Europejski standard wykształcenia i rozwoju zawodowego psychologa. Rola języka kompetencji profesjonalnych Adam Niemczyński Sympozjum Komitetu Psychologii PAN i Wydziału Psychologii UW W trosce o jakość kształcenia w zakresie psychologii 7 grudnia 2012 roku Aula Wydziału Psychologii UW
Geneza europejskiego standardu Europejska Federacja Towarzystw Psychologicznych (EFPA) Europejski Certyfikat Psychologa (EuroPsy) Warunki uznania kwalifikacji zawodowych * studia z należytym programem * podyplomowy staż z superwizją * znajomość etycznych zasad zawodu psychologa
Przeznaczenie europejskiego certyfikatu psychologa (EuroPsy) Do czego jest potrzebny? - do zadbania o jakość usług psychologicznych wszędzie w Europie - do oceny wykształcenia i treningu zawodowego w krajach Unii Europejskiej Czym nie jest europejski certyfikat psychologa? - nie jest licencją na wykonywanie zawodu psychologa, nie zastępuje wobec tego ani krajowych ani europejskich regulacji w tym zakresie - może przez władze krajowe i europejskie zostać przyjęty i wykorzystany dla celów legislacji
3 plus 2 plus 1 czyli wykształcenie i wejście do zawodu psychologa Trzy fazy procesu stawania się psychologiem: Licencjat po 3 latach nie wystarcza do wykonywania zawodu Magisterium po 2 dalszych latach nie wystarcza do wykonywania zawodu Staż jednoroczny z superwizją po magisterium wystarcza do wykonywania zawodu psychologa przez 6 lat z możliwością przedłużania na kolejne okresy sześcioletnie
Faza pierwsza podstawowe wykształcenie psychologiczne Wiedza dająca orientację w: Umiejętność stosowania teorii wyjaśniających * metodach stosowanych w psychologii * trening umiejętności psychologicznej oceny * historii psychologii i diagnozy * specjalnościach i dziedzinach psychologii * trening prowadzenia wywiadów psychologicznych Umiejętność stosowania technologii Znajomość teorii wyjaśniających * trening konstrukcji kwestionariuszy i testów * ogólna psychologia * trening interwencji w dynamikę grupy * neuropsychologia Wiedza metodologiczna * psychobiologia * wprowadzenie do metod: np. eksperymentalnych * poznawcza psychologia * metody jakościowe i ilościowe * psychologia różnic indywidualnych Umiejętności metodologiczne * społeczna psychologia * praktyka eksperymentalna * psychologia rozwojowa * praktyka metodologiczna i statystyczna * psychologia osobowości * trening uzyskiwania danych, analiza jakościowa * psychologia kliniczna i zdrowia Wiedza i umiejętności etyczne * psychologia wychowawcza * kodeksy etyczne i etyki zawodowe * psychopatologia Umiejętności akademickie Znajomość technologicznych teorii * gromadzenie wiadomości, biblioteka, bibliografia * teoria danych i testów * czytanie i pisanie artykułów * teoria kwestionariuszy * etyka poszukiwania i korzystania z informacji * teoria ewaluacji Znajomość pozapsychologicznych teorii * epistemologia, filozofia, socjologia, antropologia
Faza druga przygotowanie do samodzielnego uprawiania zawodu psychologa Orientacja w praktyce i specjalizacjach. Wiedza metodologiczna Znajomość teorii wyjaśniających Plany badań. Analiza wariancji. Regresja. Analiza * w psychologii ogólnej, psychobiologii, czynnikowa. Plany badań jakościowych. Wywiady rozwojowej, osobowości, społecznej. i kwestionariusze. Analiza danych. Np. teorie uczenia, teoria struktur poznania, Umiejętności metodologiczne zaawansowana teoria osobowości. Trening w zakresie posługiwania się powyższymi * w psychologii pracy i organizacji, wychowawczej, metodami i technikami. klinicznej, w innych działach psychologii. Np. teorie wykonania pracy, usytuowania poznawczego, przywództwa, zaburzeń osobowości. Etyczna wiedza i umiejętności jej stosowania Znajomość technologicznej wiedzy Znajomość zasad etycznych i ich zastosowania. * w psychologii ogólnej et al. Np. teoria psychometrii, Umiejętności stosowania zasad i kodeksów teoria analizy i diagnozy EEG. praktyki psychologicznej * w psychologii pracy i organizacji et al. Np. analiza Akademickie i ogólne zawodowe umiejętności pracy, analiza potrzeb uczenia, teoria poradnictwa Trening umiejętności pisania raportów i artykułów. i psychoterapii. Trening prowadzenia profesjonalnych wywiadów. Umiejętności stosowania wyjaśniających teorii Pozapsychologiczna wiedza * w badaniach i laboratorium. Np. pomiar EMG, Tematyka powiązana z zawodową aktywnością. diagnoza osobowości. Np. medyczna, prawna, biznesowo-ekonomiczna. * w diagnozie stosowanej psychologii. Np. analiza Podstawowa kompetencja badawcza błędów i rozpoznawanie zaburzeń uczenia. PROJEKT BADAWCZY W PRACY MAGISTERSKIEJ Umiejętności stosowania technologicznej wiedzy Podstawowa kompetencja zawodowa * w interwencjach badawczych i laboratoryjnych, PRAKTYKA W PLACÓKACH PSYCHOLOGII konstrukcji testu, układaniu planu eksperymentu. STOSOWANEJ * w interwencjach stosowanej psychologii. Np. konstrukcja systemów oceny wykonania, układanie planów terapii.
Faza trzecia - rok praktycznego podyplomowego stażu z superwizją Cele stażu * nabycie zawodowych kwalifikacji * opanowanie reguł funkcjonowania w rolach zawodowych * integracja wiedzy teoretycznej i praktycznej Nabycie zawodowych kwalifikacji dokonuje się zasadniczo na jednym z kilku obszarów praktyki * psychologii zdrowia i klinicznej * psychologii wychowania i edukacji * psychologii pracy i organizacji * inne, np. psychologia sądowa, psychologia sportu, psychologia rehabilitacji, etc.
Minimalne wymagania wykształcenia do samodzielnej pracy zawodowej w psychologii wyrażone w ECTS. Faza 1. Licencjat Faza 1 Licencjat ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ Orientacja Ogólna orientacja w psychologii, jej dziedzinach oraz polach zawodowej aktywności psychologów min. 15 ---------------------------------------------------------------------------------- min. 125 Teoria Jednostka Grupa Społeczeństwo i ćwiczenia min.60 min. 20 min.20 ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ Umiejętności Trening umiejętności akademickich akademickie min. 10 ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ Metodologia min. 30 ---------------------------------------------------------------------------------- min. 45 Pozapsychologiczna min. 15 wiedza ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ Razem min. 180 1 ECTS równa się 25 godz. aktywnego studiowania (wykłady, ćwiczenia, konwersatoria, seminaria, laboratoria, lektura, projekty, eseje, sprawozdania, opracowania, raporty) czyli średnio około 50 godzin tygodniowo.
Minimalne wymagania wykształcenia do samodzielnej pracy zawodowej w psychologii wyrażone w ECTS. Faza 2. Magisterium Faza 2 Magisterium -------------------------------------------------------------------------------------------------------- Zajęcia z teorii, min. 60 seminaria, opracowania -------------------------------------------------------------------------------------------------------- Praktyka min. 15-30 ------------------------------------------------------------------------- min. 30 Projekt badawczy min. 15-30 czyli praca magisterska ------------------------------------------------------------------------------------------------------ Razem min. 120 1 ETC to ok.. 25 godz. pracy. 120 ETC na 4 semestry daje ok.. 50 godz. na każdy z 15 tygodni semestru.
Minimalne wymagania wykształcenia do samodzielnej pracy psychologa. Faza 3: Podyplomowy staż praktyczny z superwizją w ciągu jednego roku Podyplomowy praktyczny staż z superwizją 60 ECTS w ciągu 1 roku A to równa się 1500 godz. pracy z superwizją doświadczonego psychologa
Zawodowe kompetencje psychologa efektem sześcioletniego kształcenia. 1 20 kompetencji podstawowych i 9 kompetencji dopełniających A. Określenie celu interwencji lub usługi z klientem 1. Analiza potrzeb. Zebranie informacji o potrzebach klienta, analiza potrzeb dla podjęcia sensownego działania 2. Ustalenie celu. Propozycje i negocjacje z klientem celów interwencji, ustalenie osiągalnych celów i kryteriów B. Ocena, diagnoza. Ustalenie odpowiednich charakterystyk do diagnozy i stosownych do tego metod 3. Diagnoza indywidualna dotycząca jednostek w kontekście odpowiednim do celów usługi 4. Diagnoza grup w tym samym kontekście celów usługi 5. Organizacyjna diagnoza o tym samym charakterze 6. Diagnoza sytuacji relewantnej dla celów usługi c.d.n.
Zawodowe kompetencje psychologa efektem sześcioletniego kształcenia. 2 C. Plan, konstrukcja interwencji 7. Określenie usługi lub produktu oraz analiza wymagań Ustalenie przeznaczenia usługi lub, wskazanie odbiorców, specyfikacja produktu, okoliczności, w jakich ma być użyty. 8. Konstrukcja usługi. Wytworzenie lub przysposobienie produktów zgodnie z wymaganiami ustalonymi. 9. Wypróbowanie usługi. Sprawdzenie oferowanego produktu, jego wykonalności, trafności, rzetelności i innych jego cech w kontekście, w jakim ma być użyty w interwencji. 10. Ewaluacja usługi. Ewaluacji produktu pod katem użyteczności, zadowolenia klienta, przyjazności dla użytkownika, kosztów i innych aspektów ważnych w kontekście, w jakim ma być użyty.
Zawodowe kompetencje psychologa efektem sześcioletniego kształcenia. 3 D. Interwencja. Określenie, przygotowanie i przeprowadzenie interwencji odpowiedniej do osiągnięcia ustalonych celów z wykorzystaniem wyników diagnozy i konstrukcji usługi. 11. Ułożenie planu interwencji stosownego do osiągnięcia celów w warunkach, w jakich usługa ma być świadczona. 12. Interwencja ukierunkowana na osoby. Zastosowanie metod interwencji bezpośrednio na osoby lub osobę zgodnie z planem interwencji. 13. Interwencja bezpośrednio ukierunkowana na sytuację. Zastosowanie interwencji obliczonej na oddziaływanie na wybrane aspekty sytuacji zgodnie z planem interwencji. 14. Pośrednia interwencja. Zastosowanie interwencji obliczonej na umożliwienie jednostkom, grupom i organizacjom uświadomienia sobie swego położenia i podjęcia decyzji dla własnego dobra w kontekście właściwym dla interwencji. 15. Implementacja usługi lub produktu. Wprowadzenie i promocja usługi lub produktu w jego właściwym zastosowaniu przez klientów lub innych psychologów. c.d.n.
Zawodowe kompetencje psychologa efektem sześcioletniego kształcenia. 4 E. Ewaluacja. Ustalenie adekwatności interwencji w kategoriach jej planu i osiągnięcia ustalonych celów. 16. Zaplanowanie ewaluacji. Utworzenie planu dla ewaluacji interwencji włącznie z kryteriami wyprowadzonymi z planu interwencji i ustalonych jej celów. 17. Pomiar ewaluacyjny. Dobór i zastosowanie odpowiednich technik pomiaru dla realizacji planu ewaluacji w kontekście usługi oferowanej. 18. Analiza ewaluacyjna. Przeprowadzenie analiz według planu ewaluacji i wyprowadzenie konkluzji odnośnie efektywności interwencji w kontekście odpowiednim do oferowanej usługi.
Zawodowe kompetencje psychologa w efekcie sześcioletniego kształcenia. 5 F. Komunikacja. Dostarczenie klientowi informacji stosownie do jego potrzeb i oczekiwań. 19. Informacja zwrotna. Dostarczenie klientom informacji zwrotnej z użyciem odpowiednich sposobów - ustnie lub audiowizualnie - ważnych w kontekście zamówionej usługi. 20. Pisemne sprawozdania. Pisanie raportów informujących klientów o rezultatach oceny i diagnozy, o tworzeniu usług i produktów, interwencji, ewaluacji w kontekście zamówionych usług. c.d.n.
Zawodowe kompetencje psychologa efektem sześcioletniego kształcenia. 9 kompetencji dopełniających 1. Strategia profesjonalna. Dobór odpowiedniej strategii postęp zawodowego w oparciu o refleksje nad sytuacją profesjonalną i własnymi podstawowymi kompetencjami. 2. Ciągły rozwój zawodowy. Aktualizowanie własnych kompetencji podstawowych i dopełniających zgodnie ze zmianami w danej dziedzinie wiedzy i umiejętności wedle krajowych i europejskich regulacji. 3. Relacje zawodowe. Nawiązanie i utrzymywanie relacji zawodowych z innymi profesjonalistami i organizacjami zawodowymi. 4. Badania i rozwój. Konstruowanie nowych programów interwencji, nowych produktów i usług mających potencjał zaspokajania potrzeb obecnych i przyszłych klientów oraz tworzenie nowych form aktywności zawodowej i biznesowej. 5. Marketing i sprzedaż. Skupianie uwagi potencjalnych lub aktualnych klientów na nowych produktach i usługach, nawiązywanie kontaktu z klientami, przedstawianie ofert biznesowych, sprzedaż usług, zaopatrzenie w serwis po sprzedaży. c.d.n.
Zawodowe kompetencje psychologa efektem sześcioletniego kształcenia. 9 kompetencji dopełniających (dokończenie) 6. Zarządzanie własną działalnością. Nawiązanie i utrzymywanie związków z (potencjalnymi) klientami, monitorowanie potrzeb klientów i satysfakcji, rozpoznawanie okazji do ekspansji zawodowej aktywności. 7. Zarządzanie własną praktyką. Kształtowanie własnej praktyki i zarządzanie nią jako źródłem usług psychologicznych czy to jako własną działalnością gospodarczą czy to jako częścią szerszej prywatnej lub publicznej organizacji, włącznie z aspektami finansowymi, kadrowymi i operacyjnymi, dostarczając kierownictwa i przywództwa pracownikom. 8. Gwarancja jakości. Ustalenie i utrzymanie systemu gwarancji jakości dla praktyki jako całości. 9. Refleksja nad samym sobą. Krytyczna refleksja nad własną praktyką i kompetencją jest kluczową cechą kompetencji profesjonalnej.
Co wynika z porównania europejskiego projektu EFPA z sytuacją w Polsce? Czy prowadzić transformację w kierunku zarysowanym przez EFPA? Jeśli tak, to: Kiedy zmiana z 5 na 3 + 2 + 1? 2013? 2015? 2017? 2020?... Co do tego potrzeba? 1. Kooperacji akademików z praktykami? 2. Obustronnej przekładalności treści kształcenia i kompetencji rozwijanych w jego efekcie? Jak organizować i prowadzić prace nad transformacją? Sympozja KP PAN nie do przecenienia inicjatywą! Dlaczego? Co dalej? Jaką rolę może odegrać PTP w obliczu wielości stowarzyszeń psychologów w Polsce? Jak postawić diagnozę sytuacji i kondycji zawodu psychologa w Polsce?