Uwagi Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji [PIIT] do projektu ustawy o prawach konsumenta druk nr 2076 1. Definicja lokalu przedsiębiorstwa (art. 2 pkt. 3) Projektowana definicja lokalu przedsiębiorstwa określona w art. 2 pkt. ustawy została ograniczona jedynie do odtworzenia definicji zawartej w art. 2 pkt. 9 Dyrektywy 2011/83/UE, należy jednak wskazać, iż w praktyce obrotu prawnego z udziałem osób działających w imieniu lub na rzecz przedsiębiorcy wymagane jest bardziej precyzyjne zdefiniowanie lokalu przedsiębiorstwa. W celu usunięcia wątpliwości proponuje się aby pkt. 3 w art. 2 projektu ustawy został uzupełniony o podpunkt c) odpowiadający ostatniemu zdaniu motywu 22 Dyrektywy 2011/83/UE (dalej: Dyrektywa): c) miejsce prowadzenia działalności osoby działającej w imieniu lub na rzecz przedsiębiorcy 2. Definicja trwałego nośnika (art. 2 pkt. 4) Proponujemy aby definicja trwałego nośnika zawarta w ustawie została zbliżona do definicji z powodzeniem już wprowadzonych do polskiego porządku prawnego np. zawartej w ustawie z dnia 16 września 2011 r. o ochronie praw nabywcy lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego (ustawa deweloperska). Zgodnie z definicją zawartą w Art. 3 ust. 9 ustawy deweloperskiej trwałym nośnikiem informacji jest materiał lub urządzenie umożliwiające przechowywanie przez czas niezbędny, wynikający z charakteru informacji oraz celu ich sporządzenia lub przekazania, zawartych na nim informacji w sposób uniemożliwiający ich zmianę lub pozwalający na odtworzenie informacji w wersji i formie, w jakiej zostały sporządzone lub przekazane. Proponowana zmiana brzmienia definicji trwałego nośnika przewiduje otwarty katalog środków i materiałów mogących stanowić trwały nośnik informacji. W związku z tym każdy materiał lub urządzenie służące do przechowywania danych może być stosowane jako nośnik informacji, pod warunkiem, że spełnia wymogi trwałości ochrony rejestrowanych danych. Do trwałych nośników można więc zaliczyć w szczególności: papier z wydrukiem komputerowym, jeśli cechy jakościowe papieru i tuszu pozwolą na odczytanie zawartości wydruku do końca okresu wymaganego do przechowywania danych, Uwagi PIIT do projektu ustawy o prawach konsumenta [druk 2076], 2014-02-18 Strona 1
dyski optyczne (CD-ROMy) oraz inne nośniki komputerowe, które umożliwiają jednokrotne zapisanie danych i wielokrotne ich odczytywanie (np. mikrofilmy), stronę internetową, odpowiadającą wymogom trwałości nośnika danych, czyli zapewniającą nabywcy dostęp do danych przechowywanych w niezmienionej postaci przez odpowiednio długi okres. pocztę elektroniczną oraz hiperłącza do dysku wirtualnego W dobie szybkiego rozwoju informatyzacji oraz sieci internetowej, pierwszorzędne znaczenie zyskują dyski wirtualne oraz strony internetowy, które dostosowane do kryteriów ochrony danych, mogą efektywnie spełniać zadania trwałego nośnika danych. Postęp techniczny i szybkie zmiany nowych technologii umożliwiają bowiem tworzenie takich stron internetowych, które mogą gwarantować, że informacje, bez poddawania ich kontroli konsumenta, mogą być przechowywane, dostępne i odtwarzane przez konsumenta w odpowiednio długim czasie. Pojęcie trwałego nośnika informacji znajduje potwierdzenie w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości UE (np. wyrok z dnia 27 stycznia 2010 r. 2010/C 305/09). Proponuje się zatem następującą treść art. 2 pkt 4 projektu: 4) trwały nośnik - materiał lub narzędzie umożliwiające konsumentowi lub przedsiębiorcy przechowywanie informacji kierowanych osobiście do niego, w sposób umożliwiający dostęp do informacji w przyszłości przez czas odpowiedni do celów, jakim te informacje służą, i które pozwalają na odtworzenie informacji w niezmienionej postaci. Takie nośniki powinny obejmować w szczególności papier, pamięć USB, płyty CD-ROM, DVD, karty pamięci lub dyski twarde komputerów, pocztę elektroniczną a także hiperłącza do dysku wirtualnego lub strony internetowej. 3. Wyłączenie stosowania przepisów ustawy dla telekomunikacyjnych usług przedpłaconych (art. 3 ust. 1 pkt 6) Projektowane brzmienie art. 3 ust. 1 pkt. 6 ustawy wyłącza stosowanie ustawy dla umów zawieranych w celu wykonania jednorazowego połączenia telefonicznego, internetowego lub faksowego przez konsumenta. W tym kontekście należy uwzględnić motyw 11 Dyrektywy, który stanowi, iż przepisy nie powinny naruszać przepisów Unii dotyczących sektorów szczególnych, między innymi sektora łączności elektronicznej, w związku z czym zasadna jest zmiana projektowanego brzmienia Art. 3 ust.1 pkt. 6 w celu objęcia wyłączeniem także usług przedpłaconych świadczonych w publicznej sieci telekomunikacyjnej, o których mowa w art. 56 ust. 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne. Proponuje się następujące brzmienie art. 3 ust. 1 pkt. 6 ustawy: 6) zawieranych z dostawcą usług w rozumieniu art. 2 pkt 27 lit. a ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz. 1800, z późn. zm.) za pomocą aparatu Uwagi PIIT do projektu ustawy o prawach konsumenta [druk 2076], 2014-02-18 Strona 2
publicznego w celu skorzystania z takiego aparatu lub przez dokonanie czynności faktycznych obejmujących w szczególności umowy o świadczenie usług przedpłaconych świadczonych w publicznej sieci telekomunikacyjnej. 4. Celowość projektowanego art. 6 ustawy Projekt ustawy przewiduje wprowadzenie art. 6 nakazującego stosowanie przepisów dotyczących umów zobowiązujących do przeniesienia własności do umowy, na mocy której przedsiębiorca jest zobowiązany do przeniesienia własności rzeczy i wykonania usługi. Należy wskazać, iż projektowane brzmienie przepisu nie znajduje odzwierciedlenia w przepisach Dyrektywy. Ponadto w uzasadnienie projektu ustawy nie zostało wskazane jaki cel miałoby stanowić wprowadzenie tego przepisu. Powyższe wątpliwości są tym bardziej uzasadnione, iż przepisy regulujące zagadnienie przeniesienia własność zostały już wyczerpująco uregulowane Kodeksie Cywilnym (Dział III, Rozdział I). 5. Obowiązki informacyjne w chwili złożenia propozycji zawarcia umowy (art. 8, art. 11 oraz art. 13 ust. 1) Projektowane brzmienie art. 8 oraz art. 13 ust. 1 ustawy stanowi niewłaściwą implementację postanowień dyrektywy wymagając udzielenia konsumentowi informacji najpóźniej w chwili złożenia propozycji zawarcia umowy, podczas gdy Dyrektywa w tym zakresie wymaga udzielenia konsumentowi informacji w ww. zakresie (dopiero) zanim konsument zostanie związany umową (art. 5 ust 1 oraz art. 6 ust. 1 Dyrektywy). Pozostawienie proponowanego brzmienia nałoży na przedsiębiorców obowiązek przekazywania szczegółowych informacji określonych w ustawie już etapie przedstawiania konsumentowi wstępnej oferty. Należy wskazać, iż obecny stan prawny nakłada na przedsiębiorców obowiązki informacyjne, których wykonanie bardzo często jest uciążliwe dla samych konsumentów. Zasadnym jest dokonanie zmiany projektowanych przepisów zgodnie z treścią dyrektywy aby te informacje były przekazywane zanim konsument zostanie związany umową lub najpóźniej w chwili zawarcia umowy. 6. Obowiązek poinformowania o łącznej cenie lub wynagrodzeniu za świadczenie (art. 8 pkt 3, art. 13 ust. 1 pkt 5). W celu zracjonalizowania praktycznych możliwości wykonania obowiązków informacyjnych ciążących na przedsiębiorcach zasadnym jest dodanie przepisu stanowiącego, iż dla wykonania obowiązków informacyjnych określonych w ust. 8 pkt 3 i art. 13 ust. 1 pkt. 5 wystarczające jest przekazanie konsumentowi cennika. (np. cennika usług telekomunikacyjnych). Proponuje się dodanie przepisu ust. 4 w art. 13 (lub innej jednostki redakcyjnej w ustawie) o następującym brzmieniu: 4. W przypadku gdy przedsiębiorca posługuje się cennikiem wystarczające jest poinformowanie konsumenta o cenniku i wskazaniu miejscu w którym jest dostępny. Uwagi PIIT do projektu ustawy o prawach konsumenta [druk 2076], 2014-02-18 Strona 3
Powyższa uwaga jest zasadna również w odniesieniu do projektowanego brzmienia art. 13 ust. 1 pkt 5, (dotyczącego sprzedaży na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa), który także powinien zostać uzupełniony o powyższą jednostkę redakcyjną dotyczącą cennika. 7. Obowiązki informacyjne sprzedawcy (art. 9) Mając na uwadze, iż projekt ustawy niemal w całej ustawie (za wyjątkiem zmian w KC) posługuje się pojęciem przedsiębiorca, powstają istotne wątpliwości dlaczego obowiązki określone w art. 9 mają dotyczyć innego, niezdefiniowanego w ustawie o prawach konsumenta podmiotu oraz czy mają dotyczyć tylko umowy sprzedaży. W celu usunięcia wątpliwości interpretacyjnych proponuje się zastąpienie słowa sprzedawca słowem przedsiębiorca. 8. Obowiązek uzyskania już w chwili składania propozycji zawarcia umowy wyraźnej zgody konsumenta na każdą dodatkową płatność (art. 11) Należy wskazać, iż projektowany przepis art. 11 nie wynika z przepisów Dyrektywy. Ponadto nie jest jasne co należy rozumieć przez główne obowiązki umowne przedsiębiorcy, jakie składniki świadczenia wchodzić będą w główne obowiązki a jakie składniki będą poza głównymi nimi. Ponadto nie jest znany cel, dla którego już chwili złożenia propozycji zawarcia (a nie dopiero w chwili zawarcia umowy) umowy należy informować o dodatkowych płatnościach. Z uwagi na powyższe wątpliwości, należy wskazać, iż wejście w życie projektowanego brzmienia przepisu w obecnym brzmieniu może spowodować negatywne skutki dla praktyki obrotu gospodarczego z udziałem konsumentów, dlatego też przepis powinien zostać wykreślony z projektu ustawy. 9. Wykraczający poza zakres określony w Dyrektywie katalog obowiązków informacyjnych (art. 13 ust. 1 pkt. 2). Określony w projektowanym brzmieniu przepisu art. 13 ustawy katalog informacji, o jakich powinien zostać poinformowany konsument zawiera ponad 21 punktów. Należy poddać w wątpliwość czy dla konsumenta zawierającego umowę, nawet poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość istotne znaczenie będzie mieć uzyskanie szczegółowych informacji o danych identyfikujących przedsiębiorcę, takich jak dane: organie, który zarejestrował działalność gospodarczą, a także numerze, pod którym został zarejestrowany. Istotnym jest, iż odpowiedni przepis implementowanej dyrektywy to jest art. 6 ust 1 pkt b) wymaga przedstawienia jedynie danych identyfikujących przedsiębiorcę na przykład firma przedsiębiorcy. Mając na uwadze, iż wskazany powyżej przepis Dyrektywy zasadnym jest dokonanie zmiany projektowanego brzmienia przepisu, zgodnie z brzmieniem Dyrektywy. Proponuje się następujące brzmienie art. 13 ust. 1 pkt 2: 2) swoich danych identyfikacyjnych, na przykład danych o firmie 10. Ograniczenie sposobów udzielania konsumentowi informacji określonych w art. 13 (art. 15 ust. 2) Uwagi PIIT do projektu ustawy o prawach konsumenta [druk 2076], 2014-02-18 Strona 4
Należy wskazać, iż projektowany przepis art. 15 ust. 2 regulujący obowiązki informacyjne dla umów zawieranych na odległość nie uwzględnia w pełni przepisów dyrektywy, która w motywie 36 expresiss verbis stanowi, iż: W przypadku umów zawieranych na odległość wymogi informacyjne powinny zostać dostosowane, aby uwzględnić ograniczenia techniczne niektórych nośników, takie jak ograniczenia związane z liczbą znaków na ekranie niektórych telefonów komórkowych lub ograniczenia czasowe dotyczące reklam telewizyjnych. W takich przypadkach przedsiębiorca powinien spełnić minimalne wymogi informacyjne i odesłać konsumenta do innego źródła informacji, na przykład podając bezpłatny numer telefonu lub hiperłącze do strony internetowej przedsiębiorcy, na której stosowne informacje są bezpośrednio udostępnione i łatwo dostępne. Wobec powyższego, celem dokonania implementacji zgodnej z przepisami Dyrektywy zasadnym jest wprowadzenie następującego brzmienia przepisu art. 15 ust. 2.: 2. W przypadku umów zawieranych na odległość przedsiębiorca ma obowiązek udzielić informacji, o których mowa w art. 13, spełniając minimalne wymogi informacyjne i odesłać konsumenta do innego źródła informacji, na przykład podając bezpłatny numer telefonu lub hiperłącze do strony internetowej przedsiębiorcy, na której stosowne informacje są bezpośrednio udostępnione i łatwo dostępne. Informacje powinny być czytelne i wyrażone prostym językiem. 11. Nadmiernie rozbudowane obowiązki informacyjne dla umów zawieranych przy użyciu środków komunikacji elektronicznej (art. 18) Należy wskazać, iż projektowany przepis art. 18 dotyczący umów zawieranych przy użyciu środków komunikacji elektronicznej dotykać będzie przede wszystkim najbardziej innowacyjnych usług obejmujących treści cyfrowe takich jak VAS, VOD, aplikacje na smartfony. Obarczenie tego rodzaju umów dodatkowym, rozbudowanymi obowiązkami informacyjnymi (określonymi w art. 13 projektu) skutkować będzie koniecznością zrezygnowania z wykorzystywanych obecnie oraz rezygnacji z planowanych do wdrożenia modeli biznesowych. W tym kontekście należy uwzględnić motyw 11 Dyrektywy, który stanowi, iż przepisy nie powinny naruszać przepisów Unii dotyczących sektorów szczególnych, między innymi sektora łączności elektronicznej. Tymczasem projektowane brzmienie art. 18 w istotny sposób ingeruje w dotychczas obowiązujące przepisu dotyczące handlu elektronicznego, nakładając szereg dodatkowych obowiązków, których wykonywanie będzie uciążliwe zarówno dla przedsiębiorców jak i dla konsumentów. Mając na uwadze powyższe, fundamentalne znaczenie dla branży nowych technologii ma wyłączenie zastosowania przepisu art. 18 dla umów o dostarczanie treści cyfrowych oraz usunięcie z art. 18 ust. 1 słów bezpośrednio przed złożeniem. 12. Nieprecyzyjna definicja stron internetowych służących do handlu elektronicznego (art.19) Uwagi PIIT do projektu ustawy o prawach konsumenta [druk 2076], 2014-02-18 Strona 5
Projektowane brzmienie przepisu art. 19 stanowi dosłowną implementację motywu 38 Dyrektywy, który posługuje się pojęciami niezdefiniowanymi w innych przepisach. Nie sposób jednoznacznie stwierdzić które strony internetowe służą do handlu elektronicznego, czy będą to wszystkie strony, które zawierają ofertę, czy też chodzi o strony za pomocą których możliwe jest zawarcie umowy? Ponadto zasadnicze wątpliwości budzić może o dostarczeniu czego mowa w tym przepisie? 13. Nadmierne obowiązki informacyjne dla umów zawieranych na odległość (art. 20) Podobnie jak Projektowane brzmienie art. 15 ust. 2 również art. 20 projektu ustawy stanowi nieprawidłową implementację przepisów dyrektywy albowiem nieprecyzyjnie uwzględnia brzmienie motywu 36 dyrektywy. Należy podkreślić, iż dyrektywy expresiss verbis stanowi, iż: W przypadku umów zawieranych na odległość wymogi informacyjne powinny zostać dostosowane, aby uwzględnić ograniczenia techniczne niektórych nośników, takie jak ograniczenia związane z liczbą znaków na ekranie niektórych telefonów komórkowych lub ograniczenia czasowe dotyczące reklam telewizyjnych. W takich przypadkach przedsiębiorca powinien spełnić minimalne wymogi informacyjne i odesłać konsumenta do innego źródła informacji, na przykład podając bezpłatny numer telefonu lub hiperłącze do strony internetowej przedsiębiorcy, na której stosowne informacje są bezpośrednio udostępnione i łatwo dostępne. Wobec powyższego, celem dokonania implementacji zgodnej z przepisami Dyrektywy zasadnym jest wprowadzenie następującego brzmienia przepisu art. 20 projektu ustawy: Art. 20. Jeżeli właściwości techniczne użytego środka porozumiewania się na odległość ograniczają rozmiar możliwych do przekazania informacji lub czas na ich przedstawienie, przedsiębiorca ma obowiązek spełnić wobec konsumenta minimalne wymogi informacyjne i odesłać konsumenta do innego źródła informacji, na przykład podając bezpłatny numer telefonu lub hiperłącze do strony internetowej przedsiębiorcy, na której stosowne informacje są bezpośrednio udostępnione i łatwo dostępne. Przedsiębiorca ma obowiązek przekazać konsumentowi pozostałe informacje, o których mowa w art. 13 ust. 1, zgodnie z art. 15 ust. 2. 14. Konieczność zawarcia wyraźnego porozumienia stron przy każdorazowej zmianie danych określonych w art. 13 (Art. 23) Proponuje się aby projektowany obowiązek zawarcia wyraźnego porozumienia, w przypadku każdorazowej zmiany informacji określonych w katalogu przepisu art. 13 ust. 1 zostało ograniczony poprzez rezygnację z konieczności informowania o danych określonych w art. 13 ust. 1 pkt. 2 i 3 albowiem dane rejestrowe przedsiębiorców np. dane o numerze, pod którym został zarejestrowany przedsiębiorca czy też kod pocztowy są danymi, które mogą podlegać zmianie niezależnie od woli przedsiębiorcy. Trudno więc znaleźć uzasadnienie, którego ich zmiana miałby podlegać uzgodnieniu z konsumentem. Ponadto zasadnym jest aby obowiązek uzyskania porozumienia zastąpić obowiązkiem przekazania konsumentowi informacji. Mając na uwadze, iż projektowane brzmienie art. Uwagi PIIT do projektu ustawy o prawach konsumenta [druk 2076], 2014-02-18 Strona 6
23 może w istotny sposób ograniczyć oraz utrudnić przedsiębiorcom dokonywania zmian siedziby przedsiębiorstwa, fuzji oraz przejęć zasadnym jest nadanie art. 23 następującego brzmienia: Art. 23. Informacje, o których mowa w art. 13 ust. 1, stanowią integralną część umowy zawieranej na odległość albo poza lokalem przedsiębiorstwa i mogą być zmienione jedynie za wyraźnym poinformowaniem o tym konsumenta. Obowiązek udzielenia informacji nie dotyczy zmiany danych określonych w art. 13 ust. 1 pkt. 2 i 3. 15. Nadmiarowa regulacja w projektowanym art. 31 ust. 2. Projektowane brzmienie przepisu art. 31 ust. 2. budzi szereg wątpliwości interpretacyjnych z uwagi na zastosowane w nim niejednoznaczne pojęcia. Trudno bowiem w praktyce wyobrazić sobie sytuację, w której oferta, od której odstąpiono miałaby nadal wiązać. Projektowane brzmienie art. 31 ust. 2 stanowi regulację nadmiarową albowiem w tej sytuacji zastosowanie znajdą przepisy Kodeksu Cywilnego (art. 60 1 zd 2.) Z uwagi na zasadnicze wątpliwości co do celu jaki miałby spełniać przepis art. 31 ust. 2 oraz z uwagi na istnienie w systemie prawnym odpowiednich przepisów zasadnym jest jego skreślenie z projektu ustawy. 16. Nieprawidłowa implementacja art. 13 ust. 1 dyrektywy (art. 32 ust. 2). Projektowane brzmienie art. 32 ust. 2 nieprecyzyjnie implementuje art. 13 ust. 1 Dyrektywy albowiem wskazuje, iż przedsiębiorca powinien dokonać zwrotu płatności przy użyciu takiego samego sposobu zapłaty, jakiego użył konsument tymczasem przepis Dyrektywy stanowi, iż przedsiębiorca dokonuje zwrotu przy użyciu takich samych środków płatniczych. Biorą pod uwagę powyższą rozbieżność zasadnym jest jej skorygowanie poprzez zastąpienie w art. 13 ust. 2 słowa sposobu zapłaty słowami środka płatniczego. Wskazać należy, iż przepis art. 32 ust. 2 w projektowanym brzmieniu będzie niewykonalny, dla niektórych sposobów płatności np. karta kredytowa, karta płatnicza. 17. Nieprawidłowa implementacja dyrektyw 2002/58/WE oraz 2002/58/WE (art. 48). Projektowane zmiany w art. 172 ustawy Prawo telekomunikacyjne rozszerzające na telekomunikacyjne urządzenie końcowe zakaz używania automatycznych systemów wywołujących, wykraczają poza wskazane w uzasadnieniu przepisy art. 10 dyrektywy 2002/65/WE oraz art. 13 dyrektywy 2002/58/WE, wobec czego ich wprowadzenie nie znajduje uzasadnienia. W tym kontekście należy wskazać, iż motyw 11 Dyrektywy 2011/83/UE, stanowi, że implementowane przepisy Dyrektywy nie powinny naruszać przepisów Unii dotyczących sektorów szczególnych, między innymi sektora łączności elektronicznej. Mając na uwadze powyższe proponuje się usunięcie z projektu ustawy przepisu art. 48 (zmiany w art. 172 ustawy Prawo telekomunikacyjne). Uwagi PIIT do projektu ustawy o prawach konsumenta [druk 2076], 2014-02-18 Strona 7