Gdyński Dialog z Seniorami najważniejsze fakty Gdyński Dialog z Seniorami to przedsięwzięcie badawcze przeprowadzone po raz pierwszy z inicjatywy władz samorządowych Gdyni oraz Pracowni Badań i Innowacji Społecznych Stocznia. Chcieliśmy w ten sposób pogłębić wiedzę na temat sposobu życia i potrzeb mieszkańców Gdyni powyżej 55 roku życia, postrzegania przez nich przestrzeni publicznej a także ich opinii dotyczących jakości usług publicznych świadczonych przez miasto. Uczestnicy badania pytani byli zarówno o kwestie dotyczące całego miasta, dzielnic, w których mieszkają, jak i najbliższej im okolicy, w której na co dzień funkcjonują. Istota panelu obywatelskiego polega na jego powtarzalności oraz na utrzymywaniu kontaktu z uczestnikami. Panel obywatelski sam w sobie nie służy do podejmowania wiążących decyzji, ale może stanowić bardzo ważną pomoc dla władz samorządowych, które takie decyzje podejmują. Dostarcza szczegółowej wiedzy o potrzebach i preferencjach konkretnych grup mieszkańców - w tym przypadku starszych mieszkańców Gdyni. Gdyński Dialog z Seniorami przeprowadzony był w szerokim partnerstwie z instytucjami miejskimi (Pomorski Park Naukowo Technologiczny Gdynia, Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, Gdyńska Rada ds. Seniorów, Centrum Aktywności Seniora) i gdyńskimi organizacjami pozarządowymi (Polskie Towarzystwo Laryngektomowanych, Polski Związek Niewidomych, Gdyńskie Stowarzyszenie Osób Niesłyszących i ich Rodzin EFFETA, Polskie Towarzystwo Stwardnienia Rozsianego, Fundacja Wsparcia Osób z Zaburzeniami Komunikacji Między Słowami ). W badaniu uczestniczyło łącznie 456 mieszkańców Gdyni. Każdy z nich wypełnił przy pomocy ankietera kwestionariusz składający się z 30 pytań. Niniejsze opracowanie stanowi skrót raportu podsumowującego Gdyński Dialog z Seniorami. W pełnym raporcie (dostępnym na stronie www.innowacjespołeczne.gdynia.pl/panelobywatelski oraz w wersji drukowanej - do czytania na miejscu w Laboratorium Innowacji Społecznych PPNT Gdynia, Centrum Aktywności Seniora w Gdyni, gdyńskich Klubach Seniora, bibliotekach) znajdują się szczegółowe informacje na temat metodologii przeprowadzonego badania, omówienie wyników oraz wstępne rekomendacje z nimi związane.
Najważniejsze wyniki pierwszej edycji Najważniejszym efektem przeprowadzonego badania jest zgromadzona wiedza na temat starszych mieszkańców Gdyni warunków, w których żyją, stanu zdrowia, sposobu spędzania przez nich czasu i potrzeb, które sygnalizują. Szczególne istotna jest wiedza na temat ocen wyrażanych przez uczestników badania dotyczących różnego rodzaju usług i infrastruktury miejskiej, z których korzystają lub z różnych powodów korzystać nie mogą. Co ważne, informacje zgromadzone w ramach badania pozwalają zobaczyć różnice pomiędzy mieszkańcami różnych dzielnic Gdyni. OBRAZ GDYŃSKIEGO SENIORA Zakorzenienie w Gdyni większość seniorów mieszka w Gdyni od dawna średnio uczestnik badania spędził w Gdyni 49 lat; w badanej grupie 6% zamieszkiwało Gdynię jeszcze przed wojną i w pewnym sensie można uznać ich za rówieśników Gdyni. Aktywność zawodowa w grupie 55-65 lat jedynie 1/3 badanych jest wciąż aktywna zawodowo; w grupie 60+, co oczywiste, przeważają emeryci i renciści, to samo odnosi się do grupy 70+. Sytuacja materialna 51,9% seniorów określa swoją sytuację jako średnią ( wystarcza mi na co dzień, ale muszę oszczędzać ); drugą grupą, co do częstości występowania w populacji seniorów, są osoby określające swoją sytuację jako skromną ( muszę na co dzień bardzo oszczędnie gospodarować ).
Sytuacja mieszkaniowa większość starszych mieszkańców zamieszkuje w budynkach wielomieszkaniowych (bloki). Sytuacja zdrowotna ograniczenia wynikające ze stanu zdrowia dotyczą prawie połowy badanych seniorów; widoczny jest silny związek pomiędzy złą subiektywną oceną stanu zdrowia i niekorzystną sytuacją materialną (może to być spowodowane mniejszymi szansami na wykonywanie pracy ze względu na zły stan zdrowia, lub wzrostem wydatków na leczenie). Korzystanie z pomocy innych stosunkowo niewielu seniorów korzysta ze wsparcia innych (aż 71% badanych nie musi lub nie może korzystać z pomocy zewnętrznej); w sprawowanie opieki zaangażowani są członkowie rodziny to oni tworzą zasadniczą sieć wsparcia dla seniorów. Ograniczenia życia codziennego największe ograniczenia w życiu codziennym seniora powodują problemy z poruszaniem się i co za tym idzie obawy przed urazem, czy wręcz niesamodzielność (stąd duża potrzeba dostosowywania przestrzeni miejskiej); jednak w badanej grupie znaczna większość (79,1% badanych) wychodzi z mieszkania codziennie. Spędzanie czasu i aktywność najczęstszym sposobem spędzania czasu przez seniora jest oglądanie telewizji i słuchanie radia (90,2%); na drugim miejscu są prasa i książki (56% robi to codziennie); seniorzy często spotykają się ze znajomymi spoza rodziny (kilka razy w tygodniu lub kilka razy w miesiącu); ponad 40% respondentów twierdzi, że w miarę regularnie uprawia ćwiczenia fizyczne, ale jednocześnie tyle samo twierdzi, że prawie nigdy nie uprawia ćwiczeń fizycznych). Komputer i Internet wśród seniorów w wieku 55-65 lat 41,9% korzysta z komputera i Internetu codziennie; w grupie 66-80 l. codziennie korzystających jest 18,6 % i aż 73% nigdy tego nie robi. Wydarzenia kulturalne udział w wydarzeniach kulturalnych (kino, teatr, koncerty, zwiedzanie wystaw, muzeów) najwyższy jest w grupie seniorów w wieku 55-65 lat i jest on zależny od sytuacji materialnej i wykształcenia;
w grupie 81+ ponad 70% nigdy nie uczestniczy w tego typu wydarzeniach. OCENA PRZESTRZENI PUBLICZNEJ MIASTA Miejsca spędzania czasu przez seniorów poza domem to przede wszystkim różne rodzaje przestrzeni publicznej (takie jak Bulwar Nadmorski, parki, skwery, tereny zielone przy osiedlach). Przekłada się to bezpośrednio na ocenę jej poszczególnych elementów, z których seniorzy najczęściej korzystają: gdyńscy seniorzy najlepiej oceniają sposób organizacji transportu miejskiego - ponad 80% seniorów jest z tej kwestii zdecydowanie zadowolona lub raczej zadowolona, niewielkie są różnice w zależności od dzielnicy zamieszkania; pozytywną ocenę ma jakość oświetlenia ulic - tu również prawie 80% badanych jest zdecydowanie lub raczej zadowolonych; ocena dostępności terenów rekreacyjnych różni się w zależności od dzielnicy - w Śródmieściu i okolicach prawie 70% seniorów jest zdecydowanie lub raczej zadowolonych, w pozostałych dzielnicach zadowolenie jest nieco niższe; seniorzy wskazali niedostateczną ilość publicznych koszy na śmieci - 42% nie jest zadowolona z aktualnego stanu rzeczy; źle oceniana jest liczba dostępnych ławek na ulicach i placach - źle ocenia ten aspekt prawie 60% seniorów; największym wyzwaniem dla miasta jest kwestia związana z dostępnością publicznych toalet - niezadowolonych jest prawie 75% badanych. W odpowiedzi na wskazane elementy dotyczące oceny przestrzeni publicznej w mieście, systematycznie realizowane są przedsięwzięcia ułatwiające codzienne poruszanie się: Na przełomie roku 2014/2015 miasto zakupiło 30 nowych autobusów, wszystkie dostosowane są do potrzeb osób starszych i z niepełnosprawnościami, wyposażone są w nowoczesną klimatyzację oraz monitoring aby zapewnić maksymalne bezpieczeństwo podróżującym. Dodatkowo przebudowanych zostało 20 zatok przystankowych, aby przestrzeń pomiędzy autobusem a krawężnikiem została właściwie zlikwidowana. Systematycznie dostosowywane są kolejne perony przystankowe. W przestrzeni publicznej miasta, wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych, na terenach rekreacyjnych zarządzanych przez miasto rozmieszczone są 1863 ławki. W samym 2014 roku
miasto zakupiło dodatkowo 82 nowe ławki, zostały one usytuowane w miejscach, które wskazują mieszkańcy i Rady Dzielnic, jako te najistotniejsze z punktu widzenia ich potrzeb i codziennego korzystania. W 2015 roku w budżecie miasta zaplanowano kwotę 61 600, która pozwoli na zakup ok. 62 nowych ławek. Pod nadzorem miasta jest również rozmieszczenie koszy na śmieci w miejscach publicznych, przy głównych ciągach komunikacyjnych, na terenach zielonych. W 2014 roku zakupione zostały 35 nowych koszy, które uzupełniły ogólną liczbę 2347 sztuk. Dodatkowo, wszystkie przystanki autobusowe i trolejbusowe wyposażone są w pojemniki na śmieci, a ich utrzymanie i opróżnianie należy do obowiązków firm wykonujących dla miasta usługi sprzątania. OFERTA MIASTA KIEROWANA DO OSÓB STARSZYCH W ramach Gdyńskiego Dialogu z Seniorami uczestnicy badania zostali poproszeni o ocenę istotności kilku planowanych przez miasto działań skierowanych do seniorów. najwięcej osób jako bardzo ważne wskazało stworzenie (rozszerzenie) systemu powiadamiania o nagłej potrzebie pomocy (tzw. guzik życia) - taką ocenę wyraziło 75% badanych; wysoko oceniony został pomysł związany z dostosowaniem przestrzeni publicznej do potrzeb starszych mieszkańców (usuwanie barier architektonicznych) 58% uważa tę kwestię za bardzo ważną; na równym poziomie ważności znalazły się też pomysły dotyczące ułatwień w transporcie (tańsze bilety komunikacji dla seniorów), zniżki na wydarzenia kulturalne, bezpieczeństwo w mieście poprzez częstsze patrole straży miejskiej ok. 50% seniorów uważa te tematy za bardzo ważne; Powyższe kwestie stanowią bardzo ważny element w projektowaniu usług skierowanych do osób starszych i miasto systematycznie rozwija poszczególne elementy, a wśród nich: System teleopieki najnowsza usługa Gdyni, pozwalająca na szybkie i skuteczne wezwanie pomocy w przypadku zagrożenia życia lub zdrowia. Ten system to osobisty nadajnik, noszony na przegubie ręki lub jako wisiorek na szyi, umożliwiający kontakt z operatorem
Centrum Operacyjno-Alarmowego. Podstawowe znaczenie ma czerwony guzik alarmowy, ale gdyńską innowacją jest dodatkowa funkcja prospołeczna, którą pełni zielony guzik, niezwykle ważny dla osób samotnych, potrzebujących rozmowy, czy uzyskania niezbędnych informacji. Interaktywna mapa Naprawmy to narzędzie do nanoszenia informacji na temat utrudnień występujących w przestrzeni miejskiej (np. zbyt wysoki krawężnik, niebezpieczne przejście, itp.), które stają się podstawą dla służb miejskich na dokonanie konkretnych zmian i udogodnień. Promocja ciekawych i dostępnych dla kieszeni seniorów wydarzeń organizowanych w mieście na stronie www.seniorplus.gdynia.pl oraz w Ratuszu. Źródła informacji o ofercie miasta czasopismo Ratusz, wydawane przez gdyński Urząd Miasta jest nośnikiem informacji najbardziej rozpoznawalnym i najważniejszym dla starszych mieszkańców- 43% respondentów wymieniło jako pierwsze źródło informacji; w dalszej kolejności seniorzy wymieniają telewizję (30% seniorów) i Internet (10% seniorów). W 2015 roku, z uwagi na dużą popularność, Prezydent podjął decyzję o zwiększeniu nakładu bezpłatnego czasopisma Ratusz do 28 000 egzemplarzy. Oferta miasta dla osób starszych wiele działań na rzecz seniorów wspieranych jest przez Miasto Gdynia - Gdyński Uniwersytet Trzeciego Wieku, Centrum Aktywności Seniora, biblioteki, usługi opiekuńcze - jest rozpoznawanych przez respondentów (ponad połowa badanych słyszała o tych działaniach) i ocenianych zdecydowanie pozytywnie, jednak częstość korzystania z oferty jest w większości ograniczona (regularnie z oferty aktywizacyjnej CAS, GUTW i zajęć sportowych korzysta około 4-5% seniorów, z oferty bibliotek regularnie korzysta 15,5%). Władze miasta systematycznie rozbudowują ofertę edukacyjną i sportową we współpracy gdyńskimi organizacjami pozarządowymi, klubami seniora, radami dzielnic. W 2014 roku, aby ułatwić dostęp do zapisów na zajęcia Gdyńskiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku i
Centrum Aktywności Seniora, uruchomiony został system internetowej rejestracji, z którego skorzystało ponad 300 seniorów. Co dalej? Dlaczego chcemy kontynuować Gdyński Dialog z Seniorami? Jak już wspominaliśmy na początku, istota panelu obywatelskiego polega na jego powtarzalności. Dlatego też naszym zamiarem jest to, żeby Gdyński Dialog z Seniorami stał się stałym narzędziem służącym planowaniu i recenzowaniu działań kierowanych do starszych mieszkańców miasta. Postaramy się, aby kolejna edycja Gdyńskiego Dialogu z Seniorami ruszyła na przełomie 2015/2016 r. Jesteśmy pewni, że znaczna część osób uczestniczących w pierwszym badaniu zgodzi się wziąć udział także w kolejnej edycji.