Nowa jakoœæ rynków wêgla kamiennego



Podobne dokumenty
Pozycja Katowickiego Holdingu Wêglowego na rynku komunalno-bytowym

Węgiel kamienny w sektorze komunalno bytowym.

PALIWA WEGLOWE DO WYSOKOSPRAWNYCH URZĄDZEŃ GRZEWCZYCH MAŁEJ MOCY ZALECENIA JAKOŚCIOWE PROGNOZA PODAŻY I POPYTU

PALIWA WEGLOWE DO WYSOKOSPRAWNYCH URZĄDZEŃ GRZEWCZYCH MAŁEJ MOCY ZALECENIA JAKOŚCIOWE PROGNOZA PODAŻY I POPYTU

STAN AKTUALNY I PERSPEKTYWY PRODUKCJI KWALIFIKOWANYCH PALIW WEGLOWYCH W POLSCE W ŚWIETLE STRATEGII ENERGETYCZNEJ I ŚRODOWISKOWEJ

KONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO WĘGLA NA RYNKU SUROWCÓW ENERGETYCZNYCH

WskaŸniki cen wêgla energetycznego na rynkach miêdzynarodowych

Debata: Węgiel skarb czy przekleństwo dla gospodarki Polski? Aktualna sytuacja na międzynarodowych rynkach węgla kamiennego

Ciepło systemowe na rynku energii w przyszłości skutki pakietu energetyczno-klimatycznego

WĘGIEL KAMIENNY PERSPEKTYWA DO 2030 ROKU. Katowicki Holding Węglowy SA

Rynki miêdzynarodowe jako punkt odniesienia dla cen wêgla energetycznego w kraju

Rynek surowców strategicznych w Unii Europejskiej na przykładzie węgla kamiennego.

WPŁYW PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ W ŹRÓDŁACH OPALANYCH WĘGLEM BRUNATNYM NA STABILIZACJĘ CENY ENERGII DLA ODBIORCÓW KOŃCOWYCH

Dynamika wzrostu cen nośników energetycznych

PRZYSZŁOŚĆ ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII NA TLE WYZWAŃ ENERGETYCZNYCH POLSKI. Prof. dr hab. inż. Maciej Nowicki

Konkurencyjnoœæ wytwarzania energii elektrycznej z wêgla brunatnego i kamiennego

POLSKA IZBA EKOLOGII. Propozycja wymagań jakościowych dla węgla jako paliwa dla sektora komunalno-bytowego

Katowicki Węgiel Sp. z o.o. CHARAKTERYSTYKA PALIW KWALIFIKOWANYCH PRODUKOWANYCH PRZEZ KATOWICKI WĘGIEL SP. Z O.O.

Polska energetyka scenariusze

PODA I POPYT CI GNIKÓW ROLNICZYCH W POLSCE SUPPLY AND DEMAND IN POLAND TRACTORS. Wstêp. Cel i zakres badañ

Uwarunkowania rozwoju miasta

Oferta Kompanii Węglowej S.A. dla sektora ciepłownictwa

Sytuacja na rynkach zbytu wêgla oraz polityka cenowo-kosztowa szans¹ na poprawê efektywnoœci w polskim górnictwie

Metody oceny konkurencyjności paliw do wytwarzania energii elektrycznej. Wprowadzenie

Zbigniew Grudziński. Ceny węgla energetycznego w imporcie do Europy SZANSA DLA POLSKI

PANEL EKONOMICZNY Zakres prac i wyniki dotychczasowych analiz. Jan Pyka. Grudzień 2009

Polska energetyka scenariusze

Metody oceny konkurencyjności paliw do wytwarzania energii elektrycznej

Zmiennoœæ cen wêgla krajowego na tle rynków œwiatowych i wybranych wskaÿników gospodarczych

Załącznik 1: Wybrane założenia liczbowe do obliczeń modelowych

KONWERGENCJA ELEKTROENERGETYKI I GAZOWNICTWA vs INTELIGENTNE SIECI ENERGETYCZNE WALDEMAR KAMRAT POLITECHNIKA GDAŃSKA

Wp³yw op³at œrodowiskowych wynikaj¹cych z parametrów jakoœciowych wêgla na koszty produkcji energii elektrycznej

Analiza techniczno-ekonomiczna op³acalnoœci nadbudowy wêglowej elektrociep³owni parowej turbin¹ gazow¹ i kot³em odzyskowym

Europejski rynek LPG szanse i wyzwania

Prawo Energetyczne I Inne Ustawy Dotyczące Energetyki Kogeneracja Skuteczność Nowelizacji I Konieczność

Energetyka odnawialna w procesie inwestycyjnym budowy zakładu. Znaczenie energii odnawialnej dla bilansu energetycznego

Transformacja energetyczna w Polsce

- Poprawa efektywności

PROF. DR HAB. INŻ. ANTONI TAJDUŚ

Czym są ekologiczne paliwa stałe? doświadczenia PGG sp. z o.o.

Rozwój energetyki gazowej w Polsce - szansa czy zagrożenie dla bezpieczeństwa energetycznego?

RYNEK ENERGII. Jak optymalizować cenę energii elektrycznej?

REGULAMIN ZADANIA KONKURENCJI CASE STUDY V OGOLNOPOLSKIEGO KONKURSU BEST EGINEERING COMPETITION 2011

PERSPEKTYWY WYKORZYSTANIA GAZU ZIEMNEGO DO PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ W POLSCE

Polityka energetyczna w UE a problemy klimatyczne Doświadczenia Polski

Polska energetyka scenariusze

Jak oszczędzić na zakupach energii elektrycznej?

Energetyka rozproszona w drodze do niskoemisyjnej Polski. Szanse i bariery. Debata online, Warszawa, 28 maja 2014 r.

Relacje cen wêgla koksowego i koksu metalurgicznego na rynkach miêdzynarodowych

Zapotrzebowanie krajowego sektora energetycznego na surowce energetyczne stan obecny i perspektywy do 2050 r.

Rynek węgla energetycznego w Polsce w latach

Polskie technologie stosowane w instalacjach 1-50 MW

Perspektywy rozwoju OZE w świetle ustawy z 20 lutego 2015 roku

- ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII

Ankieta - Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Gnojnik

Międzynarodowe Targi Górnictwa, Przemysłu Energetycznego i Hutniczego KATOWICE Konferencja: WĘGIEL TANIA ENERGIA I MIEJSCA PRACY.

Efektywność ekonomiczna elektrociepłowni opalanych gazem ziemnym

Jednostki Wytwórcze opalane gazem Alternatywa dla węgla

Założenia Narodowego Programu Redukcji Emisji Gazów Cieplarnianych. Edmund Wach

Zagadnienia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej

ENERGETYKA ROZPROSZONA Biopaliwa w energetyce

Piotr Kosowski*, Stanis³aw Rychlicki*, Jerzy Stopa* ANALIZA KOSZTÓW SEPARACJI CO 2 ZE SPALIN W ZWI ZKU Z MO LIWOŒCI JEGO PODZIEMNEGO SK ADOWANIA**

Rynek energii odnawialnej w Polsce. Małgorzata Niedźwiecka Małgorzata Górecka-Wszytko Urząd Regulacji Energetyki w Szczecinie

Rynek energii elektrycznej w Polsce w 2009 roku i latach następnych

Obliczanie i kszta³towanie siê spreadów na rynkach energii

Skutki makroekonomiczne przyjętych scenariuszy rozwoju sektora wytwórczego

Polityka energetyczna Polski do 2030 roku. Henryk Majchrzak Dyrektor Departamentu Energetyki Ministerstwo Gospodarki

POLSKA ENERGETYKA STAN NA 2015 r. i CO DALEJ?

Nowe paliwo węglowe Błękitny węgiel perspektywą dla istotnej poprawy jakości powietrza w Polsce

Świetlana przyszłość?

Kto poniesie koszty redukcji emisji CO2?

Rozwój kogeneracji wyzwania dla inwestora

CENTRUM ENERGETYCZNO PALIWOWE W GMINIE. Ryszard Mocha

XI polsko-niemiecka konferencja. Energetyka przygraniczna Polski i Niemiec doświadczenia i perspektywy

Problemy rynku energii elektrycznej w Polsce w 2008 roku i latach następnych, wpływ na sytuację odbiorców

Zaopatrzenie Europy w paliwa pierwotne

Odbiorcy polskiego wêgla energetycznego weksporcie

Bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej w horyzoncie długoterminowym

Rynek energii elektrycznej, ceny, koszty, kierunkowe prognozy, budowa portfela

MAŁOPOLSKO-PODKARPACKI KLASTER CZYSTEJ ENERGII. Temat seminarium: Skutki wprowadzenia dyrektywy 3x20 dla gospodarki Polski i wybranych krajów UE

Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD

ELEKTROENERGETYKA W POLSCE 2011 WYNIKI WYZWANIA ZIELONA GÓRA 18 LISTOPADA wybrane z uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych!

Gmina a lokalny rynek energii elektrycznej i ciep³a uwarunkowania prawne

Mo liwoœci rozwoju podziemnych magazynów gazu w Polsce

Dobre praktyki w ciepłownicze. Wnioski dla Polski

DOJRZA Oή W KA DYM DETALU

KARTY TOWARÓW - Energia

Mechanizmy rynkowe Rynek Mocy Rozwiązanie dla Polski Polski Komitet Światowej Rady Energetycznej Warszawa, r

Koszty dostawy węgla kamiennego do wybranych użytkowników

Rozdział IV. Sytuacja obecna i prognozy rozwoju elektroenergetyki krajowej

ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII

Relacje cen surowców energetycznych na rynkach światowych

Ceny podstawowych surowców energetycznych na rynkach międzynarodowych w 2001 roku

WYBRANE PROBLEMY PRODUKCJI I WYKORZYSTANIA WĘGLA BRUNATNEGO** 1. Znaczenie węgla brunatnego jako paliwa w świecie

System handlu emisjami a dywersyfikacja źródeł energii jako wyzwanie dla państw członkowskich Unii Europejskiej. Polski, Czech i Niemiec

DYLEMATY POLSKIEJ ENERGETYKI W XXI WIEKU. Prof. dr hab. Maciej Nowicki

Sektor energii i krajowe bilanse paliwowo-energetyczne w latach Cz. II

GIPH KATOWICE GÓRNICZA IZBA PRZEMYSŁOWO HANDLOWA MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA WĘGIEL W OKRESIE TRANSFORMACJI ENERGETYCZNEJ KATOWICE 29 SIERPNIA 2017

Charakterystyka ma³ych przedsiêbiorstw w województwach lubelskim i podkarpackim w 2004 roku

Od uwęglania wysegregowanych odpadów komunalnych w wytwórniach BIOwęgla do wytwarzania zielonej energii elektrycznej

Transkrypt:

POLITYKA ENERGETYCZNA Tom 10 Zeszyt specjalny 2 2007 PL ISSN 1429-6675 Jaros³aw ZUZELSKI*, Leon KURCZABIÑSKI** Nowa jakoœæ rynków wêgla kamiennego STRESZCZENIE. W referacie omówiono zmiany, jakie zachodz¹ w ostatnich latach na poszczególnych rynkach wêgla kamiennego, to jest na rynku europejskim i polskim z uwzglêdnieniem sektorów: energetyki zawodowe, ciep³ownictwa i sektora komunalno-bytowego. Zmiany te s¹ zwi¹zane przede wszystkim z polityk¹ cenow¹, zobowi¹zaniami dotycz¹cymi ochrony œrodowiska w tym z Dyrektywami UE. Przek³adaj¹ siê one w wiêkszoœci wypadków na wymagania co do jakoœci u ytkowanych wêgli. S¹ równie efektem zbli aj¹cego siê terminu wprowadzenia w ycie zaostrzonych norm emisji substancji toksycznych do powietrza ze spalania paliw a ponadto stale rosn¹cymi cenami gazu ziemnego, oleju opa³owego, ale równie wysokimi cenami grubych i œrednich sortymentów wêgla opa³owego. Zmiany te s¹ ukierunkowywane na stosowanie wzbogaconych, wysokojakoœciowych paliw wêglowych oraz na now¹ generacjê kot³ów wêglowych gwarantuj¹cych wysok¹ sprawnoœæ przetwarzania ciep³a i spe³nienie europejskich standardów emisji. Warto zaznaczyæ, e sektory: ciep³owniczy i komunalno-bytowy zu ywaj¹ ³¹cznie oko³o 20 mln ton na rok wêgla energetycznego o wartoœci ponad 4,8 mld z³. Jest to niewiele mniej od wartoœci sprzeda y wêgla do energetyki zawodowej pod produkcjê energii elektrycznej. S OWA KLUCZOWE: rynki wêgla, jakoœæ, konkurencyjnoœæ wêgla, ceny paliw 1. Rynki zagraniczne Po spadku cen w portach ARA w drugiej po³owie roku 2005 do poziomu 52 USD/t na bazie ARA Spot CIF, 6000 kcal/kg, w roku 2006 i 2007 obserwuje siê sukcesywny wzrost * Mgr in., ** Dr in. Katowicki Holding Wêglowy S.A., Katowice. Recenzent: dr in. Urszula LORENZ 443

tych cen do poziomu powy ej 80 USD/t. Œrednia wa ona cena w maju 2007 r wynios³a 72,14 USD/tonê (rys. 1) a w czerwcu przekroczy³a 80 USD/tonê. Prognozy API#2 (indeks cen spot CIF ARA w USD/tonê dla wêgla o kalorycznoœci 6000 kcal/kg) [1, 2, 3] s¹ nastêpuj¹ce (przyk³adowe notowanie z czerwca 2007 r.): Q3-07 79,80 80,20 Q4-07 80,20 80,60 Q1-08 80,30 80,50 Q2-08 79,20 79,60 Cal-08 79,40 79,60 Cal-09 76,40 76,80 Cal-10 73,20 73,60 Oznacza to, e oferowana cena mia³ów wêglowych na bazie FOB 6000 kcal/kg w portach polskich nie powinna przekraczaæ poziomu 64 USD/t. Z drugiej strony parytet importowy wêgla sprowadzanego z ARA przy dzisiejszym kursie USD wyniós³by w na bazie franco wagon port Œwinoujœcie oko³o 271,4 z³/t, to jest 10,803 z³/gj. Przyk³adowo: ceny wêgla zaimportowanego z ARA przez Port Szczecin-Œwinoujœcie na bazie DDP tj. w elektrowniach obs³ugiwanych przez KHW SA wynios¹ w tym przypadku zale nie od elektrowni od 11,68 z³/gj (El. Dolna Odra) do oko³o 14,2 z³/gj w elektrowniach œl¹skich i 14,8 14,9 z³/gj w Stalowej Woli i Po³añcu (do obliczeñ tych przyjêto stawki przewozowe PKP CARGO za 2006 rok z 25% upustem). Przy kosztach sprzedanego wêgla ponoszonych przez górnictwo na poziomie 8,0 z³/gj, wêgiel importowany z ARA nie powinien stanowiæ konkurencji wobec wêgla polskiego. Natomiast przy eksporcie polskiego wêgla drog¹ morsk¹ cena, jak¹ mo na uzyskaæ na bazie FCA (Free Carrier) nie przekroczy 45 USD/t (25 MJ/kg) to jest oko³o 5,1 z³/gj, a wiêc jest to cena znacznie ni sza od kosztów sprzedanego wêgla. Rys. 1. Ceny wêgla energetycznego spot CIF porty ARA w imporcie na rynki Europy Pó³nocnej i Zachodniej w USD/tonê (wêgiel 6000 kcal/kg w stanie roboczym) Fig. 1. ICR Steam Coal Marker Price (Spot CIF Price, NW Europe, $/mt basis 6,000 kcal/kg NAR) 444

St¹d te eksport nale a³oby, podobnie jak w latach poprzednich, ukierunkowywaæ na najdro sze sortymenty i na kierunki objête tzw. rent¹ geograficzn¹. Nale y jednak podkreœliæ, e prognozy cen w ARA API#2 mog¹ ulegaæ zmianie w zale noœci od doraÿnych sytuacji wp³ywaj¹cych na œwiatowe ceny wêgla. W dalszym ci¹gu du ¹ konkurencjê dla wêgla krajowego stanowi wêgiel rosyjski, importowany drog¹ l¹dow¹. Cena netto niesortu (oko³o 40% > 30 mm) mo e wynosi franco wagon granica polska oko³o 182 z³/t. Daje to œrednio cenê 7 z³/gj. Odsiane mia³y wêglowe o wartoœci opa³owej 26 MJ/kg i zawartoœci siarki 0,2 0,4% by³y w tym przypadku oferowane du ym odbiorcom nawet poni ej 7,1 z³/gj. W ostatni okresie pojawi³ siê na krajowym rynku wêgiel rosyjski o Liczbie Rogi (RI) = 0 i o wartoœci opa³owej powy ej 26 MJ/kg z przeznaczeniem do stosowania w kot³ach retortowych. Wêgiel ten mia³ i groszek oferowany jest praktycznie na terenie ca³ego kraju odpowiednio po oko³o 200 290 z³/tonê netto, a wiêc znacznie taniej ni gorsze jakoœciowo mia³y i groszki krajowe. W zakresie wêgla opa³owego dla sektora komunalno-bytowego mo na siê spodziewaæ wzrastaj¹cego popytu na sortymenty œrednie ze wzglêdu na coraz wiêksze zainteresowanie kot³ami retortowymi z takich krajów jak Niemcy, Czechy i S³owacja o ostatnio równie Ukraina. Wêgle rosyjskie stanowi¹ tu istotn¹ konkurencjê i s¹ ju dzisiaj zamawiane przez wiele krajowych firm posiadaj¹cych sk³ady opa³owe. Równie wêgle rosyjskie oferowane drog¹ morsk¹ (wartoœæ opa³owa 26,7 MJ/kg, 63 USD/tonê, FOB porty ba³tyckie) mog¹ byæ konkurencyjne wzglêdem wêgli polskich w pó³nocnych rejonach kraju. 2. Rynki krajowe 2.1. Elektroenergetyka Sektor elektroenergetyczny jest strategicznym odbiorc¹ wêgla dla KHW, a dostawy tego surowca realizowane s¹ na podstawie umów wieloletnich. Wed³ug danych Agencji Rynku Energii SA, sektor ten zu ywa³ w ostatnich 6 latach pomiêdzy 38 a 42 mln ton/r (42,8 mln t w 2006 r) wêgla kamiennego, z czego oko³o 80% przeznaczone by³o na produkcjê energii elektrycznej, reszta na produkcjê ciep³a sieciowego [4]. Na wielkoœæ zapotrzebowania na energiê elektryczn¹ istotny wp³yw ma poziom PKB. Z dotychczasowych danych wynika, e przyrost PKB o 1% poci¹ga za sob¹ wzrost zu ycia energii elektrycznej o oko³o 0,6 0,7%. W warunkach krajowych, przy poziomie PKB przekraczaj¹cym 5% przyrost zu ycia wêgla mo e osi¹gn¹æ do 2 2,5 mln ton w stosunku do poziomu œredniego. W latach siedemdziesi¹tych i osiemdziesi¹tych ubieg³ego wieku polskie elektrownie spala³y najgorsze jakoœciowo wêgle kamienne. Ich wartoœæ opa³owa wynosi³a od 17 do 19 MJ/kg. W tym samym okresie Energetyka wêglowa w krajach Europy Zachodniej spala³a mia³y wêglowe o wartoœci opa³owej pomiêdzy 24 a 26 MJ/kg. Lata 90. to poprawa jakoœci 445

zu ywanych mia³ów wêglowych do poziomu 21,5 MJ/kg. Obecnie obserwuje siê rosn¹ce zainteresowanie mia³ami o wartoœci opa³owej dochodz¹cej nawet do 26 MJ/kg. Wi¹ e siê to g³ównie z wprowadzeniem w ycie nowej formu³y cenowej. Pocz¹wszy od 2003 roku górnictwo zaproponowa³o energetyce odejœcie od aprobowanego dotychczas wspólnie cennika liniowego (tzw. cennika Blaschke go) na rzecz cennika mieszanego, to jest cennika liniowego w klasach o niskiej wartoœci opa³owej (poni ej 21 MJ/kg) oraz cennika jednoparametrowego (cena ustalana w z³/gj, zale y tylko od wartoœci opa³owej) dla wêgli o kalorycznoœci 21 MJ/kg i powy ej z ewentualn¹ korekt¹ ceny na zawartoœæ siarki. Celem takiego rozwi¹zania by³a promocja wêgli o wy szej wartoœci opa³owej, które dotychczas mia³y popyt u odbiorców poza Polsk¹. Nale y tu zaznaczyæ, e przy okreœlonej cenie 1 GJ energii cieplnej zawartej w wêglu cena tego wêgla u odbiorcy finalnego (po uwzglêdnieniu kosztów transportu) maleje ze wzrostem wartoœci opa³owej wêgla (rys. 2). Cennik ten, pomimo pewnych wad funkcjonuje do dzisiaj. Ponadto spalanie wêgli wzbogaconych zaczê³o siê op³acaæ. Stosowanie wêgli o wy szej wartoœci opa³owej w sposób istotny obni a koszty wytwarzania energii elektrycznej. Ró - nica w iloœci zu ytego wêgla na 1 MW h wytworzonej energii mo e dochodziæ do 30% (rys. 3). Nale y równie wzi¹æ pod uwagê ni sze koszty mielenia, zagospodarowania popio³u oraz wy sz¹ nieco sprawnoœæ wytwarzania energii. Od 1 stycznia 2008 wchodz¹ w ycie nowe, ostrzejsze normy emisji ze spalania paliw kopalnych. Wielu du ych u ytkowników wêgla (czêœæ energetyki i ciep³ownictwo) nie spe³ni przede wszystkim norm emisji SO 2 st¹d nale y siê spodziewaæ zwiêkszonego popytu na wêgle o zawartoœci siarki < 0,6%. Katowicki Holding Wêglowy ju od kilku lat przygotuje siê do tej nowej sytuacji na rynku energetycznym. Sukcesywne ukierunkowywanie eksploatacji na pok³ady wêgla o niskiej zawartoœci siarki zaowocowa³o kilkunastoma 11 10,5 10 9,5 Cena wêgla u odbiorcy z³ / GJ Ceny - z³ / GJ 9 8,5 8 7,5 Aktualna formu³a cenowa (przyk³ad) z³ / GJ 7 6,5 6 18 19 20 21 22 23 24 25 26 Wartoœæ opa³owa - MJ / kg Rys. 2. Przyk³adowe ceny wêgla i na³o one na nie koszty transportu Fig. 2. Prices of coal with transportation costs 446

Rys. 3. Zu ycie wêgla kamiennego na 1 MW h energii elektrycznej (n = 36%) Fig. 3. Consumption of coal on 1 MW of electric energy production as a function of heating value wieloletnimi kontraktami zawartymi z energetyk¹ zawodow¹ i ciep³ownictwem na dostawê wêgli o zawartoœci siarki 0,6 0,8%. Oferowana prze KHW SA pula tych wêgli to oko³o 7 9 mln ton/rok w okresie do 2020 roku. 2.2. Ciep³ownictwo W Polsce funkcjonuje 8 939 przedsiêbiorstw wytwarzaj¹cych i dystrybuuj¹cych ciep³o. Zu ywaj¹ one rocznie oko³o 20 840 000 ton wêgla kamiennego o œredniej wa onej wartoœci opa³owej Q i r = 22 397 kj/kg. Wy³¹czaj¹c z tej grupy elektrownie i elektrociep³ownie zawodowe, pozosta³y rynek ciep³owniczy zu ywa oko³o 11 820 000 ton/rok wêgla kamiennego. S¹ to g³ownie elektrociep³ownie przemys³owe, ciep³ownie niezawodowe i przedsiêbiorstwa produkcyjno-dystrybucyjne, bêd¹ce w du ej czêœci w³asnoœci¹ komunaln¹. Sektor ten jest bardzo rozdrobniony, gdy w grupie tej funkcjonuje ponad 7 850 Ÿróde³ wytwarzania ciep³a o rocznej produkcji ciep³a do 50 TJ. S¹ to wiêc obiekty o mocy cieplej od kilkuset kilowatów do 8 megawatów. Zu ywaj¹ one ³¹cznie oko³o 3 400 000 ton wêgla kamiennego [5]. W œwietle nowych, wspomnianych ju, zaostrzonych norm emisji przedsiêbiorstwa te s¹ coraz bardziej zainteresowane modernizacj¹ ukierunkowan¹ na kot³y retortowe pozwalaj¹ce na spalanie wzbogaconych, a wiêc niskosiarkowych wêgli kamiennych (np. nowa kot³ownia w Tychach na bazie 3 kot³ów retortowych o ³¹cznej mocy 5,4 MW) i na produkcjê taniego ciep³a. Brak mo liwoœci spe³nienia wymagañ ekologiczno-technologicznych stawianych przez te ciep³ownie skutkowa³by w ostatecznoœci ich przechodzeniem na produkcjê ciep³a z gazu ziemnego. 447

2.3. Sektor komunalno-bytowy Sektor ten to g³ównie ogrzewnictwo indywidualne, a wiêc ogrzewanie gospodarstw domowych i rolnych, domów jedno- i wielorodzinnych, obiektów u ytecznoœci publicznej, to równie lokalne kot³ownie, drobny handel i przemys³ itd. Sektor ten zu ywa rocznie oko³o 7 680 000 ton/rok wysokojakoœciowych wêgli opa- ³owych w tym sortymentów grubych oko³o 5,78 mln ton/rok, œrednich i drobnych oko³o 1,9 mln ton/rok, oraz niewielkie iloœci sortymentów mia³owych. W wiêkszoœci przypadków wêgiel ten jest spalany w przestarza³ych piecach kaflowych, pieco-kuchniach i kot³ach CO o sprawnoœci pomiêdzy 30 a 60%. Przy obecnych cenach tych sortymentów wêgla (szczególnie sortymentów grubych) u odbiorców finalnych, koszty ogrzewania budynków s¹ na poziomie kosztów ogrzewania gazem ziemnym wysokometanowym, to jest oko³o 39 z³/gj. Poni ej (tab. 1) przedstawiono przyk³adowe koszty ogrzewania mieszkania o powierzchni 200 m 2 przy zastosowaniu ró nych noœników energii i technologii grzewczych [6]. TABELA 1. Roczne koszty ogrzewania mieszkania o powierzchni 200 m 2 TABLE 1. Annual heating costs for 200 m 2 apartment Noœnik energii Technologia grzewcza Zu ycie [ton/rok, m 3 /rok] Cena jedn. [z³/tonê, z³/m 3 ] Roczny koszt ogrzewania [z³/rok] Gaz ziemny Olej opa³owy Orzech, Kostka, Gruby, Kêsy Wysokosprawne kot³y gazowe Wysokosprawne kot³y olejowe Tradycyjne, niskosprawne kot³y wêglowe 3745 1,30 4 868 3,500 2600 6 760 9,2 10,8 351 523 3942 5089 Groszek j. w. 9,2 10,8 342 378 3385 3715 EKORET Niskoemisyjne kot³y wêglowe-retortowe 5,9 367 406 2165 2395 EKO-FINS j. w. 6,2 291 321 1804 1990 Niska konkurencyjnoœæ wêgla grubego w stosunku do gazu ziemnego od lat jest powodem sukcesywnego spadku popytu na te sortymenty. Zu ycie wêgla w tym sektorze mia³o do niedawna tendencjê malej¹c¹. Niskie ceny gazu i oleju opa³owego w latach dziewiêædziesi¹tych oraz niew³aœciwa polityka cenowa sektora górniczego, winduj¹ca w górê ceny wêgla opa³owego grubego 448

i œredniego doprowadzi³y do ponad dwukrotnej redukcji tego rynku (w porównaniu do ponad 16,5 mln ton sortymentów grubych i œrednich w roku 1996). Dodatkowym czynnikiem wp³ywaj¹cym na odchodzenie od wêgla w tym sektorze by³o stosowanie nisko sprawnych pieców i kot³ów wêglowych, co by³o przyczyn¹ powstawania tzw. niskiej emisji zanieczyszczaj¹cej œrodowisko a ponadto wymaga³o istotnego zaanga- owania obs³ugi. Z kolei niska sprawnoœæ wytwarzania ciep³a w tych urz¹dzeniach i wspomniane ju wysokie ceny wêgla opa³owego wywindowa³y koszty ogrzewania mieszkañ do poziomu kosztów ogrzewania gazem ziemnym. Postêpuj¹cy wzrost cen gazu ziemnego, a szczególnie oleju opa³owego po roku 2000 i brak perspektyw zahamowania tego trendu, a ponadto wysokie koszty ogrzewania wêglem spalanym w niskosprawnych piecach i kot³ach wymusi³y na rynku podjêcie dzia³añ, które doprowadzi³y do wdro enia rozwi¹zañ technicznych pozwalaj¹cych na produkcjê najtañszego ciep³a przy znacz¹cym ograniczeniu niskiej emisji. W efekcie, w drugiej po³owie lat dziewiêædziesi¹tych rozpoczêto produkcjê zautomatyzowanych kot³ów wêglowych z paleniskiem typu STOCKER, których g³ównymi zaletami by³y: wysoka sprawnoœæ, gwarantuj¹ca najni sze koszty wytwarzania ciep³a od oko³o 14 do oko³o 18(25) z³/gj (zale nie od ceny wêgla brutto i wielkoœci inwestycji) przy kosztach ogrzewania gazem ziemnym na poziomie 39 (taryfa W-3) i do 45 z³/gj w obiektach wiêkszych; zautomatyzowana praca i bardzo ma³e zaanga owanie obs³ugi (zasyp wêgla w kot³ach ma³ych raz na 3 5 dni, obs³uga kot³ów wiêkszych do 1 godz./dobê); spe³nienie europejskich norm emisji produktów spalania do powietrza (m.in. urz¹dzenia te s¹ dopuszczone do stosowania w krajach UE oraz wspomagane programami WFOŒiGW i BOŒ). Obecnie krajowi producenci (ponad 200 firm) oferuj¹ jednostki o mocy od 10 do 2000 kw o sprawnoœci od 80 do 85%. Zalecane s¹ szczególnie konstrukcje bezrusztowe (retortowe), posiadaj¹ce atesty odpowiednich jednostek badawczych z zakresu sprawnoœci cieplnej (Atest Energetyczny) i emisji (Znak Bezpieczeñstwa Ekologicznego). Kot³y te s¹ przeznaczone do ogrzewania mieszkañ, domów jedno i wielorodzinnych, gospodarstw rolnych, du ych obiektów komunalnych i przemys³owych (miêdzy innymi szko³y, szpitale, cegielnie i piekarnie), w ciep³owniach jako kot³y podstawowe lub Ÿród³a lokalne o ³¹cznej mocy do 8 MW. Kot³y te mog¹ byæ równie u ywane do produkcji ciep³ej wody u ytkowej i pary technologicznej. W pierwszych latach efekt wdra ania tych urz¹dzeñ by³ znikomy ze wzglêdu na brak odpowiednich paliw wêglowych. Nale y podkreœliæ, e kot³y te wymagaj¹ stosowania paliwa o specyficznych parametrach jakoœciowych. Holding jako pierwszy rozpocz¹³ produkcjê tzw. Kwalifikowanych Paliw Wêglowych o nazwach handlowych EKORET i EKO-FINS spe³niaj¹ce wymagania techniczno-emisyjne nowoczesnych technik grzewczych. Sortymenty te uzyska³y, jako jedyne paliwa wêglowe, certyfikaty potwierdzaj¹ce spe³nienie kryteriów klasyfikacyjnych na znak bezpieczeñstwa ekologicznego stawiane kwalifikowanym paliwom sta³ym dla gospodarki komunalnej i ogrzewnictwa indywidualnego w klasie AI. 449

Holdingowa firma SAG rozpoczê³a produkcjê kot³ów nowej generacji, pozwalaj¹cych na niskoemisyjne spalanie sortymentów mia³owych (EKO-FINS) o wy szej spiekalnoœci (RI do 25), co znacz¹co zwiêksza dostêp do bazy paliwowej. G³ównie dziêki akcjom informacyjny prowadzonym przez KHW S.A. sukcesywnie wzrasta popyt na wysokosprawne, nowoczesne technologie wêglowe oraz na paliwa groszkowe i mia³owe. Holding dystrybuuje te wêgle oraz kot³y retortowe poprzez utworzon¹ 12 lat temu sieæ Autoryzowanych Sprzedawców. Stanowi j¹ ponad 400 sk³adów opa³owych na terenie ca³ego kraju oraz w krajach oœciennych, to jest w Czechach, Austrii, S³owacji i na Wêgrzech. Doprowadzi³o to zahamowania spadku popytu na wêgiel w tym sektorze. Nale y siê równie spodziewaæ odbudowy tego rynku g³ównie w oparciu o sortymenty œrednie i mia³owe. Roczny przyrost popytu na te sortymenty ocenia siê na 80 100 tysiêcy ton. Dzia³ania te mia³y istotny wp³yw na rynek grzewczy. Nale y podkreœliæ, e wed³ug sprawozdañ URE na 6,3 mln odbiorców gazu ziemnego oko³o 6,111 mln to gospodarstwa domowe. Stanowi to oko³o 58% ogólnej iloœci gospodarstw. Na uwagê zas³uguje jednak fakt, e tylko 10% gospodarstw, które posiadaj¹ dostêp do gazu stosuje go do celów grzewczych. Reszta u ywa go przede wszystkim do gotowania i do przygotowania ciep³ej wody ogrzewaj¹c domy m.in. wêglem, którego zu ycie w tych gospodarstwach ocenia siê na ponad 3,9 mln ton, a wiêc ponad po³owê zu ycia wêgla opa³owego [6]. W powy szej sytuacji brak konkurencyjnoœci wêgla móg³ prowadziæ do dalszej redukcji jego zu ycia i przechodzenia tych odbiorców na ogrzewanie gazem ziemnym. Podsumowanie sytuacji na rynkach wêgla Krajowa elektroenergetyka zawodowa utrzymuje od lat okreœlony poziom zu ycia wêgla kamiennego, który waha siê w zale noœci od poziomu PKB oraz od udzia³u wêgla brunatnego w produkcji energii energetycznej. W 2006 r. sektor ten wykaza³ wyj¹tkowo du e zu ycie wêgla 42,8 mln ton i nale y siê spodziewaæ, e bêdzie siê ono utrzymywa³o ze wzglêdu na wysoki poziom PKB. W ostatnim dziesiêcioleciu obserwuje siê sukcesywny wzrost zapotrzebowania na mia³y o coraz to wy szej wartoœci opa³owej. Wprowadzenie z dniem 1 stycznia 2008 r. nowych zaostrzonych norm emisji ze spalania paliw kopalnych zwiêkszy popyt na wêgle (mia³y wêglowe) o niskiej zawartoœci siarki poni ej 0,6%. Wêglami tymi zainteresowana jest zarówno elektroenergetyka jak i ciep³ownictwo. Nale y promowaæ tego typu wêgle w dostosowaniu do mo liwoœci poda owych. Brak odpowiedniej poda y oraz oferowane ceny mog¹ zwiêkszyæ zapotrzebowanie na niskosiarkowe wêgle rosyjskie. Rosn¹ce ceny gazu ziemnego oraz brak perspektyw zmiany tego trendu zwiêksza zainteresowanie nowoczesnymi, czystymi (w tym zeroemisyjnymi) technologiami wytwarzania ciep³a i energii elektrycznej oraz paliwami wêglowymi (równie biopaliwami) spe³niaj¹cymi wymagania tych technologii. Dotyczy to zarówno okreœlonych rynków w Polsce 450

jak i w krajach oœciennych (Czechy, S³owacja, Niemcy i Ukraina). Coraz czêœciej rozwa ane jest w tych krajach rozszerzenie produkcji energii elektrycznej opartej na wêglu. Rynki te maj¹ szansê rozwoju pod warunkiem utrzymania konkurencyjnych cen wêgla w stosunku do gazu ziemnego. Rosn¹cy w postêpie geometrycznym popyt na nowoczesne kot³y wêglowe w sektorach komunalno-bytowym, ciep³owniczym i drobnym przemyœle bêdzie powodowa³ w najbli szych latach zwiêkszenie popytu zarówno na EKORET jak i na pozosta³e sortymenty groszkowe. Wobec ograniczonej poda y tych sortymentów nale y ukierunkowaæ wymienione rynki na równorzêdne technologie, bazuj¹ce na paliwach mia³owych typu EKO-FINS. Nale y siê równie spodziewaæ zwiêkszonej poda y nisko spiekalnych sortymentów groszkowych z Rosji. Coraz to nowe restrykcje nak³adane na u ytkowników paliw kopalnych, w tym g³ównie wêgla (op³aty i kary za emisjê, akcyza, dop³aty do energii odnawialnej i inne), bêd¹ powodowa³y w krajach UE a szczególnie w Polsce wzrost cen noœników energii. To z kolei prowadziæ bêdzie do zmniejszania siê konkurencyjnoœci krajowej energetyki w stosunku do energetyki innych krajów unijnych (mo liwy import taniej energii) oraz zmniejszanie siê konkurencyjnoœci przemys³u w stosunku np. do krajów azjatyckich, które nie podpisa³y miêdzynarodowych zobowi¹zañ œrodowiskowych i nastawiaj¹ swoj¹ gospodarkê na wêgiel. Literatura [1] International Coal Report. Platts. Wydania 2002 2007 r. [2] Coal Trader International. Platts. Wydania 2002 2007 r. [3] Argus Coal Daily. Coal Market Prices. News anad Analysis. Styczeñ%Czerwiec 2007 r. [4] Statystyka Elektroenergetyki Polskiej. Agencja Rynku Energii SA. Wydania 2005 i 2006 r. [5] Statystyka Ciep³ownictwa Polskiego. Agencja Rynku Energii SA Wydania 2005 i 2006 r. [6] KURCZABIÑSKI L. 2007 Materia³y niepublikowane. Katowicki Holding Wêglowy SA. 451

Jaros³aw ZUZELSKI, Leon KURCZABINSKI New quality of the coal markets Abstract In the last few years the development of coal combustion technology, pricing policies and new emission standards have influenced the quality of the coal market. This has placed new challenges against the mining industry. Recent changes in the Polish and international market have been presented in this report. KEY WORDS: coal markets, quality, competitiveness of coal, fuel prices