RACHUNEK KOSZTÓW - EGZAMIN

dr Tomasz Wnuk-Pel Katedra Rachunkowości Wydział Zarządzania Uniwersytet Łódzki STUDIA PODYPLOMOWE RACHUNKOWOŚĆ ZARZĄDCZA I CONTROLLING RACHUNEK KOSZTÓW - EGZAMIN imię i nazwisko... należy rozwiązać test i cztery z pięciu zadań punkty test zadanie 1 zadanie 2 zadanie 3 zadanie 4 zadanie 5 maksymalne 20 20 20 20 20 20 uzyskane Łódź, 9.12.2006 Tomasz Wnuk-Pel 1

TEST 1. Koszt związany z przygotowaniem produkcji w tradycyjnym (sprawozdawczym) rachunku kosztów kwalifikuje się zwykle do: a. kosztów robocizny bezpośredniej, b. pośredniego kosztu produkcji, c. kosztu sprzedaży. 2. W odniesieniu do wydziału zmechanizowanego w przedsiębiorstwie stosującym system kalkulacji doliczeniowej, narzut kosztów wydziałowych powinien być oparty raczej o: a. maszynogodziny, b. roboczogodziny, c. liczbę zatrudnionych. 3. Tradycyjny (sprawozdawczy) rachunek kosztów stosuje następującą procedurę rozliczania kosztów: a. koszty pośrednie produkcji są rozliczane na wydziały lub inne ośrodki kosztów, a następnie na wyroby gotowe, b. koszty pośrednie produkcji są rozliczane na komórki ogólnego zarządu, a następnie na wyroby gotowe, c. wszystkie pośrednie koszty produkcji są wykazywane w rachunku zysków i strat jako nakłady okresu, w którym są ponoszone. 4. Przykładem kosztu w przedsiębiorstwie produkcyjnym, który nie będzie stanowił elementu kosztu wytworzenia produktu jest: a. koszt materiałów zużytych przez wydział remontowy przy wykonywaniu świadczeń na rzecz wydziału obróbki mechanicznej, b. koszt paliwa zużytego przez wydział zaopatrzenia w związku z transportem zakupionych materiałów zużytych następnie podczas remontu hali fabryki, c. koszt zamówienia folderów reklamujących firmę. 5. Odchylenie zużycia materiałów jest ustalane przez: a. pomnożenie ilości materiału zużytego na realizację zadania, przez różnicę ceny rzeczywistej i standardowej, b. pomnożenie standardowej ceny przez różnicę między ilością zużytego na realizację zadania materiału, a ilością materiałów niezbędnych do realizacji tego zadania, c. obliczenie różnicy między rzeczywistym a standardowym kosztem materiałów. 6. Które z poniższych twierdzeń jest prawdziwe: a. jednostkowy koszt stały zmniejsza się wraz ze wzrostem wielkości produkcji, b. jednostkowy koszt stały rośnie wraz ze wzrostem wielkości produkcji, c. jednostkowy koszt stały pozostanie bez zmiany przy wzroście wielkości produkcji. 7. Kontrolną funkcję najpełniej realizuje: a. rachunek pełnych kosztów rzeczywistych, b. rachunek kosztów standardowych (normatywnych), c. rachunek rzeczywistych kosztów zmiennych. 8. W rachunku kosztów działań (ABC), działaniem na poziomie jednostki produktu będzie: a. reklama grupy produktów, b. montaż komponentów, c. przygotowanie wysyłki do klienta zamówionej partii produktów. 9. Wynik w okresie wyliczony w rachunku kosztów zmiennych (RKZ) jest wyższy niż wynik w rachunku kosztów pełnych (RKP) jeśli: a. produkcja < sprzedaży, b. produkcja > sprzedaży, c. żadne z powyższych. 10. Elastyczny budżet kosztów to: a. budżet przeliczony w stosunku do faktycznej wielkości produkcji w okresie, Tomasz Wnuk-Pel 2

b. budżet kosztów podmiotu pomniejszony o koszty stałe, c. żadne z powyższych. CASE 1 Spółka DORADCA SA jest ogólnopolską kancelarią prawną świadczącą usługi doradztwa podatkowego dla dużych przedsiębiorstw produkcyjnych, handlowych oraz usługowych - przede wszystkim z branży ubezpieczeniowej. Centrala Spółki DORADCA SA mieści się w Łodzi na ulicy Piotrkowskiej, gdzie ma siedzibę Zarząd Spółki (ZS), Dział Księgowości (DK), Dział Systemów Informacyjnych (DSI) oraz Dział Personalny (DP). Usługi doradztwa podatkowego w Spółce DORADCA SA, świadczone są przez trzy oddziały firmy: Oddział Gdańsk (OG), Oddział Warszawa (OW) i Oddział Kraków (OK). Oddziały te korzystają z usług działów pomocniczych Firmy tzn. Działu Systemów Informacyjnych i Działu Personalnego. Struktura świadczeń działów pomocniczych oraz koszty proste działów pomocniczych i podstawowych są przedstawione niżej. DSI DP OG OW OK DSI ("dostawca" świadczeń) 0 20% 20% 40% 20% DP ("dostawca świadczeń") 10% 0 40% 20% 30% Dział Systemów Informacyjnych (DSI) 100.000,0 Dział Personalny (DP) 200.000,0 Oddział Gdańsk (OG) 185.716,8 Oddział Warszawa (OW) 406.117,6 Oddział Kraków (OK.) 308.165,6 ZADANIA DLA CONTROLLERA: 1. Jako Controller Kosztów Spółki DORADCA SA otrzymałeś od Zarządu polecenie rozliczenia kosztów działów pomocniczych (DSI i DP) na działy podstawowe (OG, OW i OK) przy wykorzystaniu metody kolejnych przybliżeń (rozlicz koszty działu DSI i DP trzykrotnie a następnie przenieś nierozliczone koszty z działu DSI na konto największego odbiorcy świadczeń działu DSI spośród oddziałów podstawowych). Oblicz koszty całkowite oddziałów podstawowych (OG, OW i OK). 2. Dyrektor Finansowy Spółki DORADCA SA zastanawia się nad zmianą sposobu rozliczania kosztów działów pomocniczych (DSI i DP) i zastąpieniem metody kolejnych przybliżeń metodą układu równań jakie Twoim zdaniem skutki miałaby taka zmiana? CASE 2 ABM AVIATION SA jest przedsiębiorstwem produkującym części do helikopterów SIKORSKY. W minionym miesiącu Firma wyprodukowała dwa rodzaje produktów, produkt AG28 w ramach zlecenia 210/2006 i produkt DB142 w ramach zlecenia 211/2006. Do niedawna ABM AVIATION SA stosowało do obliczania kosztów produktów kalkulację doliczeniową i rozliczało koszty pośrednie w proporcji do liczby roboczogodzin pracy pracowników bezpośrednich przepracowanych na zlecenie (stawka kosztów pośrednich na roboczogodzinę wynosiła 300 zł/rbh). W ostatnim czasie Dyrektor Zarządzający ABM AVIATION SA uczestniczył w wykładzie profesora Roberta Kaplana, który odbył się na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego z okazji nadania profesorowi Kaplanowi tytułu Doktora Honoris Causa Uniwersytetu Łódzkiego. Podczas wykładu poruszona była problematyka rachunku kosztów działań (ABC) i możliwości jego wykorzystania do rozliczania kosztów pośrednich. Ponieważ poziom kosztów pośrednich w ABM AVIATION SA jest bardzo wysoki, Dyrektor Zarządzający postanowił zastosować ABC do kalkulacji Tomasz Wnuk-Pel 3

kosztów produktów AG28 i DB142. Wdrożenie rachunku kosztów działań w Firmie pozwoliło na wyodrębnienie pięciu podstawowych działań, ustalenie nośników kosztów działań oraz obliczenie stawek kosztów pośrednich na jednostkę nośnika każdego działania rezultaty tych prac zaprezentowano poniżej. Dostępne informacje o zleceniach 210/2006 i 211/2006 są również zaprezentowane niżej. działanie nośnik kosztów działania stawka na jednostkę nośnika gospodarka materiałowa liczba części 2 przezbrajanie liczba przezbrojeń 100 obróbka maszynowa liczba maszynogodzin 10 montaż liczba części 15 testowanie liczba testów 100 zlecenie 210/2006 zlecenie 211/2006 koszty materiałów bezpośrednich (zł) 10.000 60.000 koszty płac bezpośrednich (zł) 5.000 10.000 liczba roboczogodzin na zlecenie 200 400 liczba części na zlecenie 1.000 4.000 liczba przezbrojeń na zlecenie 20 60 liczba maszynogodzin na zlecenie 500 7.500 liczba testów na zlecenie 10 60 liczba produktów w ramach zlecenia 20 40 POLECENIA DLA CONTROLLERA: 1. Dyrektor Zarządzający ABM AVIATION SA polecił Ci sporządzić kalkulację kosztów jednostkowych produktu AG28 i DB142 stosując najpierw dotychczas wykorzystywany model kalkulacji doliczeniowej a następnie wykorzystując w tym celu nowo wdrożony rachunek kosztów działań. 2. Ponieważ koszty wykonania zlecenia 210/2006 i 211/2006 oszacowane w dotychczas stosowanym systemie rachunku kosztów i systemie rachunku kosztów działań były różne, Dyrektor Zarządzający ABM AVIATION SA poprosił Cię o krótkie wyjaśnienie przyczyn tych różnic oraz wytłumaczenie, dlaczego różnice te mogą być istotne dla ABM AVIATION SA. CASE 3 Przedsiębiorstwo PROFIT MAKERS Sp. z o.o., którego właścicielem jest argentyński przedsiębiorca Raul Lozano, produkuje nowy rodzaj piłek do profesjonalnej gry w siatkówkę. Piłki te są używane przez wszystkie liczące się w świecie federacje piłki siatkowej, między innymi przez federację polską. PROFIT MAKERS Sp. z o.o., stosuje rachunek kosztów rzeczywistych (w każdym roku stały koszt wytworzenia jednej piłki obliczany jest przez podzielenie rzeczywistych stałych kosztów wytworzenia przez rzeczywistą produkcję). Od kilku lat Firma Raula Lozano wycenia wyroby gotowe w magazynie według metody FIFO (First In First Out, czyli pierwsze weszło pierwsze wyszło). W ostatnich latach sprzedaż PROFIT MAKERS Sp. z o.o. kształtuje się na stabilnym poziomie, co gwarantują długoterminowe umowy z poszczególnymi krajowymi federacjami piłki siatkowej, zmienia się natomiast poziom produkcji. Podstawowe dane dotyczące poziomu sprzedaży, produkcji, cen i kosztów Firmy Raula Lozano przedstawiono poniżej. Tomasz Wnuk-Pel 4

rok 1 rok 2 sprzedaż (szt.) 1.800 1.800 cena jednostkowa produktu (zł/szt.) 2 2 produkcja (szt.) 2.000 1.600 zmienne koszty wytworzenia (zł na rok) 800 640 stałe koszty wytworzenia (zł na rok) 800 800 zmienne koszty marketingu (zł na rok) 900 900 stałe koszty maketingu (zł na rok) 600 600 POLECENIA DLA CONTROLLERA: 1. Raul Lozano polecił Ci sporządzić rachunek wyników Firmy za rok 1 i 2, według rachunku kosztów pełnych i zmiennych. 2. Właściciel PROFIT MAKERS Sp. z o.o., polecił Ci również uzgodnić różnicę między obliczonym wynikiem finansowym w rachunku kosztów pełnych i zmiennych. 3. Raul Lozano, który jest również właścicielem firmy usługowej NET PROMOTION SA, zajmującej się pośrednictwem w sprzedaży praw do transmisji spotkań Ligi Światowej zastanawia się nad zasadnością wykorzystania rachunku kosztów zmiennych również w tej Firmie. Jego współpracownik twierdzi, że nie ma to sensu, ponieważ w firmie usługowej takiej jak NET PROMOTION SA, w której nie ma zapasów, wynik finansowy w rachunku kosztów pełnych i zmiennych zawsze będzie taki sam. Czy Twoim zdaniem wykorzystanie rachunku kosztów zmiennych w NET PROMOTION SA ma sens - odpowiedź krótko uzasadnij. CASE 4 MAESTRO TRADE GmbH jest firmą handlującą artykułami piśmienniczymi. Jej działalność polega na sprowadzaniu wiecznych piór z Niemiec i ich sprzedaży na rynku polskim (głównie w Polsce centralnej). Klientami firmy są hurtownie z artykułami piśmienniczymi, które za dokonane zakupy wiecznych piór płacą w dość zróżnicowany sposób, tzn. 70% sprzedaży to sprzedaż gotówkowa, za którą klienci otrzymują 2% rabat; 20% klientów płaci po miesiącu (zgodnie z umową); 8% klientów płaci po dwóch miesiącach (przeciągając o miesiąc standardowy termin płatności z umowy) a 2% klientów nie płaci w ogóle. Cena sprzedaży wiecznego pióra wynosi 100 zł/szt. a koszt zakupu w Niemczech, w przeliczeniu na złotówki, 70 zł/szt. Wszystkich płatności za zakupione towary MAESTRO TRADE GmbH dokonuje po miesiącu od daty zakupu. Docelowy zapas końcowy towarów w każdym miesiącu to 500 sztuk wiecznych piór plus 25% sprzedaży (w szt.) w miesiącu następnym. Wiadomo, że Firma ponosi stałe koszty operacyjne (czynsze, wynagrodzenia, amortyzacja itd.) w wysokości 150.000 zł w roku, z czego 30.000 zł to amortyzacja. Operacyjne koszty zmienne działalności handlowej w MAESTRO TRADE GmbH (prowizje, transport itd.) są proporcjonalne do przychodów ze sprzedaży Firmy (stanowią 10% przychodów ze sprzedaży) a zarówno stałe jak i zmienne koszty działalności handlowej Firma płaci w miesiącu poniesienia. Dane o poziomie przychodów ze sprzedaży przedstawiono poniżej. przychody ze sprzedaży zł październik (sprzedaż rzeczywista) 180.000 listopad (sprzedaż rzeczywista) 250.000 grudzień (sprzedaż rzeczywista) 300.000 styczeń (sprzedaż planowana) 150.000 luty (sprzedaż planowana) 120.000 Tomasz Wnuk-Pel 5

PYTANIE DLA CONTROLLERA: 1. Wiedząc, że planowane saldo środków pieniężnych na 1 grudnia wynosi 10.000 zł, sporządź dla MAESTRO TRADE GmbH budżet wpływów ze sprzedaży, budżet wydatków na zakup towarów, budżet wydatków operacyjnych i budżet wpływów i wydatków na grudzień i styczeń. 2. Krótko wyjaśnij podstawowe różnice w sporządzaniu budżetu firmy handlowej i usługowej. CASE 5 KONFERENCJE Sp. z o.o., to Firma od 15 lat działająca w branży szkoleniowej. Jest ona organizatorem konferencji z dziedziny rachunkowości zarządczej i controllingu dla specjalistów z przedsiębiorstw szeroko rozumianej branży finansowej, do których zaliczają się głównie firmy ubezpieczeniowe i banki. Strategia Spółki KONFERENCJE SA polega na oferowaniu dwudniowych konferencji poświęconych bieżącym problemom rachunkowości zarządczej i controllingu firm sektora finansowego. Szczególne znaczenie dla Firmy ma utrzymanie najwyższej jakości usług szkoleniowych, cena tych usług, choć istotna, ma mniejsze znaczenie. Dane o planowanych i rzeczywistych rezultatach działalności Spółki KONFERENCJE SA za ostatni rok przedstawione są niżej. planowane rzeczywiste liczba osób uczestniczących w konferencjach w roku 2.000 1.800 cena na jednego uczestnika konferencji (zł/uczestnika) 1.000 1.200 zmienne koszty konferencji na uczestnika (zł/uczestnika) 500 600 stałe koszty firmy w roku (zł) 800.000 850.000 planowane rzeczywiste przychody 2.000.000 2.160.000 zmienne koszty konferencji 1.000.000 1.080.000 marża brutto 1.000.000 1.080.000 % marży brutto 50,00% 50,00% stałe koszty firmy 800.000 850.000 wynik finansowy 200.000 230.000 % wyniku finansowego 10,00% 10,65% POLECENIA DLA CONTROLLERA: 1. Dyrektor Finansowy KONFERENCJE SA, Alojzy Świderek polecił Ci sporządzić analizę głównych przyczyn wzrostu rzeczywistego wyniku finansowego w stosunku do budżetu. W tym celu masz obliczyć odchylenia: poziomu sprzedaży, cen sprzedaży, kosztów zmiennych konferencji oraz kosztów stałych Firmy zaznaczając czy są to odchylenia korzystne czy niekorzystne (K albo N). 2. Na podstawie obliczonych odchyleń masz również przygotować na najbliższe posiedzenie Rady Nadzorczej Spółki raport uzgadniający planowany wynik finansowy z wynikiem rzeczywistym (w kolejnych wierszach masz umieścić: planowany wynik finansowy, kolejno wszystkie obliczone odchylenia z zaznaczeniem tego czy są korzystne czy niekorzystne oraz rzeczywisty wynik finansowy). 3. Alojzy Świderek, który w od kilku miesięcy uczestniczy w zaawansowanym szkoleniu z zakresu rachunku kosztów standardowych polecił Ci również sporządzić listę odchyleń stałych kosztów wydziałowych, które można obliczyć w rachunku kosztów standardowych pełnych (odchylenia należy przedstawić w ten sposób aby było jasne, jakie odchylenie jest sumą których odchyleń, np.: odchylenie całkowite kosztów Tomasz Wnuk-Pel 6

materiałów bezpośrednich = odchylenie cen materiałów bezpośrednich + odchylenie zużycia materiałów bezpośrednich). Tomasz Wnuk-Pel 7

TEST (2006-7) baa cba bbaa CASE 1 ROZWIĄZANIE 1. DSI DP OG OW OK DSI 0% 20% 20% 40% 20% DP 10% 0% 40% 20% 30% koszty proste 100.000,0 200.000,0 DSI -100.000,0 20.000,0 20.000,0 40.000,0 20.000,0 DP 22.000,0-220.000,0 88.000,0 44.000,0 66.000,0 DSI -22.000,0 4.400,0 4.400,0 8.800,0 4.400,0 DP 440,0-4.400,0 1.760,0 880,0 1.320,0 DSI -440,0 88,0 88,0 176,0 88,0 DP 8,8-88,0 35,2 17,6 26,4 przeniesienie odchylenia DSI -8,8 8,8 koszty złożone oddziałów 114.283,2 93.882,4 91.834,4 koszty proste oddziałów 185.716,8 406.117,6 308.165,6 koszty całkowite oddziałów 300.000,0 500.000,0 400.000,0 2. Żadne. CASE 2 ROZWIĄZANIE 1. Kalkulacja doliczeniowa zlecenie 210/2006 zlecenie 211/2006 koszty materiałów bezpośrednich (zł) 10.000 60.000 koszty płac bezpośrednich (zł) 5.000 10.000 koszty pośrednie (zł) 60.000 120.000 razem koszty (zł) 75.000 190.000 liczba produktów 20 40 koszt jednostkowy produktu 3.750 4.750 Kalkulacja ABC zlecenie 210/2006 zlecenie 211/2006 koszty materiałów bezpośrednich (zł) 10.000 60.000 koszty płac bezpośrednich (zł) 5.000 10.000 gospodarka materiałowa 2.000 8.000 przezbrajanie 2.000 6.000 obróbka maszynowa 5.000 75.000 montaż 15.000 60.000 testowanie 1.000 6.000 razem koszty (zł) 40.000 225.000 liczba produktów 20 40 koszt jednostkowy produktu 2.000 5.625 2. Przyczyną wzrostu kosztów pośrednich produktu DB142 i spadku kosztów pośrednich produktu AG28 w kalkulacji ABC w stosunku do dotychczas stosowanej metody kalkulacji doliczeniowej jest to, że wytworzenie jednej sztuki produktu BD142 angażuje zdecydowanie więcej działań niż wytworzenie jednej sztuki produktu AG28. Ilość działań na sztukę produktu AG28 i DB142 przedstawiono niżej. AG28 DB142 gospodarka materiałowa 50,00 100,00 przezbrajanie 1,00 1,50 obróbka maszynowa 25,00 187,50 montaż 50,00 100,00 testowanie 0,50 1,50 Tomasz Wnuk-Pel 8

Różnice w wycenie produktów w rachunku kosztów działań i w kalkulacji tradycyjnej, mogą mieć znaczenie dla polityki cenowej ABM AVIATION SA, dla zorientowania produkcji na wyroby rentowne i być może rezygnacji z wyrobów nierentownych, a także dla wielu innych decyzji w Firmie. CASE 3 ROZWIĄZANIE 1. RKP rok 1 rok 2 przychody ze sprzedaży 3.600 3.600 zmienne koszty wytworzenia 800 640 stałe koszty wytworzenia 800 800 koszt wytworzenia w okresie 1.600 1.440 zapas początkowy 160 zapas końcowy 160 0 pełne koszty wytw. wyrobów sprzedanych 1.440 1.600 wynik brutto na sprzedaży 2.160 2.000 zmienne koszty marketingu 900 900 stałe koszty marketingu 600 600 wynik finansowy 660 500 RKZ rok 1 rok 2 przychody ze sprzedaży 3.600 3.600 zmienne koszty wytworzenia 800 640 zapas początkowy 80 zapas końcowy 80 0 zmienne koszty wytw. wyrobów sprzedanych 720 720 marża brutto 1 2.880 2.880 zmienne koszty marketingu 900 900 marża brutto 2 1.980 1.980 stałe koszty wytworzenia 800 800 stałe koszty marketingu 600 600 wynik finansowy 580 580 2. Różnica w wycenie zmiany stanu zapasów rok 1 rok 2 zmiana stanu zapasów w RKP (zwiększenie +) 160-160 zmiana stanu zapasów w RKZ (zwiększenie +) 80-80 różnica w wycenie zmiany stanu zapasów 80-80 Różnica w wyniku finansowym rok 1 rok 2 wynik finansowy w RKP 660 500 wynik finansowy w RKZ 580 580 różnica w wyniku finansowym 80-80 3. Wykorzystanie rachunku kosztów zmiennych w firmie usługowej, w której nie występują zapasy jest uzasadnione, ponieważ rachunek kosztów zmiennych ułatwi w tej firmie analizę wrażliwości wyniku finansowego na zmiany poziomu sprzedaży i umożliwi racjonalne podejmowanie decyzji krótkookresowych. CASE 4 ROZWIĄZANIE 1. Budżet wpływów ze sprzedaży październik listopad grudzień styczeń luty sprzedaż (szt.) 1.800 2.500 3.000 1.500 cena (zł/szt.) 100 100 100 100 przychody 180.000 250.000 300.000 150.000 sprzedaż gotówkowa 210.000 105.000 wpływy ze sprzedaży gotówkowej 205.800 102.900 wpływy po miesiącu 50.000 60.000 wpływy po dwóch miesiącach 14.400 20.000 razem wpływy 270.200 182.900 Tomasz Wnuk-Pel 9

Budżet wydatków na zakup towarów październik listopad grudzień styczeń luty końcowy zapas towarów (szt.) 1.125 1.250 875 800 sprzedaż (szt.) 2.500 3.000 1.500 1.200 razem dostępne towary (szt.) 3.750 3.875 2.300 zapas początkowy (szt.) 1.125 1.250 875 zakupy (szt.) 2.625 2.625 1.425 koszt jednostkowy towaru (zł/szt.) 70 70 70 zakupy (zł) 183.750 183.750 99.750 wydatki na zakup (zł) 183.750 183.750 Budżet wydatków operacyjnych październik listopad grudzień styczeń luty koszty stałe powodujące wydatki (zł) 10.000 10.000 koszty zmienne (zł) 30.000 15.000 razem wydatki z tytułu kosztów operac. (zł) 40.000 25.000 Budżet wpływów i wydatków październik listopad grudzień styczeń luty saldo początkowe środków pieniężnych 10.000 56.450 wpływy ze sprzedaży 270.200 182.900 razem dostępne środki pieniężne 280.200 239.350 wydatki z tytułu zakupów towarów 183.750 183.750 wydatki z tytułu kosztów operacyjnych 40.000 25.000 saldo końcowe środków pieniężnych 56.450 30.600 2. W firmie handlowej są budżety sprzedaży, zakupów i zapasu a w usługowej jest tylko budżet sprzedaży. CASE 5 ROZWIĄZANIE 1. odchylenie poziomu sprzedaży: planowany poziom działalności (liczba uczestników) 2.000 rzeczywisty poziom działalności (liczba uczestników) 1.800 planowana marża brutto (na jednego uczestnika) 500-100.000 N odchylenie cen sprzedaży: planowana cena sprzedaży (na jednego uczestnika) 1.000 rzeczywista cena sprzedaży (na jednego uczestnika) 1.200 rzeczywisty poziom działalności (liczba uczestników) 1.800 360.000 K odchylenie kosztów zmiennych konferencji (na poziomie uczestnika): planowane zmienne koszty konferencji (na jednego uczestnika) 500 rzeczywiste zmienne koszty konferencji (na jednego uczestnika) 600 rzeczywisty poziom działalności (liczba uczestników) 1.800-180.000 N odchylenie kosztów stałych firmy: planowane koszty stałe firmy 800.000 rzeczywiste koszty stałe firmy 850.000-50.000 N 2. planowany wynik finansowy 200.000 odchylenie poziomu sprzedaży -100.000 odchylenie cen sprzedaży 360.000 odchylenie kosztów zmiennych konferencji -180.000 odchylenie kosztów stałych firmy -50.000 razem odchylenia marży i kosztów 30.000 rzeczywisty wynik finansowy 230.000 3. odchylenie całkowite = odchylenie budżetowe + odchylenie rozmiarów działalności odchylenie rozmiarów działalności = odchylenie wydajności + odchylenie wykorzystania zdolności produkcyjnych Tomasz Wnuk-Pel 10