Wymagania na poszczególne oceny przy realizacji i podręcznika Świa fizyki 1. Wykonujemy pomiary Tema według 1.1. Wielkości fizyczne, kóre mierzysz na co dzień 1.. Pomiar warości siły ciężkości 1.3. Wyznaczanie gęsości subsancji 1.4. Pomiar ciśnienia wymienia przyrządy, za pomocą kórych mierzymy długość, emperaurę, czas, szybkość i masę podaje zakres pomiarowy przyrządu przelicza jednoski długości, czasu i masy mierzy warość siły w niuonach za pomocą siłomierza oblicza warość ciężaru posługując się wzorem F = mg c odczyuje gęsość subsancji z abeli na podsawie gęsości podaje masę określonej objęości danej subsancji mierzy objęość ciał o nieregularnych kszałach za pomocą menzurki pokazuje na przykładach, że skuek nacisku ciał na podłoże zależy od wielkości powierzchni zeknięcia podaje jednoskę ciśnienia i jej wielokroności mierzy ciśnienie amosferyczne za pomocą baromeru Wymagania podsawowe (dosaeczna) wymienia jednoski wszyskich mierzonych wielkości podaje dokładność przyrządu oblicza warość najbardziej zbliżoną do rzeczywisej warości mierzonej wielkości, jako średnią arymeyczną wyników wykazuje doświadczalnie, że warość siły ciężkości jes wpros proporcjonalna do masy ciała uzasadnia porzebę wprowadzenia siły jako wielkości wekorowej wyznacza doświadczalnie gęsość ciała sałego o regularnych kszałach (9.1) wyznacza doświadczalnie gęsość cieczy oblicza gęsość subsancji ze związku m r= V podaje jednoski gęsości wykazuje, że skuek nacisku na podłoże, ciała o ciężarze F c zależy od wielkości powierzchni zeknięcia ciała z podłożem oblicza ciśnienie za pomocą wzoru F p = S przelicza jednoski ciśnienia mierzy ciśnienie w oponie samochodowej wyjaśnia na przykładach przyczyny wysępowania niepewności pomiarowych zapisuje różnice między warością końcową i począkowa wielkości fizycznej (np. D l ) wyjaśnia, co o znaczy wyzerować przyrząd pomiarowy podaje cechy wielkości wekorowej przekszałca wzór Fc = mg i oblicza masę ciała, znając warość jego ciężaru przelicza gęsość wyrażoną w kg/m 3 na g/cm 3 i na odwró m przekszałca wzór r= i oblicza V każdą z wielkości fizycznych w ym wzorze F przekszałca wzór p = i oblicza S każdą z wielkości wysępujących w ym wzorze opisuje zależność ciśnienia amosferycznego od wysokości nad poziomem morza rozpoznaje zjawiska, w kórych isoną rolę odgrywa ciśnienie amosferyczne i urządzenia, do działania, kórych jes ono niezbędne ) wyjaśnia pojęcie szacowania warości wielkości fizycznej wyjaśnia, co o jes rząd wielkości zapisuje wynik pomiaru bezpośredniego wraz z niepewnością wymienia jednoski podsawowe SI rysuje wekor obrazujący siłę o zadanej warości (przyjmując odpowiednią jednoskę) zaokrągla wynik pomiaru pośredniego do dwóch cyfr znaczących wyjaśnia, czym różni się mierzenie wielkości fizycznej od jej wyznaczania (pomiaru pośredniego) wyjaśnia zasadę działania wybranego urządzenia, w kórym isoną rolę odgrywa ciśnienie wyznacza doświadczalnie ciśnienie amosferyczne za pomocą srzykawki i siłomierza 1
1.5. Sporządzamy wykresy na podsawie wyników zgromadzonych w abeli sporządza wykres zależności jednej wielkości fizycznej od drugiej w podanym wcześniej układzie osi na podsawie wyników zgromadzonych w abeli sporządza samodzielnie wykres zależności jednej wielkości fizycznej od drugiej wykazuje, że jeśli dwie wielkości są do siebie wpros proporcjonalne, o wykres zależności jednej od drugiej jes półprosą wychodzącą z począku układu osi wyciąga wnioski o warościach wielkości fizycznych na podsawie kąa nachylenia wykresu do osi poziomej. Niekóre właściwości fizyczne ciał Tema według.1. Trzy sany skupienia ciał.. Zmiany sanów skupienia ciał.3. Rozszerzalność emperaurowa ciał wymienia sany skupienia ciał i podaje ich przykłady podaje przykłady ciał kruchych, sprężysych i plasycznych podaje przykłady opnienia, krzepnięcia, parowania podaje emperaury krzepnięcia i wrzenia wody odczyuje z abeli emperaury opnienia i wrzenia podaje przykłady rozszerzalności emperaurowej w życiu codziennym i echnice Wymagania podsawowe (dosaeczna) opisuje sałość objęości i nieściśliwość cieczy wykazuje doświadczalnie ściśliwość gazów wymienia i opisuje zmiany sanów skupienia ciał odróżnia wodę w sanie gazowym (jako niewidoczną) od mgły i chmur podaje przykłady skraplania, sublimacji i resublimacji podaje przykłady rozszerzalności emperaurowej ciał sałych, cieczy i gazów opisuje anomalną rozszerzalność wody i jej znaczenie w przyrodzie opisuje zachowanie aśmy bimealicznej przy jej ogrzewaniu wykazuje doświadczalnie zachowanie objęości ciała sałego przy zmianie jego kszału podaje przykłady zmian właściwości ciał spowodowanych zmianą emperaury i skuki spowodowane przez ę zmianę opisuje zależność emperaury wrzenia od ciśnienia opisuje zależność szybkości parowania od emperaury wykazuje doświadczalnie zmiany objęości ciał podczas krzepnięcia za pomocą symboli D l i D lub D V i D zapisuje fak, że przyros długości druów lub objęości cieczy jes wpros proporcjonalny do przyrosu emperaury wykorzysuje do obliczeń prosą proporcjonalność przyrosu długości do przyrosu emperaury opisuje właściwości plazmy wyjaśnia przyczyny skraplania pary wodnej zawarej w powierzu, np. na okularach, szklankach i powierdza o doświadczalnie wyjaśnia zachowanie aśmy bimealicznej podczas jej ogrzewania wymienia zasosowania prakyczne aśmy bimealicznej
3. Cząseczkowa budowa ciał Tema według 3.1. Sprawdzamy prawdziwość hipoezy o cząseczkowej budowie ciał podaje przykłady dyfuzji w cieczach i gazach Wymagania podsawowe (dosaeczna) opisuje doświadczenie uzasadniające hipoezę o cząseczkowej budowie ciał opisuje zjawisko dyfuzji przelicza emperaurę wyrażoną w skali Celsjusza na ę samą emperaurę w skali Kelvina i na odwró wykazuje doświadczalnie zależność szybkości dyfuzji od emperaury opisuje związek średniej szybkości cząseczek gazu lub cieczy z jego emperaurą wyjaśnia, dlaczego dyfuzja w cieczach przebiega wolniej niż w gazach uzasadnia wprowadzenie skali Kelvina opisuje ruchy Browna 3.. Siły międzycząseczkowe podaje przyczyny ego, że ciała sałe i ciecze nie rozpadają się na oddzielne cząseczki na wybranym przykładzie opisuje zjawisko napięcia powierzchniowego, demonsrując odpowiednie doświadczenie wyjaśnia rolę mydła i deergenów podaje przykłady działania sił spójności i sił przylegania podaje przykłady wykorzysania zjawiska włoskowaości w przyrodzie wyjaśnia zjawisko menisku wklęsłego i włoskowaości 3.3. Różnice w cząseczkowej budowie ciał sałych, cieczy i gazów podaje przykłady pierwiasków i związków chemicznych wyjaśnia, dlaczego gazy są ściśliwe a ciała sałe nie podaje przykłady aomów i cząseczek opisuje różnice w budowie ciał sałych, cieczy i gazów wyjaśnia pojęcia: aomu, cząseczki, pierwiaska i związku chemicznego objaśnia, co o znaczy, że ciało sałe ma budowę krysaliczną doświadczalnie szacuje średnicę cząseczki oleju 3.4. Od czego zależy ciśnienie gazu w zamknięym zbiorniku? podaje przykłady sposobów, kórymi można zmienić ciśnienie gazu w zamknięym zbiorniku, np. w dęce rowerowej wyjaśnia, dlaczego na wewnęrzne ściany zbiornika gaz wywiera parcie wyjaśnia, dlaczego ciśnienie gazu w zbiorniku zamknięym zależy od ilości gazu, jego objęości i emperaury 4. Jak opisujemy ruch? Tema według 4.1, 4.. Układ odniesienia. Tor ruchu, droga rozróżnia pojęcia or ruchu i droga klasyfikuje ruchy ze względu na kszał oru Wymagania podsawowe (dosaeczna) opisuje ruch ciała w podanym układzie odniesienia obiera układ odniesienia i opisuje ruch prosoliniowy w ym układzie opisuje położenie ciała za pomocą współrzędnej x oblicza przebyą przez ciało drogę ruchem prosoliniowym jako s = x - x = D x 1 wyjaśnia, co o znaczy, że spoczynek i ruch są względne rozróżnia drogę i przemieszczenie 3
4.3. Ruch prosoliniowy jednosajny 4.4.1. Warość prędkości (szybkość) ciała w ruchu jednosajnym prosoliniowym 4.4.. Prędkość w ruchu jednosajnym prosoliniowym 4.5. Średnia warość prędkości (średnia szybkość). Prędkość chwilowa 4.6. Ruch prosoliniowy jednosajnie przyspieszony wymienia cechy charakeryzujące ruch prosoliniowy jednosajny s zapisuje wzór u= i nazywa wysępujące w nim wielkości oblicza warość prędkości ze wzoru s u= na przykładzie wymienia cechy prędkości, jako wielkości wekorowej oblicza średnią warość prędkości s u śr = wyznacza doświadczalnie średnią warość prędkości biegu lub pływania lub jazdy na rowerze (9.) podaje przykłady ruchu przyspieszonego i opóźnionego na podsawie różnych wykresów s () odczyuje drogę przebywaną przez ciało w różnych odsępach czasu oblicza drogę przebyą przez ciało na podsawie wykresu zależności u () warość prędkości w km/h wyraża w m/s i na odwró uzasadnia porzebę wprowadzenia do opisu ruchu wielkości wekorowej prędkości planuje czas podróży na podsawie mapy i oszacowanej średniej szybkości pojazdu odróżnia średnią warość prędkości od chwilowej warości prędkości opisuje ruch jednosajnie przyspieszony z wykresu zależności u () odczyuje przyrosy szybkości w określonych jednakowych odsępach czasu doświadczalnie bada ruch jednosajny prosoliniowy i formułuje wniosek s~ sporządza wykres zależności s () na podsawie wyników doświadczenia zgromadzonych w abeli sporządza wykres zależności u () na podsawie danych z abeli podaje inerpreację fizyczną pojęcia szybkości s przekszałca wzór u= i oblicza każdą z wysępujących w nim wielkości opisuje ruch prosoliniowy jednosajny używając pojęcia prędkości wyjaśnia, że pojęcie prędkość w znaczeniu fizycznym o prędkość chwilowa wykonuje zadania obliczeniowe, posługując się średnią warością prędkości sporządza wykres zależności u () dla ruchu jednosajnie przyspieszonego wykonuje zadania obliczeniowe, oblicza czas, wiedząc że s ~ wykonuje zadania obliczeniowe, s korzysając ze wzoru u= i wykresów s() i () podaje przykład dwóch wekorów przeciwnych rysuje wekor obrazujący prędkość o zadanej warości (przyjmując odpowiednią jednoskę) podaje definicję prędkości średniej opisuje ruch, w kórym warość przemieszczenia jes równa drodze odróżnia warość średniej prędkości od średniej warości prędkości usala rodzaj ruchu na podsawie wykresów (), odczyuje przyrosy szybkości w podanych odsępach czasu 4
4.7. Przyspieszenie w ruchu prosoliniowym jednosajnie przyspieszonym 4.8. Droga w ruchu jednosajnie przyspieszonym 4.9. Ruch jednosajnie opóźniony podaje warość przyspieszenia ziemskiego podaje przykłady ruchu jednosajnie przyspieszonego podaje wzór na warość u- u przyspieszenia a = podaje jednoski przyspieszenia posługuje się pojęciem warości przyspieszenia do opisu ruchu jednosajnie przyspieszonego 0 u- u0 przekszałca wzór a = i oblicza każdą wielkość z ego wzoru sporządza wykres zależności a () dla ruchu jednosajnie przyspieszonego podaje inerpreację fizyczną pojęcia przyspieszenia sporządza wykres zależności (), znając warość przyspieszenia oblicza drogę przebyą ruchem jednosajnie przyspieszonym na podsawie wykresu () opisuje ruch jednosajnie opóźniony oblicza drogę do chwili zarzymania się na podsawie wykresu () wyjaśnia, dlaczego do obliczeń doyczących ruchu opóźnionego nie można sosować wzoru na warość przyspieszenia 5. Siły w przyrodzie Tema według 5.1. Rodzaje i skuki oddziaływań 5.. Wypadkowa sił działających na ciało wzdłuż jednej prosej. Siły równoważące się rozpoznaje na przykładach oddziaływania bezpośrednie i na odległość porafi pokazać na przykładach, że oddziaływania są wzajemne podaje przykład dwóch sił równoważących się podaje przykład wypadkowej dwóch sił zwróconych zgodnie i przeciwnie Wymagania podsawowe (dosaeczna) podaje przykłady oddziaływań grawiacyjnych, elekrosaycznych, magneycznych, elekromagneycznych podaje przykłady saycznych i dynamicznych skuków oddziaływań oblicza warość i określa zwro wypadkowej dwóch sił działających na ciało wzdłuż jednej prosej o zwroach zgodnych i przeciwnych podaje przykłady układów ciał wzajemnie oddziałujących oblicza warość i określa zwro siły równoważącej kilka sił działających na ciało wzdłuż jednej prosej oblicza warość i określa zwro wypadkowej kilku sił działających na ciało wzdłuż jednej prosej o zwroach zgodnych i przeciwnych wskazuje siły wewnęrzne i zewnęrzne w układzie ciał oddziałujących oblicza niepewność sumy i różnicy warości dwóch sił zmierzonych z pewną dokładnością 5
5.3. Pierwsza zasada dynamiki 5.4. Trzecia zasada dynamiki na prosych przykładach ciał spoczywających wskazuje siły równoważące się rozpoznaje zjawisko bezwładności w podanych przykładach objaśnia zasadę akcji i reakcji na wskazanym przykładzie analizuje zachowanie się ciał na podsawie pierwszej zasady dynamiki wykazuje doświadczalnie, że siły wzajemnego oddziaływania mają jednakowe warości, en sam kierunek, przeciwne zwroy i różne punky przyłożenia 6 opisuje doświadczenie powierdzające pierwszą zasadę dynamiki na przykładzie opisuje zjawisko bezwładności na dowolnym przykładzie wskazuje siły wzajemnego oddziaływania, rysuje je i podaje cechy ych sił opisuje zjawisko odrzuu opisuje doświadczenie i przeprowadza rozumowanie, z kórego wynika, że siły akcji i reakcji mają jednakową warość 5.5. Siły sprężysości wyjaśnia, że w skuek rozciągania lub ściskania ciała pojawiają się w nim siły dążące do przywrócenia począkowych rozmiarów i kszałów, czyli siły sprężysości 5.6. Siła oporu powierza. Siła arcia 5.7.1. Siła parcia cieczy i gazów na ścianki zbiornika. Ciśnienie hydrosayczne podaje przykłady, w kórych na ciała poruszające się w powierzu działa siła oporu powierza wymienia niekóre sposoby zmniejszania i zwiększania arcia podaje przykłady parcia gazów i cieczy na ściany zbiornika podaje przykłady wykorzysania prawa Pascala w urządzeniach hydraulicznych podaje przykłady świadczące o ym, że warość siły oporu powierza wzrasa wraz ze wzrosem szybkości ciała wykazuje doświadczalnie, że siły arcia wysępujące przy oczeniu mają mniejsze warości niż przy przesuwaniu jednego ciała po drugim podaje przykłady pożyecznych i szkodliwych skuków działania sił arcia podaje prawo Pascala wskazuje przyczyny wysępowania ciśnienia hydrosaycznego opisuje prakyczne skuki wysępowania ciśnienia hydrosaycznego wskazuje, od czego zależy ciśnienie hydrosayczne podaje przyczyny wysępowania sił arcia wykazuje doświadczalnie, że warość siły arcia kineycznego nie zależy od pola powierzchni syku ciał przesuwających się względem siebie, a zależy od rodzaju powierzchni ciał rących o siebie i warości siły dociskającej e ciała do siebie wykorzysuje prawo Pascala w zadaniach obliczeniowych wykorzysuje wzór na ciśnienie hydrosayczne w zadaniach obliczeniowych objaśnia zasadę działania podnośnika hydraulicznego i hamulca samochodowego podaje wyniki obliczeń zaokrąglone do dwóch i rzech cyfr znaczących wykazuje, że siła sprężysości jes wpros proporcjonalna do wydłużenia wyjaśnia, na czym polega sprężysość podłoża, na kórym kładziemy przedmio rozwiązuje jakościowo problemy doyczące siły arcia wyprowadza wzór na ciśnienie słupa cieczy na dnie cylindrycznego naczynia p=r gh opisuje wykorzysanie prakyczne naczyń połączonych
5.7.. Siła wyporu i jej wyznaczanie. Prawo Archimedesa wyznacza doświadczalnie warość siły wyporu działającej na ciało zanurzone w cieczy (9.3) podaje przykłady działania siły wyporu w powierzu podaje warunek pływania i onięcia ciała zanurzonego w cieczy podaje wzór na warość siły wyporu i wykorzysuje go do wykonywania obliczeń wyjaśnia pływanie i onięcie ciał, wykorzysując zasady dynamiki przeprowadza rozumowanie związane z wyznaczeniem warości siły wyporu wyprowadza wzór na warość siły wyporu działającej na prosopadłościenny klocek zanurzony w cieczy wyjaśnia pochodzenie siły nośnej i zasadę unoszenia się samolou 5.8. Druga zasada dynamiki opisuje ruch ciała pod działaniem sałej siły wypadkowej zwróconej ak samo jak prędkość zapisuje wzorem drugą zasadę dynamiki i odczyuje en zapis sosuje wzór a = F/m do rozwiązywania zadań oblicza każdą z wielkości we wzorze F = ma podaje wymiar 1 niuona ć kg mö ç 1 N=1 s č ř oblicza drogi przebye w ruchu jednosajnie przyspieszonym w kolejnych jednakowych przedziałach czasu przez porównanie wzorów F = ma i F = mg uzasadnia, że współczynnik c g o warość przyspieszenia, z jakim spadają ciała 5.9. Jeszcze o siłach działających w przyrodzie sosuje w prosych zadaniach zasadę zachowania pędu sosuje zasady dynamiki w skomplikowanych problemach jakościowych 6. Praca. Moc. Energia Tema według 6.1. Praca mechaniczna podaje przykłady wykonania pracy w sensie fizycznym podaje jednoskę pracy (1 J) Wymagania podsawowe (dosaeczna) podaje warunki konieczne do ego, by w sensie fizycznym była wykonywana praca oblicza pracę ze wzoru W = Fs wyraża jednoskę pracy 1 kg m 1 J= s podaje ograniczenia sosowalności wzoru W = Fs oblicza każdą z wielkości we wzorze W = Fs sporządza wykres zależności W() s oraz Fs (), odczyuje i oblicza pracę na podsawie ych wykresów wykonuje zadania wymagające sosowania równocześnie wzorów W = Fs, F = mg 7
6.. Moc wyjaśnia, co o znaczy, że urządzenia pracują z różną mocą podaje jednoskę mocy 1 W podaje przykłady urządzeń pracujących z różną mocą oblicza moc na podsawie wzoru W P = podaje jednoski mocy i przelicza je objaśnia sens fizyczny pojęcia mocy oblicza każdą z wielkości ze wzoru W P = oblicza moc na podsawie wykresu zależności W () wykonuje zadania złożone, sosując wzory P = W/, W =Fs, F = mg 6.3. Energia w przyrodzie. Energia mechaniczna wyjaśnia, co o znaczy, że ciało posiada energię mechaniczną podaje jednoskę energii 1 J podaje przykłady zmiany energii mechanicznej przez wykonanie pracy wyjaśnia pojęcia układu ciał wzajemnie oddziałujących oraz sił wewnęrznych w układzie i zewnęrznych spoza układu wyjaśnia i zapisuje związek D E= W z 6.4. Energia poencjalna i kineyczna podaje przykłady ciał posiadających energię poencjalną ciężkości i energię kineyczną wymienia czynności, kóre należy wykonać, by zmienić energię poencjalną ciała opisuje każdy z rodzajów energii mechanicznej oblicza energię poencjalną ciężkości ze wzoru i E p = mgh kineyczną ze wzoru E k mu = oblicza energię poencjalną względem dowolnie wybranego poziomu zerowego oblicza każdą wielkość ze wzorów mu Ep = mgh, E k = za pomocą obliczeń udowadnia, że E k = W siły wypadkowej 6.5. Zasada zachowania energii mechanicznej omawia przemiany energii mechanicznej na podanym przykładzie podaje przykłady przemiany energii poencjalnej w kineyczną i na odwró, posługując się zasadą zachowania energii mechanicznej sosuje zasadę zachowania energii mechanicznej do rozwiązywania zadań obliczeniowych objaśnia i oblicza sprawność urządzenia mechanicznego 6.6. Dźwignia jako urządzenie uławiające wykonywanie pracy. Wyznaczanie masy za pomocą dźwigni dwusronnej wskazuje w swoim ooczeniu przykłady dźwigni dwusronnej i wyjaśnia jej prakyczną przydaność opisuje zasadę działania dźwigni dwusronnej podaje warunek równowagi dźwigni dwusronnej wyznacza doświadczalnie nieznaną masę za pomocą dźwigni dwusronnej, linijki i ciała o znanej masie (9.4) opisuje zasadę działania bloku nieruchomego i kołowrou oblicza każdą wielkość ze wzoru F 1 r 1 = F r na podsawie odpowiedniego rozumowania wyjaśnia, w jaki sposób maszyny prose uławiają nam wykonywanie pracy oblicza niepewność pomiaru masy meodą najmniej korzysnego przypadku 8
7. Przemiany energii w zjawiskach cieplnych Tema według 7.1. Energia wewnęrzna i jej zmiany przez wykonanie pracy 7.. Cieplny przepływ energii. Rola izolacji cieplnej podaje przykłady, w kórych na skuek wykonania pracy wzrosła energia wewnęrzna ciała podaje przykłady przewodników i izolaorów ciepła oraz ich zasosowania Wymagania podsawowe (dosaeczna) wymienia składniki energii wewnęrznej opisuje związek średniej energii kineycznej cząseczek z emperaurą opisuje przepływ ciepła (energii) od ciała o wyższej emperaurze do ciała o niższej emperaurze, nasępujący przy zeknięciu ych ciał opisuje rolę izolacji cieplnej w życiu codziennym wyjaśnia, dlaczego podczas ruchu z arciem nie jes spełniona zasada zachowania energii mechanicznej wyjaśnia, dlaczego przyros emperaury ciała świadczy o wzroście jego energii wewnęrznej wykorzysując model budowy maerii, objaśnia zjawisko przewodzenia ciepła wymienia sposoby zmiany energii wewnęrznej ciała podaje i objaśnia związek E w śr ~ T formułuje pierwszą zasadę ermodynamiki 7.3. Zjawisko konwekcji objaśnia zjawisko konwekcji na przykładzie podaje przykłady wysępowania konwekcji w przyrodzie wyjaśnia zjawisko konwekcji opisuje znaczenie konwekcji w prawidłowym oczyszczaniu powierza w mieszkaniach uzasadnia, dlaczego w cieczach i gazach przepływ energii odbywa się głównie przez konwekcję 7.4. Ciepło właściwe odczyuje z abeli warości ciepła właściwego analizuje znaczenie dla przyrody, dużej warości ciepła właściwego wody opisuje proporcjonalność ilości dosarczonego ciepła do masy ogrzewanego ciała i przyrosu jego emperaury oblicza ciepło właściwe na podsawie Q wzoru cw = m D T na podsawie proporcjonalności Q~ m, Q~ D T definiuje ciepło właściwe subsancji oblicza każdą wielkość ze wzoru Q= cwmd T wyjaśnia sens fizyczny pojęcia ciepła właściwego sporządza bilans cieplny dla wody i oblicza szukaną wielkość opisuje zasadę działania wymiennika ciepła i chłodnicy opisuje zależność szybkości przekazywania ciepła od różnicy emperaur sykających się ciał 7.5. Przemiany energii podczas opnienia. Wyznaczanie ciepła opnienia lodu odczyuje z abeli emperaurę opnienia i ciepło opnienia opisuje zjawisko opnienia (sałość emperaury, zmiany energii wewnęrznej opniejących ciał) podaje przykład znaczenia w przyrodzie dużej warości ciepła opnienia lodu opisuje proporcjonalność ilości dosarczanego ciepła w emperaurze opnienia do masy ciała, kóre chcemy sopić na podsawie proporcjonalności Q~ mdefiniuje ciepło opnienia subsancji oblicza każdą wielkość ze wzoru Q= mc wyjaśnia sens fizyczny pojęcia ciepła opnienia objaśnia, dlaczego podczas opnienia i krzepnięcia emperaura pozosaje sała, mimo zmiany energii wewnęrznej doświadczalnie wyznacza ciepło opnienia lodu 9
Przemiany energii podczas parowania i skraplania opisuje zależność szybkości parowania od emperaury odczyuje z abeli emperaurę wrzenia i ciepło parowania analizuje (energeycznie) zjawisko parowania i wrzenia opisuje proporcjonalność ilości dosarczanego ciepła do masy cieczy zamienianej w parę podaje przykłady znaczenia w przyrodzie dużej warości ciepła parowania wody opisuje zależność emperaury wrzenia od zewnęrznego ciśnienia na podsawie proporcjonalności Q~ m definiuje ciepło parowania oblicza każdą wielkość ze wzoru Q= mc p wyjaśnia sens fizyczny pojęcia ciepła parowania opisuje zasadę działania chłodziarki opisuje zasadę działania silnika spalinowego czerosuwowego 8. Drgania i fale sprężyse Tema według 8.1. Ruch drgający wskazuje w ooczeniu przykłady ciał wykonujących ruch drgający objaśnia, co o są drgania gasnące podaje znaczenie pojęć: położenie równowagi, wychylenie, ampliuda, okres, częsoliwość dla ruchu wahadła i ciężarka na sprężynie Wymagania podsawowe (dosaeczna) opisuje przemiany energii w ruchu drgającym odczyuje ampliudę i okres z wykresu x () dla drgającego ciała opisuje przykłady drgań łumionych i wymuszonych 8.. Wahadło. Wyznaczanie okresu i częsoliwości drgań doświadczalnie wyznacza okres i częsoliwość drgań wahadła i ciężarka na sprężynie (9.1) opisuje zjawisko izochronizmu wahadła wykorzysuje drugą zasadę dynamiki do opisu ruchu wahadła 8.3. Fale sprężyse demonsruje falę poprzeczną i podłużną podaje różnice między ymi falami demonsrując falę, posługuje się pojęciami długości fali, szybkości rozchodzenia się fali, kierunku rozchodzenia się fali wykazuje w doświadczeniu, że fala niesie energię i może wykonać pracę opisuje mechanizm przekazywania drgań jednego punku ośrodka do drugiego w przypadku fali na napięej linie i sprężynie sosuje wzory do obliczeń l = u T oraz l = u f uzasadnia, dlaczego fale podłużne mogą się rozchodzić w ciałach sałych, cieczach i gazach, a fale poprzeczne ylko w ciałach sałych 8.4. Dźwięki i wielkości, kóre je opisują. Badanie związku częsoliwości drgań z wysokością dźwięku. Ulradźwięki i infradźwięki wywarza dźwięki o małej i dużej częsoliwości (9.13) wymienia, od jakich wielkości fizycznych zależy wysokość i głośność dźwięku wyjaśnia, jak zmienia się powierze, gdy rozchodzi się w nim fala akusyczna opisuje mechanizm wywarzania dźwięku w insrumenach muzycznych podaje rząd wielkości szybkości fali dźwiękowej w powierzu wyjaśnia, co nazywamy ulradźwiękami i infradźwiękami opisuje doświadczalne badanie związku częsoliwości drgań źródła z wysokością dźwięku podaje cechy fali dźwiękowej (częsoliwość 16 Hz 0000 Hz, fala podłużna, szybkość w powierzu) opisuje wysępowanie w przyrodzie i zasosowania infradźwięków i ulradźwięków (np. w medycynie) rysuje wykres obrazujący drgania cząsek ośrodka, w kórym rozchodzą się dźwięki wysokie i niskie, głośne i ciche 10
9. O elekryczności saycznej Tema według 9.1. Elekryzowanie przez arcie i zeknięcie z ciałem naelekryzowanym opisuje budowę aomu i jego składniki elekryzuje ciało przez poarcie i zeknięcie z ciałem naelekryzowanym (9.6) Wymagania podsawowe (dosaeczna) wskazuje w ooczeniu zjawiska elekryzowania przez arcie objaśnia elekryzowanie przez doyk określa jednoskę ładunku (1 C) jako wielokroność ładunku elemenarnego wyjaśnia elekryzowanie przez arcie (analizuje przepływ elekronów) 9.. Siły wzajemnego oddziaływania ciał naelekryzowanych bada doświadczalnie oddziaływanie między ciałami naelekryzowanymi przez arcie i formułuje wnioski bada doświadczalnie oddziaływania między ciałami naelekryzowanymi przez zeknięcie i formułuje wnioski podaje jakościowo, od czego zależy warość siły wzajemnego oddziaływania ciał naelekryzowanych podaje i objaśnia prawo Coulomba rysuje wekory sił wzajemnego oddziaływania dwóch kulek naelekryzowanych różnoimiennie lub jednoimiennie 9.3. Przewodniki i izolaory podaje przykłady przewodników i izolaorów opisuje budowę przewodników i izolaorów (rolę elekronów swobodnych) objaśnia pojęcie jon opisuje budowę krysaliczną soli kuchennej wyjaśnia, jak rozmieszczony jes, uzyskany na skuek naelekryzowania, ładunek w przewodniku, a jak w izolaorze porafi doświadczalnie wykryć, czy ciało jes przewodnikiem czy izolaorem 9.4. Zjawisko indukcji elekrosaycznej. Zasada zachowania ładunku objaśnia budowę i zasadę działania elekroskopu analizuje przepływ ładunków podczas elekryzowania przez doyk, sosując zasadę zachowania ładunku opisuje mechanizm zobojęniania ciał naelekryzowanych (meali i dielekryków) wyjaśnia uziemianie ciał demonsruje elekryzowanie przez indukcję wyjaśnia elekryzowanie przez indukcję wyjaśnia mechanizm wyładowań amosferycznych objaśnia, kiedy obserwujemy polaryzację izolaora 9.5. Pole elekrosayczne opisuje oddziaływanie ciał naelekryzowanych na odległość, posługując się pojęciem pola elekrosaycznego opisuje siły działające na ładunek umieszczony w cenralnym i jednorodnym polu elekrosaycznym uzasadnia, że pole elekrosayczne posiada energię 9.6. Napięcie elekryczne Wyprowadza wzór na napięcie między dwoma punkami pola elekrycznego rozwiązuje złożone zadania ilościowe 11
10. Prąd elekryczny Tema według 10.1. Prąd elekryczny w mealach. Napięcie elekryczne podaje jednoskę napięcia (1 V) wskazuje wolomierz, jako przyrząd do pomiaru napięcia Wymagania podsawowe (dosaeczna) opisuje przepływ prądu w przewodnikach, jako ruch elekronów swobodnych posługuje się inuicyjnie pojęciem napięcia elekrycznego wymienia i opisuje skuki przepływu prądu w przewodnikach za pomocą modelu wyjaśnia pojęcie i rolę napięcia elekrycznego zapisuje wzór definicyjny napięcia elekrycznego wykonuje obliczenia, sosując definicję napięcia 10.. Źródła prądu. Obwód elekryczny wymienia źródła napięcia: ogniwo, akumulaor, prądnica buduje najprosszy obwód składający się z ogniwa, żarówki (lub opornika) i wyłącznika 10.3. Naężenie prądu podaje jednoskę naężenia prądu (1 A) 10.4. Prawo Ohma. Wyznaczanie oporu elekrycznego przewodnika buduje najprosszy obwód prądu i mierzy naężenie prądu w ym obwodzie podaje jego jednoskę (1 W ) buduje prosy obwód (jeden odbiornik) według schemau mierzy napięcie i naężenie prądu na odbiorniku podaje prawo Ohma rysuje schema najprosszego obwodu, posługując się symbolami elemenów wchodzących w jego skład oblicza naężenie prądu ze wzoru q I = oblicza opór przewodnika na U podsawie wzoru R = I oblicza opór, korzysając z wykresu I(U) wskazuje kierunek przepływu elekronów w obwodzie i umowny kierunek prądu mierzy napięcie na żarówce (oporniku) objaśnia proporcjonalność q~ oblicza każdą wielkość ze wzoru q I = przelicza jednoski ładunku (1 C, 1 Ah, 1 As) wykazuje doświadczalnie proporcjonalność I ~ U i definiuje opór elekryczny przewodnika (9.8) oblicza wszyskie wielkości ze wzoru U R = I sporządza wykresy I(U) oraz odczyuje wielkości fizyczne na podsawie wykresów wykorzysuje w problemach jakościowych związanych z przepływem prądu zasadę zachowania ładunku uwzględnia niepewności pomiaru na wykresie zależności I(U) 1
10.5. Obwody elekryczne i ich schemay mierzy naężenie prądu w różnych miejscach obwodu, w kórym odbiorniki są połączone szeregowo lub równolegle mierzy napięcie na odbiornikach wchodzących w skład obwodu, gdy odbiorniki są połączone szeregowo lub równolegle wykazuje doświadczalnie, że odbiorniki połączone szeregowo mogą pracować ylko równocześnie, a połączone równolegle mogą pracować niezależnie od pozosałych rysuje schemay obwodów elekrycznych, w skład kórych wchodzi kilka odbiorników buduje obwód elekryczny zawierający kilka odbiorników według podanego schemau (9.7) objaśnia, dlaczego odbiorniki połączone szeregowo mogą pracować ylko równocześnie, a połączone równolegle mogą pracować niezależnie od pozosałych wyjaśnia, dlaczego urządzenia elekryczne są włączane do sieci równolegle oblicza opór zasępczy w połączeniu szeregowym i równoległym odbiorników objaśnia rolę bezpiecznika w insalacji elekrycznej wyjaśnia przyczyny zwarcie w obwodzie elekrycznym wyjaśnia przyczyny porażeń prądem elekrycznym oblicza niepewności przy pomiarach miernikiem cyfrowym 10.6. Praca i moc prądu elekrycznego odczyuje i objaśnia dane z abliczki znamionowej odbiornika odczyuje zużyą energię elekryczną na liczniku podaje przykłady pracy wykonanej przez prąd elekryczny podaje jednoski pracy prądu 1 J, 1 kwh podaje jednoskę mocy 1 W, 1 kw podaje rodzaj energii, w jaki zmienia się energia elekryczna w doświadczeniu, w kórym wyznaczamy ciepło właściwe wody za pomocą czajnika elekrycznego oblicza pracę prądu elekrycznego ze wzoru W = UI oblicza moc prądu ze wzoru P= UI przelicza jednoski pracy oraz mocy prądu opisuje doświadczalne wyznaczanie mocy żarówki (9.9) objaśnia sposób, w jaki wyznacza się ciepło właściwe wody za pomocą czajnika elekrycznego (9.5) oblicza każdą z wielkości wysępujących we wzorach W = UI U R W = W = I R opisuje przemiany energii elekrycznej w grzałce, silniku odkurzacza, żarówce objaśnia sposób dochodzenia do P wzoru cw = m D T wykonuje obliczenia zaokrągla wynik do rzech cyfr znaczących rozwiązuje problemy związane z przemianami energii w odbiornikach energii elekrycznej podaje definicję sprawności urządzeń elekrycznych podaje przykłady możliwości oszczędzania energii elekrycznej 13