SCENARIUSZ ZAJĘĆ nr 8 - turystyczny szlak ornitologiczny Temat. Perkoz dwuczuby mieszkaniec gminy Żyrzyn i okolic Cele uczeń: potrafi rozpoznać perkoza dwuczub ego zna przystosowania perkoza dwuczub ego do terenów podmokłych które są źródłem pożywienia wie, gdzie osiedlają się perkozy wie, z jakich elementów zbudowane jest ptasie gniazdo Metody: rozmowa dydaktyczna, obserwacja okazów naturalnych, praca z mapą, praca z tekstem źródłowym, obserwacja (budowy ptasiego gniazda). Formy pracy: indywidualna i grupowa Czas trwania zajęć: 2 jednostki lekcyjne Środki dydaktyczne: atlas geograficzny Polski arkusze pracy nauczyciela i ucznia Podstawowe informacje; Wygląd ; Gniazda ptaków są wykonane z podobnych materiałów, jakie stosował pierwotny człowiek: drewna (gałęzi), ziemi, trawy. Do gniazdowania każdego gatunku ptaka wodnego niezbędne są dwa czynniki: odpowiednie lęgowisko, w którym zostanie zbudowane gniazdo, oraz łowisko, gdzie ptaki będą zdobywały pokarm dla siebie i swojego potomstwa Rozmiary Długość ciała Ok. 50-58 cm Rozpiętość skrzydeł Ok. 80 cm Masa ciała Ok. 1 kg Ptak wielkości kaczki ale o smuklejszej sylwetce z długą szyją i zaostrzonym dziobem. Łatwo rozpoznawalny po rdzawej kryzie na bokach głowy i czubie na głowie. Spód ciała biały, wierzch brunatny. W szacie spoczynkowej traci ozdobne
pióra na głowie. Podczas toków para wykonuje rytualny taniec godowy polegający na stawaniu słupka naprzeciwko siebie i na potrząsaniu głowami. Pisklęta o paskowanym upierzeniu głowy i szyi są wożone na grzbiecie przez rodziców. Największy polski perkoz, wielkością dorównuje kaczce krzyżówce. Brak dymorfizmu płciowego w upierzeniu. W szacie godowej długa biała szyja, na głowie dwa ciemnobrązowe czuby (stąd nazwa) i rdzawo-czarne bokobrody (u samic są mniejsze niż u samców). Wierzch ciała ciemnobrązowy, boki brązowo-rdzawe. Biała pierś. W szacie spoczynkowej brak bokobrodów, czuby ledwo zaznaczone. W locie na górnej stronie skrzydeł pokazują białą plamę. Ogon zredukowany, sterówki są krótkie i giętkie. Latają dobrze, choć czynią to niechętnie. Występowanie ; Występuje w większej części Europy Izolowane populacje znajdują się w Australii i na Nowej Zelandii. Europejskie ptaki zimują w Europie Zachodniej i basenie Morza Śródziemnego. Pojedyncze osobniki zimują w Polsce. W Polsce nieliczny ptak lęgowy i zarazem najliczniejszy z krajowych perkozów. Jest równomiernie rozpowszechniony w całej Polsce, z wyjątkiem gór. Często spotykany na Pojezierzach, w Wielkopolsce oraz na Śląsku. Rzadko występuje w Małopolsce. W innych miejscach Polski tworzy punktowo większe populacje.
Występuje na północ od Puław w rejonie ujścia Pradoliny Wieprza do Doliny Wisły środkowej. W Polsce ptak ten jest pod całkowitą ochroną, lokalnie zagrożony przez rybaków tępiących go jako szkodnika rybackiego. Tryb życia i środowisko życia; Gatunek aktywny w dzień, jednak podczas kojarzenia się par także nocą, podczas pełni księżyca. Poluje na ryby, może w tym celu zanurzyć się na głębokość nawet 30 metrów! Latem tworzy duże koncentracje na czas pierzenia - staje się wtedy niezdolny do lotu. Rzadko zrywa się do lotu: częściej nurkuje. Gatunek częściowo wędrowny, choć przeloty mają miejsce nocą. Europejskie ptaki zimują w Europie Zachodniej i basenie Morza Śródziemnego. Pojedyncze osobniki zimują w Polsce. Przeloty: marzec kwiecień i sierpień grudzień. Jeziora i stawy, rzadziej wolno płynące rzeki, z pasem przybrzeżnych trzcin. Unika jednak zbiorników całkowicie zarośniętych, a częściej od innych perkozów widywany na otwartej wodzie. Populacje środkowoazjatyckie gniazdują na słonawych i słonych jeziorach. W czasie wędrówek spotykany na wybrzeżach morskich.
TOKI: Pary przeprowadzają spektakularny taniec godowy. Zaczyna on się ukłonami obojga partnerów, po czym zbliżają się do siebie z płasko wyciągniętą szyją, potrząsają głowami, stroszą czuby i kryzy. Taniec kończy się figurą, w której ptaki przyciskają się do siebie piersiami stojąc pionowo na wodzie. Trzymają przy tym niekiedy pęk wodorostów zebranych z dna. LĘGI: Wyprowadza jeden lęg w roku, znacznie rzadziej dwa. GNIAZDO: Zazwyczaj na wodzie w strefie rzadkich trzcin lub innych roślin wodnych wystających ponad powierzchnię. Gniazdo stanowi pływająca, jednak zazwyczaj zakotwiczona za pomocą wbudowanych w nie roślin, sterta na wpółzgniłych roślin wodnych i błotnych. Buduje je para rodziców w pewnej odległości od sąsiednich
osobników. Zazwyczaj gniazduje pojedynczo, ale odnotowywano kolonie liczące 100 par Jaja: Początkowo białe, z kredową powłoką, z czasem pod wpływem związków wydzielanych z gnijących roślin ciemnieją i stają się oliwkowobrązowe, w liczbie 3 do 6 sztuk.. Wysiadywanie: Wprawdzie wysiadują je oboje rodzice, jednak samica robi to częściej. Wysiadywanie trwa od 25 do 29 dni.
Pisklęta: Zagniazdowniki, pisklęta pozostają pod opieką rodziców 10 do 11 tygodni i nawet jesienią da się słyszeć żałosne dopominania młodych o pokarm. Pomimo tego, że od razu po wykluciu potrafią pływać i nurkować to przez pierwsze 3 tygodnie często poruszają się na grzbiecie dorosłego osobnika. Karmione są drobnymi bezkręgowcami, ślimakami, rybkami, oraz piórami rodziców, dzięki czemu przyzwyczajają się do wydalania m.in. rybich łusek. Młode nie mają czubów charakterystycznych dla dorosłych osobników, głowa i szyja upierzona na biało, ciemnobrązowe pasy oraz łysinka, a na wierzchu głowy biała plama.. Pożywienie; Głównie ryby, rzadziej wodne bezkręgowce. Pokarm zdobywa nurkując Poszukiwanie perkoza dwuczub ego jego miejsc lęgowych i gniazd - obserwacja terenowa Karta Pracy Korzystając z tabelki zaznacz gatunek ptaka jakiego zaobserwowałeś. Skorzystaj z lornetek, przewodników oraz atlasów do oznaczenia ptaków. Data...
Godzina... Nazwa zbiornika wodnego... Miejscowość... Obserwatorzy... Nazwa gatunkowa Liczba osobników Samice młode samce Uwagi Zadanie 1 Obserwuj go tak długo, jak się da. Zwróć uwagę na jego wygląd, a następnie zanotuj w tabeli jego cechy charakterystyczne oraz podaj jego nazwę gatunkową. Użyj w tym celu lornetki, przewodników oraz atlasów do oznaczania ptaków Obserwator Data obserwacji Miejsce obserwacji Warunki pogodowe Nazwa obserwowanego zbiornika Cechy charakterystyczne obserwowanego gatunku Wielkość
Kształt Ubarwienie Dziób barwa Nogi Zachowania Wydawane dźwięki Cechy szczególne Nazwa gatunkowa ptaka Źródła: wikipedia, Ptaki w Polsce Sławomir Wąsik, Atlas Ptaków Poradnik Obserwatora Katrin i Frank Hecker Attenborough D. 1999. Prywatne życie ptaków, Muza S.A., Warszawa Jonsson L. 1998. Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego. Multico, Warszawa Kerrod R. 1991.Ptaki wodne. Encyklopedia świata zwierząt. Wiedza i Życie. Meissner W., Cofta T. 1998. Ptaki Bałtyku. Gatunki nurkujące. GBPW Kuling, Wydawnictwo Gdańskie. Dziuple i ich mieszkańcy" Wydawca Towarzystwo Miłośników Przyrody Warmii i Mazur "Natura" Autor scenariuszy Alina Rodziewicz Rysunki Tomasz Cofta, Tadeusz Markos Dolnośląska Fundacja Ekorozwoju Strony internetowe:www.wikipedia.org; **www.lornetki.com http://pl.wikipedia.org/wiki/