SŁYNNE muzea i galerie
EUROPA::::::::::::::::::::::::::::: 5 AUSTRIA:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::6 Albertina w Wiedniu::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: 6 Belweder w Wiedniu:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: 8 Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu::::::::::::::::::::::: 9 Muzeum Leopoldów w Wiedniu:::::::::::::::::::::::::: 12 CZECHY::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::13 Galeria Narodowa w Pradze::::::::::::::::::::::::::::::: 13 DANIA:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::15 Gliptoteka Carlsberga w Kopenhadze :::::::::::::::: 15 Muzeum Thorvaldsena w Kopenhadze:::::::::::::::: 16 FRANCJA:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::18 Luwr w Paryżu :::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: 18 Musée Marmottan Monet w Paryżu:::::::::::::::::::: 23 Muzeum Bonnata i Helleu w Bajonnie::::::::::::::::: 26 Muzeum Dzieł Sztuki Katedry NMP w Strasburgu::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: 27 Muzeum Goi w Castres::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: 29 Muzeum Orsay w Paryżu:::::::::::::::::::::::::::::::::::: 30 Muzeum Rodina w Paryżu:::::::::::::::::::::::::::::::::: 32 Muzeum Sztuki Współczesnej w Dunkierce::::::::: 34 Muzeum Toulouse-Lautreca w Albi::::::::::::::::::::: 35 Pałac Sztuk Pięknych w Lille:::::::::::::::::::::::::::::: 36 HISZPANIA::::::::::::::::::::::::::::::::::::::38 Escorial w Madrycie::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: 38 Museo IberCaja w Saragossie::::::::::::::::::::::::::::: 39 Museo Lázaro Galdiano w Madrycie::::::::::::::::::: 40 Muzeum El Greco w Toledo:::::::::::::::::::::::::::::::: 42 Muzeum Grafik Goi w Fuendetodos:::::::::::::::::::: 43 Muzeum Guggenheima w Bilbao::::::::::::::::::::::::: 44 Muzeum Narodowe Centrum Sztuki Królowej Zofii w Madrycie:::::::::::::::::::::::::::::::::: 46 Muzeum Saragossy w Saragossie::::::::::::::::::::::: 46 Muzeum Sztuk Pięknych w Sewilli:::::::::::::::::::::: 48 Muzeum Sztuk Pięknych w Walencji::::::::::::::::::: 49 Muzeum Sztuki Katalońskiej w Barcelonie:::::::::: 50 Muzeum Thyssen-Bornemisza w Madrycie:::::::::: 51 Prado w Madrycie:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: 54 Salon Królestw w Madrycie ::::::::::::::::::::::::::::::: 57 HOLANDIA::::::::::::::::::::::::::::::::::::::61 Królewska Galeria Malarstwa w Hadze::::::::::::::: 61 Muzeum Centralne w Utrechcie::::::::::::::::::::::::: 62 Muzeum Kröller-Müller w Otterlo::::::::::::::::::::::: 63 Muzeum Miejskie w Amsterdamie:::::::::::::::::::::: 65 Muzeum Miejskie w Hadze::::::::::::::::::::::::::::::::: 66 Muzeum Państwowe w Amsterdamie:::::::::::::::::: 68 Muzeum Vincenta van Gogha w Amsterdamie:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: 69 IRLANDIA::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::71 Galeria Narodowa Irlandii w Dublinie::::::::::::::::: 71 NIEMCY::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::73 Galeria Malarstwa w Berlinie::::::::::::::::::::::::::::: 73 Germańskie Muzeum Narodowe w Norymberdze::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: 75 Gliptoteka w Monachium:::::::::::::::::::::::::::::::::::: 76 Kunsthalle w Hamburgu::::::::::::::::::::::::::::::::::::: 79 Muzeum Bodego w Berlinie:::::::::::::::::::::::::::::::: 81 Muzeum Folkwang w Berlinie::::::::::::::::::::::::::::: 82 Muzeum Ludwig w Kolonii:::::::::::::::::::::::::::::::::: 84 Muzeum Pergamońskie w Berlinie:::::::::::::::::::::: 85 Muzeum Städla we Frankfurcie nad Menem::::::: 86 Nowa Galeria Narodowa w Berlinie:::::::::::::::::::: 89 Nowe Muzeum Egipskie w Berlinie::::::::::::::::::::: 90 Państwowe Zbiory Sztuki w Dreźnie :::::::::::::::::: 91 Sanssouci w Poczdamie:::::::::::::::::::::::::::::::::::::: 93 Stara Galeria Narodowa w Berlinie::::::::::::::::::::: 94 Stara Pinakoteka w Monachium::::::::::::::::::::::::: 95 Stare Muzeum w Berlinie::::::::::::::::::::::::::::::::::: 97 NORWEGIA:::::::::::::::::::::::::::::::::::::98 Galeria Narodowa w Oslo::::::::::::::::::::::::::::::::::: 98 Muzeum Muncha w Oslo:::::::::::::::::::::::::::::::::: 100 Park Vigelanda w Oslo:::::::::::::::::::::::::::::::::::::: 101 POLSKA::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: 102 Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach w Krakowie::::::::::::::::::::::::::::: 102 Kościół Mariacki w Krakowie:::::::::::::::::::::::::::: 104 Kościół św. Franciszka z Asyżu w Krakowie::::::: 107 Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: 108 Muzeum Narodowe w Warszawie:::::::::::::::::::::: 109 Oddział Sztuki Dawnej Muzeum Narodowego w Gdańsku::::::::::::::::::::::::::::::::::: 111 Zamek Królewski na Wawelu w Krakowie:::::::::: 112 PORTUGALIA::::::::::::::::::::::::::::::::: 115 Muzeum Calouste Gulbenkiana w Lizbonie::::::: 115
ROSJA::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: 117 Ermitaż w Petersburgu::::::::::::::::::::::::::::::::::::: 117 Galeria Trietiakowska w Moskwie::::::::::::::::::::: 121 Muzeum Sztuk Pięknych im. A. Puszkina w Moskwie::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: 122 Muzeum Sztuki w Saratowie:::::::::::::::::::::::::::: 124 Muzeum Sztuki w Taganrogu:::::::::::::::::::::::::::: 126 RUMUNIA::::::::::::::::::::::::::::::::::::: 127 Malowane monastyry na Bukowinie:::::::::::::::::: 127 SZWAJCARIA::::::::::::::::::::::::::::::::: 129 Fundacja E.G. Bührlego w Zurychu::::::::::::::::::: 129 Muzeum Oskara Reinharta Stadtgarten w Winthertur::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: 131 Muzeum Sztuki w Bazylei::::::::::::::::::::::::::::::::: 132 Villa Flora w Winterthur::::::::::::::::::::::::::::::::::: 134 SZWECJA::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: 136 Moderna Museet w Sztokholmie::::::::::::::::::::::: 136 Muzeum Narodowe w Sztokholmie::::::::::::::::::: 137 Muzeum Sztuki w Göteborgu:::::::::::::::::::::::::::: 139 UKRAINA:::::::::::::::::::::::::::::::::::::: 141 Muzeum Sztuki Zachodu i Wschodu w Kijowie:::: 141 Narodowe Muzeum Sztuki w Kijowie:::::::::::::::: 142 WIELKA BRYTANIA:::::::::::::::::::::::: 145 Galeria Istytutu Courtaulda w Londynie:::::::::::: 145 Galeria Narodowa w Londynie:::::::::::::::::::::::::: 148 Kolekcja Wallace w Londynie:::::::::::::::::::::::::::: 151 Muzeum Brytyjskie w Londynie:::::::::::::::::::::::: 152 Szkocka Galeria Narodowa w Edynburgu:::::::::: 154 Tate Britain w Londynie::::::::::::::::::::::::::::::::::: 156 WŁOCHY::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: 159 Bazylika Świętego Marka w Wenecji::::::::::::::::: 159 Bazylika Świętego Piotra w Watykanie:::::::::::::: 161 Galeria Uffzi we Florencji ::::::::::::::::::::::::::::::: 162 Galleria dell Accademia we Florencji:::::::::::::::: 165 Kaplica Sykstyńska w Watykanie:::::::::::::::::::::: 167 Katedra we Florencji i muzeum:::::::::::::::::::::::: 168 Kościół San Giorgio Maggiore w Wenecji:::::::::: 170 Kościół Santa Maria della Salute w Wenecji:::::: 171 Międzynarodowa Galeria Sztuki Współczesnej Ca Pesaro w Wenecji::::::::::::::::::: 172 Muzea Watykańskie:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: 173 Muzeum Capodimonte w Neapolu:::::::::::::::::::: 176 Osiem zabytków Rawenny:::::::::::::::::::::::::::::::: 179 Pinakoteka Brera w Mediolanie:::::::::::::::::::::::: 182 Pinakoteka zamku Sforzów w Mediolanie:::::::::: 185 Scuola Grande di san Rocco w Wenecji::::::::::::: 186 AMERYKA PÓŁNOCNA I POŁUDNIOWA::::::::::::: 189 BRAZYLIA:::::::::::::::::::::::::::::::::::::: 190 Muzeum Sztuki w São Paulo::::::::::::::::::::::::::::: 190 Muzeum Sztuki Współczesnej Uniwersytetu São Paulo::::::::::::::::::::::::::::::::::: 192 KANADA:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: 194 Galeria Sztuki Ontario w Toronto:::::::::::::::::::::: 194 Muzeum Sztuk Pięknych w Montrealu:::::::::::::: 197 Narodowa Galeria Kanady w Ottawie:::::::::::::::: 199 PORTORYKO:::::::::::::::::::::::::::::::::: 201 Muzeum Sztuki w Ponce::::::::::::::::::::::::::::::::::: 201 STANY ZJEDNOCZONE:::::::::::::::::: 203 Brooklińskie Muzeum Sztuki w Nowym Jorku::::: 203 Instytut Sztuki w Chicago::::::::::::::::::::::::::::::::: 205 Instytut Sztuki w Detroit:::::::::::::::::::::::::::::::::: 208 Kolekcja Fricka w Nowym Jorku::::::::::::::::::::::: 211 Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku:::: 213 Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku:::::::::::: 215 Muzeum Sztuki Carnegiego w Pittsburgu::::::::: 217 Muzeum Sztuki w Baltimore::::::::::::::::::::::::::::: 218 Narodowa Galeria Sztuki w Waszyngtonie::::::::: 220 Neue Galerie w Nowym Jorku::::::::::::::::::::::::::: 222 AFRYKA, AZJA I AUSTRALIA::::::::::::::::: 225 EGIPT:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: 226 Muzeum Egipskie w Kairze::::::::::::::::::::::::::::::: 226 IZRAEL:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: 228 Muzeum Izraela w Jerozolimie:::::::::::::::::::::::::: 228 Muzeum Sztuki w Tel Awiwie:::::::::::::::::::::::::::: 230 JAPONIA:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: 232 Muzeum Sztuki w Hiroszimie::::::::::::::::::::::::::: 232 Sompo Japan Museum of Art w Tokio:::::::::::::::: 232 AUSTRALIA::::::::::::::::::::::::::::::::::: 235 Galeria Narodowa Wiktorii w Melbourne:::::::::: 235
4
EUROPA Rozmaitość kolekcji dzieł sztuki prezentowanych w galeriach i muzeach jest w Europie bardzo duża. Jak wszędzie wynika to ze splotu czynników geograficznych, historycznych i religijnych. Europejskie zbiory obejmują dzieła powstałe na przestrzeni dziejów od czasów prehistorycznych po awangardowe, współczesne. Wiele z nich, jak choćby Mona Lisa Leonarda da Vinci czy antyczna Wenus z Milo, stały się swoistymi ikonami, znanymi pod każdą szerokością geograficzną. Pierwsze zbiory europejskie powstawały już w czasach starożytnych i miały charakter prywatny, który nie ulegał zmianom przez długie wieki. Kolekcje sztuki stanowiły powód do dumy właściciela, element wyposażenia wystawnych siedzib lub po prostu lokatę kapitału. Bardziej dostępne dla ogółu społeczeństwa były jedynie niektóre dzieła sakralne, umieszczone w kościołach. Dopiero wraz z rozpowszechnieniem się idei oświeceniowych kolekcje zaczęły pełnić również edukacyjną funkcję. Dziś największe z nich jak paryski Luwr, madryckie Prado oraz florencka Galeria Uffizi są świadectwem bogactwa i rozwoju kultury europejskiej. europa Wieża Babel, Pieter Bruegel starszy 5
Austria Austriackie zbiory zaliczają się do najbogatszych w Europie, co wynika zarówno z mocarstwowej przeszłości kraju, jak i z jego dogodnego, centralnego położenia. Dodatkową atrakcją jest to, że siedziby instytucji muzealnych również często mają charakter zabytkowy. Albertina w Wiedniu Usytuowana w centrum stolicy Austrii galeria została założona w 1768 roku przez księcia Alberta Sasko-Cieszyńskiego i jego żonę arcyksiężnę Marię Krystynę Habsburg. Zbiory grafik, które książę przywiózł z Brukseli, umieszczono w pałacyku zwanym dawniej Taroucca, wzniesionym na miejscu ostatnich Porta Portello w Padwie, Canaletto, Albertina, Wiedeń 6
pozostałości fortyfikacji Wiednia. Pałacyk rozbudowano, a kolekcję powiększono o bogate dary genueńskiego księcia Giacomo Durazzo. Obecnie Albertina jest jedną z największych i najważniejszych galerii gromadzących grafikę. Zbiory obejmują około 65 000 rysunków, akwafort i akwarel od XIV- -wiecznych po XX-wieczne oraz ponad 1,5 miliona rycin, w tym blisko milion dzieł starych mistrzów, m.in. Albrechta Dürera, np. Melancholia (miedzioryt, 1514), Rycerz, śmierć i diabeł (miedzioryt, 1513), Adam i Ewa (miedzioryt, 1504), Młody zając (gwasz i akwarela na papierze, 1502); Pietera Bruegla starszego, np. Wielkie ryby jedzą małe ryby (ołówek na papierze, ok. 1557), Autoportret przy palecie rysunek piórem i atramentem na papierze, 1565); Rafaela Madonna z granatem (czarna kreda na papierze). Kolekcja grafik obejmuje działy: średniowiecze i początek Głowa dziecka, epoki nowożytnej (m.in. dzieła Peter Paul Albrechta Dürera, Hieronima Rubens, Albertina, Wiedeń Boscha, Antonia Pisano, Mistrza E.S.), renesans i manieryzm (prace Dürera, Mi- Melancholia, Albrecht Dürer, Albertina, Wiedeń chała Anioła, Leonarda da Vinci, Rafaela, Pietera Bruegla starszego, Lucasa Cranacha starszego, Lucasa van Leydena), barok i klasycyzm (Rubens, Rembrandt, Honoré Fragonard, Francesco Goya), XIX wiek (Caspar David Friedrich, Edouard Manet, Auguste Renoir, Paul Cézanne, Paul Signac), przełom XIX i XX wieku (Gustav Klimt, Egon Schiele), modernizm, sztuka po 1945 roku i współczesna (Oskar Kokoschka, Wassilij Kandinsky, Pablo Picasso, Andy Warhol, Roy Liechtenstein). Ponadto Albertina posiada w swych zbiorach około 20 000 plakatów, 9000 rysunków architektonicznych i 4500 fotografii artystycznych. Albertina, Albertinaplatz 1, A-1010 Wien, www.albertina.at 7
Belweder w Wiedniu Barokowy pałac księcia Eugeniusza Sabaudzkiego, w latach 1752 1918 należący do cesarskiej rodziny Habsburgów, od 1903 roku mieści zbiór prac wiedeńskich secesjonistów, wzbogacony szeregiem dzieł współczesnych im malarzy. W 1923 roku w Dolnym Belwederze otwarto muzeum barokowe, wystawiające kolekcję cesarską, a rok później w górnym pałacu udostępniono galerię XIX wieku, w oranżerii galerię nowoczesną, w ogrodach zaś wystawiono rzeźby. Od roku 2007 najcenniejsze eksponaty można oglądać w Górnym Belwederze. Zbiory są pogrupowane w działach: średniowiecze, barok (tu wyróżnia się kolekcja głów dłuta niemiecko-austriackiego rzeźbiarza epoki oświecenia Franza Xavera Messerschmidta), klasycyzm i romantyzm (głównie płótna Ferdinanda Georga Waldmüllera), biedermajer (m.in. Martwa na- Dwie tancerki, Edgar Degas, Albertina, Wiedeń tura z kwiatami i owocami Eugène a Delacoix, olej na Judyta z głową Holofernesa, Gustav płótnie, 1834), historycyzm Klimt, Belweder, (m.in. Orfeusz i Eurydyka Anselma Feuerbacha, olej na Wiedeń płótnie, 1869), impresjonizm (m.in. Ogród w Giverny Claude a Moneta, olej na płótnie, 1902; Ulica w Pontoise [Rue de Gisors], Camille Pissarro, olej na płótnie, 1868; Pole pszenicy nieopodal Auvers Vincenta Van Gogha, olej na płótnie, 1890), fin de siècle i wiedeńska secesja (ozdobą tego działu są liczne dzieła Gustava Klimta, w tym Pocałunek, olej na płótnie, wykończony płatkami złota i srebra, 1907 1908; 8
Austria EUROPA Wiejski ogród ze Judyta z głową Holofernesa, olej i płatki złota na słonecznikami, Gustav Klimt, Belweder, Wiedeń płótnie, 1901; Węże wodne, technika mieszana, złoto na welinie, 1904 1907; Ogród wiejski ze słonecznikami, olej na płótnie, 1906; Aleja w parku zamkowym w Kammer, 1912), ekspresjonizm (wiele obrazów Egona Schielego i Oskara Kokoschki), okres międzywojenny, sztuka po 1945 roku i sztuka współczesna. Ostatnie trzy z wymienionych działów gromadzą przede wszystkim prace artystów austriackich. bogato ozdobiono marmurem, stiukiem, płatkami złota oraz malowidłami ściennymi, z których część wykonał młody wówczas Gustav Klimt. Zrąb zbiorów malarstwa stanowią kolekcje Habsburgów, należące swego czasu do cesarzy Ferdynanda II i Rudolfa II oraz Leopolda Wilhelma. Galeria obrazów do dziś stanowi największą chlubę muzeum. Obejmuje XVI-wieczne malarstwo weneckie (dzieła Tycjana, Veronesego, Tintoretta i innych), XVII-wieczne flamandzkie (Peter Paul Rubens, Antoon Van Dyck i inni), wczesne niderlandzkie (Jan van Eyck, Rogier van der Weyden) i renesansowe niemieckie (Albrecht Dürer, Lucas Cranach starszy), a także arcydzieła Pietera Alegoria malarstwa, Jan Vermeer van Delft, Bruegla starszego, Vermeera, Rembrandta, Rafaela, w Wiedniu Muzeum Historii Sztuki Österreichische Galerie Belvedere, Prinz Eugen- Straße 27, 1030 Wien, www.belvedere.at Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu Ta znamienita galeria sztuki znajduje się w jednym z okazałych bliźniaczych gmachów muzealnych w sercu Wiednia. Budowlę w stylu renesansu włoskiego wzniesiono specjalnie w tym celu w latach 1872 1891 z polecenia cesarza Franciszka Józefa I. Wnętrze budynku zwłaszcza reprezentacyjną klatkę schodową, zwieńczoną kopułą 9
Sala wystawowa w Muzeum Historii Sztuki, Wiedeń Caravaggia, Velázqueza i malarzy włoskiego baroku. Wiele uwagi przyciągają obrazy Pietera Bruegla starszego, w tym: Walka karnawału z postem (olej na desce, 1559), Wieża Babel (olej na desce, 1563), Droga krzyżowa (olej na płótnie, 1564), Rzeź niewiniątek (olej na dębowej desce, 1565), Pochmurny dzień (olej na dębowej desce, 1565), Myśliwi na śniegu (Powrót z polowania; olej na desce, 1565), Chłopskie wesele (olej na desce, 1568); ponadto Alegoria malarstwa (W pracowni artysty) Jana Vermeera (olej na płótnie; 1662 1665); Rubensa Portret Heleny Fourment w futrze (olej na desce, 1635 1640) i Cztery kontynenty (olej na płótnie, 1612 1614), Rafaela Madonna del Prato (Madonna na łące; olej na desce, 1506); Antoona van Dycka Pojmanie Samsona (olej na płótnie, ok. 1628-1632) oraz Samson i Dalila 10 Złote ozdoby z epoki Daków, Muzeum Historii Sztuki, Wiedeń
Austria EUROPA Madonna cygańska, Tycjan, Muzeum Historii Sztuki, Wiedeń (1628 1630); Tycjana Madonna z czereśniami (olej na płótnie, 1516 1518) i Madonna cygańska (olej na płótnie, 1512 1513); Lukrecja Paolo Veronesego (olej na płótnie, ok. 1580); a także portrety pędzla Fransa Halsa, Jana van Eycka, Jacopa Tintoretta i Diego Velázqueza. Ważnymi działami muzeum są: kolekcja egipska i bliskowschodnia, starożytnej Grecji i Rzymu, numizmaty oraz otwarty w 2013 roku gabinet cudów Kunstkammer obejmujący rzeźbę oraz cenne przedmioty pochodzące z okresu renesansu i baroku. Kunsthistorisches Museum, Maria-Theresien-Platz, 1010 Wien, www.khm.at Kobieta w pomarańczowo-czerwonej sukience, Egon Schiele, Muzeum Leopoldów, Wiedeń 11
Muzeum Leopoldów w Wiedniu To stosunkowo młode, bo powstałe w 2001 roku, muzeum szczyci się największą w świecie kolekcją prac Egona Schielego oraz zbiorami dzieł Gustava Klimta, Oskara Kokoschki i Richarda Gerstla. Oprócz obrazów, grafiki i rzeźby zgromadzono tu przedmioty sztuki użytkowej z przełomu XIX i XX wieku łącznie ponad 5000 eksponatów. Spośród obrazów Schielego wyróżniają się: odzwierciedlający wrażliwość artysty Autoportret z 1912 roku; Kardynał i zakonnica (Pieszczota), będący parafrazą i niejako negatywem Klimtowskiego Pocałunku (1912); Pustelnicy (1912), ukazujący dwie ciemne męskie postacie niemal scalone w jedno, z których lewa zdradza podobieństwo rysów do samego Schielego, prawa zaś do jego mentora Klimta portret tancerki Moa (1911); Zachodzące słońce (1913), Zakręt domów (1911), Matka i córka (1913). Z dzieł Klimta na uwagę zasługują: Śmierć i życie (1910 1915), Attersee (1901) i Nadciągająca burza (1900 1907). Założyciel kolekcji Rudolf Leopold (1925 2010) rozpoczął gromadzenie dzieł Kobieta w czarnym sztuki w połowie lat 50. kapeluszu, Anton XX wieku, zainspirowany wizytą w wiedeń- Faistauer, Muzeum Leopoldów, Wiedeń skim Muzeum Historii Sztuki. Przez kilkadziesiąt lat wspierała go w tym żona, Elisabeth. W 1994 roku austriacki rząd zgodził się odkupić od właściciela zbiory za jedną trzecią ich szacunkowej wartości, tj. za 500 mln dolarów. W utworzonym państwowym muzeom Rudolf Leopold otrzymał dożywotnio stanowisko dyrektora. Niektóre z obrazów kolekcji, zwłaszcza Portret Wally autorstwa Schielego, stały się obiektem kontrowersji na skalę międzynarodową. Kolekcjonerowi zarzucono, że kupował tanio dzieła będące łupem wojennym nazistów rabujących rodziny żydowskie. Spadkobiercy poszkodowanych upomnieli się o zwrot swej własności. Wspomniany portret doczekał się procesu sądowego w Stanach Zjednoczonych, lecz pozostał w kolekcji Leopolda. Leopold Museum, MuseumsQuartier, Museumsplatz 1, 1070 Wien, www.leopoldmuseum.org Autoportret i nagie ramię, Egon Schiele, Muzeum Leopoldów, Wiedeń 12
Czechy Choć często mniej znane niż zbiory Europy Zachodniej, dzieła zgromadzone w czeskich muzeach zasługują na nie mniejszą uwagę. Nieopatrzone, pozwalają spojrzeć świeżym okiem na twórczość wielu wybitnych artystów. Galeria Narodowa w Pradze Podstawą zbiorów placówki stała się galeria obrazów założona w 1796 roku, do której w 1902 przyłączono Galerię Sztuki Nowoczesnej Królestwa Czeskiego, utworzoną z fundacji cesarza Franciszka Józefa I. Poszczególne kolekcje galerii są rozmieszczone w kilku różnych miejscach: sztuka baroku i dzieła z czasów cesarza Rudolfa II znajdują się w klasztorze św. Jerzego, czeskie pejzaże z okresu XVII XIX wieku w pałacu Kinskich, sztuka XIX-wieczna i współczesna w Pałacu Wystaw, dzieła czeskiego baroku w renesansowym pałacu Schwarzenbergów na Hradczanach, czeskiego kubizmu w domu Czarnej Madonny, który jest przykładem kubistycznej architektury, a sztuka europejska od antyku do baroku w pałacu Sternbergów na Hradczanach, wzniesionym na przełomie XVII i XVIII wieku. W ostatniej z wymienionych kolekcji na uwagę zasługują: Męczeństwo świętego Tomasza pędzla Rubensa (olej na płótnie, 13
1636 1638), Święto różańcowe Albrechta Dürera (olej na drewnie, 1506), Portret Jaspera Schade van Westrum autorstwa Fransa Halsa (olej na płótnie, 1645), Uczony w pracowni Rembrandta (olej na płótnie, 1634). Ponadto w pałacu Sternbergów wystawiono dzieła Tintoretta, Josego de Ribery, Tiepola, El Greca, Goi, Rubensa i van Dycka, a spośród mistrzów flamandzkich Fakir, Bohumil Kubišta, Galeria Narodowa, Praga i holenderskich również Gerarda ter Borcha, Jacoba van Ruisdaela i Jana van Święto Różańcowe, Albrecht Dürer, Galeria Narodowa, Goyena. Praga XIX stulecie i przełom XX wieku reprezentują: Ogród w Valhelmeil Camille a Pissarra, Jabłoniowy sad Claude a Moneta (olej na płótnie; 1879), Dom w Aix Paula Cézanne a (olej na płótnie; 1885 1887), Dzień dobry, panie Gaugin (II) Paula Gaugina (olej na płótnie, 1889), Zakochani Pierre-Augusta Renoira (olej na płótnie, ok. 1880 1890), Tańczące kobiety (w Moulin Rouge) Henriego de Toulouse-Lautreca (olej na kartonie; 1892), Panny Gustava Klimta (olej na płótnie, 1912 1913), Autoportret Ilji Riepina (olej na płótnie, 1915). Národní galerie v Praze: Šternberský palác, Hradčanské náměstí 15, Praha 1; Schwarzenberský palác, Hradčanské nám. 2, 118 00 Praha 1; Palác Kinských, Staroměstské náměstí 12, 110 15 Praha 1; Veletržní palác, Dukelských hrdinů 47, 170 00 Praha 7 Holešovice; www.ngprague.cz 14
Dania Zbiory duńskie dają możliwość poznania dzieł powstałych w różnych miejscach świata, przy czym szczególnie bogato reprezentowane są przykłady sztuki francuskiej. Nie wolno też zapomnieć, że jednym z najwybitniejszych rzeźbiarzy klasycystycznych był Duńczyk Bertel Thorvaldsen. Gliptoteka Carlsberga w Kopenhadze Kopenhaską kolekcję założył znany browarnik, miłośnik i mecenas sztuki Carl Jacobsen powiększał ją systematycznie przez całe życie i w 1888 roku podarował narodowi duńskiemu. Bogate zbiory tego wspaniałego muzeum dzielą się na dwie części i w związku z tym zajmują dwa odrębne budynki. Pierwsza część obejmuje sztukę starożytnego Egiptu, etruską oraz grecką i rzymską. Wśród zgromadzonych tu dobrze zachowanych rzeźb zwracają uwagę m.in. głowy Aleksandra Wielkiego, Eurypidesa oraz cesarza Kaliguli. Druga część jest poświęcona XIX-wiecznej sztuce francuskiej i duńskiej. Ważne miejsce zajmuje w niej rzeźba, a szczególnie 74 odlane z brązu dzieła Edgara Degasa oraz 43 rzeźby autorstwa Auguste a Rodina. 15
Zachód słońca. Klify w Pourville, Claude Monet, Gliptoteka Carlsberga, Kopenhaga Zbiory Gliptoteki obejmują wiele ważnych dzieł romantyka Eugène a Delacroix, przedstawiciela neoklasycyzmu Jacques-Louisa Davida, prekursora impresjonizmu Édouarda Maneta (np. Pijący absynt, olej na płótnie, 1858 1859), a także Jean-François Milleta, Théodore a Rousseau, Honoré Daumiera, Gustave a Courbeta i Jean-Baptiste a Camille a Corota. Zaprezentowano nurt naturalizmu, szkoły z Barbizon i realizmu. Ważne miejsce w kolekcji zajmują obrazy impresjonistów: Claude a Moneta Fragment obrazu Scena z austerii, Wilhelm Marstrand, (np. Cienie na morzu. Klify w Pourville, olej na płót- Gliptoteka Carlsberga, Kopenhaga nie, 1882), Alfreda Sisleya (Przepompownia w Marly, olej na płótnie, 1873), Camille a Pissarra (Pejzaż z wielkimi drzewami, olej na płótnie, 1875 ) i Edgara Degasa (Tancerki ubrane na różowo za kulisami, olej na płótnie, 1884). Z postimpresjonistów należy wymienić Paula Cézanne a (m.in. Martwa natura z jabłkami i paterą na owoce, olej na płótnie, 1879 1882) i Vincenta van Gogha (Krajobraz górski za szpitalem świętego Pawła, olej na płótnie, 1889). Muzeum posiada 46 prac Paula Gaugina, ukazujących jego artystyczny rozwój w różnych okresach twórczości, m.in. płótna: Nabrzeże Saint-Pierre widziane z l'anse Turin (1887), Bretonki i cielę (1888), Mały Bretończyk wkładający saboty albo pejzaż Pont- -Aven, Bretania (1888), Arearea no varua ino (1894). Ny Carlsberg Glyptotek, Dantes Plads, DK-1556 København, www.glyptoteket.com Muzeum Thorvaldsena w Kopenhadze Rzeźbiarz Bertel Thorvaldsen (1770 1844), Duńczyk islandzkiego pochodzenia, zaliczany jest do najwybitniejszych przedstawicieli europejskiego klasycyzmu. Na początku 16
Dania EUROPA Kąpiące się, Paul lat 20. XIX wieku przebywał Cézanne, Gliptoteka w Polsce i w tym czasie powstały jego dzieła, które moż- Carlsberga, Kopenhaga na podziwiać w naszym kraju, m.in. pomnik księcia Józefa Poniatowskiego (brąz, 1846) oraz pomnik Mikołaja Kopernika (brąz, 1830) w Warszawie, popiersie Artura Potockiego w Łańcucie i nagrobek tegoż w kaplicy Potockich na Wawelu. Poświęcone rzeźbiarzowi muzeum, otwarte w 1848 roku, mieści się w budynku inspirowanych antyczną architekturą grecką, wzniesionym wokół wewnętrznego dziedzińca, na którym artysta jest pochowany. Wokół elewacji biegnie fryz przedstawiający powrót Thorvaldsena z Rzymu do ojczyzny. Wewnątrz intensywna kolorystyka ścian stanowi wspaniałe tło dla jasnych eksponatów, wśród których są zarówno prace mistrza (rysunki, grafiki, rzeźby i reliefy), jak i obrazy z jego czasów oraz przedmioty i dzieła sztuki ze starożytnej Grecji, Rzymu i Egiptu. Na kolekcję rzeźby składają się marmury (np. Jazon ze złotym runem, 1803; Wenus z jabłkiem, 1813 1816; Ganimedes z orłem Jowisza,1817) oraz gipsowe modele wykonanych później odlewów Sala wystawowa w Muzeum w brązie i rzeźb w marmurze, Thorvaldsena, m.in. gipsowy model wspomnianego pomnika Józefa Poniatow- Kopenhaga skiego (1826 1827) oraz Adonis (1808; na podstawie tego modelu August Saabye w 1887 roku wykonał marmurową rzeźbę, również w zbiorach muzeum). Thorvaldsen łącznie stworzył około 80 pomników, 130 popiersi i 240 rzeźb. Zbiory kopenhaskiego muzeum pozwalają się zapoznać z ogromną większością tych dzieł. Thorvaldsens Museum, Bertel Thorvaldsens Plads 2, DK-1213 Copenhagen K, www.thorvaldsensmuseum.dk Sala wystawowa w Muzeum Thorvaldsena, Kopenhaga 17
Francja Sztuka francuska stanowi jeden z filarów sztuki europejskiej. Ponadto we francuskich muzeach przechowywane są także dzieła powstałe w wielu innych krajach. Tak więc zbiory francuskich galerii to prawdziwa szeroka, bogata w przykłady lekcja historii sztuki z całego świata. Luwr w Paryżu Dawny pałac królów Francji obecnie mieści jedno z największych muzeów na świecie i jest najczęściej odwiedzaną tego rodzaju placówką. W kompleksie budowli o łącznej powierzchni 60 600 m 2 zaprezentowano około 35 000 dzieł sztuki (z 380 000, które składają się na zbiory), pochodzących od czasów najdawniejszych po połowę XIX wieku. Pałac przestał być siedzibą władców w 1672 roku. Król Ludwik XIV przeniósł swój dwór do Wersalu, a w Luwrze pozostawił bogatą kolekcję sztuki antyku. Dwadzieścia lat później gmach ustanowiono siedzibą Królewskiej Akademii Malarstwa i Rzeźby, która od 1699 roku organizowała tu salony wystawowe. Muzeum otwarto po zwycięstwie rewolucji, w 1793 roku. Zbiory powiększały się dzięki zabiegom kolejnych władców, zapobiegliwości dyrektorów muzeum oraz dzięki hojności prywatnych darczyńców. W 2008 roku podzielono je na osiem kategorii starożytne: Egipt; Bliski Wschód; Grecja, Etruria 18
Francja EUROPA i Rzym; sztuka islamu; rzeźba; malarstwo; rzemiosło artystyczne; rysunek i grafika. Wolność wiodąca lud na barykady, Eugène Delacroix, Luwr, Paryż W dziale starożytnej Grecji, Etrurii i Rzymu są tak znane rzeźby, jak Nike z Samotraki (190 p.n.e.), Wenus z Milo (ok. 150 125 p.n.e.), Diana z Wersalu (Artemida na polowaniu/z jeleniem; rzymska kopia greckiego oryginału) oraz popiersia rzymskich cesarzy, np. Oktawiana Augusta i Tyberiusza. Tutaj znalazła się najstarsza część kolekcji Luwru najdawniejsze zbiory królewskie, gromadzone od XVI wieku. Dział rzeźby otwierają sztuka romańska i gotycka (np. Maria Magdalena Gregora Erharta; drewno, ok. 1510), a zamyka rok 1850. Wszystkie młodsze dzieła w 1986 roku przeniesiono do Muzeum Orsay. Wśród rzeźb renesansowych ważne miejsce zajmują prace Michała Anioła: Umierający jeniec i Zbuntowany jeniec (obydwa: marmur, 1513). Barok i klasycyzm reprezentują marmury Étienne a Maurice a Falconeta Miłość i nimfy w kąpieli (Kąpiąca się; 1755 1757) i Amor (1757) oraz Antonia Canovy, m.in. Kupidyn i Psyche (Psyche budzona przez pocałunek Kupidyna; 1787). Jednak największą popularnością wśród zwiedzających cieszy się kolekcja malarstwa, licząca ponad 6000 obrazów, z czego niemal dwie trzecie to dzieła Francuzów, a 1200 prace malarzy z innych krajów europejskich. Rdzeń zbiorów stanowi dawna kolekcja królewska, zwłaszcza przykłady włoskiego renesansu, które z zapałem gromadził król Franciszek I, mecenas Leonarda da Vinci. 19
Zaśnięcie Matki Bożej, Caravaggio, Luwr, Paryż Najstarsze eksponaty to wczesne malarstwo francuskie, w tym gotyckie tablicowe, jak Pieta z Villeneuve- -les-avignon, przypisywana Enguerrandowi Quartonowi (tempera i złoto na drewnie orzechowym, ok. 1455), wpisująca się w styl piękny Komunia święta i męczeństwo św. Dionizego, przypisywana Jeanowi Malouelowi i Henriemu Bellechose (tempera i złoto na płótnie naciągniętym na deskę, ok. 1398 1416), czy bodaj najstarszy portret w zachodnim malarstwie Król Jan II Dobry (tempera i złoto na płycie dębowej, ok. 1360) nieznanego autora. Spośród nowożytnego malarstwa francuskiego warto wspomnieć cykl obrazów Nicolasa Poussina, m.in. Cztery pory roku (1660 1664), Natchnienie poety (olej na płótnie, 1628 1629), Et in Arcadia Ego (olej na płótnie, 1638 1640?, 1650 1655); obrazy Georgesa de la Tour: Oszust z asem karo (olej na płótnie, 1635 1640), Pokutująca Maria Magdalena (olej na płótnie, 1640 1646?); Sabinki Jacques-Louisa Davida (olej na płótnie, 1799); Jean-Auguste-Dominique a Ingresa Łaźnia turecka (olej na płótnie, 1862) i Wielka odaliska (olej na płótnie, 1814). Ważne miejsce w kolekcji XIX-wiecznej zajmują monumentalne płótna romantyka Eugène a Delacroix: Śmierć Sardanapala (1827) i Wolność wiodąca lud na barykady (1830) oraz dzieło życia Théodora Géricault Tratwa Meduzy (1819). Perłami zbiorów malarstwa włoskiego są wielkie dzieła renesansu, szczególnie Leonarda da Vinci: Mona Lisa (olej na desce, 1503 1506), Święta Anna Samotrzeć (olej na desce, 1506 1513), Święty Jan Chrzciciel (olej na desce, 1513 1516) i Madonna w grocie (olej na desce, 1483 1490) oraz Rafaela: Madonna z Dzieciątkiem i św. Janem (Piękna Ogrodniczka; olej na desce, 1507 1508), Portret Baldassare Castiglionego (olej na płótnie; 1515 1516), Święty Michał pokonuje szatana (olej na płótnie przeniesiony z deski; 1518). Ponadto włoski renesans reprezentują: Andrea Mategna (Triumf cnoty, tempera na płótnie, 1499 1502; Matka Boska Zwycięska, tempera na płótnie, 1495) i Giovanni Bellini (m.in. Madonna z Dzieciątkiem, świętym Piotrem i świętym Sebastianem, olej na desce, 1487); manieryzm: Guido Reni (Dawid z głową Goliata, olej na płótnie, 1601 1605; cztery obrazy Czyny Herkulesa, 1617 1621); barok: Caravaggio (Wróżenie z ręki, olej na płótnie, 1594; Śmierć Marii, olej na płótnie, 20