R Z E C Z N I K P R A W A B S O L W E N T A

R Z E C Z N I K P R A W A B S O L W E N T A Bartłomiej Banaszak Sprawozdanie z działalności Rzecznika Praw Absolwenta w 2013 roku Niniejsze sprawozdanie dotyczy drugiego roku działalności Rzecznika Praw Absolwenta 1. W sprawozdaniu za poprzedni okres, tzn. 14 grudnia 2011 31 grudnia 2012, wskazane zostały główne obszary działalności Rzecznika, jakie wykrystalizowały się podczas pierwszych miesięcy działalności oraz podstawowe narzędzia, za pomocą których Rzecznik realizuje swoje zadania. W poprzednim sprawozdaniu zostały także wskazane obszary priorytetowe dla aktywności Rzecznika w 2013 r., które w dużej mierze stanowią kontynuację działań rozpoczętych w pierwszym roku funkcjonowania instytucji: a) Dereglamentacja zawodów regulowanych, b) Funkcjonowanie Akademickich Biur Karier, c) Monitorowanie zawodowych losów absolwenta, d) Zatrudnialność absolwentów, e) Sprawy indywidualne, Należy wskazać, że sprawozdanie za pierwszy rok działalności zostało pozytywnie przyjęte przez Radę Główną Nauki i Szkolnictwa Wyższego. W uchwale Nr 444/2013 z dnia 10 stycznia 2013 roku Rada przyjęła z zadowoleniem sprawozdanie Rzecznika Praw Absolwenta za 2012 rok, bardzo wysoko oceniając jego dotychczasową działalność. 1. Ułatwianie absolwentom dostępu do zawodów Działania na rzecz ułatwienia dostępu absolwentów do zawodów regulowanych były najważniejszym aspektem działalności Rzecznika w 2013 r. Wynika to z faktu, iż w 2013 r. zbiegły się prace nad trzema rządowymi projektami ustaw deregulujących dostęp do zawodów: 1 Rzecznik Praw Absolwenta został powołany przez Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Panią prof. dr hab. Barbarę Kudrycką, w dniu 14 grudnia 2011r. Podstawę prawną funkcjonowania Rzecznika Praw Absolwenta stanowi art. 46d znowelizowanej 18 marca 2011 r. ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym: 1. Przy Radzie działa Rzecznik Praw Absolwenta, powoływany przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego. 2. Rzecznik Praw Absolwenta współdziała z Radą w zakresie ograniczenia barier w dostępie do wykonywania zawodu zgodnego z kierunkiem studiów absolwenta. W tym celu Rzecznik Praw Absolwenta analizuje sytuację absolwentów na rynku pracy i stopień ich dostępu do określonych zawodów oraz przedstawia wnioski Radzie i ministrowi właściwemu do spraw szkolnictwa wyższego.

I transza: ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustaw regulujących wykonywanie niektórych zawodów (przepisy ustawy weszły w życie), obejmująca 51 zawodów, w tym m.in. zawody prawnicze, zawody rynku nieruchomości, geodetę i przewodnika turystycznego. II transza: projekt ustawy o ułatwieniu dostępu do wykonywania niektórych zawodów regulowanych., obejmujący 91 zawodów, w tym m.in. architekta i inżyniera z uprawnieniami budowlanymi (grupa 35 zawodów), zawody transportowe, niektóre zawody finansowe. Z końcem grudnia 2013 r. trwały nad nim prace w Komisji Nadzwyczajnej do spraw związanych z ograniczaniem biurokracji, do której projekt trafił po pierwszym czytaniu w dniu 23 lipca 2013 r. III transza: projekt ustawy o zmianie ustaw regulujących warunki dostępu do wykonywania niektórych zawodów, obejmujący ponad 100 profesji, w tym m.in. geologa i zawody górnicze, rzecznika patentowego, zawody będące w gestii ministra ds. kultury i dziedzictwa narodowego, maklera papierów wartościowych i doradcę inwestycyjnego. 19 grudnia 2013 r. Komitet Rady Ministrów przyjął projekt i rekomendował go Radzie Ministrów. Dodatkowo, w Ministerstwie Sprawiedliwości powstała koncepcja IV transzy deregulacyjnej, która ma dotyczyć barier w dostępie do zawodów i ich wykonywaniu zgłoszonych przez indywidualnych obywateli i partnerów społecznych. Koncepcja ta jest zbieżna z wysuwanym przez Rzecznika postulatem nieograniczania prac nad ułatwianiem dostępu do zawodów regulowanych do profesji wyselekcjonowanych przez właściwe ministerstwa i uwzględnionych w trzech transzach deregulacyjnych. a) Współdziałanie z Radą Główną Nauki i Szkolnictwa Wyższego Należy zauważyć, że w 2013 r. kilkakrotnie został zastosowany przepis ustawy w zakresie współdziałania Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Rzecznika w zakresie ograniczenia barier w dostępie do zawodu zgodnego z kierunkiem ukończonych studiów (art. 46d ust. 2 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym). Podczas XXXVIII Posiedzenia Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego, w dniu 14 listopada 2013 r., odbyła się dyskusja nt. Problemów dostępu absolwentów uczelni do zawodów regulowanych, a Rzecznik wystąpił podczas niej z referatem wprowadzającym 2. Współdziałanie Rzecznika oraz Rady znalazło swoje odzwierciedlenie w następujących uchwałach Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego: Uchwała Nr 518/2013 Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 11 września 2013 r. dotycząca projektu rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej w sprawie nadawania uprawnień zawodowych w zakresie 2 Prezentacja z dyskusji dostępna jest na stronie Rzecznika pod adresem: http://www.rgnisw.nauka.gov.pl/g2/oryginal/2013_12/97d2a675d94a88d6ee93ee80f7a5ccb3.pdf 2

szacowania nieruchomości oraz projektu rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej w sprawie opłaty za postępowanie kwalifikacyjne dla kandydatów na rzeczoznawców majątkowych oraz wysokości wynagrodzenia członków Państwowej Komisji Kwalifikacyjnej w zakresie szacowania nieruchomości; Uchwała Nr 549/2013 Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 12 grudnia 2013 roku dotycząca dostępu absolwentów szkół wyższych do zawodów regulowanych. Ponadto, Rzecznik brał udział w pracach mających na celu wypracowanie projektu uchwały nr 547/2013 Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 12 grudnia 2013 roku dotyczącej projektu rozporządzenia Ministra Administracji i Cyfryzacji w sprawie uprawnień zawodowych w dziedzinie geodezji i kartografii, zainicjował dyskusję w sprawie dostępu absolwentów studiów z zakresu surdopedagogiki do wykonywania świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji słuchu i mowa, która odbyła się w czasie posiedzenia Prezydium RGNiSW w dniu 15 maja 2013 r., a także uczestniczył w większości posiedzeń Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz w wybranych posiedzeniach Komisji Kształcenia. b) I transza Od początku 2013 r. trwały prace sejmowe nad projektem I transzy deregulacyjnej. Rzecznik Praw Absolwenta brał aktywny udział w posiedzeniach Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw deregulacyjnych (Komisja NDR; od 23 lipca 2013 r. Komisja funkcjonuje pod nazwą Komisji Nadzwyczajnej do spraw związanych z ograniczaniem biurokracji) w dniach: 3, 4 i 24 stycznia, 7 i 20 lutego, 7 marca, 17 kwietnia, a także posiedzeniu połączonych komisji senackich: Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji, Komisji Gospodarki Narodowej oraz Komisji Ustawodawczej w dniu 8 maja. Podczas prac parlamentarnych nad I transzą Rzecznik zabiegał m.in. o: uwzględnienie w projekcie ustawy ułatwień w dostępie do zawodu rzeczoznawcy majątkowego. Przedłożenie rządowe uwzględniało zmiany w zakresie rzeczoznawcy majątkowego w stopniu znikomym (deregulacja miała ograniczyć się do skrócenia o pół roku tzw. praktyki zawodowej), co w świetle skali barier w dostępie do zawodu rzeczoznawcy, było dalece niewystarczające. większy zakres uznawania praktyki odbywanej przez studentów studiów z zakresu geodezji; utrzymanie propozycji zmierzających do umożliwienia kandydatom na notariusza wykonywanie zawodu po zdaniu egzaminu zawodowego bez konieczności odbycia asesury. 3

Po uchwaleniu ustawy, ministerstwa, w których gestii są zawody uwzględnione w I transzy, miały za zadanie przygotowanie projektów aktów wykonawczych do uchwalonych przepisów. W związku ze skierowaniem projektów do uzgodnień zewnętrznych, Rzecznik przygotował następujące opinie: Komentarz do projektu rozporządzenia Ministra Administracji i Cyfryzacji w sprawie uprawnień zawodowych w dziedzinie geodezji i kartografii (projekt z dnia 25 września 2013 r.) Opinia Rzecznika Praw Absolwenta dla Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie projektu rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej w sprawie nadawania uprawnień zawodowych w zakresie szacowania nieruchomości. Rada Główna Nauki i Szkolnictwa Wyższego, korzystając z treści opinii, przyjęła uchwałę Nr 518/2013 z dnia 11 września 2013 r. dotyczącą projektu rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej w sprawie nadawania uprawnień zawodowych w zakresie szacowania nieruchomości oraz projektu rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej w sprawie opłaty za postępowanie kwalifikacyjne dla kandydatów na rzeczoznawców majątkowych oraz wysokości wynagrodzenia członków Państwowej Komisji Kwalifikacyjnej w zakresie szacowania nieruchomości. W związku z uchwałami Rady dotyczącymi rzeczoznawców majątkowych, Rzecznik Praw Absolwenta uczestniczył z upoważnienia przewodniczącego RGNiSW w konferencji uzgodnieniowej w sprawie przedmiotowych projektów rozporządzeń, która odbyła się 30 października w MTBiGM. Podczas konferencji Rzecznik zwracał uwagę przede wszystkim na: konieczność dostosowania przepisów rozporządzenia do nowych przepisów wprowadzonych na mocy ustawy deregulacyjnej zwalniających z konieczności odbywania praktyki zawodowej osoby, które odbyły praktykę w zakresie wyceny nieruchomości objętą programem studiów w wymiarze jednego semestru, pod warunkiem, że praktyka była realizowana na podstawie umowy dotyczącej praktyki zawartej między uczelnią a organizacją zawodową rzeczoznawców majątkowych, lub posiadają udokumentowane dwuletnie doświadczenie zawodowe na stanowisku związanym z wyceną nieruchomości; zwiększenie dostępności do praktyki zawodowej poprzez zmniejszenie restrykcyjnego wymogu doświadczenia (aż 5 lat zgodnie z projektem skierowanym do konsultacji) dla rzeczoznawców majątkowych prowadzących praktykę zawodową; elastyczne zdefiniowanie zakresu operatów szacunkowych, które należy wykonać podczas praktyki zawodowej; zapewnienie możliwości technicznej weryfikacji przebiegu części ustnej egzaminu przez kandydata chcącego się odwołać od jej wyników. 4

c) II transza W 2013 r. Rzecznik prowadził intensywne działania związane z ułatwieniem dostępu do zawodów uwzględnionych w projekcie II transzy: 16 stycznia - Konsultacje z samorządem studenckim Wydziału Transportu Politechniki Warszawskiej w sprawie dostępu do zawodów: rzeczoznawcy samochodowego oraz diagnosty uprawnionego do wykonywania badań technicznych pojazdów; styczeń/luty - przeprowadzenie badania ankietowego wśród studentów kierunku architektura i urbanistyka Uniwersytetu Zielonogórskiego Praktyka zawodowa kandydatów na architektów oraz studentów i absolwentów architektury chcących zdobyć uprawnienia w ograniczonym zakresie ; styczeń/luty - przeprowadzenie badania ankietowego wśród studentów kierunku budownictwo Uniwersytetu Zielonogórskiego Praktyka zawodowa kandydatów na inżynierów posiadających uprawnienia budowlane ; udział z upoważnienia Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w spotkaniach związanych z uzgodnieniami rządowymi dotyczącymi projektu II transzy 3 : o udział w konsultacjach roboczych w ramach MNiSW dotyczących kolejnych projektów ustawy o 15 lutego udział w konferencji uzgodnieniowej organizowanej przez Ministerstwo Sprawiedliwości o udział w spotkaniach zespołu roboczego powołanego przez Komitet Rady Ministrów (28 marca, 10 kwietnia) 24 września wystąpienie podczas wysłuchania publicznego dotyczącego projektu II transzy. Wśród głównych wątków wystąpienia wymienić należy: o główne problemy związane z dostępem do praktyki zawodowej dla kandydatów na inżynierów z uprawnieniami budowlanymi i architektów o bariery związane z zasadami kwalifikowania wykształcenia regulowanymi na mocy rozporządzenia Ministra Transportu i Budownictwa z dnia 28 kwietnia 2006 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie o zgłoszenie propozycji poprawki dotyczącej wyłączenia płetwonurkowania w celach badawczych organizowanego przez uczelnie i instytuty badawcze z przepisów ustawy z dnia 17 października 2003 r. o wykonywaniu prac podwodnych o poparcie propozycji zmian mających na celu zapewnienie równorzędności egzaminu dyplomowego w uczelni morskiej z egzaminem przed Centralną Morską Komisją Egzaminacyjną, a tym samym ułatwienie 3 Udział Rzecznika Praw Absolwenta w procesie uzgodnień rządowych wynika m.in. z zapisów Krajowego Planu Działań na rzecz Zatrudnienia na lata 2012-2014, przyjętego przez Radę Ministrów w dniu 21 sierpnia 2012 r., który przewiduje udział Rzecznika Prawa Absolwenta w pracach dotyczących deregulacji zawodów (s. 53) 5

i odbiurokratyzowanie procesu nabywania uprawnień przez przyszłych marynarzy udział w posiedzeniach Komisji NDR (posiedzenia w dniach: 21 listopada, 5 grudnia). Podczas posiedzeń Rzecznik postulował utrzymanie propozycji przepisów umożliwiających absolwentom studiów z zakresu architektury, urbanistyki i gospodarki przestrzennej rozpoczęcie wykonywania zawodu urbanisty po studiach, zaproponował także kilka drobniejszych zmian związanych z zawodami aktuariusza, brokera ubezpieczeniowego, biegłego rewidenta oraz agenta celnego. pismo z 19 grudnia do przewodniczącego Komisji Nadzwyczajnej do spraw związanych z ograniczeniem biurokracji w sprawie dodatkowych uwag do projektu ustawy o ułatwieniu dostępu do wykonywania niektórych zawodów regulowanych w zakresie ustawy Prawo budowlane. d) III transza Pierwszy projekt III transzy deregulacyjnej został przesłany do konsultacji społecznych 19 czerwca 2013 r. 26 lipca 2013 r. Rzecznik przedstawił cztery opinie odnoszące się bezpośrednio do zawodów uwzględnionych w III transzy: Opinia w sprawie propozycji zmian w ustawie Prawo geologiczne i górnicze uwzględnionych w projekcie ustawy o zmianie ustaw regulujących warunki dostępu do wykonywania niektórych zawodów, zwłaszcza w zakresie dostępu do zawodu geologa; Opinia w sprawie projektu ustawy o zmianie ustaw regulujących warunki dostępu do wykonywania niektórych zawodów w zakresie dostępu do zawodów: archeologa, konserwatora zabytków i muzealnika; Opinia w sprawie warunków dostępu do wykonywania zawodu rzecznika patentowego oraz propozycji zmian w ustawie z dnia 11 kwietnia 2001 r. o rzecznikach patentowych uwzględnionych w projekcie ustawy o zmianie ustaw regulujących warunki dostępu do wykonywania niektórych zawodów; Opinia w sprawie propozycji zmian w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi uwzględnionych w projekcie ustawy o zmianie ustaw regulujących warunki dostępu do wykonywania niektórych zawodów, w zakresie zawodów maklera papierów wartościowych oraz doradcy inwestycyjnego Wydanie powyższych opinii było poprzedzone spotkaniami konsultacyjnymi: 29 maja spotkanie konsultacyjne z przedstawicielami studentów i doktorantów Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego. W wyniku ustaleń ze spotkania przeprowadzone zostało badanie ankietowe wśród studentów Instytutu Archeologii UW Przygotowanie praktyczne do zawodu archeologa oraz dostęp do profesji ; 13 czerwca konsultacje z przedstawicielami Samorządu Studentów Wydziału Geologii Uniwersytetu Warszawskiego; 6

28 czerwca konsultacje ze studentami i absolwentami Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Akademii Górniczo-Hutniczej; 2 lipca spotkanie z samorządem doktorantów Uniwersytetu Warszawskiego w sprawie zasad dostępu do rzecznika patentowego; 18-19 lipca spotkania z władzami Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska oraz Wydziału Górnictwa i Geoinżynierii Akademii Górniczo-Hutniczej. Po przesłaniu opinii, Rzecznik podejmował kolejne działania związane z zawodami uwzględnionymi w trzeciej transzy. Poza problemami wskazanymi w opiniach z 26 lipca, Rzecznik wskazywał na kwestię związane z problemami z dostępem niektórych przyszłych absolwentów Szkoły Głównej Służby Pożarniczej (studenci studiów II stopnia z zakresu inżynierii bezpieczeństwa pożarowego, którzy uzyskali tytuł zawodowy inżyniera na innej uczelni, ale wcześniej uzyskali tytuł technika pożarnictwa) do zawodu inżynier pożarnictwa oraz do stanowisk oficerskich w straży pożarnej. Wśród podejmowanych działań wymienić należy: 18-20 września - udział w konferencji uzgodnieniowej z udziałem partnerów społecznych dotyczących projektu III transzy deregulacyjnej; udział w konsultacjach roboczych w ramach MNiSW dotyczących kolejnych projektów ustawy; 15 listopada udział z upoważnienia MNiSW w konferencji uzgodnieniowej dotyczącej III transzy deregulacyjnej. e) Dostęp do zawodów nieuwzględnionych w projektach trzech transz deregulacyjnych W ramach swojej aktywności w 2013 r. Rzecznik Praw Absolwenta wielokrotnie zwracał uwagę, że prace nad ułatwianiem dostępu do zawodów regulowanych nie powinny być ograniczone do zawodów uwzględnionych w trzech transzach deregulacyjnych. Wynika to m.in. z faktu całkowitego pominięcia zawodów okołomedycznych, a także wielu innych zawodów i stanowisk pracy takich, jak: leśnik, pracownik socjalny czy asystent rodziny. 26 lipca, łącznie z opiniami dotyczącymi projektu III transzy, Rzecznik opublikował dwie opinie dotyczące zawodów nieuwzględnionych w dotychczasowych pracach nad deregulacją dostępu do zawodów: Opinia w sprawie ułatwienia dostępu do wykonywania tzw. zawodów okołomedycznych; Opinia w sprawie innych zawodów, które powinny być uwzględnione w projekcie ustawy o zmianie ustaw regulujących warunki dostępu do wykonywania niektórych zawodów 4 ; 4 Opinia dotyczy także zawodu rzeczoznawcy majątkowego, uwzględnionego ostatecznie w I transzy. Jednakże prace parlamentarne nie pozwoliły na deregulację adekwatną do skali barier w dostępie do zawodu. 7

Opinia w sprawie ułatwienia dostępu do wykonywania tzw. zawodów okołomedycznych (odnosząca się przede wszystkim do zawodów: diagnosty laboratoryjnego, dietetyka, logopedy, terapeuty zajęciowego, specjalisty psychoterapii uzależnień i instruktora terapii uzależnień, specjalisty terapii uzależnień, technika elektroradiologa, technika ortopedy, inżyniera medycznego, fizyka medycznego, a także do świadczeń z zakresu rehabilitacji leczniczej) powstała m.in. w oparciu o odpowiedzi na zapytania wysłane przez Rzecznika do kilkudziesięciu wydziałów, instytutów i innych jednostek uczelnianych prowadzących studia m.in. z zakresu pedagogiki specjalnej, fizyki medycznej, żywienia człowieka, inżynierii biomedycznej. Wcześniej w dyspozycji Rzecznika Praw Absolwenta była obszerna dokumentacja dotycząca zablokowania absolwentom mikrobiologii dostępu do uprawnień w zakresie diagnostyki laboratoryjnej, a tym samym do zatrudnienia na odpowiednich stanowiskach m.in. w laboratoriach mikrobiologicznych. Szczególnym analizowanym przypadkiem okazały się być problemy absolwentów mikrobiologii z dostępem do zawodu zgodnego z wykształceniem, które są ewidentnym przykładem dyskryminacji określonej grupy absolwentów w dostępie do uprawnień zawodowych, wbrew opinii pracodawców i ze szkodą dla interesu publicznego. Zgodnie z aktualnymi przepisami ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o diagnostyce laboratoryjnej, absolwent mikrobiologii (np. w specjalności mikrobiologia medyczna i diagnostyka medyczna, prowadzonej przez jedną z uczelni akademickich w kraju) nie ma możliwości zdobycia uprawnień nawet do samodzielnego wykonywania mikrobiologicznego badania laboratoryjnego płynów ustrojowych, wydzielin, wydalin i tkanek pobranych dla celów profilaktycznych, diagnostycznych i leczniczych lub sanitarno-epidemiologicznych, nie może odbyć specjalizacji w zakresie mikrobiologii medycznej (specjalizacja w ramach diagnostyki laboratoryjnej), ponieważ po prostu nie może być diagnostą. Problem związany z dostępnością do zawodu diagnosty laboratoryjnego może narastać, ponieważ coraz mniej uczelni prowadzi (bardzo kosztowne) studia podyplomowe z zakresu analityki medycznej, które stanowią furtkę dla absolwentów kierunków studiów wymienionych w ustawie, tzn. chemii, biologii, biotechnologii, farmacji i weterynarii, a także dla osób z tytułem zawodowym lekarza. Problem ten został mocno zaakcentowany w opinii w sprawie ułatwienia dostępu do wykonywania tzw. zawodów okołomedycznych, jak również poprzez następujące działania: opinia dla MNiSW z 6 czerwca 2013 r. w sprawie projektu rozporządzenia Ministra Zdrowia zmieniającego rozporządzenie w sprawie specjalizacji i uzyskiwania tytuły specjalisty przez diagnostów laboratoryjnych; udział w spotkaniach roboczych w MNiSW dotyczących dyskryminacji absolwentów mikrobiologii w zakresie dostępu do uprawnień w zawodzie diagnosty laboratoryjnego; 11 czerwca udział w spotkaniu w sprawie kształcenia diagnostów laboratoryjnych i dostępu do zawodu diagnosty organizowanym przez Ministerstwo Zdrowia zwrócenie uwagi na problem przy okazji wypowiedzi dla mediów; 8

zwrócenie uwagi na problem podczas listopadowej prezentacji na forum RGNiSW nt. problemów absolwentów z dostępem do zawodów regulowanych, co znalazło swoje odzwierciedlenie w uchwale nr 549/2013 Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 12 grudnia 2013 roku dotyczącej dostępu absolwentów szkół wyższych do zawodów regulowanych. Rzecznik podniósł też kwestię niemożności wykonywania świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji słuchu i mowy przez absolwentów studiów na specjalności surdopedagogika. Sprawa ta była przedmiotem dyskusji podczas posiedzenia Prezydium Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego 15 maja 2013 r. W tym celu Rzecznik wysłał też pismo do Ministra Zdrowia. Ponadto, na prośbę Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Rzecznik przygotował robocze analizy dotyczące projektów aktów wykonawczych przekazanych do uzgodnień zewnętrznych w 2013 r., m.in. projektów rozporządzeń Ministra Zdrowia. 17 października, Ministerstwo Sprawiedliwości ogłosiło konsultacje sondażowe dotyczące tzw. IV transzy deregulacyjnej. Ma ona na celu rozwiązanie barier związanych z dostępem do zawodów oraz ich wykonywaniem, na które uwagę zwrócili indywidualni obywatele i konsultanci społeczni. Koncepcję IV transzy deregulacyjnej należy ocenić bardzo pozytywnie, jako że stwarza ona ramy prawne dla rozwiązania problemów wskazanych w dwóch dodatkowych opiniach Rzecznika z 26 lipca 2013 r. oraz innych problemów, które pojawiły się w dalszych pracach Rzecznika (m.in. asystent rodziny). Bardzo istotnym głosem w konsultacjach nt. IV transzy jest uchwała nr 549/2013 Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 12 grudnia 2013 roku dotycząca dostępu absolwentów szkół wyższych do zawodów regulowanych. f) Efekty Wśród głównych efektów działalności Rzecznika Praw Absolwenta należy wymienić: uwzględnienie w toku prac parlamentarnych nad I transzą deregulacyjną niektórych postulatów Rzecznika w sprawie dostępu do zawodu rzeczoznawcy majątkowego (m.in. w zakresie obniżenia wymogu wykształcenia zamiast konieczności uzyskania tytułu zawodowego magistra, wystarczające będzie ukończenie studiów I stopnia, zwolnienia z praktyki zawodowej osób z odpowiednim doświadczeniem w szacowaniu nieruchomości oraz osób, które odbyły praktykę w ramach studiów, a także obniżenia kosztów praktyki zawodowej) oraz propozycji poprawki rozszerzającej możliwości uznawania praktyki zawodowej kandydatów na geodetów odbywanej przez studentów (obok praktyki wynikającej z pracy na podstawie umowy o pracę, uznawane będzie doświadczenie zdobyte w ramach pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej oraz umowy o praktykę absolwencką); 9

uwzględnienie niektórych uwag zgłoszonych przez Radę Główną Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach konsultacji społecznych dotyczących projektu rozporządzenia w sprawie uprawnień w zakresie szacowania nieruchomości, w tym przede wszystkim uwzględnienie w proponowanych przepisach wyłączeń z obowiązku odbywania praktyki zawodowej (przewidzianych w ustawie deregulacyjnej); uwzględnienie w projekcie rządowym II transzy deregulacyjnej części postulatów zgłaszanych w toku uzgodnień zewnętrznych przez Rzecznika Praw Absolwenta: o w zakresie zawodów architekta i inżyniera posiadającego uprawnienia budowlane - rozwiązania służące zwiększeniu dostępności do praktyki zawodowej, w tym m.in. wprowadzenie konstrukcji umożliwiającej zaliczenie w poczet praktyki zawodowej praktyki odbywanej w czasie studiów (na podstawie proponowanego nowego art. 168b ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym umożliwiającego zaliczenie części wymogów kwalifikacyjnych na podstawie ukończenia studiów prowadzonych na podstawie umowy o współpracy między uczelnią a organem nadającym uprawnienie do wykonywania zawodu, organem samorządu zawodowego itp.), wprowadzenie zasady, iż kandydat na uprawnienia w ograniczonym zakresie będzie mógł odbywać praktykę pod kierunkiem osoby posiadającej również uprawnienia w ograniczonym zakresie; skrócenie okresu obowiązkowej praktyki zawodowej (m.in. o rok w przypadku uprawnień do projektowania). Bez wątpienia korzystnym rozwiązaniem jest też dopuszczenie do kierowania robotami budowlanymi bez ograniczeń absolwentów studiów I stopnia (pod warunkiem odbycia dłuższej praktyki). W przypadku przyjęcia ustawy, szczególną uwagę należy zwrócić na projekt rozporządzenia w sprawie uprawnień budowlanych (wydanego na podstawie art. 16 ustawy Prawo budowlane), który będzie uwzględniało m.in. zasady zaliczania praktyki zawodowej oraz zasady kwalifikowania wykształcenia. o w zakresie urbanisty - utrzymanie rozwiązań umożliwiających wykonywanie zawodu urbanisty po ukończeniu studiów kierunkowych (w zakresie architektury, urbanistyki lub gospodarki przestrzennej); o ułatwienia dla przyszłych absolwentów tzw. specjalności samochodowych, prowadzonych głównie w ramach kierunków studiów z zakresu mechaniki i budowy maszyn oraz transportu. Aby uzyskać uprawnienia rzeczoznawcy samochodowego nie będą oni już musieli legitymować się 5-letnią praktyką zawodową w dziedzinie związanej z motoryzacją i będą mogli rozpocząć ubieganie się o certyfikat (obecnie procedura certyfikacji rzeczoznawców obejmuje przede wszystkim wymóg rocznej lub 2-letniej w zależności od wykształcenia praktyki pod okiem rzeczoznawcy oraz egzamin) od razu po studiach. Absolwenci studiów kierunkowych chcący zostać diagnostami uprawnionymi do wykonywania badań technicznych pojazdów, zamiast 2- letniej praktyki, będą musieli odbyć jedynie 6-miesięczną praktykę. Co więcej, 10

do tego okresu będzie się im wliczało praktykę objętą programem studiów, jeśli była odbywana na podstawie umowy między uczelnią a stacją kontroli pojazdów lub innym podmiotem zajmującym się diagnostyką samochodową. Dodatkowo, absolwenci studiów o specjalności z zakresu diagnostyki samochodowej nie będą musieli odbywać kosztownego specjalistycznego szkolenia. o ułatwienia w zakresie dostępu do zawodów finansowych, m.in. doradcy podatkowego, aktuariusza, brokera ubezpieczeniowego wprowadzenie możliwości zaliczania egzaminu lub części egzaminu na podstawie ukończenia studiów kierunkowych obejmujących zakresem kształcenia zakres egzaminu, a także uznanie w procesie nabywania uprawnień doradcy podatkowego praktyki zawodowej realizowanej za granicą. Uwzględnienie w projekcie III transzy przyjętym przez Komitet Rady Ministrów szeregu uwag zgłoszonych w opinii z 26 lipca 2013 r. w sprawie propozycji zmian w ustawie Prawo geologiczne i górnicze uwzględnionych w projekcie ustawy o zmianie ustaw regulujących warunki dostępu do wykonywania niektórych zawodów, zwłaszcza w zakresie dostępu do zawodu geologa: o odejście od wprowadzonego w 2011 r. wymogu odbycia studiów podyplomowych przez absolwentów kierunków pokrewnych obejmujących nauki geologiczne o wyprowadzenia przepisów regulujących dostęp do zawodu geologa (długość praktyki, właściwe wykształcenie) z rozporządzenia na poziom ustawy (w tym przypadku także w odniesieniu do zawodów górniczych) o przyjęcie postulatu w zakresie zaliczania do okresu praktyki zawodowej praktyki realizowanej przez studentów po czwartym semestrze studiów I stopnia o stworzenie możliwości zaliczania do wymiaru praktyki zawodowej praktyki objętej programem studiów pod warunkiem, że odbywana jest na podstawie umowy między uczelnią a przedsiębiorstwem geologicznym lub innym właściwym podmiotem o dostosowanie przepisów określających wymogi w zakresie wykształcenia do przepisów ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym uwzględnienie w projekcie III transzy przyjętym przez Komitet Rady Ministrów szeregu uwag zgłoszonych w opinii z 26 lipca 2013 r. w sprawie projektu ustawy o zmianie ustaw regulujących warunki dostępu do wykonywania niektórych zawodów w zakresie dostępu do zawodów: archeologa, konserwatora zabytków i muzealnika: o dostosowanie przepisów określających wymogi w zakresie wykształcenia do przepisów ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym o przyjęcie postulatu w zakresie zaliczania do okresu praktyki zawodowej kandydatów na konserwatorów zabytków praktyki realizowanej przez studentów po trzecim roku studiów 11

o przyjęcie przez komisję NDR propozycji poprawki do projektu II transzy deregulacyjnej poprzez dodanie w ustawie z dnia 17 października 2003 r. o wykonywaniu prac podwodnych poprzez dodanie w art. 1 ust. 3 nowego pkt 3: Płetwonurkowania w celach badawczych organizowanego przez uczelnie i instytuty badawcze, co oznacza wyłączenie płetwonurkowania w celach badawczych z ustawy o wykonywaniu prac podwodnych o wyprowadzenie przepisów regulujących dostęp do zawodu muzealnika z rozporządzenia na poziom ustawy o obniżenie wymogów kwalifikacyjnych w zakresie niektórych stanowisk muzealniczych uwzględnienie w projekcie III transzy przyjętym przez Komitet Rady Ministrów części uwag zgłoszonych w opinii z 26 lipca 2013 r. w sprawie warunków dostępu do wykonywania zawodu rzecznika patentowego oraz propozycji zmian w ustawie z dnia 11 kwietnia 2001 r. o rzecznikach patentowych uwzględnionych w projekcie ustawy o zmianie ustaw regulujących warunki dostępu do wykonywania niektórych zawodów: o zwiększenie częstotliwości naboru na aplikację rzecznikowską i umożliwienie rozpoczynania aplikacji rzecznikowskiej raz w roku o odejście od formy ustnej podczas egzaminów konkursowych (wstępnego na aplikację) i kwalifikacyjnego (zawodowego) o w świetle bardzo rozbieżnych uwag w zakresie wysokości opłaty za aplikację zgłaszanych w ramach konsultacji społecznych za korzystne należy uznać utrzymanie pierwotnej propozycji dotyczącej rocznej opłaty za aplikację w wysokości dwukrotności przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej (w miejsce aktualnie obowiązującej opłaty równej trzykrotnemu miesięcznemu średniemu wynagrodzeniu) oraz doprecyzowanie przepisów dotyczących zwalniania z aplikacji rzecznikowskiej uwzględnienie w projekcie III transzy przyjętym przez Komitet Rady Ministrów innych zgłaszanych przez Rzecznika uwag: o stworzenie możliwości zwolnienia z egzaminu na maklera papierów wartościowych i doradcy inwestycyjnego absolwentów studiów prowadzonych na podstawie umowy, o której mowa w projektowanym w ramach II transzy art. 168b ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym o stworzenie nowej ścieżki dostępu do zawodu inżyniera pożarnictwa dla absolwentów studiów II stopnia w Szkole Głównej Służby Pożarniczej z zakresu inżynierii bezpieczeństwa pożarowego, którzy ukończyli studia I stopnia na innej uczelni, ale wcześniej uzyskały tytuł zawodowy technika pożarnictwa szerokie rozpowszechnienie informacji nt. problemów absolwentów mikrobiologii związanych z brakiem dostępu do zawodu diagnosty laboratoryjnego oraz barier w dostępie do innych zawodów okołomedycznych. Znalazło to swój wyraz w przyjętej 12

przez Radę Główną uchwale z dnia 12 grudnia 2013 roku dotyczącej dostępu absolwentów szkół wyższych do zawodów regulowanych. 2. Funkcjonowanie Akademickich Biur Karier Kluczowym przedsięwzięciem w tym obszarze była organizacja, wspólnie z Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Politechniką Warszawską, II Kongresu Akademickich Biur Karier Współpraca akademickich biur karier i publicznych służb zatrudnienia. Kongres został otwarty przez prof. dra hab. inż. Władysława Wieczorka, Prorektora ds. Studenckich Politechniki Warszawskiej oraz Bartłomieja Banaszaka, Rzecznika Praw Absolwenta. Uczestniczący w spotkaniu pracownicy akademickich biur karier (ABK) wymieniali się doświadczeniami w zakresie współpracy ABK z urzędami pracy, zwłaszcza działającymi w strukturach wojewódzkich urzędów pracy centrami informacji i planowania kariery zawodowej, i dyskutowali na temat wyzwań w tym obszarze. Ważnym tematem spotkania były planowane zmiany w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym, zwłaszcza w zakresie monitorowania zawodowych karier absolwentów, które przedstawił Zastępca Dyrektora Departamentu Strategii Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, dr Andrzej Kurkiewicz. Uczestnicy Kongresu dyskutowali ponadto na temat nowelizacji ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Podczas Kongresu rozmawiano także o standardach efektywności i jakości biur karier działających na zagranicznych uczelniach. Temat ten stanowił pokłosie ekspertyzy opracowanej na zlecenie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego na wniosek Rzecznika pt. Funkcjonowanie systemu aktywizacji zawodowej studentów i absolwentów oraz szeroko pojętego poradnictwa w uczelniach zagranicznych, autorstwa p. Moniki Domańskiej z Centrum Karier Akademii Górniczo-Hutniczej. Ekspertyza stanowi cenny materiał dla realizacji przez Rzecznika zadania przewidzianego w Krajowym Planie Działań na rzecz Zatrudnienia na lata 2012-2014 przyjętego przez Radę Ministrów w dniu 21 sierpnia 2012 r.: uprawnienie Rzecznika Praw Absolwenta do formułowania propozycji nowych zasad dotyczących funkcjonowania akademickich biur karier. W kontekście funkcjonowania akademickich biur karier bardzo istotne były także następujące działania Rzecznika Praw Absolwenta: Opinia z 27 lutego 2013 r. w sprawie projektu założeń projektu ustawy o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz niektórych innych ustaw. Wsparcie MNiSW w zakresie kolejnych wersji projektu założeń oraz projektu ustawy. W ramach powyższych działań Rzecznik Praw Absolwenta zwrócił przede wszystkim uwagę na potrzebę wprowadzenia zmian służących zwiększeniu efektywności funkcjonowania akademickich biur karier. Efektem tych działań jest: 13

o rozszerzenie zadań samorządu województwa. Wojewódzkie urzędy pracy będą współpracować ze szkołami wyższymi działając na terenie województwa w zakresie pomocy młodzieży akademickiej i absolwentom szkół wyższych w wejściu na rynek pracy; o rozszerzenie zakresu zadań Centrów Informacji i Planowania Kariery Zawodowej. CIiPKZ będą współpracować z Akademickimi Biurami Karier działającymi na terenie województwa w zakresie tworzenia i wymiany informacji o rynku pracy, w tym informacji zawodowej; 14 maja - Cross Border Seminar Methods, Techniques and Tools to Diagnose Competences. Wystąpienie pt. Career guidance in Higher Education Institutions in Poland ; 15 maja Konferencja Akademickich Biur Karier Dobre praktyki Biur Karier na tle rozwoju doradztwa zawodowego XXI w". Udział w debacie Zadania i rozwój doradztwa zawodowego w XXI wieku, a rosnące bezrobocie absolwentów szkół wyższych. (Politechnika Łódzka); 5 września Konferencja z okazji XX-lecia Biura Karier Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu; Pismo z 23 października 2013 r. do Minister Barbary Kudryckiej w sprawie projektu rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie warunków wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń związanych z pracą dla pracowników zatrudnionych w uczelni publicznej. W piśmie Rzecznik postulował dodanie w wykazie stanowisk doradcy zawodowego. Podsekretarz Stanu prof. Marek Ratajczak, w czasie spotkania roboczego w dniu 20 grudnia 2013 r., zapowiedział realizację tego postulatu przy kolejnej nowelizacji rozporządzenia. Efekty: Organizacja II Kongresu Akademickich Biur Karier. Druga edycja Kongresu, organizowana przez Rzecznika, MNiSW oraz Politechnikę Warszawską, odbyła się także przy udziale przedstawicieli publicznych służb zatrudnienia. Proponowane regulacje w obszarze monitoringu losów absolwenta, przewidziane w projekcie ustawy o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw, przyjętym przez Radę Ministrów 17 grudnia 2013 r., wynikają m.in. z wniosków płynących z I Kongresu Akademickich Biur Karier i jednostek uczelnianych odpowiedzialnych za monitoring zawodowych losów absolwenta pn. Monitorowanie karier zawodowych absolwentów dobre praktyki, który odbył się w Warszawie 6 grudnia 2012 r. W 2012 r. Rzecznik Praw Absolwenta zabiegał o włączenie do Strategii Rozwoju Kapitału Ludzkiego zapisów odnoszących się do akademickich biur karier. Znalazło to swoje odzwierciedlenie w dokumencie przyjętym 18 czerwca 2013 r. przez Radę Ministrów, jak również opartym na niej projekcie Programu Operacyjnego Wiedza 14

Edukacja Rozwój, który przewiduje wspieranie świadczenia wysokiej jakości usług przez instytucje (np. akademickie biura karier), wspomagające studentów w rozpoczęciu aktywności zawodowej na rynku pracy. Wprowadzenie do ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy zmian w zakresie zadań CIiPKZ oraz samorządu województwa 3. Zatrudnialność absolwentów Działania w tym obszarze dotyczyły przede wszystkim promocji koncepcji centralnego monitorowania zawodowych losów absolwenta oraz innych rozwiązań w zakresie lepszego dopasowania systemu kształcenia w uczelniach do oczekiwań rynku pracy i podniesienia zatrudnialności absolwentów. Wśród głównych działań w tym obszarze w 2013 r. wymienić należy: Udział w licznych spotkaniach roboczych oraz współpraca z Wydziałem Analiz Systemowych MNiSW w zakresie koncepcji centralnego monitoringu zawodowych losów absolwenta; 7 lutego - udział w posiedzeniu Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży Sejmu RP w sprawie założeń nowelizacji ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym; 25 marca - konferencja "Wyzwania dla polskiego rynku pracy w kontekście wyników III edycji badań Bilans Kapitału Ludzkiego", udział w panelu dyskusyjnym Młodzi ale bezrobotni. Czy problemem są strategie edukacyjne czy charakter rynku pracy? ; 12 kwietnia udział w III Zjeździe Warszawskim organizowanym przez Niezależne Zrzeszenie Studentów Kompetencje zawodowe absolwentów szkół wyższych a wyzwania rynku pracy ; 26-27 kwietnia - Udział w posiedzeniu plenarnym Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich (Kraków, Akademia Górniczo-Hutnicza); 15 maja - udział w panelu Edukacja-Regiony-Regionalizacja: proaktywny model zarządzania całożyciową edukacją w regionalnych sieciach społecznych (Uniwersytet Łódzki); 21 maja - Konferencja Monitorowanie karier zawodowych absolwentów metody, narzędzia, rezultaty (Warszawa, Collegium Civitas).; wystąpienie: Monitorowanie zawodowych losów absolwenta w świetle nowelizacji ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym ; 12 czerwca udział w konferencji Jakość w kształceniu praktycznym na poziomie wyższym europejskie przykłady i możliwości dla Polski, organizowanej przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego i Bank Światowy; 27 czerwca - udział w spotkaniu dotyczącym oceny szacunkowej (ex-ante) projektu Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój; Opinia w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz o zmianie niektórych innych ustaw (projekt z dnia 16 lipca 2013 r.), w której przedstawiłem przede wszystkim swoją pozytywną opinię dotyczącą koncepcji 15

centralnego monitorowania zawodowych losów absolwenta opartego na danych pochodzących z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz postulat wprowadzenia zasady, zgodnie z którą prowadzenie monitoringu uczelnianego byłoby jednym z warunków, aby kierunki prowadzone na danej uczelni mogły się starać o ocenę wyróżniającą PKA. 30 września - spotkanie z Ambasadorami Karier UE 8 października - Konferencja Naukowa Absolwent na rynku pracy Wystąpienie: Problematyka monitorowania zawodowych losów absolwenta w reformie polskiego systemu szkolnictwa wyższego (Uniwersytet Wrocławski); 15 października - Międzynarodowa konferencja naukowa Nauka edukacja rynek pracy w perspektywie europejskich doświadczeń. Szczecin, 15-16 października 2013 r., wystąpienie Europejskie inspiracje a kwestia zatrudnialności absolwentów w reformie szkolnictwa wyższego w Polsce ; 23 października udział w spotkaniu noblistów i młodych naukowców; 12-13 listopada - udział w posiedzeniu plenarnym Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich (Poznań, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza); 29 listopada - udział w uroczystości wręczenia nagród dla studentów i doktorantów zwycięzców ogólnopolskich konkursów StRuNa 2013 oraz Konfrontacje 2013 ; Wystąpienia w mediach 5 Efekty: Promocja koncepcji centralnego monitorowania zawodowych losów absolwenta; Promocja rozwiązań dotyczących dopasowywania programów kształcenia do oczekiwań rynku pracy; Promocja dostępnych i wiarygodnych danych nt. sytuacji absolwentów polskich uczelni na rynku pracy 4. Sprawy indywidualne Rzecznik Praw Absolwenta został powołany przede wszystkim do działań o charakterze systemowym. W praktyce jednak, m.in. z uwagi na nazwę stanowiska, do Rzecznika wpływały sprawy indywidualne, które musiały podlegać rozpatrzeniu. W ciągu drugiego roku działalności do Rzecznika Praw Absolwenta napłynęło 225 zapytań, wniosków i skarg o charakterze indywidualnym, a więc nieznacznie więcej niż w poprzednim okresie sprawozdawczym (obejmującym okres 14 grudnia 2011 31 grudnia 2012). Duża część z nich wiązała się z dłuższą korespondencją z zainteresowaną/zainteresowanym. W porównaniu do poprzedniego okresu, zmieniły się proporcje między poszczególnymi kategoriami spraw. Wpłynęło więcej spraw indywidualnych związanych bezpośrednio z działalnością Rzecznika, tj. z dostępem do zawodów regulowanych oraz niewydawaniem 5 Szczegóły na stronie Rzecznika Praw Absolwenta w zakładce media: http://www.rgnisw.nauka.gov.pl/media/ 16

dyplomów w terminie przewidzianym w przepisach prawa. Nieco mniej niż rok wcześniej wpłynęło spraw dotyczących katalogu praw studenta. Zgodnie z ustaleniami ze spotkania z dnia 5 stycznia 2012 z Parlamentem Studentów Rzeczypospolitej Polskiej i Rzecznikiem Praw Studenta, w większości tego typu przypadków kierowałem zainteresowanych do Rzecznika Praw Studenta. Sprawy indywidualne można co do zasady podzielić na następujące kategorie: 26 spraw, zazwyczaj obszernych, dotyczących dostępu do zawodów regulowanych. W większości przypadków były to zapytania oraz postulaty zmian w regulacjach dotyczących warunków dostępu do wykonywania zawodów. Dotyczyły one takich zawodów jak: inżynier z uprawnieniami budowlanymi i architekt, notariusz, rzeczoznawca majątkowy, archeolog podwodny, przewodnik turystyczny, diagnosta laboratoryjny, dietetyk, geolog, nauczyciel, pracownik socjalny, asystent rodziny, urbanista. W większości przypadków korespondencja z zainteresowanymi jest bardzo pomocna w działaniach Rzecznika dotyczących ułatwienia dostępu do zawodów regulowanych. Oprócz ww. spraw prowadzona była obszerna korespondencja z kilkudziesięcioma jednostkami prowadzącymi kształcenie w zakresie m.in. pedagogiki specjalnej, fizyki medycznej, żywienia człowieka, inżynierii biomedycznej. 42 sprawy dotyczące niewydawania dyplomów lub innych dokumentów po ukończeniu studiów w terminie przewidzianym w rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 14 września 2011 r w sprawie dokumentacji przebiegu studiów. W zdecydowanej większości przypadków udzielałem pomocy w interpretacji przepisów w tym zakresie oraz wskazówek co do możliwości interwencji. W dziesięciu przypadkach zdecydowałem się na interwencje w uczelniach nieprzestrzegających przepisów rozporządzenia. Dzięki skargom ujawnił się też problem związany z zasadami wydawania dyplomów w językach obcych polegający na braku automatyzmu z wydawaniu dyplomu w jednym z wiodących języków obcych. Szczególnie niekorzystny okazuje się przepis rozporządzenia dotyczący terminu, w którym należy złożyć wniosek o wydanie odpisu w języku obcym (30 dni po ukończeniu studiów). Przepis ten powoduje, że mimo chęci uiszczenia odpowiedniej opłaty, absolwenci chcący uzyskać odpis w języku obcym po tym terminie, są zmuszeni do znacznie bardziej kosztownego tłumaczenia przysięgłego dyplomu i suplementu do dyplomu, a tym samym spotykają się nieuzasadnionymi utrudnieniami w dostępie do rynku pracy za granicą. 13 spraw dotyczących głównie zapytań w sprawie monitorowania losów absolwentów czy sytuacji absolwentów na rynku pracy. Największa grupa, obejmująca 76 spraw, dotyczyła bezpośrednio katalogu praw studenta. Skargi i zapytania kierowane do Rzecznika w tym przypadku dotyczyły funkcjonowania umów student-uczelnia, pobierania przez uczelnie nielegalnych opłat, niewyznaczania przez uczelnie terminu obrony, odpłatności za drugi kierunek, 17

toku studiów i jakości kształcenia, statusu studenta, przywrócenia na studia po przerwaniu studiów jednolitych. Zgodnie z ustaleniami ze spotkania z Parlamentem Studentów RP i Rzecznikiem Praw Studenta, które odbyło się w pierwszych dniach działalności Rzecznik Praw Absolwenta, w większości przypadków kierowałem zainteresowanych do Rzecznika Praw Studenta. W sprawach oczywistych osobiście udzielałem porad. Zdarzyły się jednak sytuacje, w których radziłem zainteresowanym, z uwagi na ciężar gatunkowy sprawy, kontakt bezpośrednio z Departamentem Organizacji Szkolnictwa Wyższego, Kontroli i Nadzoru MNiSW. 25 Spraw dotyczących systemu stypendialnego i kredytów studenckich. Zgodnie z ustaleniami ze spotkania z Parlamentem Studentów RP i Rzecznikiem Praw Studenta w większości przypadków kierowałem zainteresowanych do Rzecznika Praw Studenta. W przypadku niektórych spraw osobiście udzielałem porad. 8 spraw związanych z odbywaniem studiów doktoranckich czy też studiów podyplomowych; 15 spraw związanych z uznawaniem wykształcenia oraz uznawaniem kwalifikacji zawodowych, w przypadku których odsyłałem do ośrodka ENIC/NARIC lub ośrodka informacji na temat uznawania kwalifikacji zawodowych lub ewentualnie sam udzielałem zainteresowanym stosownych informacji. 8 spraw w zakresie doradztwa zawodowego dotyczących funkcjonowania akademickich biur karier oraz wniosków w zakresie pomocy w znalezieniu pracy lub porady w zakresie kształtowania kariery zawodowej wynikających z błędnego postrzegania instytucji Rzecznika jako jednoosobowego ogólnopolskiego doradcy zawodowego i pośrednika pracy; 12 spraw zakwalifikowanych do kategorii inne, które dotyczyły np. zasad rekrutacji na studia wyższe, odzyskania dokumentów z likwidowanych uczelni, dostępu do archiwów. Główne wnioski wynikające ze spraw indywidualnych: Skargi napływające do RPA wskazują na częste łamanie przez uczelnie przepisu dotyczącego terminu, w którym uczelnia sporządza i wydaje absolwentowi dyplom ukończenia studiów wraz z suplementem. Nieterminowe wydawanie dyplomów przez uczelnie jest nierzadko dla absolwentów dużym utrudnieniem przy podejmowaniu pracy po studiach, czy też przy rekrutacji na kolejny cykl kształcenia. Zgodnie z otrzymaną korespondencją, większość interwencji podjętych w tym zakresie przez Rzecznika okazało się skutecznych. Wskazane jest wprowadzenie stosownych zmian w rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 14 września 2011 r w sprawie dokumentacji przebiegu studiów w zakresie zasad wydawania dyplomu w języku obcym. 18

Skrzynka rzecznik.absolwentow@nauka.gov.pl jest bardzo pomocna w działalności Rzecznika, w szczególności w zakresie dostępu absolwentów do zawodów regulowanych 5. Inne Wśród nowych narzędzi w działalności Rzecznika należy wskazać stronę internetową, która zaczęła funkcjonować we wrześniu: http://rpa.nauka.gov.pl. Witryna Rzecznika stanowi zakładkę na stronie Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Strona umożliwia dostęp do informacji o bieżącej działalności Rzecznika, w tym m.in. do opinii i wystąpień. Kluczowe informacje zamieszczane są w zakładkach: ułatwianie absolwentom dostępu do zawodów, akademickie biura karier i zatrudnialność. Witryna umożliwia także bezpośrednie przejście na stronę Rzecznika na Twitterze. 6. Działania w 2014 r. W 2014 r. podejmowane będą działania przede wszystkim w następujących obszarach: I. Ułatwianie absolwentom dostępu do zawodów, w tym m.in. działania związane z pracami sejmowymi nad projektami II i III transzy deregulacyjnej oraz zapowiedzianymi pracami nad IV transzą deregulacyjną (w tym działania na rzecz ułatwienia dostępu do zawodów nieuwzględnionych w trzech transzach deregulacyjnych), a także monitoring projektów ustaw i aktów wykonawczych zawierających wymogi kwalifikacyjne do wykonywania zawodów lub zajmowania określonych stanowisk pracy, m.in. pod kątem zasadności wymogów oraz ich zgodności z przepisami ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym. II. Funkcjonowanie Akademickich Biur Karier, w tym m.in. organizacja III Kongresu Akademickich Biur Karier oraz przygotowanie do końca 2014 r. wniosków w zakresie pożądanych działań na rzecz zwiększenia efektywności akademickich biur karier (w związku z zadaniem przewidzianym w Krajowym Planie Działań na rzecz Zatrudnienia na lata 2012-2014 przyjętym przez Radę Ministrów w dniu 21 sierpnia 2012 r.: uprawnienie Rzecznika Praw Absolwenta do formułowania propozycji nowych zasad dotyczących funkcjonowania akademickich biur karier ). III. Zatrudnialność absolwentów, w tym dalsze promowanie nowych rozwiązań w zakresie monitorowania zawodowych losów absolwenta oraz innych rozwiązań wspomagających lepsze dopasowanie wiedzy i umiejętności absolwentów polskich uczelni do oczekiwań rynku pracy, a także monitorowanie projektów aktów prawnych uwzględniających regulacje odnoszące się do kwestii wchodzenia absolwentów uczelni na rynek pracy IV. Sprawy indywidualne, w tym zwłaszcza działania podejmowane na ich podstawie celem ułatwiania absolwentom różnych kierunków wchodzenie na rynek pracy; 19

Wymienione powyżej priorytety w działalności Rzecznika Praw Absolwenta nie są zamkniętą listą możliwych zadań Rzecznika w 2014 r. Należy się także spodziewać, że z biegiem czasu lista zadań, a także rozłożenie akcentów na poszczególne działania, będzie ewaluować. 20