Program rewitalizacji dla Miasta Jordanowa na lata 2007 2015 - aktualizacja

Program rewitalizacji dla Miasta Jordanowa na lata 2007 2015 - aktualizacja Kraków, grudzień 2008 r.

OPRACOWANIE DOKUMENTU, 2007 Dr inż. Anna OSTRĘGA kierownik zespołu Dr inż. Wiesław WAŃKOWICZ Mgr inż. arch. Zbigniew ŚNIEŻEK Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie Instytut Rozwoju Miast w Krakowie ID Biuro Projektów w Krakowie KONSULTACJA DOKUMENTU, 2007 Ze strony Urzędu Miasta do konsultacji Programu rewitalizacji powołany został przez Burmistrza Miasta Jordanowa zespół w składzie: 1 Mgr inż. Krzysztof BIGOSIŃSKI Sekretarz Miasta 2 Mgr inż. Teresa BEDNARZ 3 Mgr inż. Tadeusz KRAWCZYK 4 Jan GRINGRAS 5 Mgr Marzena MIEZIEWSKA-DROBNY Inspektor ds. Budownictwa i Ochrony Środowiska Inspektor ds. Geodezji i Zarządzania Nieruchomościami Kierownik Referatu Gospodarczo- Inwestycyjnego Inspektor ds. Zamówień Publicznych i Pozyskiwania Środków Finansowych AKTUALIZACJA DOKUMENTU, 2008 Dr inż. Anna OSTRĘGA Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie KONSULTACJA DOKUMENTU, 2008 Ze strony Urzędu Miasta do konsultacji Programu rewitalizacji powołany został przez Burmistrza Miasta Jordanowa zespół w składzie: 1 Mgr inż. Krzysztof BIGOSIŃSKI Sekretarz Miasta 2 Mgr inż. Teresa BEDNARZ 3 Mgr inż. Tadeusz KRAWCZYK 4 Jan GRINGRAS 5 Mgr Justyna ŻÓŁTEK Inspektor ds. Budownictwa i Ochrony Środowiska Inspektor ds. Geodezji i Zarządzania Nieruchomościami Kierownik Referatu Gospodarczo- Inwestycyjnego Inspektor ds. Zamówień Publicznych i Pozyskiwania Środków Finansowych 2

SPIS TREŚCI PODSTAWA FORMALNA OPRACOWANIA... 4 PRZEDMIOT OPRACOWANIA I METODYKA PRACY... 4 SŁOWNIK... 5 SYNTEZA OPRACOWANIA... 6 1. Charakterystyka miasta Jordanowa... 8 1.1. Lokalizacja... 8 1.2. Jordanów wczoraj i dziś... 8 1.3. Zagospodarowanie przestrzenne... 11 1.4. Sfera mieszkaniowa... 13 1.5. Infrastruktura techniczna... 13 1.6. Sytuacja społeczna... 14 1.7. Sytuacja gospodarcza... 17 1.8. Baza turystyczno wypoczynkowa... 18 2. Analiza SWOT dla obszarów problemowych... 20 3. Kryteria wyboru i zasięg terytorialny obszarów do rewitalizacji... 21 4. Założenia Programu rewitalizacji... 25 4.1. Cele Programu rewitalizacji i sposoby ich realizacji... 25 4.2. Projekt rewitalizacyjny I Rewitalizacja centrum miasta... 26 4.2.1 Strefa Rynku charakterystyka obszaru... 26 4.2.2 Stan własności... 26 4.2.3 Wytyczne dla rewitalizacji strefy Rynku... 29 4.2.4 Ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego... 33 4.2.5 Placówki oświatowe charakterystyka obiektów... 34 4.2.6 Stan własności... 35 4.2.7 Wytyczne dla rewitalizacji... 35 4.2.8 Ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego... 37 4.2.9 Zadania proekologiczne realizowane w placówkach edukacyjnych... 37 4.3. Projekt rewitalizacyjny II Remont i adaptacja budynku zakładu komunalnego na mieszkania socjalne wraz z zagospodarowaniem otoczenia... 38 4.3.1 Charakterystyka obiektu... 38 4.3.2 Stan własności... 38 4.3.3 Wytyczne dla rewitalizacji... 38 4.3.4 Ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego... 39 4.4. Projekt rewitalizacyjny III Modernizacja i rozbudowa infrastruktury turystyczno-wypoczynkowej na terenie Ośrodka ASTRA... 40 4.4.1 Charakterystyka obszaru i obiektów... 40 4.4.2 Stan własności... 40 4.4.3 Wytyczne dla modernizacji i rozbudowy infrastruktury turystyczno-wypoczynkowej na terenie Ośrodka ASTRA... 41 4.4.4 Ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego... 41 4.4.5 Forma realizacji przedsięwzięcia... 42 4.5. Stan zaawansowania prac nad Programem rewitalizacji... 42 4.6. Hierarchia realizacji projektów rewitalizacyjnych... 43 5. Czas realizacji Programu... 44 6. Komplementarność Programu rewitalizacji z innymi osiami priorytetowymi MRPO i programami operacyjnymi... 45 7. Nawiązanie do dokumentów strategicznych i planistycznych... 48 8. Harmonogram prac i plan finansowy... 50 9. Planowane wskaźniki produktów, rezultatów i oddziaływania... 52 10. Konsultacje społeczne i informowanie o Programie rewitalizacji... 53 11. Zarządzanie procesem rewitalizacji... 54 12. Literatura i źródła informacji... 60 Załącznik 1. Dokumentacja fotograficzna (płyta CD) Załącznik 2. Konsultacje społeczne i informowanie o Programie rewitalizacji 3

PODSTAWA FORMALNA OPRACOWANIA Podstawą opracowania jest umowa nr RGI 340/u/07/18 zawarta w dniu 16 kwietnia 2007 r. pomiędzy Gminą Miasto Jordanów - Urzędem Miasta Jordanowa, z siedzibą 34-240 Jordanów, ul. Rynek 1, reprezentowaną przez Burmistrza Jordanowa Pana mgr inż. Kazimierza Hajdę, a Fundacją Nauka i Tradycje Górnicze z siedzibą na Wydziale Górnictwa i Geoinżynierii Akademii Górniczo-Hutniczej im. St. Staszica, 30-059 Kraków al. Mickiewicza 30, reprezentowaną przez prof. dr hab. inż. Jerzego Klicha. PRZEDMIOT OPRACOWANIA I METODYKA PRACY Przedmiotem opracowania jest sporządzenie Programu rewitalizacji dla Miasta Jordanów, w zakresie terytorialnym określonym w rozdziale trzecim. Celem programu jest wyznaczenie najistotniejszych zadań, których realizacja przyniesie przywrócenie funkcjonalności i poprawę ładu przestrzennego wyznaczonym obszarom miasta, które utraciły swoje znaczenie w wyniku destruktywnej działalności człowieka oraz przede wszystkim poprzez intensywne przemiany społeczno-gospodarcze ostatniego dwudziestolecia. Odpowiednie ujęcie poszczególnych zadań ułatwi Władzom Miasta dostęp do zewnętrznych źródeł finansowania inwestycji, głównie ze środków funduszy finansujących rozwiązywanie problemów w ramach polityki strukturalnej Unii Europejskiej. Inwestycje z zakresu rewitalizacji wspierane mogą być z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na podstawie Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego 2007-13 (MRPO). W ramach tego programu przewiduje się finansowanie przedsięwzięć realizowanych nie tylko przez jednostki samorządu terytorialnego, ale również inne instytucje takie jak administracja rządowa, organizacje pozarządowe, instytucje kultury, kościoły i związki wyznaniowe, szkoły i placówki, spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe. Jednakże to w rękach Władz Miasta leży inicjatywa, która powinna doprowadzić do powstania programu rewitalizacji obejmującego swoim zakresem wytyczne nie tylko dla działań w sferze przestrzennej i środowiskowej, ale także gospodarczej i społecznej bez względu na formę własności nieruchomości znajdujących się w obszarze rewitalizacji. Program będzie podstawą do oceny projektów rewitalizacyjnych oraz wskazaniem tych, które mogą zostać dofinansowane. Program rewitalizacji musi spełnić określone wymagania, jakie przedstawione zostały przez Instytucję Zarządzającą (Zarząd Województwa Małopolskiego), aby mógł być podstawą ubiegania się o środki z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Stąd też wynikają najistotniejsze elementy procedury prac nad Programem rewitalizacji: 1. Diagnoza sytuacji przestrzennej i społeczno-gospodarczej, ze szczególnym uwzględnieniem bazy wypoczynkowo turystycznej na terenie miasta i wyznaczenie obszarów/projektów priorytetowych do realizacji, które będą motorem rozwoju społeczno-gospodarczego miasta. 2. Analiza obszarów wyznaczonych do rewitalizacji (charakterystyka, stan własności, ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, formy ochrony konserwatorskiej). 3. Opracowanie wytycznych dla rewitalizacji poszczególnych obszarów i obiektów w konsultacji z zespołem UM Jordanowa. 4. Przedstawienie Programu rewitalizacji przyszłym Beneficjentom podczas warsztatów, konsultacji indywidualnych oraz konsultacji przez stronę internetową Miasta. 5. Podjęcie Programu rewitalizacji dla Miasta Jordanowa uchwałą Rady Miasta. 4

SŁOWNIK Pojęcia charakterystyczne dla opracowania przedstawiono w słowniku. Program rewitalizacji opracowany i przyjęty przez jednostkę samorządu terytorialnego (uchwałą rady) i koordynowany przez tą jednostkę (lub instytucję zewnętrzną na zlecenie j.s.t.) wieloletni program w sferze przestrzeni, urządzeń technicznych, społeczeństwa i gospodarki, a także środowiska naturalnego, opisujący stan i stopień degradacji terenu (obszaru rewitalizacji) za pomocą wskaźników społecznych i ekonomicznych oraz planowane do realizacji działania oraz system ich wdrażania, których celem jest wyprowadzenie tego obszaru z sytuacji kryzysowej poprzez nadanie mu nowych funkcji lub przywróceniu funkcji jakie pełnić powinien zgodnie ze swoją specyfiką. Celem takiego programu jest także oprócz przywrócenia funkcjonalności stworzenie korzystnych warunków do jego dalszego trwałego rozwoju (Metodyka, 2007). Obszar objęty programem rewitalizacji oznacza obszar, dla którego opracowano i wdraża się program rewitalizacji - dla części lub całości obszaru w sytuacji kryzysowej (Metodyka, 2007). Projekt rewitalizacyjny = operacja przedsięwzięcie, które jest częścią programu rewitalizacji, w ramach którego realizowane są zadania inwestycyjne, społeczne i ekonomiczne (Metodyka, 2007). Obszar projektu rewitalizacyjnego oznacza część obszaru programu rewitalizacji obejmującą grupę nieruchomości w kontekście problemów społecznych i ekonomicznych, gdzie realizowany ma być projekt rewitalizacyjny (Metodyka, 2007). Stan kryzysowy oznacza szereg szkodliwych i niszczycielskich procesów dotykających przestrzeń, urządzenia techniczne, społeczeństwo oraz gospodarkę, które doprowadziły do degradacji danego obszaru (Metodyka, 2007). Budowa wykonywanie obiektu budowlanego w określonym miejscu, a także odbudowa, rozbudowa, nadbudowa obiektu budowlanego (art. 3, Prawo budowlane, 2006). Przebudowa wykonywanie robót budowlanych, w wyniku których następuje zmiana parametrów użytkowych lub technicznych istniejącego obiektu budowlanego, z wyjątkiem charakterystycznych parametrów, jak: kubatura, powierzchnia zabudowy, wysokość, długość, szerokość bądź liczba kondygnacji; w przypadku dróg są dopuszczalne zmiany charakterystycznych parametrów w zakresie niewymagającym zmiany granic pasa drogowego (art. 3, Prawo budowlane, 2006). Remont wykonywanie w istniejącym obiekcie budowlanym robót budowlanych polegających na odtworzeniu stanu pierwotnego, a niestanowiących bieżącej konserwacji, przy czym dopuszcza się stosowanie wyrobów budowlanych innych niż użyto w stanie pierwotnym (art. 3, Prawo budowlane, 2006). Rozbudowa 1. powiększenie, rozszerzenie budowli, obszaru już zabudowanego, dobudowywanie nowych elementów, budowanie nowych obiektów, 2. ( ) (Uniwersalny słownik języka polskiego. Wyd. Naukowe PWN Warszawa 2005). Modernizacja 1. unowocześnienie czegoś poprzez wymianę starych elementów na nowe lub wprowadzenie nowych form działania (Dunaj B. /red./: Słownik współczesnego języka polskiego. Wyd. Wilga, Warszawa 1996). 2. trwałe ulepszenie lub unowocześnienie istniejącego obiektu budowlanego lub urządzenia (środka trwałego), w wyniku którego zwiększa się jego wartość użytkowa (Uszczegółowienie, 2008). Renowacja czynności obejmujące wszelką działalność zmierzającą do przywrócenia pierwotnego stanu jakimś przedmiotom, obiektom, odnowienie (Dunaj B. /red./: Słownik współczesnego języka polskiego. Wyd. Wilga, Warszawa 1996). 5

SYNTEZA OPRACOWANIA Tytuł opracowania: Program rewitalizacji dla Miasta Jordanowa na lata 2007-2015 - aktualizacja Lokalizacja: Miasto Jordanów, powiat suski, województwo małopolskie Powierzchnia obszaru rewitalizacji: 2100 ha Liczba mieszkańców w obszarze rewitalizacji: 5113 osób Uzasadnienie wyboru obszaru: - niepokojące zjawiska społeczne: wysoki poziom bezrobocia, wysoki poziom bezrobocia wśród ludzi młodych i bez kwalifikacji, ujemny przyrost naturalny, ujemne saldo migracji, wysoki poziom przestępczości, - degradacja historycznego centrum miasta, w tym obiektów zabytkowych, chaos spowodowany ulokowaniem obiektów tymczasowych w pierzejach Rynku, słabo rozwinięte funkcje centrotwórcze, uciążliwy ruch samochodowy w ścisłym centrum miasta; - nieprzystosowanie ciągów komunikacyjnych i obiektów użyteczności publicznej dla osób niepełnosprawnych, - niska klasa energetyczna i zły stan techniczny obiektów budowlanych, brak mieszkań socjalnych; - utrata znaczenia Jordanowa jako słynnego niegdyś ośrodka letniskowego, słabo rozwinięta baza wypoczynkowo turystyczna i zaplecze jakie powinno jej towarzyszyć (obiekty kulturowe, sportowo-rekreacyjne); - znaczny (niewykorzystywany) potencjał miasta dla rozwoju turystyki opartej o górski krajobraz i specyficzny mikroklimat Czas trwania: lata 2007 2015 Szacunkowy koszt inwestycji: całość: 41 557 200 zł, w tym: publiczny gminny: 28 843 990 zł, prywatny: 11 339 450 zł Zakres terytorialny programu: Program rewitalizacji obejmuje całe miasto, z wyszczególnieniem trzech obszarów projektowych (projektów rewitalizacyjnych): Obszar projektu rewitalizacyjnego I Centrum miasta Projekt rewitalizacyjny I Rewitalizacja centrum miasta Obszar projektu rewitalizacyjnego II Teren zakładów komunalnych Projekt rewitalizacyjny II Remont i adaptacja budynku zakładu komunalnego na mieszkania socjalne wraz z zagospodarowaniem otoczenia Obszar projektu rewitalizacyjnego III Teren Ośrodka ASTRA Projekt rewitalizacyjny III Modernizacja i rozbudowa infrastruktury turystyczno-wypoczynkowej na terenie Ośrodka ASTRA Projekt rewit. II Projekt rewit. I Projekt rewit. III 6

Wykonawca Programu: Burmistrz Miasta Jordanowa Partnerzy: GDDKiA, Wspólnoty Mieszkaniowe, spółdzielnie, przedsiębiorca(y), mieszkańcy miasta, powiat suski Cele programu rewitalizacji i sposoby ich osiągnięcia Lp. Cele programu rewitalizacji Sposoby realizacji celów Odniesienie do projektu 1 2 3 4 Poprawa jakości życia mieszkańców miasta i zapobieganie wykluczeniu społecznemu Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców Poprawa estetyki i funkcjonalności przestrzeni publicznych miasta oraz ochrona obiektów i układów zabytkowych Poprawa warunków rozwoju gospodarczego 5 Poprawa stanu środowiska - remont placówek oświatowych, budowa boiska przy gimnazjum, - likwidacja barier architektonicznych ciągów komunikacyjnych i obiektów użyteczności publicznej - zwiększenie zasobu mieszkań socjalnych - budowa placu zabaw dla dzieci i ośrodka sportów ekstremalnych dla młodzieży, - wykorzystanie istniejącej i nowej infrastruktury dla realizacji różnych programów aktywizacji mieszkańców np. zawody sportowe sporty ekstremalne, mistrzostwa szachowe czy brydżowe w Klubie Seniora. - remont ciągów komunikacyjnych - budowa chodników - zwiększenie patroli policyjnych i (ewentualnie) instalacja monitoringu w najbardziej niebezpiecznych punktach miasta - renowacja obiektów zabytkowych - remont elewacji zewnętrznych budynków i uzupełnienie zabudowy pierzejowej - iluminacja świetlna obiektów historycznych - przebudowa przestrzeni Rynku - wymiana lub doposażenie w elementy małej architektury - likwidacja barier architektonicznych - remont, rozbudowa i urozmaicenie infrastruktury turystycznej - kierowanie i zachęcanie do udziału w programach i szkoleniach organizowanych przez MARR i Stowarzyszenie "Samorządowe Centrum Przedsiębiorczości i Rozwoju" - budowa kanalizacji - termomodernizacja budynków - instalacja solarów - organizacja akcji ekologicznych w szkołach Projekt rewitalizacyjny I Projekt rewitalizacyjny II Projekt rewitalizacyjny III Projekt rewitalizacyjny I Projekt rewitalizacyjny I Projekt rewitalizacyjny III Projekt rewitalizacyjny I Projekt rewitalizacyjny II 7

1. Charakterystyka miasta Jordanowa W rozdziale tym przedstawiono informacje o sytuacji przestrzennej, społecznej i gospodarczej istotne dla procesu rewitalizacji. Informacje te posłużą następnie do wskazania obszarów, których rewitalizacja przyczyni się do rozwiązania problemów w sferze przestrzennej i środowiskowej, a dzięki nim do ożywienia społeczno gospodarczego. Podstawę opracowania tego rozdziału stanowiły: - studia historyczne (materiały archiwalne) miasta Jordanowa, - dane statystyczne GUS, - dokumenty strategiczne: Strategia rozwoju miasta Jordanowa na lata 2007 2015, - dokumenty planistyczne: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania gminy, Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, - analizy stanu bezpieczeństwa w mieście wykonane przez Komendę Policji w Jordanowie, - informacje przygotowane przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej UM w Jordanowie, - informacje przygotowane przez Referat Gospodarczo-Inwestycyjny UM w Jordanowie, - obserwacje w terenie i dokumentacja fotograficzna sporządzona na potrzeby opracowania, - badania ankietowe przeprowadzone wśród przedstawicieli placówek edukacyjnych podczas warsztatów dotyczących Programu rewitalizacji. 1.1. Lokalizacja Miasto Jordanów położone jest na południu województwa małopolskiego w powiecie suskim na styku grup górskich: Beskidu Wyspowego, Beskidu Makowskiego (Średniego) i Beskidu Żywieckiego (Pasmo Babiogórskie). Miasto zlokalizowane jest w dolinie rzeki Skawy, na wysokości 450 m n.p.m. W odległości kilkunastu kilometrów od Jordanowa znajdują się znane miejscowości uzdrowiskowe i wypoczynkowe jak Rabka Zdrój i Maków Podhalański. Miasto stanowi dogodny punkt wyjściowy w otaczające pasma górskie. W pobliżu Jordanowa krzyżują się ważne szlaki komunikacyjne: Kraków Zakopane oraz Cieszyn, Bielsko- Biała, Rabka, Nowy Sącz, Przemyśl, Rzeszów. Natomiast w środku miasta krzyżują się szosy: Kraków, Myślenice Chyżne oraz Śląsk Przemyśl, Rzeszów i Śląsk Zakopane, Kraków. Przez Jordanów przebiega trakcja kolejowa relacji Kraków Zakopane. Dzięki temu miasto jest dobrze skomunikowane nie tylko z otaczającymi miejscowościami, ale dalej położonymi, znaczącymi miastami. Odczuwalny jest jednak brak obwodnicy miasta w ciągu drogi krajowej, co wywołuje uciążliwości w funkcjonowaniu centrum miasta. 1.2. Jordanów wczoraj i dziś 1 Historia jest świadkiem czasu, światłem prawdy, życiem pamięci i zwiastunką przyszłości /Marcus Tullius Cicero/ Założycielem miasta był wojewoda krakowski Wawrzyniec Spytek Jordan, który w 1564 r. uzyskał od króla Zygmunta Augusta przywilej lokacyjny. Miasto założone zostało na terenie wsi Malejowa i nazwane Jordanów od nazwy rodu swego założyciela. Dzisiejszy układ urbanistyczny centrum miasta pochodzi z czasów jego lokacji. Jordanowski rynek stanowiła drewniana parterowa zabudowa o konstrukcji zrębowej. Domy były przeważnie zwrócone szczytami do placu i posiadały przejazdową sień, zwykle wspólną dla dwóch domów. Przy szczytach domów były zadaszone ganki. Wybudowane w XVIII i pierwszej połowie XIX w. domy zniszczone zostały przez pożary lub w czasie II WŚ. Ostatnie rozebrano w latach 80-tych XX w, ponoć ze względu na ich zły stan techniczny, nie bacząc, że znajdowały się w katalogu zabytków. 1 Rozdział opracowano na podstawie: M. Michałowicz-Kubal: Jordanów i okolice. Wydawnictwo PUW ROKSANA sp. z o. o., Jordanów 2000 oraz P. Matejko, Ziemia Jordanowska na starych pocztówkach, zdjęciach i dokumentach. Oficyna Wydawnicza APLA, Krosno 2003. 8

Fot. 1.1 Drewniana zabudowa Rynku rozebrana w latach 80-tych XX w. (źródło: P. Matejko, 2003) Fot. 1.2 Tymczasowe obiekty handlowe na miejscu drewnianej zabudowy (fot. A. Ostręga) Duże rozmiary rynku świadczyły o tym, że w zamyśle jego założyciela miasto miało stać się ośrodkiem handlu i rzemiosła. Takie zamierzenie zostało osiągnięte. Ordynacja Spytka Jordana z 1571 r. ustanowiła poniedziałek dniem handlowym. Głośne na całą okolicę targi odbywały się na rynku, a miejscowi handlarze zwolnieni byli z opłat targowych. W odróżnieniu od targów, o pozwolenie na organizację jarmarków właściciele miasta musieli starać się u kolejnych królów, którzy wydawali przywileje na jeden, cztery lub 12 jarmarków w roku. To właśnie handel był podstawą szybkiego rozwoju miasta. Jordanów słynął z jarmarków bydlęcych, handlu solą, garncarstwa i tkactwa. Istniały cechy: drzewny, metalowy, skórzany i tkacki. Fot. 1.3 Jarmark na Rynku, 1903 (źródło: P. Matejko, 2003) Fot. 1.4 Targ na Rynku, 2007 (fot. M. Mieziewska-Drobny) Z zachowanego opisu jordanowskiego Rynku wynika, że w latach 80-tych XIX w. ten obszerny plac porośnięty był trawą, na którym wznosił się zajęty kramami drewniany ratusz, również zabudowa mieszkalna była drewniana, a z murowanych obiektów wymienia się szkołę, plebanię i dom dla ubogich. W 1911 pośrodku rynku wybudowano nowy murowany ratusz z podcieniami, gdzie znajdowały się, usunięte po II WŚ, kramy. Po śmierci Spytka Wawrzyńca rozbudowę miasta kontynuowała jego żona Anna. Była fundatorką kościoła w Jordanowie, który miał być godną ozdobą grodu. W swojej historii, miasta nie omijały nieszczęścia takie jak epidemie, które dziesiątkowały ludność, pożary, które wielokrotnie trawiły drewnianą zabudowę, a także zawieruchy wojenne. W czasach zaboru austriackiego Jordanów stracił prawie całkowicie charakter miejski (posiadał jedynie statut miasta). Ludność utrzymywała się głównie z rolnictwa, a tylko dla nielicznych rzemieślników czy kupców praca na roli czy hodowla zwierząt stanowiła dodatkowy dochód. 9

Fot. 1.5 Rynek z Ratuszem, 1911 (źródło: P. Matejko, 2003) Fot. 1.6 Rynek z Ratuszem, 2007 (fot. A. Ostręga) W XIX wieku powstają w mieście kolejne instytucje: szkoły, sąd powiatowy, urząd pocztowy i telegraficzny oraz straż pożarna. Następuje rozwój miasta pod względem infrastrukturalnym i kulturowym. Duża w tym zasługa aktywności mieszkańców, którzy organizując się w różne stowarzyszenia stawiali sobie za cel poprawę sytuacji w miasteczku. Powstaje wówczas Towarzystwo Gimnastyczne Sokół i Ochotnicza Straż Pożarna obie instytucje aktywne były również na polu oświatowo kulturalnym. W 1884 r. do użytku oddany został odcinek Galicyjskiej Linii Transwersalnej przechodzący przez Jordanów. Uruchomienie linii kolejowej miało niebagatelne znaczenie dla ożywienia gospodarczego regionu dzięki ułatwieniu wymiany handlowej, zwłaszcza zasobów naturalnych. Rozwinęła się wówczas turystyka na terenie Beskidów również i w Jordanowie. Miasto dostrzeżone zostało przez letników i wczasowiczów jako miejsce wypoczynku i baza wypadowa w góry. W tym okresie Jordanów nazwany został przez odwiedzających Zielonym Miastem ze względu na swoje walory wypoczynkowe. Po I wojnie światowej władze miasta nawiązując do wizerunku Jordanowa jako Zielonego Miasta starały się o jego rozwój jako miejsca idealnego do wypoczynku i turystyki. Cel ten osiągnięto. Dzięki walorom przyrody i zdrowemu powietrzu Jordanów stał się miejscem letniskowym i uzdrowiskowym, przyciągał wielu wczasowiczów, co przyczyniło się do rozwoju miasta i poprawy sytuacji materialnej jego mieszkańców. Dla propagowania funkcji letniskowych, uzdrowiskowych i turystycznych powstała specjalna Komisja Letniskowa (1928) oraz oddział Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego (1932). W mieście było wówczas schronisko i stacje turystyczne, pensjonaty, hotele, wille i domki dla letników oraz obiekty dla uprawy sportów zimowych i letnich. Komisja dbała o reklamę miasta w prasie i przewodnikach. W latach trzydziestych dwudziestego wieku urząd pocztowy stęplował pocztówki nadawane w mieście kasownikiem Letnisko Podkarpackie Jordanów. Fot. 1.7 Pensjonat Willa Wanda, 1932 r. (źródło: P. Matejko, 2003) Fot. 1.8 Ośrodek wypoczynkowy ASTRA, 2007 r. (fot. A. Ostręga) Podczas wojny miasto w 60 70% zostało zniszczone. Jego powojenną rozbudowę i rozwój niweczy pożar (1967). W latach 70-tych powstaje Jordanowska Fabryka Armatur i rozbudowuje się Spółdzielnia Prac 10

Przemysłu Odzieżowego Jordanowianka oba zakłady przetrwały okres transformacji i nadal zapewniają zatrudnienie mieszkańcom miasta. Powstają kolejne zakłady związane z przetwórstwem drewna i przemysłem muzycznym. Od 1975 następują zmiany administracyjne, prowadzące ostatecznie w 1992 r. do rozdziału Miasta Jordanów i Gminy Jordanów. Dziś miasto Jordanów jest po Makowie Podhalańskim najmniejszym miastem w powiecie suskim. Jest też miastem najstarszym. Tradycje organizowania targów przetrwały do dziś i w każdy poniedziałek na jordanowskim Rynku odbywa się targ. Jednak handel ten nie ma już takiego znaczenia jak sto lat temu (istotne, ponadlokalne znaczenie, przyciągające kupców nie tylko lokalnych, ale również spoza Jordanowa). Natomiast tradycje Jordanowa jako miejscowości letniskowo uzdrowiskowej podupadły, o czym świadczy słabo rozwinięta i niskiej jakości baza turystyczno wypoczynkowa oraz brak obiektów rekreacyjnych i kulturowych i atrakcyjnej oferty spędzania wolnego czasu. Należy zatem zadać pytanie, jaką funkcję w Małopolsce, powiecie suskim pełni dziś Jordanów, a jaką rolę pełnić powinien biorąc pod uwagę uwarunkowania przyrodnicze, ekonomiczne, kulturowe i historyczne? Wydawać by się mogło, że naturalną konsekwencją górskiego położenia, wiodąca winna być turystyka. Natomiast historia miasta ukształtowała gospodarkę jako przemysłowousługową (przy czym usługi te mają charakter głównie lokalny), a turystyka i rekreacja stanowią marginalną część. Biorąc pod uwagę uwarunkowania historyczne (Jordanów był ważnym ośrodkiem wypoczynkowym po I WŚ, a także po II WŚ do pożaru) oraz przyrodnicze (klimatyczne i krajobrazowe) naturalnym wydaje się, że głównym czynnikiem kształtowania miejskiej gospodarki powinna być właśnie turystyka. W związku z innymi priorytetami rozwoju gospodarczego kraju w latach 60-70-tych Jordanów utracił funkcje wypoczynkowo-rekreacyjne, na rzecz rozwoju przemysłu, co w konsekwencji przemian ustrojowych przyczyniło się do zmniejszenia znaczenia miasta w regionie. Ponadto, funkcja Jordanowa jako centrum handlowego została mocno osłabiona i sprowadzona głównie do lokalnej działalności. 1.3. Zagospodarowanie przestrzenne Ukształtowanie powierzchni. Geograficznie miasto usytuowane jest w rozległej strefie pogórzy, pomiędzy Beskidem Żywieckim i Beskidem Wyspowym. Cechą obszaru jest urozmaicona rzeźba, charakteryzująca się przemieszaniem form właściwych pogórzom wysokim, średnim i niskim. Połowę powierzchni miasta, w jego granicach administracyjnych zajmują wzgórza, z przewagą średnich, o dość stromych stokach i deniwelacjach rzędu 50-100 m. Pozostały obszar to płaskie podnóża wzniesień, szerokie dna dolin i kotlin. Przez miasto przepływa rzeka Skawa, która stanowi ważne źródło wody zarówno dla celów komunalnych jak i przemysłowych. Skawa jest odbiornikiem dużej ilości ścieków, głównie komunalnych z miejscowości zlokalizowanych w jej zlewni. Przyroda Jordanowa. Na terenie miasta Jordanowa znajdują się pomniki przyrody takie jak: zespół parkowy Chrobocze, zadrzewienie wąwozu Chrobocze w sąsiedztwie parku, grupa 4 drzew w otoczeniu kościoła oraz sosna pospolita przy drodze Jordanów Łętownia. Cennym zespołem krajobrazowo-przyrodniczym jest góra Przykrzec z atrakcyjnymi punktami widokowymi na dolinę Skawy, Beskid Wyspowy, Gorce, Tatry i Pasmo Babiogórskie. W okolicy Jordanowa znajduje się Babiogórski Park Narodowy utworzony w celu ochrony unikalnych walorów krajobrazowych i przyrodniczych Babiej Góry. Park włączony został do międzynarodowej sieci rezerwatów biosfery UNESCO. Na terenie powiatu suskiego znajduje się południowo-wschodnia część Parku Krajobrazowego Beskidu Małego. Na terenie Jordanowa panuje specyficzny mikroklimat dzięki czemu można skutecznie leczyć wiele chorób, głównie układu oddechowego, co potwierdzają specjaliści (źródło: strona www powiatu suskiego). 11

Struktura nieruchomości. Powierzchnia miasta wynosi 21 km². W strukturze form zagospodarowania powierzchni przeważają użytki rolne 56% i lasy 34% głównie prywatne. Tabela 1.1 Struktura użytkowania gruntów w Jordanowie Lp. Typ użytkowania powierzchnia [ha] 1. Użytki rolne: ogółem 1187 56,3 w tym: grunty orne 1063 50,4 sady 23 1,1 łąki 50 2,4 pastwiska 51 2,4 2. Lasy i zadrzewienia 720 34,2 3. Wody 27 1,3 4. Użytki kopalne 4 0,2 5. Tereny komunikacyjne: ogółem 106 5,0 w tym: drogi 92 4,4 koleje i inne tereny komunikacyjne 14 0,6 6. Tereny osiedlowe 50 2,4 7. Tereny różne 14 0,6 8. Nieużytki Powierzchnia wyrównawcza -16-0,8 Powierzchnia ewidencyjna ogółem 2108 100 Powierzchnia geodezyjna ogółem 2092 100 % Struktura własności gruntów w mieście przedstawia się następująco: Prywatne Skarbu Państwa Gminy komunalne 1623 ha, co stanowi 77,0% powierzchni ogólnej miasta, 360 ha, co stanowi 17,1% powierzchni ogólnej miasta, 125 ha, co stanowi 5,9% powierzchni ogólnej miasta. Dominacja własności prywatnej oraz rozdrobnienie działek stwarza problemy w realizacji zadań publicznych zarówno lokalnych jak i wyższego szczebla, szczególnie infrastrukturalnych. Niewielki zasób gruntów komunalnych możliwych do zabudowy ogranicza rozwój terenów miasta. Strefy ochrony konserwatorskiej i obiekty zabytkowe. W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego wyznaczona została strefa ochrony konserwatorskiej obejmująca historyczny układ urbanistyczny śródmieścia, gdzie przedmiotem ochrony jest przestrzenne założenie miejskie, w tym Rynek z podstawowym układem ulic, zabudowa w formie pierzei Rynku i wychodzących z niego ulic, obiekty zabytkowe wpisane do rejestru i znajdujące się w gminnej ewidencji oraz starodrzew. Zarówno w strefie ochrony konserwatorskiej, jak i po za nią znajdują się obiekty i ich zespoły wpisane do rejestru i ewidencji zabytków, z których część wymaga renowacji. Są one następujące: Drewniany dwór Chrobacze z ogrodem dworskim i alejami dojazdowymi z początku XVIII w., położony ok. 2,5 km od centrum (Ks. A-329 i Ks. A-526), Ratusz Miejski zlokalizowany na środku jordanowskiego Rynku zaprojektowany przez Jana Sas Zubrzyckiego i oddany do użytku w 1911 r. oraz Rynek w obrębie pierzei (Ks. A-789), Figura Św. Jana Nepomucena z XVII w., znajdująca się na skrzyżowaniu głównych szlaków komunikacyjnych w centrum Rynku. Św. Jan Nepomucen jest patronem dobrej sławy oraz opiekunem dróg i mostów, a także orędownikiem w czasie powodzi (Ks. B-148), Budynek Poczekaj z początku XVIII w. znajdujący się przy ulicy Kolejowej 10, na dawnym szlaku solnym prowadzącym z Wieliczki na Węgry. Na parterze budynku znajdował się zajazd, gdzie na posiłek i wypoczynek zatrzymywali się kupcy, a w piętrowej części budynku były pokoje dla gości (Ks. A-788), 12

Kościół Parafialny pw. Przenajświętszej Trójcy, a zarazem Sanktuarium Matki Bożej Trudnego Zawierzenia Pani Jordanowskiej, z 1913 r. z wyposażeniem i drzewostanem. (Ks. A-754 i Ks. B-14), Budynek byłego Sądu Grodzkiego zlokalizowany przy Rynku 2, zaprojektowany również przez Jana Sas Zubrzyckiego. Obecnie w budynku mieszczą się: Urząd Gminy w Jordanowie, Urząd Pocztowy, Miejski Ośrodek Kultury w Jordanowie. Przydrożne kapliczki z XVII i XVIII w. Ponadto na terenie miasta znajduje się ok. 16 nieudokumentowanych archeologicznych stref ochrony konserwatorskiej, gdzie przedmiotem ochrony są nieruchome zabytki archeologiczne. Działania związane z prowadzeniem prac ziemnych lub budowlanych w granicach stref wymagają uzyskania zgody wojewódzkiego konserwatora zabytków. Ze względu na turystyczny charakter miasta wspomnieć należy również o zabytkach znajdujących się w najbliżej okolicy Jordanowa. W Łętowni znajduje się kościół z XVIII w., zaliczony do zabytków I klasy, na Wysokiej zabytkowy dwór z XVI w. Komunikacja. Jordanów ma bardzo dobrze zorganizowaną sieć połączeń środkami komunikacyjnymi, będącymi własnością prywatnych przewoźników co sprawia, że można szybko i wygodnie dojechać do Krakowa, Zakopanego, Rabki, a także okolicznych miejscowości. Przez miasto przebiega droga krajowa nr 28 dzięki temu przez Jordanów przejeżdżają przelotowe autobusy PKS ze Śląska w kierunku Zakopanego, Rzeszowa, Przemyśla. Komunikację na trasie Kraków - Zakopane i Sucha Beskidzka - Nowy Sącz zapewnia także linia kolejowa wraz ze stacją w Jordanowie. Przedstawiony powyżej potencjał Jordanowa w postaci interesującej i bogatej historii, zachowanego dziedzictwa kulturowego i historycznego układu przestrzennego oraz walorów przyrodniczych, a także umiejscowienie miasta w przestrzeni geograficznej na ważnych szlakach komunikacyjnych, predestynują Jordanów do pełnienia w Małopolsce ważnego ośrodka rozwoju turystyki wypoczynkowej, a szczególnie aktywnej turystyki górskiej. Wydaje się również, że istotne znaczenie dla rozwoju miasta i okolic będzie miało udokumentowanie i wykorzystanie specyficznego mikroklimatu, na bazie którego mogłaby rozwinąć się również turystyka uzdrowiskowa. Specyficzny mikroklimat to istotny czynnik marketingowy, który powinien zostać wykorzystany w promocji miasta. 1.4. Sfera mieszkaniowa Dominującą formą zabudowy w Jordanowie jest zabudowa jednorodzinna. Zasoby mieszkaniowe na terenie miasta charakteryzują się korzystnymi wielkościami zarówno w odniesieniu do województwa małopolskiego jak i powiatu (0,93 osoby na izbę). Ogółem jest 1678 mieszkań. Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania wynosi 75,7 m², zaś na 1 osobę przypada średnio 24,8 m² powierzchni mieszkania. Większość mieszkań 95,6% jest podłączonych do wodociągu, 87,8% ma łazienkę, a 75,6% posiada centralne ogrzewanie. W ostatnich latach (2003-2006) do użytkowania oddawanych było 11-19 budynków mieszkalnych rocznie (wg: Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego w Suchej Beskidzkiej). W strukturze własności zasobów mieszkaniowych dominuje własność prywatna (87%), następnie spółdzielcza (6,8%), a zakładowa i komunalna stanowią łącznie 6,2%. Brakuje mieszkań socjalnych, a na podstawie składanych podań ocenia się, że jest zapotrzebowanie na ok. 30 mieszkań. 1.5. Infrastruktura techniczna Sieć drogowa. Na terenie miasta znajdują się drogi: krajowa nr 28 Zator Nowy Sącz Przemyśl (długość 5,5 km), powiatowe (długość 7,4 km), gminne (długość 13 km), gminne dojazdowe do pól (długość 13 km). 13

Ogólny stan dróg na terenie miasta jest zły, połowa dróg wymaga kapitalnego remontu. Długość chodników wynosi 16 km, w dużej mierze wymagają one przebudowy i wymiany nawierzchni. Większość peryferyjnych ulic miasta nie posiada chodników, co naraża pieszych na niebezpieczeństwo, zwłaszcza przy ulicach o dużym natężeniu ruchu. W celu odciążenia centrum miasta, zwiększenia przelotowości i bezpieczeństwa ruchu drogowego konieczna jest budowa obwodnicy. Jej przebieg wytyczony został w mpzp. Sieć kanalizacyjna pokrywa jedynie niewielką część Jordanowa (długość 10,3 km) i w co najmniej 50% wymaga modernizacji. Z kanalizacji sanitarnej korzysta około 40% mieszkańców miasta. Słabo rozwinięta sieć kanalizacyjna wpływa na jakość środowiska i w konsekwencji na poziom życia mieszkańców miasta. Utrudnienia w rozwoju systemu kanalizacji związane są z ukształtowaniem terenu miasta wymuszającym realizację kilku systemów podrażających koszty. W Jordanowie działa nowa miejska biologicznomechaniczna oczyszczalnia ścieków, w technologii nisko obciążonego osadu czynnego o wydajności 400 m³/d z zakładaną elastycznością zakresu pracy. Długość sieci wodociągów miejskich wynosi 16 km, korzysta z niej ponad 80% mieszkańców. Istnieją dwa wodociągi zasilane wodą z rzeki Skawy i wodą źródlaną. Mieszkańcy Jordanowa mogą również korzystać z wody źródlanej z ujęcia Przykrzec poprzez 11 zdrojów ulicznych, znajdujących się na terenie miasta. Stan zaopatrzenia miasta w wodę nie jest zadawalający, konieczna jest jednak: budowa i rozbudowa sieci wodociągowej, zwłaszcza w części miasta całkowicie jej pozbawionej, modernizacja nieszczelnej i ulegającej awariom sieci (ok. 40-50 letniej), wymiana magistrali wodociągowej wokół Rynku (tzw. opaski ). rozbudowa i modernizacja ujęcia wody wraz ze stacją uzdatniania. Sieć energetyczna. Źródłem energii dla miasta jest stacja 110/15 kv znajdująca się na jego obszarze. Energia elektryczna rozprowadzana jest siecią średnich napięć w wykonaniu napowietrznym i kablowym. Celowe jest zastąpienie energetycznej sieci nadziemnej kablami podziemnymi. Na terenie miasta zainstalowanych jest 395 punktów oświetleniowych, które wymagają modernizacji i rozbudowy, uwzględniając iluminację świetlną eksponującą zabytkowy budynek Ratusza. Sieć gazowa. Poza częścią os. Zagrody miasto pozbawione jest gazu ziemnego. 1.6. Sytuacja społeczna Struktura demograficzna i społeczna Miasto Jordanów zamieszkuje 5113 osób (dane koniec grudnia 2006 r.). Średnia gęstość zaludnienia wynosi więc ok. 243 osoby/km kw., natomiast średnia gęstość zaludnienia dla powiatu suskiego wynosi 119 osób/km kw. Ludność miasta jest populacją młodą, bowiem odsetek osób w wieku 12% 5% 6% przedprodukcyjnym wynosi 21,6%, w wieku 7% produkcyjnym 64,5%, a w wieku 17% poprodukcyjnym 13,9% (rys 2.1). W okresie od 1999-2006 przyrost naturalny kształtował się w granicach od -8 do 19 osób na rok, przy czym w 2006 r. był ujemny (-1). Zjawiskiem negatywnym jest ujemne saldo migracji, świadczące o odpływie ludności. Generalnie wynika to z braku miejsc pracy. 26% 9% 0 do 4 5 do 9 10 do 14 15 do 19 20 do 24 25 do 29 30 do 49 50 do 64 65 i więcej Rys. 1.1 Struktura wiekowa mieszkańców Jordanowa (źródło: Strategia rozwoju.., 2007) 9% 9% Struktura zatrudnienia i wynagrodzenie Spośród osób czynnych zawodowo zdecydowana większość pracuje w sektorze prywatnym. 68,64% osób pracujących zatrudniona jest w przemyśle i budownictwie, 31,2% w usługach, pozostała część 0,16% w rolnictwie i leśnictwie. Około 43% wszystkich pracujących to kobiety. Przeciętne miesięczne 14

wynagrodzenie brutto w powiecie suskim wynosi 1978,23 zł i jest ono niższe o ok. 14,1 % od przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w województwie małopolskim (dane na 31grudzień 2005 r.). Poziom bezrobocia Stopa bezrobocia w Jordanowie na koniec 2006 ukształtowała się na poziomie 7,5% i była niższa od średniej powiatowej (8,7%), wojewódzkiej (11,4%) oraz średniej krajowej (14,9%). W szczegółach bezrobocie w Jordanowie przedstawia się następująco: 62,3 % ogółu bezrobotnych stanowią kobiety, 22,6 % to mieszkańcy powyżej 50 lat, a 20,8 % nie ukończyły 25 lat, zdecydowana większość bezrobotnych to osoby młode: 20,75% z nich jest w wieku 18-24 lata, a ponad 29% ma 25-34 lata, 1,9% stanowią osoby niepełnosprawne, 82 osoby są długotrwale bezrobotne, 42 osoby nie posiadają kwalifikacji. 24% 19% 7% 0% Rys. 1.2 Struktura wiekowa bezrobotnych w Jordanowie (źródło: Strategia..., 2007) 21% 18-24 25-34 35-44 45-54 55-59 Powyżej 60 lat 29% Zjawiskiem niepokojącym jest przyrost ludności w wieku produkcyjnym i jednocześnie obniżający się popyt na siłę roboczą powodowany restrukturyzacją i prywatyzacją gospodarki. Konieczne jest zatem podjęcie działań w sferze gospodarczej, które pomogą rozwiązać problemy związane z zapewnieniem miejsc pracy dla młodzieży osiągającej wiek produkcyjny oraz pracy dla osób będących już bezrobotnymi. Na terenie Jordanowa nie ma instytucji działającej w zakresie rozwoju rynku pracy, która mogłaby służyć pomocą w zakładaniu działalności gospodarczej. Osoby bezrobotne mogą korzystać z pomocy Powiatowego Urzędu Pracy w Suchej Beskidzkiej. Nie ma tez uchwał dotyczących ułatwień administracyjnych oraz zwolnień z podatku dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą. Przy dużych obciążeniach ze strony Państwa dla osób prowadzących działalność gospodarczą ulgi ze strony Władz Miasta byłyby niewątpliwie zachętą do zakładania działalności gospodarczej. Przedstawiona powyżej sytuacja demograficzna w powiązaniu ze strukturą i trendami bezrobocia są niepokojącymi sygnałami dla lokalnej gospodarki. Oznacza to bowiem, że bardzo dużo ludzi młodych wyjeżdża z miasta poszukując wykształcenia oraz lepszej pracy. Stąd stosunkowo niskie bezrobocie ogółem, ale wysokie wśród młodzieży o niskich kwalifikacjach. Dlatego też koniecznym jest powołanie do życia aktywnych instytucji rynku pracy, które współpracując z innymi podmiotami świadczącymi usługi kształcenia ustawicznego i podnoszenia kwalifikacji przyczynią się do zahamowania odpływu ludności oraz powstawania nowych firm, w szczególności w sektorze usług turystycznych. Pomoc społeczna W Jordanowie działa Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, który świadczy swoje usługi w formie pomocy pieniężnej, rzeczowej czy też usługowej jak również pracy socjalnej. Pomocą społeczną objęte są osoby (rodziny), które borykają się z długotrwałą lub ciężką chorobą, niepełnosprawnością, bezrobociem, bezradnością w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzeniem gospodarstwa domowego, ubóstwem i alkoholizmem. Z pomocy społecznej korzysta stosunkowo duża liczba ok. 9,1% ludności w wieku produkcyjnym mimo niskiego jak na warunki województwa małopolskiego poziomu bezrobocia. Wskazuje to na niski poziom lub brak dochodów u pewnej grupy mieszkańców miasta. 15

Infrastruktura społeczna Miasto Jordanów należy do obszarów dobrze wyposażonych w instytucje ochrony zdrowia. Na terenie miasta znajduje się Dział Pomocy Doraźnej i Transportu Sanitarnego (Podstacja w Jordanowie) natomiast podstawową opiekę medyczną zapewniają SP ZOZ Miejska Przychodnia Rejonowa w Jordanowie oraz Niepubliczny ZOZ oraz poradnie specjalistyczne. Uzupełnienie stanowią prywatne gabinety lekarskie. Brak jednak niektórych specjalistów np. kardiologa, dermatologa, radiologa, alergologa, urologa, ortopedy, chirurga. Stomatolog jest tylko 3 razy w tygodniu, laryngolog 1 raz w tygodniu. Wprawdzie istniejąca sieć placówek edukacyjnych (przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja) w pełni zaspokaja potrzeby miasta (jeśli chodzi o ilość), to ich stan techniczny nie jest zadawalający. Obiekty te dla zapewnienia ich prawidłowego funkcjonowania oraz poprawy bezpieczeństwa wymagają remontów i przebudowy. W celu zmniejszenia zużycia ciepła konieczne jest ocieplenie budynków, wymiana stolarki okiennej, wymiana pokrycia dachowego, modernizacja sieci centralnego ogrzewania, założenie kolektorów słonecznych. Dla podniesienia jakości usług edukacyjnych oraz sprawności młodzieży szkoły powinny posiadać multimedialne pracownie językowe oraz sale sportowe. Wśród placówek kulturowych wymienić należy Miejski Ośrodek Kultury w Jordanowie oraz miejską bibliotekę. Miejski Ośrodek Kultury zajmuje się kultywowaniem tradycji regionalnych oraz rozwijaniem zainteresowań dzieci i młodzieży w różnego rodzaju kołach twórczych. W siedzibie ośrodka mieści się galeria, gdzie podziwiać można prace artystów z ziemi jordanowskiej. Miejski Ośrodek Kultury jest organizatorem wielu corocznych imprez, konkursów oraz wystaw. Biblioteka miejska, z której korzysta głównie młodzież i dzieci posiada księgozbiór o charakterze uniwersalnym, a także wciąż uzupełniany księgozbiór regionalny. Budynek biblioteki miejskiej wymaga prac remontowych i adaptacyjnych (adaptacja pomieszczeń strychu na dział biblioteki dziecięcej lub samodzielnej sali internetowej). Z bezpłatnego dostępu do internetu można skorzystać w czytelni Biblioteki Miejskiej, gdzie znajdują się trzy stanowiska. W Miejskim Ośrodku Kultury zlokalizowanym przy Rynek 2 znajduje się kafejka internetowa. W pracownie komputerowe wyposażone są szkoły: podstawowa i gimnazjum. W mieście działa kilka klubów sportowych np. Ludowy Klub Sportowy JORDAN, Uczniowski Klub Sportowy SPRINT, Sekcja Brydża Sportowego. Organizowane są cykliczne imprezy sportowe. Brak jest jednak wystarczającej infrastruktury sportowej i rekreacyjnej dla dzieci i młodzieży np. wielofunkcyjnych boisk sportowych, ośrodka sportów ekstremalnych co wpływa na poziom sportowego wychowania młodzieży i zaspokojenie potrzeb w zakresie rekreacji mieszkańców miasta. Boisko sportowe, z którego korzysta obecnie Ludowy Klub Sportowy wymaga modernizacji, budowy nowego ogrodzenia, dostosowania płyty boiska do wymogów Polskiego Związku Piłki Nożnej, a także wykonania prac wykończeniowych przy zapleczu socjalnym. Bezpieczeństwo Bezpieczeństwo mieszkańców Jordanowa rozpatrzono w dwóch aspektach: zagrożenie przestępczością, bezpieczeństwa na drogach, Z dokumentu Analiza stanu bezpieczeństwa i porządku publicznego na terenie działania Komisariatu Policji w Jordanowie, za okres 2006 roku wykonanego przez tenże Komisariat obejmującego swoim zasięgiem działania oprócz miasta Jordanowa także gminę Jordanów oraz gminę Bystra-Sidzina (w sumie osiem miejscowości) wynika, że największe zagrożenie przestępczością występuje na terenie miasta Jordanowa. W 2006 r. na terenie działania Komisariatu wszczęto ogółem 242 postępowania przygotowawcze (98 w mieście Jordanowie), w tym 158 dotyczących przestępstw kryminalnych. Pozytywnym zjawiskiem jest wzrastający wskaźnik wykrywalności przestępstw. Wskaźnik wykrywalności ogólnej w 2006 r. wyniósł 85,2 % (w 2005 r. 69,3 %), natomiast wskaźnik wykrywalności przestępstw o charakterze kryminalnym w 2006 r. wyniósł 60,6 % (w 2005 r. 55,2 %). Wskaźniki te są wyższe niż w powiecie suskim i województwie małopolskim. Z policyjnych analiz wynika, że najbardziej niebezpiecznym miejscem w Jordanowie jest Rynek, nazwany strefą Zero tolerancji, czego konsekwencją było podpisanie porozumienia pomiędzy Komisariatem Policji 16

a Burmistrzem Miasta. W porozumieniu tym Komisariat Policji zobowiązał się do prowadzenia stałych patroli policyjnych strefy Rynku. Oprócz wielu innych, przyczyną wypadków na drogach jest ich zły stan a także brak chodników przy ruchliwych drogach. Statystyki dotyczące wypadków drogowych wskazują na tendencję spadkową (o 23 zdarzenia mniej w 2006 r. w porównaniu z rokiem 2005). O ile infrastruktura sportowo rekreacyjna (choć często wymaga pilnych inwestycji) istnieje i zaspokaja potrzeby dzieci starszych oraz młodzieży i dorosłych, to w Jordanowie brak jest specjalnego miejsca, w którym bezpiecznie mogłyby się bawić dzieci młodsze pod nadzorem rodziców. Obecnie rodzice z małymi dziećmi wykorzystują planty w Rynku w pobliżu ruchliwych dróg jako plac zabaw dla najmłodszych, co stwarza niebezpieczeństwo zarówno dla dzieci i dorosłych, jak i pojazdów poruszających się po drogach przecinających Rynek. Istotnym z punktu widzenia rozwoju społecznego miasta jest likwidacja barier architektonicznych. W Jordanowie mieszka 88 osób niepełnosprawnych, a największą barierą dla nich są budynki użyteczności publicznej. Wpływa to niekorzystnie na wizerunek miasta jako atrakcyjnego dla mieszkańców i przyjezdnych, a w szczególności dla potencjalnych turystów, w tym także z upośledzeniami ruchowymi. Poprawa stanu technicznego istniejącego zaplecza sportowo-rekreacyjnego, a także jego uzupełnienie, likwidacja barier architektonicznych oraz poprawa stanu bezpieczeństwa musi być potraktowana priorytetowo w ramach poprawy warunków życia jego mieszkańców i przywracania miastu dawnych funkcji turystycznych. 1.7. Sytuacja gospodarcza Działalność gospodarcza i rolnicza Część istniejących niegdyś na terenie Jordanowa dużych zakładów przemysłowych w wyniku reform uległa prywatyzacji lub likwidacji, co pociągnęło za sobą zwolnienia pracowników. Obecnie działalność prowadzi 559 podmiotów gospodarki narodowej, w tym (GUS, grudzień 2006 r.): 30 w sektorze publicznym, 529 w sektorze prywatnym (działalność gospodarczą prowadzą: 434 osoby fizyczne, a ponadto spółki handlowe, spółdzielnie, stowarzyszenia i organizacje społeczne). W stosunku do roku poprzedniego nastąpił spadek ilości podmiotów działających w sferze publicznej. Na terenie miasta znajduje się 8 zakładów, które generują większą liczbę miejsc pracy, np. Jordanowska Fabryka Armatury Valvex S.A. czy Spółdzielnia Pracy Przemysłu Odzieżowego Jordanowianka. Działalność gospodarcza koncentruje się głównie na usługach oraz handlu. Sieć placówek handlowych jest dobrze rozwinięta i zaspokaja w pełni potrzeby mieszkańców miasta oraz turystów. Brakuje natomiast dużych firm remontowo budowlanych oraz miejsc noclegowych, a wydaje się, że taka sytuacja nie powinna mieć miejsca w mieście, gdzie poziom bezrobocia sięga 7,5% i występuje głównie wśród młodych. Sytuacja ta wymaga przeprowadzenia analiz zmierzających do ustalenia przyczyn i podjęcia odpowiednich działań. Przyczyny mogą być następujące: brak osób młodych i energicznych, które podjęłyby się ryzyka podjęcia działalności gospodarczej przy wykorzystaniu własnych zasobów (posiadane domy z wolnymi pokojami); w mieście jest wystarczająco dużo osób, które mogłyby zająć się działalnością turystyczną, jednak brak jest im wiedzy, wykształcenia i doświadczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej. W zależności od przyczyny konieczne będzie podjęcie odpowiednich działań naprawczych, które zmienią tą niekorzystną sytuację. 17

36% 2% 21% Rys. 1.3 Podmioty Gospodarki Narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON (źródło: GUS) (przemysł: obejmuje również przetwórstwo przemysłowe; usługi: budowlane, gastronomiczne, hotelarskie, transportowe, wolne zawody) rolnictwo przemysł handel usługi 41% Strukturę agrarną charakteryzuje duże rozdrobnienie gruntów, na terenie Jordanowa znajduje się 866 gospodarstw rolnych, w tym 865 gospodarstw indywidualnych. 41,62% to gospodarstwa indywidualne powyżej 1 ha. Przeciętna wielkość gospodarstwa rolnego wynosi 3,06 ha co sprawia, że utrzymanie się wyłącznie z produkcji rolnej nie jest możliwe. Produkcja dominujących w strukturze obszarowej bardzo małych gospodarstw nastawiona jest na samozaopatrzenie. Czynnikami ograniczającymi produkcję rolną poza dużym rozdrobnieniem gospodarstw, jest krótki okres wegetacji, duże nachylenie stoków, niskie klasy bonitacyjne oraz niski poziom wskaźnika jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej wynoszący 46,1 pkt (wg IUNG) co plasuje region na jednym z ostatnich miejsc w kraju. Rolniczo wypoczynkowy charakter miasta jest jego atutem. Celowym jest wykorzystanie atrakcyjnego położenia miasta, czystego środowiska i działalności rolniczej dla rozwoju ubogiej obecnie bazy noclegowej sprzyjającej rozwojowi agroturystyki czy ekoturystyki. 1.8. Baza turystyczno wypoczynkowa Rozwój gospodarczy miasta realizowany może być w oparciu o jego charakter wynikający z położenia w rejonie ugruntowanych tradycji letniskowych i w węźle szlaków turystycznych. W związku z tym stan aktualny oraz uwarunkowania rozwoju bazy turystyczno wypoczynkowej zostaną szerzej przeanalizowane. Trasy turystyczne. Miasto stanowi dogodny punkt wyjściowy w otaczające pasma górskie. Z centrum prowadzi pięć szlaków turystycznych na: 1) Babią Górę najwyższy poza Tatrami szczyt w Polsce 1725 m.n.p.m., trasa wiedzie przez Bystrą, Police, Krowiarki, Sokolicę, 2) Turbacz przez Rabkę i Stare Wierchy, 3) Luboń Wielki przez Luboń Mały, 4) Beskidy przez Górę Ludwiki, 5) Łysinę przez Balową i Lubień. Pod kościołem w Jordanowie zaczyna się Szlak Papieski na Ziemi Jordanowskiej. Szlak prowadzi przez Toporzysko na Wysoką, gdzie na Górze Ludwiki włącza się do szlaku łączącego Turbacz z Babią Górą poprzez Halę Krupową. Na odcinku Jordanów Toporzysko biegnie przez tzw. Polankę Harcerską, gdzie w podzięce za uniknięcie tragedii w 1946 r. harcerze własnoręcznie wybudowali kapliczkę. Fot. 1.9 Drogowskaz z trasami turystycznymi w Rynku (fot. A. Ostręga) 18

O ile sieć szlaków turystycznych jest bardzo dobrze rozwinięta, rozbudowy wymagają trasy rowerowe zarówno na terenie powiatu jak i miasta Jordanów. W okolicach Jordanowa biegną dwa szlaki rowerowe liczące w sumie 54,3 km. W chwili obecnej jeden z nich (zielony) przebiega częściowo przez Jordanów. Infrastruktura turystyczno wypoczynkowa Bazę noclegową Jordanowa stanowią dwie prywatne kwatery i ośrodek gastronomiczno-rekreacyjnowypoczynkowy. Kwatery prywatne znajdują przy: ul. Zakopiańskiej 138 40 miejsc noclegowych ul. 3-go Maja 4 (w samym centrum miasta) 10 miejsc noclegowych. Kwatery prywatne nie posiadają zaplecza gastronomicznego. Ośrodek Gastronomiczno-Rekreacyjno-Wypoczynkowy Astra, ul. Piłsudskiego 112, czynny przez cały rok, oferuje ok. 50 miejsc noclegowych w domkach kempingowych o dość niskim standardzie. Na terenie powiatu suskiego znajduje się 183 różnego rodzaju miejsc noclegowych, oprócz kwater prywatnych i gospodarstw agroturystycznych, których jest największa liczba są to schroniska, pensjonaty, domy wczasowe i wypoczynkowe, ośrodki kolonijne, hotele, motele i inne. Wynika z tego, że w mieście Jordanowie znajduje się jedynie 1,6% powiatowej bazy noclegowej. Bazę gastronomiczną miasta stanowią restauracje i karczmy: 1) Restauracja Zodiak ul. Piłsudskiego 1 oraz kawiarnie i bary: 2) Restauracja "Astra" ul. Piłsudskiego 112 6) Kawiarnia, Rynek 19 3) Restauracja "Kuchnia Włoska" Rynek 7) Kawiarnia "Cafe Pub Royal" Rynek 3 4) Karczma "Przykiec" ul. Przykiec 226 8) Bar "Carlo" ul. 3 Maja 73 5) Karczma Przystań u Lipy ul. 3 Maja 47 Stan infrastruktury sportowo-rekreacyjnej i kulturowej oraz bazy noclegowej jest dalece niewystarczający. W mieście nie ma naturalnych kąpielisk, ani ogólnodostępnych obiektów sportowo-rekreacyjnych, tak pożądanych dla miasta o turystyczno-wypoczynkowym charakterze. Jedyny basen, a także mały kort tenisowy i grilowisko znajduje się na terenie ośrodka Astra. Wzbogacenie oferty aktywnego spędzania czasu, zróżnicowanej względem pór roku, wieku i zamożności jest istotne zarówno ze względu na potrzeby mieszkańców Jordanowa jak i turystów. Koniecznym jest również rozwinięcia bazy noclegowej urozmaicenie i poprawa standardu. Analogicznie, wzbogacona powinna być również oferta kulturowa. Zasadnym byłoby oparcie jej w pewnym zakresie o tradycje lokalne/regionalne budując tym samym tożsamość miasta i zwiększając jego atrakcyjność. Odczuwalny jest brak takich obiektów jak kina, teatry, kluby. Są to jednak obiekty, których budowa i utrzymanie wymagałoby dużych nakładów finansowych na wybudowanie i utrzymanie. Rozwiązaniem byłoby udostępnienie jednego obiektu/pomieszczenia i przygotowanie go do organizacji gościnnych występów teatralnych czy pokazów filmowych. Bogata oferta sportowo-rekreacyjna i kulturowa to czynnik zatrzymujący turystów na dłuższy czas aniżeli tylko przejazd czy nocleg przed wypadem w góry, a w konsekwencji przysparzający dochodów właścicielom/zarządcom poszczególnych obiektów. Brak takich obiektów i oferty związanej z ich funkcjonowaniem uniemożliwi rozwój funkcji rekreacyjno-wypoczynkowej, jakie miasto pełniło w przeszłości. Podsumowanie diagnozy miasta. Charakterystyka uwarunkowań przestrzennych, przyrodniczych i kulturowych, a także istniejące tradycje wypoczynkowe zarówno miasta jak i rejonu wskazują na możliwość i potrzebę rozwoju infrastruktury turystyczno wczasowej. Walory przyrodnicze i kulturowe, dogodne skomunikowanie z dużymi aglomeracjami oraz wzrastający popyt na wyspecjalizowane usługi turystyczno-wypoczynkowe stwarzają podstawy do budowy zaplecza dla tych usług. Miasto ma szansę na umocnienie swojego znaczenia jako ośrodka wypoczynku i turystyki, co przełoży się na poprawę sytuacji społeczno gospodarczej. 19

2. Analiza SWOT dla obszarów problemowych Atuty oraz słabe strony miasta Jordanowa ujęte zostały w formie analizy SWOT przedstawionej w tabeli 2.1. Tabela 2.1 Analiza SWOT dla obszarów problemowych Słabe strony Mocne strony Sfera przestrzenna (techniczna) i środowiskowa Zły stan dróg i chodników lub brak chodników Brak obwodnicy miasta Słabo rozwinięta sieć kanalizacyjna, zły stan istniejącej Zły stan techniczny sieci wodociągowej, brak sieci w części miasta Zły stan techniczny niektórych placówek edukacyjnych Brak obiektów sportowo-rekreacyjnych Brak placu zabaw dla dzieci Niedostosowanie obiektów użyteczności publicznej do potrzeb niepełnosprawnych Dominacja własności prywatnej nieruchomości i ich rozdrobnienie Brak zróżnicowanej oferty kulturowej Ujemne saldo migracji odpływ ludzi z miasta Duża liczba bezrobotnych ludzi młodych i niewykwalifikowanych Brak lokalnej instytucji wspomagającej rozwój gospodarczy Zapotrzebowanie na mieszkania socjalne Brak niektórych specjalistycznych gabinetów lekarskich Rynek najbardziej niebezpiecznym miejscem w mieście (zagrożenie przestępczością) Brak oferty spędzania wolnego czasu dla seniorów Utrudnienia w rozwoju przestrzennym i gospodarczym spowodowane występowaniem walorów przyrodniczych i kulturowych Utrudnienia rozwoju miasta spowodowane niewielkimi zasobami gruntów komunalnych i Skarbu Państwa Występowanie czynników ograniczających produkcję rolną: np. rozdrobnienie gospodarstw, duże nachylenie stoków, niskie klasy bonitacyjne Słabo rozwinięta infrastruktura turystyczna Niewystarczająca baza noclegowa Utrudnienia w realizacji inwestycji ze względu na niski budżet miasta Zagrożenia Skomplikowane procedury ubiegania się o fundusze UE Sfera społeczna Sfera gospodarcza Położenie miasta w rejonie wysokich walorów przyrodniczych i krajobrazowych Dobre skomunikowanie miasta z okolicznymi miejscowościami i większymi miastami (drogowe i kolejowe) Lokalizacja miasta w rejonie ugruntowanych tradycji letniskowych, uzdrowiskowych i turystycznych, Specyficzny mikroklimat odpowiedni do leczenia wielu chorób, głównie układu oddechowego Występowanie obiektów zabytkowych w mieście i okolicy Wysoki odsetek osób młodych w mieście Stosunkowo duża liczba ludności w wieku produkcyjnym korzystająca z pomocy społecznej Zadawalający stan podstawowej służby zdrowia Przetrwanie tradycji handlowych i wypoczynkowych miasta Miasto dogodnym punktem wypadowym w góry Dominacja podmiotów prywatnych nad publicznymi Możliwość rozwoju agroturystyki i ekoturystyki na bazie gospodarstw rolnych Sprzyjające uwarunkowania do budowy zaplecza dla usług wypoczynkowo-turystycznych Szanse Wzrost popytu na wyspecjalizowane usługi w zakresie wypoczynku, lecznictwa i turystki Możliwość ubiegania się o dofinansowanie przedsięwzięć ze źródeł zewnętrznych: fundusze ochrony środowiska, fundusze strukturalne Uchwalenie ustawy o PPP wspomagającej realizację przedsięwzięć, na które miasto nie ma wystarczających funduszy 20