Ewelina Chmielewicz ZASIŁEK RODZINNY Komu przysługuje zasiłek rodzinny? Przysługuje on: rodzicom, jednemu z rodziców albo opiekunowi prawnemu dziecka, opiekunowi faktycznemu dziecka, który wystąpił z wnioskiem do sądu rodzinnego o przysposobienie dziecka (potocznie adopcja), osobie uczącej się i nie będącej na utrzymaniu rodziców albo z powodu ich śmierci albo zasądzenia na ich rzecz alimentów od rodziców. Wskazane wyŝej osoby mogą ubiegać się o zasiłek rodzinny oraz dodatki do niego z tytułu samotnego wychowywania dziecka, kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego, rozpoczęcia roku szkolnego oraz podjęcia nauki poza miejscem zamieszkania. Zasiłek jest wypłacany na dziecko do ukończenia przez nie 18 roku Ŝycia, jak równieŝ do ukończenia 21 roku Ŝycia, jeśli uczy się w szkole, a takŝe do 24 roku Ŝycia, jeśli dziecko kontynuuje naukę w szkole wyŝszej i ma orzeczony umiarkowany lub znaczny stopień niepełnosprawności. Komu zasiłek rodzinny nie przysługuje? NaleŜy równieŝ wspomnieć kiedy zasiłek rodzinny nie przysługuje. Ma to miejsce wtedy, gdy dziecko przebywa w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie takiej jak: placówka opiekuńczo wychowawcza, zakład karny, szkoła wojskowa, a takŝe, gdy dziecko przebywa w rodzinie zastępczej 48
49 Ewelina Chmielewicz Zasiłek rodzinny albo pozostaje w związku małŝeńskim. Zasiłek nie przysługuje równieŝ, jeśli pełnoletnie dziecko lub osoba ucząca się jest uprawniona do zasiłku rodzinnego na własne dziecko. Nie przysługuje teŝ osobie samotnie wychowującej dziecko, jeŝeli nie zostało zasądzone świadczenie alimentacyjne na rzecz dziecka od jego rodzica, chyba Ŝe: a) rodzice lub jedno z rodziców dziecka nie Ŝyje, b) ojciec dziecka jest nieznany, c) powództwo o ustalenie świadczenia alimentacyjnego od drugiego z rodziców zostało oddalone, d) sąd zobowiązał jednego z rodziców do ponoszenia całkowitych kosztów utrzymania dziecka i nie zobowiązał drugiego z rodziców do świadczenia alimentacyjnego na rzecz tego dziecka. Kto wypłaca zasiłek, gdzie i jakie naleŝy składać dokumenty? Zasiłek rodzinny jest wypłacany przez gminę, która czyni to najczęściej za pośrednictwem ośrodka pomocy społecznej (MOPS). To właśnie w urzędzie gminy moŝna dowiedzieć się, gdzie złoŝyć wniosek o ustalenie prawa do zasiłku rodzinnego wraz z niezbędnymi dokumentami. Formularz taki moŝna otrzymać w urzędzie gminy bądź ośrodku pomocy społecznej. Jest on równieŝ dostępny na stronie internetowej: www.mps.gov.pl. Do składanego formularza naleŝy dołączyć następujące dokumenty: zaświadczenie o dochodach członków rodziny za rok poprzedni (moŝna je otrzymać w urzędzie skarbowym lub u pracodawcy), ksero dowodu osobistego, odpis aktu urodzenia dziecka, orzeczenie o niepełnosprawności, jeśli dziecko jest niepełnosprawne,
Vademecum prawno-administracyjne zaświadczenie ze szkoły, jeśli dziecko jest pełnoletnie i nadal się uczy. Na jaki okres przysługuje zasiłek? Świadczenia rodzinne przyznaje się w tzw. okresie zasiłkowym. Okres taki rozpoczyna się 1 listopada i kończy 31 października następnego roku. Z terminami tymi wiąŝe się okres uzyskiwania dochodów branych pod uwagę przy przyznawaniu pomocy. Obowiązuje zasada, Ŝe bierze się pod uwagę dochody z roku kalendarzowego poprzedzającego rok, w którym rozpoczyna się dany okres zasiłkowy (np. dla okresu 1.11.2008 31.10.2009 uwzględnia się dochody z 2007r). Jaki trzeba mieć dochód Ŝeby otrzymać zasiłek? Aby otrzymać zasiłek dochód w rodzinie nie moŝe przekraczać 504zł na osobę, a jeśli dziecko jest niepełnosprawne 583zł. Przy obliczaniu dochodu rodziny uwzględnia się dochody osoby uprawnionej do pobierania zasiłku, małŝonka tej osoby oraz dzieci do ukończenia 24 roku Ŝycia, jeŝeli pozostają na utrzymaniu rodziców (jeśli dziecko skończyło 25 lat i mimo to pozostaje na utrzymaniu rodziców nie jest juŝ uznawane za członka rodziny). Jeśli rodzina posiada gospodarstwo rolne, wtedy przyjmuje się, Ŝe miesięczny dochód z 1 ha przeliczeniowego odpowiada 50% kwoty 504 zł. Dochody z gospodarstwa rolnego i dochody pozarolne sumuje się. Zmiana dochodów co wtedy? KaŜda zmiana w dochodach, która powoduje przekroczenie progów, musi być natychmiast zgłaszana do urzędu, w którym składa się wniosek o otrzymanie zasiłku. Jeśli mimo zmiany sytuacji finansowej będzie nadal pobierać się zasiłek, a zostanie to www.bio.tomaszow.info 50
Ewelina Chmielewicz Zasiłek rodzinny ujawnione wówczas trzeba będzie go zwrócić z odsetkami (11,5% rocznie). Jaka jest wysokość zasiłku? Obecnie zasiłek rodzinny wynosi 48zł na dziecko do 5 roku Ŝycia, 64zł na dziecko powyŝej 5 roku Ŝycia a do ukończenia 18 roku Ŝycia i 68zł na dziecko pełnoletnie do ukończenia 24 roku Ŝycia. Terminy wypłacania zasiłku Terminy wypłaty świadczeń rodzinnych zaleŝy od tego, kiedy złoŝy się wniosek do urzędu. Jeśli osoba ubiegająca się o zasiłek rodzinny złoŝy wniosek wraz z dokumentami do 30 września, ustalenie prawa do świadczeń rodzinnych oraz ich wypłata za listopad następuje do 30 listopada. Natomiast osoba, która złoŝy wniosek w okresie od 1 października do 30 listopada, ustalenie prawa do świadczeń oraz wypłata tych przysługujących na listopad następuje do 31 grudnia. Zasiłek rodzinny wypłaca się nie później niŝ do ostatniego dnia miesiąca, za który został przyznany zasiłek. 51 Czy istnieje moŝliwość dochodzenia zaległych świadczeń? Jeśli odmowa wypłacenia świadczeń lub ich złe naliczenie było wynikiem błędu organu za to odpowiedzialnego to moŝna się domagać zwrotu zasiłku za 3 lata wstecz od dnia zawiadomienia o popełnieniu błędu lub wydania decyzji prostującej błąd. Jakie są dodatki do zasiłku? WaŜne jest równieŝ to, Ŝe jeśli komuś przysługuje zasiłek rodzinny moŝe się on ubiegać równieŝ o dodatki do zasiłku, takie jak dodatek z tytułu:
Vademecum prawno-administracyjne urodzenia dziecka, opieki nad dzieckiem w czasie korzystania z urlopu wychowawczego, samotnego wychowywania dziecka, wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej, kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego, rozpoczęcia roku szkolnego, podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania. Co to jest dodatek z tytułu urodzenia dziecka? Dodatek na okoliczność urodzenia dziecka nie ma nic wspólnego z becikowym, które przysługuje wszystkim. Ten dodatek mogą dostać jedynie osoby, które dostają zasiłek rodzinny. Przysługuje on matce, ojcu lub opiekunowi prawnemu dziecka. Jeśli nie został przyznany wyŝej wymienionym osobom, moŝe ubiegać się o niego opiekun faktyczny dziecka w wieku do ukończenia pierwszego roku Ŝycia. Dodatek jest wypłacany w wysokości 1000zł, jeśli urodziło się więcej niŝ jedno dziecko (np. bliźniaki) to dodatek przysługuje na kaŝde dziecko. Czym jest dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w czasie korzystania z urlopu wychowawczego? MoŜliwe jest równieŝ uzyskanie dodatku dla osób na urlopie wychowawczym, który wynosi 400zł na miesiąc niezaleŝnie od liczby dzieci. Dodatek ten przysługuje w czasie urlopu wychowawczego do 24 miesięcy lub do 36 miesięcy przy urodzeniu bliźniaków i większej liczbie dzieci urodzonych podczas jednego porodu, a gdy dziecko jest niepełnosprawne do www.bio.tomaszow.info 52
Ewelina Chmielewicz Zasiłek rodzinny 72 miesięcy. Dodatek ten nie przysługuje, jeśli osoba ubiegająca się o dodatek przed uzyskaniem prawa do urlopu wychowawczego była zatrudniona krócej niŝ przez 6 miesięcy. Dodatku tego nie otrzymają takŝe osoby, które podczas korzystania z urlopu wychowawczego podjęły jakąś pracę zarobkową, lub korzystają z zasiłku macierzyńskiego, a takŝe osoby, których dzieci przebywają w placówkach zapewniających całodobową opiekę przez co najmniej 5 dni w tygodniu albo w Ŝłobku, przedszkolu lub innej tego typu instytucji zapewniającej dzienną opiekę lub gdy zaprzestaną sprawowania osobiście opieki nad dzieckiem. Kiedy przyznawany jest dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka? Dodatek dla samotnych przysługuje, gdy jedno z rodziców nie Ŝyje, ojciec jest nieznany lub powództwo o ustalenie świadczenia alimentacyjnego od drugiego rodzica zostało oddalone i wynosi on 170zł na dziecko (jednak nie więcej niŝ 340 zł na wszystkie dzieci). Gdy dziecko jest niepełnosprawne dodatek jest powiększany o 80 zł (nie więcej niŝ 160zł na wszystkie dzieci). Dodatek przysługuje równieŝ osobie, która się uczy i jej oboje rodzice nie Ŝyją. Dodatek ten nie przysługuje jeśli dziecko ma prawo do renty socjalnej lub renty. Komu przyznawany jest dodatek z tytułu wychowywania dzieci w rodzinie wielodzietnej? Dodatek z tytułu wychowywania dzieci w rodzinie wielodzietnej (trójka lub więcej dzieci) - z tego tytułu moŝna dostać 80zł na trzecie i kaŝde następne dziecko uprawnione do zasiłku rodzinnego. 53
Vademecum prawno-administracyjne Kiedy przysługuje dodatek z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego? Dodatek na kształcenie i rehabilitację dziecka niepełnosprawnego przysługuje, jeśli dziecko ma orzeczony przynajmniej umiarkowany stopień niepełnosprawności i uczy się bądź studiuje. Dodatek jest wypłacany miesięczne w wysokości 60 zł na dziecko do 5 lat oraz 80zł na dziecko w wieku od 6 do 24 lat. Czym jest dodatek z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego? Jest to dodatek, który przysługuje na częściowe pokrycie wydatków związanych z rozpoczęciem roku szkolnego i wynosi 100zł. Aby otrzymać ten dodatek naleŝy złoŝyć wniosek w ciągu czterech miesięcy od rozpoczęcia roku szkolnego, jeśli zostanie złoŝony po terminie jest pozostawiany bez rozpoznania. WaŜne jest takŝe to, Ŝe dodatek przysługuje równieŝ wtedy, gdy dziecko idzie do zerówki. Komu przysługuje dodatek z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania. Dodatek na dojazd dziecka do szkoły, na dopłatę do bursy lub internatu otrzymuje się przez 10 miesięcy, w ciągu których trwa rok szkolny. MoŜna się ubiegać albo o dopłatę na dojazdy albo na dopłatę do zakwaterowania. Wynoszą one odpowiednio 50 zł - dojazdy i 90 zł - dopłata do zakwaterowania. Co zrobić Ŝeby otrzymać dodatek do zasiłku? Aby otrzymać któryś z wyŝej wymienionych zasiłków naleŝy wypełnić wniosek odpowiedni do danego dodatku, który moŝna odebrać w instytucji, która wypłaca zasiłek rodzinny (urząd gminy www.bio.tomaszow.info 54
Ewelina Chmielewicz Zasiłek rodzinny bądź ośrodek pomocy społecznej) lub pobrać ze strony internetowej Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. WaŜne jest, aby wniosek podpisać własnoręcznie. Do kaŝdego z wyŝej wymienionych dodatków mogą być wymagane róŝne zaświadczenia, które naleŝy dołączyć do wniosku. Wniosek moŝe złoŝyć rodzic, opiekun faktyczny dziecka, opiekun prawny dziecka lub inna osoba upowaŝniona do reprezentowania dziecka. Wniosek składa się do urzędu gminy bądź miasta lub Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej. Dodatkowe dokumenty Do wniosku o dodatek z tytułu urodzenia dziecka nie są wymagane dodatkowe dokumenty, oprócz tych niezbędnych do otrzymania zasiłku rodzinnego. Do wniosku o dodatek dla osób na urlopie wychowawczym naleŝy dołączyć: zaświadczenie pracodawcy o udzieleniu urlopu wychowawczego oraz okresie, na jaki urlop został udzielony, zaświadczenie o co najmniej 6 miesięcznym okresie pozostawania w zatrudnieniu przed uzyskaniem prawa do urlopu wychowawczego. Do dodatków związanych z kształceniem się dziecka niezbędne jest zaświadczenie ze szkoły o kontynuowaniu w niej nauki. ŚWIADCZENIA OPIEKUŃCZE Zasiłek pielęgnacyjny jest przyznawany w celu zapewnienia osobie niepełnosprawnej opieki i pomocy innej osoby, gdy nie jest zdolna do samodzielnej egzystencji. Przysługuje on: niepełnosprawnemu dziecku, 55
Vademecum prawno-administracyjne osobie niepełnosprawnej w wieku powyŝej 16 lat, gdy legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, osobie, która ukończyła 16 lat, gdy legitymuje się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jeśli niepełnosprawność nastąpiła przed ukończeniem 21 roku Ŝycia, osobie, która ukończyła 75 lat. Zasiłek jest wypłacany w wysokości 153 zł miesięcznie. Nie przysługuje on osobie, która jest uprawniona do dodatku pielęgnacyjnego oraz osobie, która przebywa w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie. Podstawowe pojęcia: Dochód rodziny przeciętny miesięczny dochód członków rodziny uzyskany w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy. Dziecko - dziecko własne, małŝonka, przysposobione oraz dziecko, w sprawie którego toczy się postępowanie o przysposobienie, lub dziecko znajdujące się pod opieką prawną. Instytucja zapewniająca całodobowe utrzymanie - dom pomocy społecznej, placówka opiekuńczo-wychowawczą, młodzieŝowy ośrodek wychowawczy, schronisko dla nieletnich, zakład poprawczy, areszt śledczy, zakład karny, zakład opiekuńczoleczniczy, zakład pielęgnacyjno-opiekuńczy, szkoła wojskowa lub inna szkoła, jeŝeli instytucje te zapewniają nieodpłatnie pełne utrzymanie. www.bio.tomaszow.info 56
Ewelina Chmielewicz Zasiłek rodzinny Niepełnosprawne dziecko - dziecko w wieku do ukończenia 16 roku Ŝycia legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności. Okres zasiłkowy - okres od dnia 1 listopada do dnia 31 października następnego roku kalendarzowego, na jaki ustala się prawo do świadczeń rodzinnych. Opiekun faktyczny dziecka - osoba faktycznie opiekująca się dzieckiem, jeŝeli wystąpiła z wnioskiem do sądu rodzinnego o przysposobienie dziecka. Organ właściwy - wójt, burmistrz lub prezydent miasta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie rodzinne lub otrzymującej świadczenie rodzinne. Osoba ucząca się - osoba pełnoletnia ucząca się, niepozostająca na utrzymaniu rodziców w związku z ich śmiercią lub w związku z ustaleniem wyrokiem sądowym lub ugodą sądową prawa do alimentów z ich strony. Rodzina wielodzietna - rodzina wychowująca troje i więcej dzieci mających prawo do zasiłku rodzinnego. Literatura źródłowa: 1. Dziubińska-Lechnio E., Orkwiszewska E., Zasiłki rodzinne, pielęgnacyjne i wychowawcze. Nowe uregulowania, Dom Wydawniczy ABC, 2002. 2. Tymotek K., Zasiłki, Dom wydawniczy ABC, 2002. 3. Ustawa z dnia 18 listopada 2003 o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. 2006 Nr 139, poz. 992 z późn. zm.). 57