partnerstwo dla Środowiska Program Czysty biznes, Raport z 14 listopada 2008 [4] BPDB Potencjał małych i średnich przedsiębiorstw w dziedzinie kreowania nowych produktów innowacyjnych rozwiązania proekologiczne, Maj 2008 [5] Komunikat COM (2007)379 [6] PKPP Lewiatan - Monitoring kondycji sektora MŚP 2007 [7] Sokół W.A.: Potrzeby MSP we wdrażaniu technologii środowiskowych. ECOMANAGER 3/2009, str.18-20 [8] Komunikat COM(2009)512 [9] Komunikat COM (2009)442 [10] Komunikat COM (2004)38 [11] Komunikat COM (2007)162 Institution Prename Familyname Topic of the Presentation 15
Kontakt: Krajowy Punkt Kontaktowy Eko-efektywnych Technologii i Systemów Zarządzania Główny Instytut Górnictwa Plac Gwarków 1, 40-166 Katowice Tel./fax:+48 32 259 22 11 www.actclean.gig.eu w.sokol@gig.eu Skype: act-clean-pl Dyrektor dr inż. Włodzimierz A. Sokół Institution Prename Familyname Topic of the Presentation 16