N a r o d o w y B a n k P o l s k i Departament Statystyki Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2008 roku Warszawa, grudzień 2009 r.
SPIS TREŚCI Wstęp... 5 Synteza... 7 I. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2008 roku... 9 II. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec 2008 roku Międzynarodowa pozycja inwestycyjna... 15 III. Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2008 roku... 21 Uwagi metodologiczne... 25 ANEKS STATYSTYCZNY... 31 Spis tablic Tablica 1. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w latach 2004 2008... 9 Tablica 2. Odpływ kapitału z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą odpływ z tytułu tzw. kapitału w tranzycie oraz obrotu nieruchomościami za granicą w latach 2005-2008 11 Tablica 3. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2004 2008... 15 Tablica 4. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2004 2008 w podziale na sektory... 17 Tablica 5. Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2004 2008... 21 Tablica 6. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w latach 2000 2008... 33 Tablica 7. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2000 2008... 33 Tablica 8. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2000 2008 w podziale na sektory... 34 Tablica 9. Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2000 2008... 34 Tablica 10a. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2008 roku w mln EUR... 35 Tablica 10b. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2008 roku w mln USD... 41 Tablica 10c. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2008 roku w mln PLN... 47 Tablica 11a. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2008 roku w podziale na rodzaj działalności polskiego inwestora bezpośredniego w mln EUR... 53 Tablica 11b. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2008 roku w podziale na rodzaj działalności polskiego inwestora bezpośredniego w mln USD... 55 Tablica 11c. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2008 roku w podziale na rodzaj działalności polskiego inwestora bezpośredniego w mln PLN...57 Tablica 12a. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec 2008 roku mln EUR... 59 Tablica 12b. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec 2008 roku w mln USD... 65 Tablica 12c. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec 2008 roku w mln PLN... 71 1
Tablica 13a. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec 2008 roku w podziale na rodzaj działalności zagranicznego przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania w mln EUR... 77 Tablica 13b. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec 2008 roku w podziale na rodzaj działalności zagranicznego przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania w mln USD... 79 Tablica 13c. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec 2008 roku w podziale na rodzaj działalności zagranicznego przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania w mln PLN... 81 Tablica 14a. Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2008 roku w mln EUR... 83 Tablica 14b. Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2008 roku w mln USD... 89 Tablica 14c. Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2008 roku w mln PLN... 95 Tablica 15a. Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2008 roku w podziale na rodzaj działalności polskiego inwestora bezpośredniego w mln EUR 101 Tablica 15b. Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2008 roku w podziale na rodzaj działalności polskiego inwestora bezpośredniego w mln USD... 103 Tablica 15c. Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2008 roku w podziale na rodzaj działalności polskiego inwestora bezpośredniego w mln PLN... 105 Tablica 16a. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2007 roku w mln EUR... 107 Tablica 16b. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2007 roku Tablica w mln USD... 113 16c. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2007 roku w mln PLN... 119 Tablica 17a. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2007 roku w podziale na rodzaj działalności polskiego inwestora bezpośredniego w mln EUR. 125 Tablica 17b. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2007 roku w podziale na rodzaj działalności polskiego inwestora bezpośredniego w mln USD. 127 Tablica 17c. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2007 roku w podziale na rodzaj działalności polskiego inwestora bezpośredniego w mln PLN. 129 Tablica 18a. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec 2007 roku mln EUR... 131 Tablica 18b. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec 2007 roku w mln USD... 137 Tablica 18c. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec 2007 roku w mln PLN... 143 Tablica 19a. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec 2007 roku w podziale na rodzaj działalności zagranicznego przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania w mln EUR... 149 Tablica 19b. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec 2007 roku w podziale na rodzaj działalności zagranicznego przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania w mln USD... 151 Tablica 19c. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec 2007 roku w podziale na rodzaj działalności zagranicznego przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania w mln PLN... 153 Tablica 20a. Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2007 roku w mln EUR... 155 Tablica 20b. Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2007 roku w mln USD... 161 Tablica 20c. Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2007 roku w mln PLN... 167 2
Tablica 21a. Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2007 roku w podziale na rodzaj działalności polskiego inwestora bezpośredniego w mln EUR 173 Tablica 21b. Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2007 roku w podziale na rodzaj działalności polskiego inwestora bezpośredniego w mln USD... 175 Tablica 21c. Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2007 roku w podziale na rodzaj działalności polskiego inwestora bezpośredniego w mln PLN... 177 Spis wykresów Wykres 1. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w latach 2004 2008... 10 Wykres Wykres Wykres Wykres Wykres Wykres Wykres Wykres Wykres 2. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą z tytułu tzw. kapitału w tranzycie w latach 2005 2008. 11 3. Odpływ kapitału z tytułu nabycia akcji i udziałów w tzw. kapitale w tranzycie w latach 2005 2008 12 4. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą Odpływ kapitału z tytułu zakupów akcji i udziałów zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania w latach 2004 2008... 13 5. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą Odpływ kapitału z tytułu kredytów w latach 2004 2008... 14 6. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2004 2008... 16 7. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2004 2008 (w podziale na sektory)... 17 8. Stan należności i zobowiązań rezydentów z tytułu kredytów udzielonych i otrzymanych w latach 2004-2008.. 19 9. Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2004 2008. 22 10. Dochody rezydentów w postaci dywidend z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2007 2008 (w wybranych krajach).. 23 3
4
Wstęp Prezentowany materiał zawiera dane o: - wielkości odpływu kapitału z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą, - wartości dochodów należnych rezydentom z tytułu tychże inwestycji, - stanie należności z tytułu zaangażowanego kapitału za granicą. Metody wyliczania danych o polskich inwestycjach bezpośrednich są zgodne ze standardami międzynarodowymi opracowanymi przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy (Balance of Payments Manual, fifth edition, 1993, IMF), Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (Benchmark Definition of Foreign Direct Investment, third edition, 1993, OECD) oraz Balance of Payments Vademecum, EUROSTAT. Informacje o polskich inwestycjach bezpośrednich za granicą są opracowywane na podstawie corocznych sprawozdań przesłanych bezpośrednio przez rezydentów do Narodowego Banku Polskiego. Od danych za 2004 rok do danych o polskich inwestycjach bezpośrednich za granicą oprócz pozostałych kredytów, których udzielają sobie przedsiębiorstwa powiązane kapitałowo włączono kredyty handlowe. Natomiast od 2006 roku, z uwagi na coraz większą wartość, podano informację o operacjach finansowych dokonywanych przez tzw. podmioty specjalnego przeznaczenia 1/, tj. tzw. kapitał w tranzycie 2/. Z tego samego powodu włączono również informację o przepływie kapitału z tytułu nabycia/zbycia przez rezydentów nieruchomości za granicą. Dla zachowania porównywalności także do danych za lata 2004 i 2005 włączono obie te informacje. 1/ Charakterystyka tzw. podmiotów specjalnego przeznaczenia oraz dokonywanych przez nich operacji finansowych, tj. tzw. kapitał w tranzycie, została przedstawiona w uwagach metodologicznych oraz w opracowaniu Narodowego Banku Polskiego pt. Międzynarodowa pozycja inwestycyjna Polski w 2006 roku (str 9-10). 2/ Zgodnie ze standardami określonymi przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Europejski Bank Centralny i OECD (Balance of Payments Manual 5th edition, Benchmark Definition of Foreign Direct Investment 3rd edition) transakcje dokonywane przez podmioty specjalnego przeznaczenia obejmujące kapitał w tranzycie powinny znaleźć swoje odzwierciedlenie w statystyce inwestycji bezpośrednich. Z uwagi na to, że kapitał w tranzycie nie wpływa na gospodarki krajów, przez które jest transferowany, to jednak dla celów analitycznych zdecydowano się na wyróżnienie tego kapitału. W Polsce zjawisko przepływu tzw. kapitału w tranzycie po raz pierwszy zanotowano w 2005 roku. 5
W związku z powyższym porównywalność danych za lata 2004 2008 z danymi za lata poprzednie jest ograniczona. W 2009 roku, w wyniku weryfikacji informacji o polskich inwestycjach bezpośrednich za granicą za 2007 rok, zanotowano zmiany poziomu odpływu kapitału, wartości dochodów oraz stanu należności w stosunku do wielkości opublikowanych w opracowaniu Narodowego Banku Polskiego pt. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2007 roku wydanym w grudniu 2008. W związku z powyższym aneks statystyczny niniejszego opracowania został uzupełniony o tablice (od 16 do 21) zawierające zweryfikowane dane o wielkości polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2007 roku. Na stronie internetowej Narodowego Banku Polskiego, www. nbp.pl Statystyka i sprawozdawczość/ Statystyka bilansu płatniczego/ Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą zostały umieszczone aneksy statystyczne zawierające dane o polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 1996-2008. 6
Synteza 1. W 2008 roku odpływ kapitału netto z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą wyniósł 1.992 mln EUR, co w porównaniu z 2007 rokiem stanowiło spadek o 1.960 mln EUR. Kwota odpływu kapitału netto w formie nabycia akcji lub udziałów zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania oraz nieruchomości za granicą w gotówce wyniosła 1.430 mln EUR (spadek o 600 mln EUR, tj. o 30% w porównaniu z poprzednim rokiem), natomiast wartość aportów wyniosła 91 mln EUR (wzrost o 48 mln EUR w porównaniu z 2007 rokiem). Pozostałe składniki strumienia polskich inwestycji bezpośrednich to: konwersje kredytów na udział (72 mln EUR), zamiana innych należności na udział (15 mln EUR), ujemna kwota reinwestowanych zysków w wysokości (518 mln EUR) oraz saldo obrotów kredytowych (902 mln EUR). 2. Tak jak w roku poprzednim, główne przyczyny spadku inwestycji to, poza ujemną wartością reinwestowanych zysków, niższy poziom zakupów udziałów lub akcji zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania za gotówkę. Zakupy te osiągnęły wartość 1.732 mln EUR (spadek o 392 mln EUR, tj. o 18% w porównaniu z 2007 rokiem). Natomiast wycofywanie kapitału poprzez sprzedaż udziałów lub akcji zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania było na poziomie 128 mln EUR (spadek o 13 mln EUR, tj, o 9% w porównaniu z rokiem poprzednim). 3. W 2008 roku, podobnie jak w latach wcześniejszych wystąpiły przepływy środków finansowych dokonane przez tzw. podmioty specjalnego przeznaczenia czyli tzw. kapitał w tranzycie. Wielkość tych przepływów wyniosła 426 mln EUR, co w porównaniu z 2007 rokiem stanowiło spadek o 910 mln EUR. Spadek ten wynikał głównie ze zmniejszenia środków finansowych przekazanych przez krajowe spółki na nabycie udziałów w utworzonych oddziałach lub spółkach z siedzibą za granicą (o 918 mln EUR w stosunku do roku poprzedniego). Natomiast wypracowana przez te nowo utworzone podmioty bezpośredniego inwestowania dodatnia wartość reinwestowanych wyniosła 36 mln EUR (wzrost o 8 mln EUR w porównaniu z 2007 rokiem). 7
4. Stan należności polskich inwestorów bezpośrednich z tytułu inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec 2008 roku wyniósł 15.983 mln EUR, i w porównaniu z wartością na koniec 2007 roku był wyższy o 1.589 mln EUR. Kwota ta obejmuje należności polskiego sektora rządowego, bankowego oraz pozarządowego i pozabankowego. Kwota kapitałów własnych i reinwestowanych zysków zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania przypadająca na polskich inwestorów bezpośrednich wyniosła 12.086 mln EUR (w porównaniu z 2007 rokiem wzrost o 804 mln EUR, tj. o 7%). Natomiast stan należności z tytułu kredytów udzielonych przez polskich inwestorów bezpośrednich zagranicznym przedsiębiorstwom bezpośredniego inwestowania pomniejszony o zobowiązania z tytułu kredytów otrzymanych od zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania wyniósł 3.897 mln EUR (w porównaniu z rokiem poprzednim nastąpił wzrost o 785 mln EUR, tj. o 25%). 5. W 2008 roku, w przeciwieństwie do roku poprzedniego, dochody polskich inwestorów bezpośrednich z tytułu zaangażowania kapitału w postaci inwestycji bezpośrednich za granicą były ujemne i wyniosły 48 mln EUR, co w porównaniu z 2007 rokiem stanowiło spadek o 147 mln EUR. Tak jak w roku poprzednim, główną przyczyną spadku była pogłębiająca się ujemna wartość reinwestowanych zysków w kwocie 518 mln EUR. Pozostałe składniki dochodów rezydentów to dywidendy w kwocie 395 mln EUR (wzrost o 289 mln EUR w porównaniu z 2007 rokiem) i odsetki od kredytów 75 mln EUR (wzrost o 25 mln EUR, tj. o 50% w porównaniu z rokiem poprzednim). 8
I. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2008 roku W 2008 roku łączna kwota odpływu kapitału netto z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą wyniosła 1.992 mln EUR, co w porównaniu z 2007 rokiem stanowiło spadek o 1.960 mln EUR. Podobnie jak w roku poprzednim, zmniejszenie inwestycji bezpośrednich spowodowane było zarówno spadkiem poziomu odpływu kapitału z tytułu nabycia udziałów lub akcji zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania oraz nieruchomości za granicą (o 552 mln EUR w porównaniu z 2007 rokiem) jak również rosnącą ujemną wartością reinwestowanych zysków (o 461 mln EUR w porównaniu z poprzednim rokiem). Pozostałe składniki strumienia polskich inwestycji bezpośrednich to: konwersje kredytów na udział 72 mln EUR (spadek o 723 mln EUR w porównaniu z 2007 rokiem), zamiana innych należności na udział 15 mln EUR (wzrost o 5 mln EUR, tj. o 50% w stosunku do poprzedniego roku) oraz saldo obrotów kredytowych 902 mln EUR (w porównaniu z 2007 rokiem spadek o 229 mln EUR, tj. o 20%). Szczegółowe informacje dotyczące polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2004-2008 zawiera tablica 1 oraz wykresy 1 i 4. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w latach 2004-2008 Tablica 1 mln EUR Rok Odpływ kapitału w formie nabycia udziałów lub akcji, nieruchomości oraz aportów w gotówce w aportach razem (2+3) kredytu na udział Odpływ kapitału w formie konwersji dywidend na udział innych należności na udział Reinwestowane (netto) */ udzielone otrzymane 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 2004 340 75 415 5 0 1 18 317-23 294 733 2005 2 130 67 2 197 5 0 1 45 542-52 490 2 738 2006 5 743 257 6 000 3 1 10 464 571 3 574 7 052 2007 2 030 43 2 073 795 0 10-57 1 239-108 1 131 3 952 2008 1 430 91 1 521 72 0 15-518 942-40 902 1 992 */ Znak minus (-) oznacza, że straty bilansowe roku sprawozdawczego przewyższyły reinwestycje zysków. Kredyty polskich inwestorów bezpośrednich saldo (8+9) Odpływ kapitału ogółem (4+5+6+ 7+8+11) W omawianym roku, zakupy akcji i udziałów zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania za gotówkę osiągnęły wartość 1.732 mln EUR natomiast wycofanie kapitału poprzez sprzedaż było na poziomie 128 mln EUR. Dla porównania, w 2007 roku kwoty te wynosiły odpowiednio 2.124 mln EUR i 141 mln EUR. 9
Krajami, do których miał miejsce największy odpływu kapitału netto z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą były: Niderlandy (319 mln EUR), Luksemburg (309 mln EUR), Wielka Brytania (230 mln EUR), Szwajcaria (147 mln EUR), Niemcy (136 mln EUR), Norwegia, Rosja i Rumunia po (130 mln EUR). mln EUR Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w latach 2004-2008 */ Wykres 1 7400 7000 6600 6200 5800 5400 5000 4600 4200 3800 3400 3000 2600 2200 1800 1400 1000 600 200-200 -600 2004 2005 2006 2007 2008 ogółem odpływ kapitału reinwestowane (netto) kredyty polskich inwestorów bezpośrednich odpływ w formie konwersji innych należności na udział odpływ kapitału w gotówce i w aporcie odpływ w formie konwersji kredytu na udział odpływ w formie konwersji dywidend na udział */ Znak minus (-) oznacza wycofanie polskich inwestycji bezpośrednich z zagranicy Największymi inwestorami bezpośrednimi byli rezydenci zajmujący się handlem i naprawami 45% ogółu odpływu, obsługą nieruchomości, informatyką, nauką, wynajmem maszyn i pozostałymi usługami związanymi z prowadzeniem działalności gospodarczej 24% odpływu, przetwórstwem przemysłowym - 13% odpływu oraz pośrednictwem finansowym - 9% odpływu. W 2008 roku, podobnie jak w latach poprzednich, wystąpiły przepływy środków finansowych dokonane przez tzw. podmioty specjalnego przeznaczenia określane jako kapitał w tranzycie. Wielkość tych przepływów wyniosła 426 mln EUR, przy czym środki finansowe przekazane przez krajowe spółki na nabycie udziałów w utworzonych oddziałach lub spółkach mających siedzibę za granicą były na poziomie 390 mln EUR, natomiast 36 mln EUR to wypracowana przez te oddziały 10
i spółki dodatnia kwota reinwestowanych zysków. Dla porównania, w 2007 roku kwota ta wyniosła 1.336 mln EUR - w tym 1.308 mln EUR to środki finansowe przekazane przez krajowe spółki na nabycie udziałów w utworzonych oddziałach lub spółkach mających siedzibę za granicą, a 28 mln EUR to wartość wypracowanych reinwestowanych zysków. Dane o odpływie kapitału z tytułu polskich inwestycjach bezpośrednich za granicą uwzględniające tzw. kapitał w tranzycie oraz zakup i sprzedaż przez nierezydentów nieruchomości za granicą zawiera tablica 2 i wykresy 2 i 3. Tablica 2 Odpływ kapitału z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą odpływ z tytułu tzw. kapitału w tranzycie oraz obrotu nieruchomościami za granicą w latach 2005-2008 mln EUR Rok z wyłączeniem tzw. kapitału w tranzycie */ Odpływ z tytułu kapitału własnego oraz nieruchomości nieruchomości w tranzycie Ogółem (2+4) Reinwestowane (netto) Kredyty polskich inwestorów bezpośrednich saldo Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą ogółem (5+6+7) 1 2 3 4 5 6 7 8 2005 987 27 1 216 2 203 45 490 2 738 2006 3 167 27 2 847 6 014 464 574 7 052 2007 1 570 92 1 308 2 878-57 1 131 3 952 2008 1 218 141 390 1 608-518 902 1 992 */ Odpływ kapitału łącznie z kwotą odpływu z tytułu obrotu nieruchomościami za granicą. W omawianym roku odpływ kapitału netto z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą z wyłączeniem przepływów tzw. kapitału w tranzycie wyniósł 1.566 mln EUR, a w roku poprzednim 2.616 mln EUR. mln EUR Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą z tytułu tzw. kapitału w tranzycie w latach 2005-2008 Wykres 2 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 2005 2006 2007 2008 Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą z tytułu tzw. kapitału w tranzycie Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą z wyłączeniem tzw. kapitału w tranzycie 11
W 2008 roku odpływ kapitału netto z tytułu nabycia przez nierezydentów nieruchomości za granicą wyniósł 141 mln EUR i był o 49 mln EUR wyższy w stosunku do 2007 roku. mln EUR Odpływ kapitału z tytułu nabycia akcji i udziałów w tzw. kapitale w tranzycie w latach 2005-2008 Wykres 3 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 2005 2006 2007 2008 Odpływ kapitału z tytułu nabycia udziaów i akcji w tzw. kapitale w tranzycie Odpływ kapitału z tytułu nabycia udziałów, akcji i nieruchomości z wyłączeniem tzw. kapitału w tranzycie W 2008 roku odpływ kapitału netto w formie nabycia akcji lub udziałów zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania oraz nieruchomości za granicą w gotówce wyniósł 1.430 mln EUR (spadek o 600 mln EUR, tj. o 30% w porównaniu z rokiem poprzednim), natomiast wartość aportów wyniosła 91 mln EUR (wzrost o 48 mln EUR w porównaniu z 2007 rokiem). Kraje, w których przede wszystkim nabywano akcje lub udziały zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania to: Luksemburg (543 mln EUR), Rumunia (95 mln EUR), Niderlandy (90 mln EUR), Stany Zjednoczone Ameryki Północnej (84 mln EUR), Rosja (80 mln EUR) oraz Niemcy (71 mln EUR). Nabywcami tych akcji i udziałów byli głównie inwestorzy bezpośredni prowadzący działalność w zakresie handlu i napraw - 34% inwestycji w kapitał własny przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania, obsługi nieruchomości, informatyki, nauki, wynajmu maszyn i pozostałych usług związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej (17%), przetwórstwa przemysłowego (16%) oraz pośrednictwa finansowego (11%). 12
mln EUR Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą Odpływ kapitału z tytułu zakupów akcji i udziałów zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania w latach 2004-2008 Wykres 4 6000 5600 5200 4800 4400 4000 3600 3200 2800 2400 2000 1600 1200 800 400 0 2004 2005 2006 2007 2008 w aportach w gotówce w gotówce i w aportach W 2008 roku saldo obrotów kredytowych powiększające polskie inwestycje bezpośrednie za granicą wyniosło 902 mln EUR i było o 229 mln EUR, tj. o 20% niższe w porównaniu z rokiem poprzednim. mln EUR Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą Odpływ kapitału z tytułu kredytów w latach 2004-2008 Wykres 5 1150 1050 950 850 750 650 550 450 350 250 150 50-50 -150 2004 2005 2006 2007 2008 Kwota salda z tytułu kredytów udzielonych Kwota salda z tytułu kredytów otrzymanych Saldo z tytułu kredytów udzielonych i otrzymanych Poza Niderlandami (25% salda obrotów kredytowych) i Norwegią (13%), kolejnymi krajami o najwyższych saldach obrotów kredytowych zwiększających poziom odpływu kapitału z omawianego tytułu były: Szwajcaria (10%), Luksemburg (9%), oraz Francja i Austria po (8%). Natomiast Szwecja i Litwa to kraje 13
o największych saldach obrotów kredytowych zmniejszających poziom odpływu kapitału z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich. Kredytodawcami zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania byli głównie rezydenci zajmujący się obsługą nieruchomości, informatyką, nauką, wynajmem maszyn i pozostałymi usługami związanymi z prowadzeniem działalności gospodarczej (50% kwoty salda obrotów z tytułu kredytów udzielonych), handlem i naprawami (39%) oraz pośrednictwem finansowym (10%). Natomiast największymi kredytobiorcami okazali się polscy inwestorzy bezpośredni związani z handlem i usługami. Tak jak w latach poprzednich, w 2008 roku wystąpiło, wynikające ze sprzedaży akcji lub udziałów, zaciągania przez polskich inwestorów bezpośrednich kredytów od zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania lub ujemnych reinwestowanych zysków, zjawisko tzw. dezinwestycji. Zjawisko to wystąpiło głównie w relacjach z krajami takimi, jak: Republika Czeska, Szwecja oraz Litwa. Dla porównania, w 2007 roku zjawisko tzw. dezinwestycji dotyczyło Wielkiej Brytanii i Austrii. 14
II. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec 2008 roku Międzynarodowa pozycja inwestycyjna Stan należności polskich inwestorów bezpośrednich z tytułu inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec 2008 roku wyniósł 15.983 mln EUR, co w porównaniu z rokiem 2007 stanowiło wzrost o 1.589 mln EUR. Omawiane należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich obejmują należności polskiego sektora rządowego, bankowego oraz pozarządowego i pozabankowego. Szczegółowe informacje dotyczące stanu należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2004-2008 prezentuje tablica 3 i wykres 6. Rok Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2004-2008 i reinwestowane zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania przypadający na polskich inwestorów bezpośrednich Międzynarodowa pozycja inwestycyjna Kredyty polskich inwestorów bezpośrednich wartość należności z tytułu kredytów udzielonych wartość zobowiązań z tytułu kredytów otrzymanych saldo należności i zobowiązań Tablica 3 mln EUR Ogółem należności (2+5) (3-4) 1 2 3 4 5 6 2004 1 718 851 111 740 2 458 2005 3 947 1530 171 1 359 5 306 2006 8 933 2113 168 1 945 10 878 2007 11 282 3 377 265 3 112 14 394 2008 */ 12 086 4 186 289 3 897 15 983 */ Dane wstępne. W omawianym roku kwota kapitału własnego i reinwestowanych zysków zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania przypadająca na polskich inwestorów bezpośrednich wyniosła 12.086 mln EUR (wzrost o 804 mln EUR, tj. o 7% w porównaniu z 2007 rokiem). Natomiast saldo należności z tytułu kredytów udzielonych przez polskich inwestorów bezpośrednich zagranicznym przedsiębiorstwom bezpośredniego inwestowania i zobowiązań z tytułu kredytów otrzymanych od zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania wyniosło 3.897 mln EUR (w porównaniu z rokiem poprzednim wzrost o 785 mln EUR, tj. o 25%). Według stanu na koniec 2008 roku, najwyższe należności z tytułu zaangażowania kapitału w postaci inwestycji bezpośrednich za granicą odnotowano, 15
analogicznie jak w roku poprzednim, w stosunku do dwóch krajów tj. Szwajcarii 22% i Luksemburga 21%) 3/. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2004-2008 Wykres 6 mln EUR 16 000 15 000 14 000 13 000 12 000 11 000 10 000 9 000 8 000 7 000 6 000 5 000 4 000 3 000 2 000 1 000 0 2004 2005 2006 2007 2008 i reinwestowane Saldo należności i zobowiązań z tytułu kredytów polskich inwestorów bezpośrednich Ogółem należności polskich inwestorów bezpośrednich Źródłem tych należności, podobnie jak rok wcześniej, była przede wszystkim wartość bilansowa netto zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania zajmujących się działalnością usługową (21% stanu należności) oraz przetwórstwem przemysłowym (9%) 4/. z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich w latach 2004-2008 w podziale na sektory zaprezentowano w tablicy 4 oraz na wykresie 7. Na koniec 2008 roku wartość udziałów polskiego rządu w spółkach z siedzibą za granicą wyniosła 183 mln EUR, co w porównaniu z 2007 rokiem stanowi - powstały jedynie w wyniku zmiany kursu waluty - wzrost o 6 mln EUR. Kwota ta obejmuje m.in. udziały Ministra Finansów w Międzynarodowym Banku Współpracy Gospodarczej oraz w Międzynarodowym Banku Inwestycyjnym (jest to wyłącznie opłacony kapitał statutowy wyrażony w euro). Ponadto są to udziały Skarbu Państwa 3/ W każdym z pozostałych krajów na koniec 2008 roku udział należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich nie przekroczył 8% ogólnego stanu należności. 4/ Wartości należności polskich inwestorów bezpośrednich z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich od zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania działających w rolnictwie i rybołówstwie, górnictwie i kopalnictwie, wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz i wodę oraz budownictwie - nie przekroczyły 7% ogólnego stanu należności. 16
Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2004-2008 w podziale na sektory Sektor rządowy Sektor bankowy Sektor pozarządowy i pozabankowy Ogółem należności Tablica 4 mln EUR Rok Kapitał własny Kredyty polskich inwestorów Ogółem (2+3) Kapitał własny Kredyty polskich inwestorów Ogółem (5+6) Kapitał własny Kredyty polskich inwestorów */ Ogółem (8+9) Kapitał własny (2+5+8) Kredyty polskich inwestorów (3+6+9) Ogółem (4+7+10) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 2004 180 0 180 162 1 163 1 376 739 2 115 1 718 740 2 458 2005 197 0 197 167 1 168 3 583 1 358 4 941 3 947 1 359 5 306 2006 189 0 189 237 4 241 8 507 1 941 10 448 8 933 1 945 10 878 2007 177 0 177 352 4 356 10 753 3 108 13 861 11 282 3 112 14 394 2008 */ 183 0 183 301 4 305 11 602 3 893 15 495 12 086 3 897 15 983 */ Dane wstępne. w spółkach, które obejmują kapitał statutowy nominowany we frankach szwajcarskich. Wykres 7 mln EUR Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2004-2008 (w podziale na sektory) 16 000 14 000 12 000 10 000 8 000 6 000 4 000 2 000 0 2004 2005 2006 2007 2008 Ogółem Sektor pozabankowy i pozarządowy Sektor bankowy Sektor rządowy Na koniec 2008 roku wartość należności z tytułu kapitału zaangażowanego w postaci inwestycji bezpośrednich w zagranicznych przedsiębiorstwach bezpośredniego inwestowania z wyjątkiem inwestycji dokonywanych przez rząd, wyniosła 15.800 mln EUR (w porównaniu z 2007 rokiem wzrost o 1.583 mln EUR, tj. o 11%), przy czym kwota kapitałów własnych i reinwestowanych zysków wyniosła 11.903 mln EUR (w porównaniu z poprzednim rokiem wzrost o 798 mln 17
EUR, tj. o 7%), a saldo należności z tytułu kredytów udzielonych i zobowiązań z tytułu kredytów otrzymanych osiągnęło wartość 3.897 mln EUR. Kwota ta obejmuje również wartość udziałów polskich banków w spółkach i wydzielonych kapitałowo oddziałach za granicą w wysokości 305 mln EUR, przy czym kwota kapitałów własnych i reinwestowanych zysków przypadających na inwestorów z polskiego sektora bankowego wyniosła 301 mln EUR, a saldo należności z tytułu kredytów udzielonych i zobowiązań z tytułu kredytów otrzymanych 4 mln EUR. Z kwoty 11.903 mln EUR (w 2007 roku 11.105 mln EUR) kapitałów własnych i reinwestowanych zysków zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania, przypadających na polskich inwestorów bezpośrednich należących do polskiego sektora bankowego oraz pozarządowego i pozabankowego, najwięcej po Szwajcarii (29%) i Luksemburgu (27%) było ulokowanych w Republice Czeskiej (7%), Niderlandach (6%) 5/. Kapitał ten był przede wszystkim zaangażowany w przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania zajmujące się działalnością usługową - w tym pośrednictwem finansowym, a także przetwórstwem przemysłowym oraz transportem, gospodarką magazynową i łącznością. Jak już wcześniej podano, saldo należności i zobowiązań z tytułu kredytów na koniec 2008 roku wyniosło 3.897 mln EUR, przy czym wartość należności z tytułu kredytów udzielonych wyniosła 4.186 mln EUR (wzrost o 809 mln EUR, tj. o 24% w porównaniu ze stanem na koniec 2007 roku), a wartość zobowiązań z tytułu kredytów otrzymanych ukształtowała się na poziomie 289 mln EUR (wzrost o 24 mln EUR, tj. o 9% w porównaniu ze stanem na koniec roku poprzedniego). Tak jak w latach poprzednich, najwyższe saldo należności z tytułu kredytów udzielonych i zobowiązań z tytułu kredytów otrzymanych zanotowano w obrotach z krajami Europy: - 93%, w tym z Niderlandami 15%, Rosją 9% oraz Niemcami i Norwegią po 8% salda ogółem 6/. 5/ W każdym z pozostałych krajów wartość kapitałów własnych zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania, przypadających na polskich inwestorów bezpośrednich należących do polskiego sektora bankowego oraz pozarządowego i pozabankowego nie przekroczyła 5%. 6/ W każdym z pozostałych krajów na koniec 2008 roku saldo należności i zobowiązań z tytułu kredytów polskich inwestorów bezpośrednich nie przekroczyło 7% salda ogółem. 18
mln EUR Stan należności i zobowiązań rezydentów z tytułu kredytów udzielonych i otrzymanych wlatach 2004-2008 Wykres 8 4000 3600 3200 2800 2400 2000 1600 1200 800 400 0 2004 2005 2006 2007 2008 z tytułu kredytów udzielonych z tytułu kredytów otrzymanych Saldo należności i zobowiązań Tak jak rok wcześniej, saldo to dotyczyło przede wszystkim zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania zajmujących się przetwórstwem przemysłowym (30%), obsługą nieruchomości, informatyką, nauką, wynajmem maszyn i pozostałymi usługami związanymi z prowadzeniem działalności gospodarczej (29%) oraz handlem i naprawami (27%). 19
20
III. Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2008 roku W 2008 roku dochody polskich inwestorów bezpośrednich z tytułu inwestycji bezpośrednich były ujemne i wyniosły 48 mln EUR, co w porównaniu z 2007 rokiem stanowiło spadek o 147 mln EUR. Główną przyczyną spadku, podobnie jak w roku poprzednim, była ujemna wartość reinwestowanych zysków w kwocie 518 mln EUR. Pozostałe składniki dochodów rezydentów z tytułu zaangażowanego kapitału w postaci inwestycji bezpośrednich to dywidendy w kwocie 395 mln EUR (wzrost o 289 mln EUR w porównaniu z 2007 rokiem) i odsetki od kredytów - 75 mln EUR (wzrost o 25 mln EUR, tj. o 50% w porównaniu z rokiem poprzednim). Szczegółowe informacje na temat dochodów w latach 2004-2008 prezentuje tablica 5 i wykres 9. Rok Tablica 5 Dochody rezydentów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2004-2008 dywidendy Dochody od kapitału reinwestowane reinwestycje zysków straty bilansowe netto (3-4) razem (2+5) od wierzytelności odsetki od kredytów inwestorów bezpośrednich mln EUR razem */ (6+7) 1 2 3 4 5 6 7 8 2004 29 113 95 18 47 15 62 2005 34 167 122 45 79 21 100 2006 49 676 212 464 513 20 533 2007 106 571 628-57 49 50 99 2008 395 503 1 021-518 -123 75-48 */ Znak (-) oznacza, że straty bilansowe przewyższyły dywidendy, reinwestowane oraz odsetki Najwyższe dodatnie dochody osiągnęły zagraniczne przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania mające swe siedziby przede wszystkim w Wielkiej Brytanii (195 mln EUR), Szwajcarii ( 58 mln EUR) oraz Niemczech (23 mln EUR) 7/. Tak jak w roku poprzednim, dochody te osiągnęli głównie polscy inwestorzy bezpośredni zajmujący się przetwórstwem przemysłowym (115 mln EUR), handlem i naprawami (93 mln EUR) oraz budownictwem (19 mln EUR). Najwyższe ujemne kwoty dochodów wykazały zagraniczne przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania mające swoje siedziby w Luksemburgu, na Ukrainie i Cyprze. 7/ W 2008 roku w każdym z pozostałych krajów łączna kwota dochodów nie przekroczyła 17 mln EUR. 21
mln EUR 600 500 400 300 200 100 0-100 -200-300 -400-500 -600 Dochody rezydentów w tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2004-2008 2004 2005 2006 2007 2008 Ddywidendy Reinwestowane (netto) Od wierzytelności Ogółem dochody Wykres 9 Dla porównania, w 2007 roku dodatnie dochody osiągnęły przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania mające siedziby w Niderlandach (126 mln EUR), na Litwie (33 mln EUR), w Wielkiej Brytanii (25 mln EUR) oraz Niemczech (24 mln EUR). Natomiast najwyższe ujemne kwoty dochodów wykazały zagraniczne przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania mające swoje siedziby w Luksemburgu, Szwajcarii i Rumunii. W 2008 roku najwyższe dochody transferowane do Polski w postaci dywidend (otrzymywanych w wyniku podziału zysków roku poprzedniego) pochodziły z Luksemburga (138 mln EUR), Wielkiej Brytanii (78 mln EUR) oraz Niemczech (26 mln EUR) 8/. Otrzymali je głównie polscy inwestorzy bezpośredni działający w obsłudze nieruchomości, informatyce, nauce, wynajmie maszyn i pozostałych usługach związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej (140 mln EUR), przetwórstwie przemysłowym (131 mln EUR), handlu i naprawach (81 mln EUR) oraz budownictwie (18 mln EUR). 8/ W każdym z pozostałych krajów kwota dywidend z zysku lat poprzednich otrzymana przez rezydentów nie przekroczyła 11 mln EUR. 22
mln EUR Dochody rezydentów w postaci dywidend z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich w latach 2007-2008 (w wybranych krajach) Wykres 10 150,0 125,0 100,0 75,0 50,0 25,0 0,0 Luksemburg Republika Czeska Wielka Brytania Niemcy Rok 2007 Rok 2008 Zgodnie z wyżej podaną informacją, 2008 rok to kolejny okres znacznego pogłębienia się ujemnej kwoty reinwestowanych zysków 518 mln EUR. Dla porównania, w 2007 roku ujemna wartość reinwestowanych zysków wyniosła 57 mln EUR. W omawianym roku, najwyższy poziom dodatnich reinwestowanych zysków osiągnęły zagraniczne przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania mające siedziby w Wielkiej Brytanii (100 mln EUR) i Szwajcarii (56 mln EUR) 9/. Dotyczył tylko polskich inwestorów bezpośrednich zajmujących się wytwarzaniem koksu, produktów rafinacji ropy naftowej i paliw jądrowych (55 mln EUR). Natomiast krajami o najwyższych ujemnych kwotach reinwestowanych zysków były kraje europejskie (506 mln EUR w tym Luksemburg 318 mln EUR i Ukraina 150 mln EUR) 10/. W 2008 roku, po raz kolejny, odnotowano wzrost dochodów z tytułu wierzytelności, tj. odsetek od kredytów inwestorów bezpośrednich (o 25 mln EUR w porównaniu do 2007 roku). Źródłem tych dochodów były przede wszystkim pożyczki udzielone zagranicznym przedsiębiorstwom bezpośredniego inwestowania mającym swoje siedziby w Wielkiej Brytanii (22% dochodów z tytułu odsetek), Niderlandach (11%) 9/ W każdym z pozostałych krajów kwota dodatnich reinwestowanych zysków nie przekroczyła 19 mln EUR. 10/ W każdym z pozostałych krajów kwota ujemnych reinwestowanych zysków nie przekroczyła 39 mln EUR. 23
i na Ukrainie (10%) 11/. Otrzymali je głównie rezydenci zajmujący się działalnością usługową (53% odsetek), a w ramach tej działalności większość (29%) przypadło na obsługę nieruchomości, informatykę, naukę, wynajmem maszyn i pozostałe usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz przetwórstwem przemysłowym (43%). 11/ W każdym z pozostałych krajów kwota dochodów z tytułu odsetek od kredytów otrzymanych przez rezydentów nie przekraczała 7% ogółu wierzytelności. 24
Uwagi metodologiczne Zgodnie z definicją opracowaną przez OECD, inwestycją bezpośrednią za granicą określona jest inwestycja dokonana przez rezydenta jednej gospodarki (inwestora bezpośredniego) w celu osiągnięcia długotrwałej korzyści z kapitału zaangażowanego w przedsiębiorstwo - rezydenta innej gospodarki (przedsiębiorstwo bezpośredniego inwestowania). Przedsiębiorstwem bezpośredniego inwestowania jest przedsiębiorstwo, w którym inwestor bezpośredni posiada co najmniej 10% akcji zwykłych (tzn. udziału w kapitale) lub uprawnienia do 10% głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy lub udziałowców. Kapitał inwestycji bezpośredniej za granicą obejmuje kapitał podstawowy (akcyjny lub udziałowy) - wnoszony w postaci pieniężnej lub jako aport, dopłaty do kapitału, reinwestowane oraz inne zmiany należności i zobowiązań związanych z zadłużeniem między przedsiębiorstwami powiązanymi kapitałowo (głównie kredyty inwestorów, tzw. intercompany loans). W 2004 roku do inwestycji bezpośrednich oprócz pozostałych kredytów, których udzielają sobie przedsiębiorstwa powiązane kapitałowo włączono kredyty handlowe. Ponadto odpływ kapitału w postaci inwestycji bezpośrednich zwiększają (lub zmniejszają, jeśli są ujemne) reinwestowane. Mianem reinwestowanego zysku określa się przypadającą na polskiego inwestora bezpośredniego tę część zysku, która pozostaje w przedsiębiorstwie bezpośredniego inwestowania. Począwszy od 1997 roku, zgodnie z metodologią OECD i MFW, reinwestowane wyliczane są na bazie netto, co oznacza, że są one pomniejszane o straty bilansowe roku sprawozdawczego. Od 2006 roku w danych z tytułu inwestycji bezpośrednich za granicą uwzględniono kolejne elementy, tj. transakcje finansowe podmiotów specjalnego przeznaczenia tzw. kapitał w tranzycie oraz kapitał z tytułu nabycia nieruchomości za granicą. W odniesieniu do operacji finansowych podmiotów specjalnego przeznaczenia pierwsze transakcje finansowe wystąpiły już w 2005 roku (i zostały uwzględnione w danych za ten rok), ale znaczące przepływy tzw. kapitału w tranzycie odnotowano dopiero w 2006 roku. Natomiast, z uwagi na niewielką wartość, saldo odpływu i napływu kapitału z tytułu nabycie i zbycia nieruchomości za granicą w 2005 roku nie było uwzględniane. 25
W skład dochodów od polskich inwestycji bezpośrednich za granicą wchodzą - przypadające na polskiego inwestora bezpośredniego i deklarowane w danym roku sprawozdawczym - dywidendy należne z zysku roku poprzedniego (w spółkach akcyjnych), udziały w zyskach (w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością), przekazywane do jednostek macierzystych oddziałów (mających siedzibę za granicą), odsetki od kredytów udzielonych przez polskich inwestorów bezpośrednich (zapłacone, skapitalizowane i zaległe) oraz reinwestowane. Należy zaznaczyć, że straty przypadające na polskich inwestorów bezpośrednich traktowane są jako ujemne reinwestowane. zagraniczne z tytułu inwestycji bezpośrednich za granicą obejmują - przypadającą na udziałowców polskich - bilansową wartość netto przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania. Stanowi one efektywnie wniesiony kapitał podstawowy (akcyjny lub udziałowy) oraz kapitał zapasowy, rezerwowy, a także niepodzielone pomniejszone o straty. Poza tym w danych od 2006 roku wartość kapitału własnego uwzględnia należności rezydentów z tytułu operacji finansowych podmiotów specjalnego przeznaczenia tj. (tzw. kapitału w tranzycie) oraz z tytułu posiadanych nieruchomości za granicą. Stan należności zagranicznych z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą obejmuje również kredyty i pożyczki udzielone przez polskich inwestorów zagranicznym spółkom, w których mają udziały pomniejszone o stan zobowiązań z tytułu kredytów i pożyczek otrzymanych od tych spółek (tzw. intercompany loans). Od 2004 roku oprócz stanu należności i zobowiązań z tytułu pozostałych kredytów, których udzielają sobie przedsiębiorstwa powiązane kapitałowo włączono kredyty handlowe. Od 2002 roku informacje prezentowane w podziale na rodzaje działalności dotyczące odpływu kapitału i dochodów z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą odnoszą się do rodzaju działalności gospodarczej polskiego inwestora bezpośredniego, natomiast dane dotyczące należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec roku podzielono według rodzaju działalności zagranicznego przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania. 26
Transakcje finansowe podmiotów specjalnego przeznaczenia (tzw. kapitał w tranzycie) Podmioty specjalnego przeznaczenia są to podmioty gospodarcze, które prowadzą działalność finansową na rzecz pozostałych przedsiębiorstw z grupy kapitałowej. Bardzo często nie mają żadnego zatrudnienia, ani nie prowadzą żadnej działalności na terenie kraju, w którym się znajdują. Podmioty te wykorzystywane są do transferowania kapitału pomiędzy podmiotami w ramach grupy kapitałowej, stąd też często transakcje dokonywane przez tego typu podmioty nazywane są kapitałem w tranzycie. Podmioty specjalnego przeznaczenia i związane z nim zjawisko tzw. kapitału w tranzycie są znane od wielu lat i występuje w wielu krajach. Na dużą skalę w Europie występują one w Królestwie Niderlandów i Luksemburgu. Występowanie kapitału w tranzycie prowadzi do zawyżenia wartości zarówno zagranicznych inwestycji bezpośrednich napływających do kraju, jak i odpływających za granicę. Nie wpływa jednak na wartość międzynarodowej pozycji inwestycyjnej netto. Kapitał w tranzycie nie ma także wpływu na procesy gospodarcze, w tym na inwestycje w badanej gospodarce. Rozwój międzynarodowych przedsiębiorstw oraz postępująca integracja gospodarcza przejawiają się w procesie globalizacji poprzez rosnące wartości transgranicznych przepływów finansowych. Firmy dopasowują swoją międzynarodową strukturę tak, aby wykorzystać pojawiające się w niektórych krajach dogodne warunki finansowania i opodatkowania ich działalności. Zakładają w tych krajach podmioty specjalnego przeznaczenia, których celem jest wykorzystanie tych możliwości poprzez wykonywanie operacji finansowych na rzecz pozostałych przedsiębiorstw w grupie kapitałowej. Wpływ reinwestowanych zysków na kształtowanie się dochodów rezydentów oraz odpływ kapitału z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą Zgodnie z zasadami ujmowania w bilansie płatniczym dochodów uwanych przez rezydentów oprócz dywidend i odsetek od wierzytelności zalicza się do nich reinwestowane 12/. Jest to przypadająca na rezydenta część zysków 12/ Reinwestowane wylicza się wyłącznie w przypadku inwestycji bezpośrednich. Nie dotyczą one inwestycji portfelowych, ani inwestycji pozostałych. Zgodnie z zasadami sporządzania bilansu płatniczego reinwestowane 27
wypracowanych przez zagraniczne przedsiębiorstwo bezpośredniego inwestowania, która nie jest przekazywana polskiemu inwestorowi bezpośredniemu jako dywidenda, lecz pozostaje w tym przedsiębiorstwie. W praktyce wyliczenie reinwestowanych zysków sprowadza się do odpowiedzi na pytanie, jaka część zysku, przypadająca na inwestora bezpośredniego, powstałego w danym okresie zostaje zatrzymana w przedsiębiorstwie po pomniejszeniu o dywidendę (ewentualnie o zaliczkę na dywidendę) zadeklarowaną w tym samym okresie. Należy zauważyć, że wyliczenia dokonuje się biorąc pod uwagę osiągnięte w danym okresie sprawozdawczym i dywidendy, które dotyczą zysków wypracowanych w okresie poprzednim (w danym okresie sprawozdawczym deklarowane są do wypłaty dywidendy z podziału zysku za okres wcześniejszy). Zgodnie z konwencją przyjętą w statystyce bilansu płatniczego straty wykazywane przez zagraniczne przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania, przypadające na inwestorów bezpośrednich, są traktowane jako ujemne reinwestowane. W konsekwencji, wyliczone w wyżej opisany sposób reinwestowane, w zależności od kształtowania się elementów służących do ich wyliczania, mogą w poszczególnych okresach sprawozdawczych być: ujemne, dodatnie lub zerowe. Ujemne są wtedy, kiedy osiągane przez część zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania są mniejsze niż łącznie straty wykazane przez pozostałe zagraniczne przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania i zadeklarowane dywidendy (sytuacja taka miała miejsce w przypadku polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w 2000 roku oraz w latach 2002-2003 i od roku 2007). Równe lub bliskie zero występują, gdy są zbliżone do sumy strat i zadeklarowanych dywidend. Dodatnie reinwestowane pojawiają się w sytuacji wyższych zysków niż razem strat i zadeklarowanych dywidend. O wysokości reinwestowanych zysków w sposób oczywisty decydują relacje między zyskami i stratami wykazywanymi w poszczególnych okresach sprawozdawczych przez zagraniczne przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania oraz zadeklarowanymi przez nie dywidendami. W bilansie płatniczym reinwestowane - jako dochody od kapitału - są ujmowane w rachunku obrotów bieżących: od polskich inwestycji bezpośrednich za granicą zawsze po stronie przychodów i od zagranicznych inwestycji bezpośrednich są traktowane tak, jakby zostały wypłacone inwestorowi bezpośredniemu i dopiero potem ponownie przez niego zainwestowane. Wynika to z założenia, że inwestor bezpośredni poprzez fakt posiadania znacznej części przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania, (co najmniej 10%) ma wpływ na decyzję o pozostawieniu w przedsiębiorstwie należącego do niego zysku. 28
w Polsce zawsze po stronie rozchodów. Oznacza to, że jeżeli reinwestowane od polskich inwestycji bezpośrednich za granicą są dodatnie, to powiększają przychody i wpływają dodatnio na saldo obrotów bieżących (poprawiają je). Natomiast ujemne reinwestowane od tych inwestycji, zapisane po stronie przychodów ze znakiem minus, pomniejszają przychody i wpływają negatywnie na kształtowanie się salda obrotów bieżących. Zgodnie z zasadą dwustronnego ujmowania transakcji w bilansie płatniczym reinwestowane zapisywane są na rachunku finansowym po stronie przeciwnej niż na rachunku obrotów bieżących. W ten sposób reinwestowane przypadające na rezydentów zapisywane są po stronie rozchodów w pozycji polskie inwestycje bezpośrednie za granicą i - jeśli są dodatnie stanowią element powiększający odpływ kapitału z Polski z tego tytułu, a jeśli są ujemne - pomniejszają ten napływ. 29
30
ANEKS STATYSTYCZNY 31
32
Rok Odpływ kapitału w formie zakupów udziałów lub akcji oraz aportów rzeczowych w gotówce w naturze (aporty rzeczowe) razem (2+3) Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w latach 2000-2008 kredytu na udział Odpływ kapitału w formie konwersji dywidend na udział innych należności na udział Reinwestowane (netto) */ Kredyty polskich inwestorów bezpośrednich **/ udzielone otrzymane saldo (9+10) Tablica 6 mln EUR Odpływ kapitału ogółem (4+5+6+ 7+8+11) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 2000 103 19 122 0 0. ***/ -13-80 -11-91 18 2001-76 20-56 1 3. 10-60 5-55 -97 2002 265 7 272 1 0 2-77 32-2 30 228 2003 64 23 87 3 1 1-10 215-32 183 265 2004 340 75 415 5 0 1 18 317-23 294 733 2005 2 130 67 2 197 5 0 1 45 542-52 490 2 738 2006 5 743 257 6 000 3 1 10 464 571 3 574 7 052 2007 2 030 43 2 073 795 0 10-57 1 239-108 1 131 3 952 2008 1 430 91 1 521 72 0 15-518 942-40 902 1 992 */ Znak minus (-) oznacza, że straty bilansowe roku sprawozdawczego przewyższyły reinwestycje zysków. **/ Do 2002 roku pożyczki i kredyty inne niż handlowe, a od 2003 łącznie z kredytami handlowymi. ***/ Kropka oznacza brak danych. Rok saldo należności i zobowiązań (3-4) 1 2 3 4 5 6 2000 936 175 16 159 1 095 2001 1 130 192 13 179 1 309 2002 1 207 197 14 183 1 390 2003 1 287 502 87 415 1 702 2004 1 718 851 111 740 2 458 2005 3 947 1 530 171 1 359 5 306 2006 8 933 2 113 168 1 945 10 878 2007 11 282 3 377 265 3 112 14 394 2008 **/ 12 086 4 186 289 3 897 15 983 */ Do 2002 roku pożyczki i kredyty inne niż handlowe, a od 2003 łącznie z kredytami handlowymi. **/ Dane wstępne. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą w latach 2000-2008 zagranicznych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania przypadający na polskich inwestorów bezpośrednich Międzynarodowa pozycja inwestycyjna Kredyty polskich inwestorów bezpośrednich */ wartość należności z tytułu kredytów udzielonych wartość zobowiązań z tytułu kredytów otrzymanych Tablica 7 mln EUR Ogółem należności (2+5) 33