Wykład 2. Wolność gospodarcza ( Economic Freedom) Koncepcja instytucjonalnego definiowania pojęcia wolności gospodarczej została opracowana przez M. Friedmana, laureata nagrody Nobla w 1986 roku. Seria konferencji naukowych doprowadziła do sformułowania Indeksu Wolności Gospodarczej Świata, który mierzy zgodność polityki i instytucji 123 krajów z zasadami wolności gospodarczej. Podstawowymi składnikami wolności gospodarczej są: swoboda wyboru osobistego, swoboda wymiany, wolna konkurencja, bezpieczeństwo (prawna ochrona) osób i własności. Z punktu widzenia wpływu wolności gospodarczej na bezpieczeństwo biznesu można mówić o dwu aspektach: Pozytywne działania państwa: rządy prawa, opieka państwa nad majątkiem firmy, bezpieczeństwo publiczne, brak korupcji, ochrona własności materialnej i intelektualnej, dostęp do zdrowego pieniądza, Powstrzymanie się państwa od działań negatywnych, ingerujących w swobodę wyboru osobistego (podatki, wydatki rządowe, regulacje, restrykcje) ( raport o konkurencyjności przemysłu USA) Mierzenie poziomu wolności gospodarczej : Indeks EFW (Economic Freedom of World) jest tworzony przez pięć kategorii: Rozmiary rządu :wydatki, podatki, przedsiębiorstwa państwowe Struktura prawna i ochrona praw własności www.wkuwanko.pl 1
Dostęp do zdrowego pieniądza Swoboda wymiany międzynarodowej Regulacje dotyczące kredytu, pracy i biznesu Rating krajów pod względem Indeksu EFW Polska w 2004 roku zajmuje odlegle 53 miejsce ( w 2003 roku -78 miejsce ) wraz z Indiami, Malezja, Płd.Afryką, Trynidadem & Tobago, Gruzja i Armenią. Jakie obszary ciągną Polskę w dół? Rozmiary rządu 70 (76) Struktura prawna 54 (67) Dostęp do zdrowego pieniądza 44 (67) Swoboda wymiany międzynarodowej 59 (85) Regulacje rządowe biznesu 74 (98) Czy wolność gospodarcza się zwiększa czy zmniejsza w od 1980 roku? Polityka pieniężna była bardziej stabilna Podatki mocno spadły Kontrola polityki kursowej się zmniejszyła Cła się obniżyły postępuje umiędzynarodowienie gospodarki kontrola rynków kapitałowych i stóp procentowych się zmniejszyła www.wkuwanko.pl 2
Średni poziom wolności gospodarczej w 104 krajach zwiększył się z 5.1w 1980 roku do 6.5 w 2002 roku ( Polska 6.7 w 2004 roku) Jak kształtowały się wyniki krajów Europy centralnej i wsch. kraj 1995 2002 2003 2004 Ranking 2004 Estonia 5.3 7.7 7.8 7.7 12 Łotwa 4.6 7.0 7.1 35 Litwa 4.7 7.0 40 Węgry 4.8 7.3 7.4 7.4 20 Czechy 5.9 6.9 6.9 45 Słowacja 5.1 6.6 6.6 6.9 45 Polska 4.8 6.4 6.1 6.7 53 Jaki jest związek pomiędzy wolnością gospodarczą a wskaźnikami postępu gospodarczego i społecznego? Od czasów A.Smitha trwa dyskusja nad źródłami bogactwa narodów. Interwencjonizm czy liberalizm. Dwie teorie satyryczne (J.Kennedy, D.Ricardo, J,Keynes, K. Marks) Trzy teorie wzrostu: www.wkuwanko.pl 3
Neoklasyczna teoria, (R.Solow) mówi, że o wzroście decydują zasoby produkcyjne i innowacje technologiczne. Inwestycje w kapitał trwały i intelektualny są podstawą wzrostu. Teoria lokalizacyjna i geograficzna( J.Sachs) mówi, że wzrost zależy od warunków klimatycznych (pas nadmorski) i dostępu do bogatych rynków. Teoria klastrów M. Portera. Teoria instytucjonalna kładzie nacisk na znaczenie dobrego środowiska biznesowego, tworzonego przez dobre instytucje i politykę sprzyjającą rozwojowi biznesu. (F.Hayek, M.Porter,M.Friedman) Nie ma sprzeczności pomiędzy tymi teoriami. Dlaczego wolność gospodarcza sprzyja wzrostowi? Trzy czynniki. Konkurencja a wolność gospodarcza Przedsiębiorczość a wolność gospodarcza Inwestycje a wolność gospodarcza Badanie zależności pomiędzy wzrostem GDP per capita a wolnością gospodarczą w latach 1980 2000. EFW < 5 GDP per capita średnioroczny 0.37 EFW < 5 < 7 GDP per capita średnioroczny 1.67 EFW > 7 GDP per capita średnioroczny 3.44 Wolność gospodarcza a inwestycje Inwestycje na zatrudnionego w USD EFW < 5 845, BIZ 68 EFW < 5 < 7 3 319, BIZ 444 www.wkuwanko.pl 4
EFW > 7 10871, BIZ 3117 Czy możliwy jest wysoki poziom zamożności bez dobrego systemu prawnego? (Tablica 2.7 ) Wzrost i inwestycje w krajach o niskim EFW w roku 1980 i wysokim FWE w latach 1980 2000. ( Tablica 2.8) Indeks Wolności Gospodarczej Świata, EFW (Economic Freedom of World) 1.Rozmiary rządu :wydatki, podatki, przedsiębiorstwa państwowe A. wydatki rządu na spożycie, jako % spożycia globalnego B. Transfery i subsydia jako % GDP C. Przedsiębiorstwa państwowe i inwestycje jako % globalnych inwestycji D. Poziom obciążeń podatkowych od dochodów osobistych i ubezpieczeń społecznych 2.Struktura prawna i ochrona praw własności A. Niezależność sądów B. Bezstronne sądy umożliwiające zaskarżanie przez biznes decyzji rządowych C. Ochrona własności intelektualnej D. Wojskowa interwencja w proces legislacji i proces polityczny E. Spójność systemu prawnego 3. Dostęp do zdrowego pieniądza A. Średni roczny wzrost podaży pieniądza w ciągu ostatnich pięciu lat minus średni roczny wzrost GDP w ciągu ostatnich dziesięciu lat www.wkuwanko.pl 5
B. Zróżnicowanie tempa inflacji w ciągu ostatnich pięciu C. Poziom inflacji w ostatnim okresie D. Swoboda posiadania rachunków dewizowych w kraju i za granicą 4. Swoboda wymiany międzynarodowej A. Opodatkowanie obrotów handlu zagranicznego B. Regulacje w handlu zagranicznym C. Rozmiary sektora handlu zagranicznego D. Różnica pomiędzy oficjalnym i czarnorynkowym kursem walutowym E. Kontrola dewizowa rynku kapitałowego 5. Regulacje dotyczące kredytu, pracy i biznesu A. Regulacje na rynku kredytowym B. Regulacje na rynku pracy C. Regulacje w biznesie w jakim stopniu ograniczają konkurencję i operacje na rynku www.wkuwanko.pl 6