System elewacji w układzie pionowym INVISIO

System elewacji w układzie pionowym INVISIO Dokument techniczny nr 21 / wersja 3 / lipiec 2006

SPIS TREŚCI 1.0 Opis techniczny systemu elewacji w układzie pionowym z ukrytym mocowaniem - INVISIO [1] 1.1 Informacje ogólne [1] 1.2 Profilacja paneli [2] 1.3 Budowa paneli [2] 1.4 Dane techniczne [2] 1.4.1 Podstawowe dane techniczne [2] 1.4.2 Powłoki [3] 2.0 Procedura projektowa [4] 2.1 Wybór grubości panela [4] 2.2 Dane konstrukcyjne [4] 2.3 Metody mocowania [4] 2.3.1 Elementy nośne pośrednie [5] 2.3.2 Elementy nośne dolne [5] 2.3.3 Złącze paneli [6] 2.3.4 Element nośny górny [6] 2.4. Mocowanie panela [7] 3.0 Instrukcja montażu [8] 3.1 Zalecenia dotyczące montażu [8] 3.2 Uszczelnienie [9] 3.3 Metody transportu [10] 3.4 Szczegóły montażu [11] 3.4.1 Mocowanie do pośredniego elementu nośnego [11] 3.4.2 Połączenie z konstrukcją główną [12] 3.4.2.1 Połączenie elewacji z konstrukcją główną [12] 3.4.2.2 Detal cokołu - przedłużenie okapnika [13] 3.4.2.3 Detal cokołu - przejście przez okapnik w celu odprowadzenia wody [13] 3.4.3 Narożnik zewnętrzny [13] 3.4.4 Narożniki z prefabrykowanych paneli narożnych [15] 3.4.5 Przedłużenie elewacji [16] 3.4.6 Attyka [17] 3.4.7 Montaż okien [17] 4.0 Pakowanie, transport i przechowywanie [19] 4.1 Pakowanie [19] 4.2 Transport [19] 4.3 Przechowywanie [20] 5.0 Konserwacja [21] 5.1 Coroczna kontrola elewacji [21] 5.2 Zalecenia ogólne [21] Wszelkie prawa do wprowadzania zmian zastrzeżone. Najnowsze wersje dokumentów znajdują się na stronie internetowej www.trimo.pl

1.0 Opis techniczny systemu elewacji w układzie pionowym z ukrytym mocowaniem - INVISIO (panele FTV-H) 1.1 Informacje ogólne Podstawowy system elewacji w układzie pionowym INVISIO składa się ze standardowych paneli elewacyjnych Trimoterm FTV INVISIO o szerokości 1000 mm wraz z ukrytym mocowaniem (Rys. 1 i 2). Panele Trimoterm FTV INVISIO mocowane są na zakładkę boczną do stalowych szyn okładzinowych lub konstrukcji żelbetowej wraz z zintegrowanym profilem stalowym, przy użyciu specjalnego elementu nośnego (Rys. 5). Ten element nośny przeznaczony jest do rozkładania obciążeń na dużych powierzchniach. Wykonany jest ze stali nierdzewnej o grubości 2 mm i ma długość 160 mm. Dłuższa krawędź pobliskiego panelu pokrywa te elementy i mocowania panela, tak że nie są one widoczne na zakończonej elewacji. Przekrój mocowania pokazano na Rys. 4. Tuleja dystansowa (Rys. 1 i 4) jest wkładana do złącza panela, w którym wykonywane jest połączenie ukryte. Wymagania odnośnie innych rodzajów mocowania opisane zostały w Rozdziale 2. System elewacji INVISIO charakteryzuje się doskonałymi parametrami technicznymi, długą wytrzymalnością i największą swobodą twórczą w projektowaniu elewacji. Zakres stosowania elewacji w układzie pionowym INVISIO jest bardzo szeroki i popularny dla budynków biurowych, handlowych i przemysłowych, jak też budynków reprezentacyjnych. Rys. 1: Montaż w złączu Rys. 2: Montaż panela Rys. 3: Szczegóły mocowania do elementów nośnych wykonanych z różnych materiałów Rys. 4: Szczegóły mocowania elewacji INVISIO Rys. 5: Element nośny 1 Panel Trimoterm FTV INVISIO 2 Wkręt samogwintujący _x_ 3 Element nośny 4 Tuleja dystansowa 5 Taśma uszczelniająca (założona fabrycznie) 0 OSTRZEŻENIE: Do mocowania paneli na zakładkę boczną używane są wkręty mocujące ze stali nierdzewnej BEZ podkładek, wraz z elementami nośnymi i tulejami dystansowymi! Nr 21/V-3/07-2006 1

1.2 Profilacja paneli Blacha stalowa na zewnętrznej powierzchni paneli może być wykonana w wersji standardowej, z mikroliniami, z profilem gładkim lub w wersji MultiVario; powierzchnia wewnętrzna w wersji standardowej, gładkiej lub profilu V. Z profilami z blachy stalowej mogą występować następujące typy paneli Trimoterm FTV INVISIO (Rys. 6). Rys. 6: Możliwe profile paneli elewacyjnych Trimoterm FTV INVISIO Powierzchnia A Powierzchnia B Profil S Profil V Profil gładki Profil z mikroliniami Profil MultiVario Typ profilu Powierzchnia A Powierzchnia B Profil S Profil V Gładki Z mikroliniami MultiVario Powierzchnia A jest zwykle powierzchnią zewnętrzną panela. 1.3 Budowa panela Panele ognioodporne Trimoterm FTV INVISIO składają się z dwóch niskoprofilowanych, malowanych blach stalowych o grubości 0,5 mm, 0,6 mm lub 0,7 mm. Blachy stalowe są sklejone wraz z rdzeniem, wykonanym z warstwy niepalnej wełny mineralnej klasy A1 (EN 13501-1). Wszystkie trzy warstwy tworzą jednolity panel o grubości 60-200 mm. Powierzchnia paneli pokryta jest folią polietylenową, chroniącą go podczas przenoszenia, transportowania i montażu. Po zakończeniu montażu folię się usuwa. Panele Trimoterm produkowane są w długościach do 14 m. 1.4 Dane techniczne 1.4.1 Podstawowe dane techniczne Tabela 1: Dane techniczne paneli elewacyjnych Trimoterm FTV INVISIO Dane techniczne paneli FTV INVISIO FTV H 60 FTV H 80 FTV H 100 FTV H 120 FTV H 150 FTV H 200 Grubość paneli [mm] 60 80 100 120 150 200 Ciężar FTV H [kg/m 2 ] Fe 0,6 / Fe 0,6 17.7 20.1 22.5 24.9 28.5 - Współczynnik przewodności cieplnej [W/m 2 K] ** (EN ISO 6946) Klasa ognioodporności * (zgodnie z EN 1364-1, EN 13501-2) Palność wewnętrznej warstwy izolacyjnej (zgodnie z EN 13501-1) Izolacyjność akustyczna Rw [db] ** (EN ISO 717-1) 0.63 0.48 0.39 0.33 0.27 - EI 60 EI 90 EI 120 Niepalna, klasa A1 30 32 Szerokość paneli [mm] 1000 Długość paneli [m] do 14 m * Pomiary wykonano dla paneli FTV 1000 ** Wartości zsumowane zgodnie z ABP P - 3307/5902 - MPA BS 2 Nr 21/V-3/07-2006

1.4.2 Powłoki Stosowane są dwa rodzaje powłok blachy stalowej: - ochrona poliestrowa, oznaczana jako SP standard protection (ochrona standardowa). - ochrona oparta na polifluorku winylu, oznaczana jako PVDF (na zamówienie). Blacha stalowa jest wstępnie cynkowana na gorąco i wstępnie malowana. Grubość warstwy cynku to 275 g (Zn)/m 2 (EN 10326, EN 10327), natomiast malowanie odbywa się techniką Coil Coating (malowania spiralnego). Polega to na malowaniu pomiędzy walcami i suszeniu w piecu w temperaturze minimum 200 C. Możliwe jest wykonanie paneli we wszystkich kolorach palety RAL. Kolory standardowe paneli Trimoterm INVISIO (dotyczy ochrony poliestrowej - SP) to: - RAL 9002 - biel szara, - RAL 9006 - biel aluminiowa. Inne powłoki malarskie dostępne są na specjalne życzenie (np. na bazie PVC, silikonu, poliestru, Corus HPS200, Corus Prisma itp.) i mogą mieć odmienne własności. Tabela 2: Własności podstawowe poszczególnych rodzajów ochrony RODZAJ OCHRONY PRZED KOROZJĄ SP SP PVDF PVDF+ PUR PVC(P) PVC+F Klasyfikacja antykorozyjna [DIN 55928-8] II III III III III III III Ogólna gęstość organiczna [EN 13523-1] 15 25 25 35 50 175-200 120-200 Kategoria odporności na korozję ** Rodzaje atmosfery zewnętrznej / kategoria korozyjności [EN 10169-2] Rodzaje atmosfery wewnętrznej / kategoria korozyjności [EN 10169-3] Na zewnątrz - EN 10169-2 - RC3 RC3 RC4 RC5 RC5 - Wewnątrz - EN 10169-3 CPI2 CPI3 CPI3 CPI4 CPI5 CPI4 CPI5 Wiejska - normalna C2 - *** - Miejska i przemysłowa C3 i C4 - *** - Morska 0 < 10 km od morza C5 - M - - *** - 10 < 20 km od morza C4 - *** - Ciężka przemysłowa C5 - I - - - *** - Atmosfera niekorozyjna Konserwacja rutynowa - normalna Niska wilgotność Atmosfera niekorozyjna Konserwacja rutynowa - normalna Średnia wilgotność Atmosfera niekorozyjna Czyszczenie mało intensywne Wysoka wilgotność Atmosfera lekko korozyjna Czyszczenie mało intensywne Wilgotna (ryzyko skraplania) Atmosfera korozyjna Czyszczenie intensywne Bardzo wilgotna (częste ryzyko skraplania) Atmosfera silnie korozyjna Czyszczenie bardzo intensywne Nasycona (ciągłe ryzyko skraplania) Ai1-4 Cw25 C 0% - 40%* Ai2 0 Cw25 C 40% - 60%* Ai3 0 Cw25 C 60% - 80%* Ai4 0 Cw30 C 60% - 80%* Ai5 0 Cw35 C 80% - 90%* Ai6 0 Cw40 C 90% - 100%* - - - - - - - - - - - - - - - - - Wytrzymałość temperaturowa ( C) +70 +80 +110 +110 +110 +70 +70 Kategoria wytrzymałości na UV (światło ultrafioletowe) [EN 13523-10] - Ruv3 Ruv4 Ruv4 Ruv4 Ruv2 - Elastyczność Odporność na zabrudzenia Uwaga: bardzo dobre - bez wyjątków bardzo dobre dobre dobre z wyjątkami/kontakt z Trimo - nieodpowiednie * Podczas czyszczenia temperatura nie może spadać poniżej punktu kondensacji. Infirmacje szczegółowe podano w tabeli: Temperatura punktu kondensacji dotyczy konkretnej temperatury otoczenia i wilgotności względnej. W przypadku ochłodzenia temperatura robocza musi wynosić 3 C powyżej punktu kondensacji. ** Kategorie korozyjności zależą od warunków klimatycznych otoczenia wewnątrz i na zewnątrz budynku. Normalne zewnętrzne warunki klimatyczne: C1, C2, C3, C4, C5-M i C5-1. Przykład: atmosfera zewnętrzna C3 --> należy wybrać blachę stalową kategorii korozyjności RC3 lub RC4. *** Zalecane do stosowania na północ od 48 równoleżnika i w temperaturze maksymalnej 70 C. Nr 21/V-3/07-2006 3

2.0 Procedura projektowa 2.1 Wybór grubości panela Grubość paneli Trimoterm FTV INVISIO dobierana jest w zależności od wymagań klienta, wymagań projektowych i zgodnie z wymogami prawnymi. Grubość ma bezpośredni wpływ na wytrzymałość paneli, izolacyjność termiczną elewacji, ognioodporność, dopuszczalną rozpiętość pomiędzy elementami konstrukcyjnymi. 2.2 Dane konstrukcyjne Maks. dopuszczalne rozpiętości określane są na podstawie grubości wybranego panelu, obciążeń i szerokości podpor. Maks. odstępy wymienione zostały w załączniku do instrukcji I powinny być traktowane jedynie jako wskazówka. Dokładny odstęp powinien być obliczany osobno dla każdego budynku. Dział techniczny Trimo może wykonać obliczenia maksymalnego dopuszczalnego odstępu. 2.3 Metody mocowania Główne czynniki, mające wpływ na metodę mocowania: - napór wiatru: - podstawowy napór wiatru, - wysokość elewacji nad powierzchnią ziemi, - położenie na elewacji (obszary narożne na szerokości do 2 m). - obciążenie temperaturowe: - kolor panela (grupa I, II, III). - system statyczny montaży paneli: - jedno-, dwu-, wielo-przęsłowy. W odniesieniu do wymienionych czynników, na elewacji występują różne obciążenia. Metoda mocowania powinna być tak dobrana, aby była do nich dostosowana. Charakterystyczne miejsca mocowania zostały pokazane na Rys. 7. Tabele do obliczeń sposobu mocowania znajdują się w załączniku. Rys. 7: Charakterystyczne miejsca mocowania OBSZAR CENTRALNY ELEWACJI: A - Elementy nośne pośrednie B - Elementy nośne dolne C - Elementy nośne górne E - Złącze paneli OBSZAR NAROŻNY ELEWACJI: A*- Elementy nośne pośrednie B*- Elementy nośne dolne C*- Elementy nośne górne E* - Złącze paneli * Zwykle obszar narożny elewacji ma szerokość maks. 2 m. OSTRZEŻENIE: Mocowanie ukryte w końcowych elementach nośnych jest niewystarczające. Zwykle konieczne jest mocowanie poprzez panel; powinien on zostać pokryty blachą. Obliczenia mocowania są konieczne do określenia metody mocowania w poszczególnych miejscach. Dział techniczny Trimo może wykonać takie obliczenia. 4 Nr 21/V-3/07-2006

2.3.1 Elementy nośne pośrednie Rys. 8: Szczegóły mocowania za pomocą elementów nośnych pośrednich 1 Wkręt samogwintujący x 2 Element nośny 3 Element rozszerzający 4 Wkręt samogwintujący x 5 Tuleja dystansowa * Metoda mocowania w obszarze narożnym o szerokości zwykle do 2 m. Potrzeba mocowania dodatkowego określania jest na podstawie obliczeń. Mocowanie takie jest zwykle konieczne w obszarze narożnym - patrz Dane konstrukcyjne dla Trimoterm FTV INVISIO - typ B. 2.3.2 Elementy nośne dolne Rys. 9: Szczegóły mocowania dolnych elementów nośnych 1 Element nośny panela 2 Okapnik panela 3 Taśma uszczelniająca 30 x 20 4 Śruba kotwowa 5 Wkręt samogwintujący 6 Wkręt samogwintujący 7 Element nośny okapnika 8 Element nośny blachy okapnika 9 Nit jednostronny x 10 Taśma uszczelniająca EPDM 2 x 30 x 100 11 Element nośny panela - góra 12 Taśma uszczelniająca 3 x 15 13 Nit jednostronny 5,2 x 14 Element nośny 15 Tuleja dystansowa * Metoda mocowania w obszarze narożnym o szerokości zwykle do 2 m. Potrzeba dodatkowego mocowania określania jest na podstawie obliczeń. Nr 21/V-3/07-2006 5

2.3.3 Złącze paneli Rys. 10: Szczegóły złącza paneli 1 Element nośny panela 2 Okapnik panela 3 Taśma uszczelniająca 3 x 15 4 Wkręt samogwintujący 5 Izolacja termiczna 6 Nit z łbem kulistym 5,2 x 19,1 7 Maskownica panela 8 Nit jednostronny 4 x 10 * Metoda mocowania w obszarze narożnym - zwykle na szerokości do 2 m. Potrzeba dodatkowego mocowania jest określana na podstawie obliczeń. 2.3.4 Element nośny górny Rys. 11: Szczegóły mocowania do górnego elementu nośnego h 800 mm (przy obciążeniach podmuchami wiatru do 0,8 kn/m 2 lub według obliczeń statycznych) * Metoda mocowania w obszarze narożnym o szerokości zwykle do 2 m. Potrzeba mocowania dodatkowego określania jest na podstawie obliczeń. 1 Zaślepka parapetowa 2 Profil zamykający 3 Nit jednostronny x 4 Wkręt samogwintujący x 5 Obróbka blacharska 6 Wkręt samogwintujący x 7 Obróbka blacharska dachu 8 Wkręt samogwintujący x 9 Izolacja termiczna 10 Taśma uszczelniająca z kauczuku butylowego 2 x 6 11 Taśma uszczelniająca 3 x 15 12 Element nośny 13 Nit jednostronny 5,2 x 14 Maskownica dachowa - szczyt - B 15 Maskownica dachowa - szczyt - A 16 Profil narożny 17 Wkręt samogwintujący 18 Obróbka blacharska elementu nośnego 19 Obróbka blacharska elementu nośnego 20 Tuleja dystansowa 6 Nr 21/V-3/07-2006

2.4 Mocowanie panela Do mocowania paneli mogą być używane tylko wkręty ze stali nierdzewnej bez okrągłych podkładek i z elementami nośnymi o specjalnej konstrukcji (Rys. 5). Minimalna grubość wkręta to 6,3 mm (Rys. 12 poz. 2). Do mocowania poprzez panel (końcowe elementy nośne) należy używać tylko wkrętów ze stali nierdzewnej (Rys. 13 poz. 4) z 19 mm podkładkami ze stali nierdzewnej i uszczelką samoprzylepną EPDM. Rys. 12: Szczegóły mocowania do elewacji Rys. 13: Szczegóły mocowania poprzez panel 1 Panel Trimoterm FTV INVISIO 2 Wkręt samogwintujący x bez podkładki 3 Element nastawczy 4 Wkręt samogwintujący x 5 Tuleja dystansowa Długość wkrętów zależy od grubości paneli Trimoterm FTV INVISIO i rodzaju podłoża, zgodnie z instrukcjami producenta wkrętów (Tabela 3). Podczas wkręcania wkrętów należy zwrócić uwagę, by nie zostały one dokręcone za słabo lub za mocno. Tuleja dystansowa (Rys. 1, 12 i 14) zakładana jest na połączeniu panela lub w miejscu mocowania. Długość tulei dystansowej zależy od grubości panela (Tabela 3). Tuleje dystansowe można nabyć w Trimo. Tabela 3: Rodzaj i grubość wkrętów zależy od grubości paneli i podłoża. Grubość panela [mm] 60 80 100 120 150 Grubość mocowania końcowego elementu nośnego 60 80 100 120 150 6,3 x L (Rys.13) 90 100 127 152 178 Grubość mocowania 47 67 87 107 137 6,3 x L (Rys.12) 64 (7)...76 90 (13)...100 100 (3)...115 127 (10)...152 152 (5)...178 6,5 x L 64 90 115 127 152 Tabela 4: Długość tulei dystansowych zależy od grubości paneli Grubość panela [mm] 60 80 100 120 150 Długość tulei dystansowej L [mm] 44 63 83 103 133 Rys. 14: Tuleja dystansowa Rys. 15: Rodzaje wkrętów mocujących 10 typ A typ B typ C L 3 16 Uwagi: - wszystkie wymiary podane w milimetrach [mm]. - wkręty o średnicy 6,5 mm stosowane są do podłoża o grubości do 3 mm. - dane w nawiasach odnoszące się do wkrętów 6,3 x L są grubościami podkładu stalowego, do którego będą wkręcane, przyjmując pierwszą długość wymienionego wkrętu. - w przypadku grubszego podkładu przyjmuje się drugą z wymienionych długości. - długości dotyczą typów wkrętów podobnych do tych produkowanych przez SFS Stader, ENT, EJOT - wkręty samogwintuj ące typu A (Rys.15) stosowane są do mocowania do cienkich płatwi stalowych (grubość stali do 3 mm). - wkręty samogwintujące typu B (Rys.15) stosowane są do mocowania do płatwi stalowych (grubość stali 3 mm i więcej). - wkręty samogwintujące typu C (Rys.15) także są stosowane do mocowania do płatwi stalowych (grubość stali do 12 mm). Nr 21/V-3/07-2006 7

Wkręty typu A i B stosowane są do mocowania do podłoża stalowego; przez panel i podkład należy wywiercić otwór o odpowiedniej średnicy, zgodnie ze wskazówkami producenta wkrętów. W Tabeli 5 znajdują się przykłady średnic otworów, wymagane przez SFS Stadler. W przypadku wkrętów typu C nawiercanie (wiercenie wstępne) jest niedopuszczalne. Tabela 5: Średnica wierconego otworu zależy od grubości podłoża. Grubość podłoża [mm] Średnica otworu [mm] 2,0-3,0 (typ A ) 5.00 3.0-3.9 5.05 4.0-4.9 5.35 5.0-5.9 5.65 6.0-10.0 5.80 >10.0 5.85 3.0 Instrukcja montażu 3.1 Zalecenia dotyczące montażu Panele Trimoterm FTV INVISIO przeznaczone są do elewacji w układzie pionowym (Rys. 16). Rys. 16: System okładzin FTV INVISIO Minimalna szerokość pośredniego elementu nośnego paneli to 60 mm, a elementu końcowego 40 mm lub zależnie od obliczeń statycznych (Rys. 17). Wełna mineralna na dłuższych bokach paneli jest zabezpieczona taśmą samoprzylepną (Rys. 18a). Przed montażem panela nie powinno się usuwać taśmy. Rys. 17: Szerokość elementu nośnego do montażu paneli Rys. 18a: Zabezpieczenie boków panela Końcowy element nośny Elementy nośne pośrednie 8 Nr 21/V-3/07-2006

Panele Trimoterm FTV INVISIO posiadaja folię zabezpieczającą powierzchnię przednią i tylną, która chroni lakierowana powierzchnię przed uszkodzeniami podczas transportu, przenoszenia i montażu. Przed zamontowaniem panela należy usunąć folię z powierzchni wewnętrznej. Folia na powierzchni zewnętrznej powinna zostać usunięta natychmiast po zakończeniu prac. W razie potrzeby folię można usunąć podczas montażu (np. na dłuższym złączu dwóch paneli, pod wkrętami, blachą itp. - Rys. 18b). Rys. 18b: Usuwanie folii zabezpieczającej Jeżeli panele będą przechowywane przez dłuższy czas, folia musi być usunięta najpóźniej po trzech miesiącach. Podczas przechowywania paneli na wolnym powietrzu należy je zabezpieczyć przed działaniem promieni słonecznych; w przeciwnym razie usunięcie folii może być trudne. Gdy podczas montażu panele będą cięte, nie należy stosować szlifierki kątowej której ostrzej rozgrzewa się do wysokiej temperatury (Rys. 19). Wysoka temperatura może uszkodzić zabezpieczenie antykorozyjne w okolicy cięcia. Z tego powodu stosowanie szlifierek jest zabronione! Małe cząstki metalu pozostałe po cięciu i wierceniu muszą być natychmiast usunięte z powierzchni paneli, lub co najmniej raz - po zakończeniu pracy każdego dnia. Spawanie w pobliżu paneli może doprowadzić do uszkodzenia zabezpieczenia antykorozyjnego. Rys. 19: Narzędzia dopuszczalne do cięcia paneli Oznaczanie lub zarysowywanie gwoździami lub podobnymi ostrymi przedmiotami, mogące uszkodzić warstwę ochronną, jest zabronione. 3.2 Uszczelnienie Podczas montażu należy zwrócić szczególną uwagę na szczelne dopasowanie paneli. Pomiędzy sąsiednimi panelami nie może być odstępu na dłuższym złączu (Rys. 20). Rys. 20: Dopasowanie paneli Nr 21/V-3/07-2006 9

Uszczelnianie dłuższych złączy paneli Trimoterm FTV INVISIO zostało szczegółowo opisane w dokumencie technicznym Trimo nr 3. Uszczelnianie paneli Trimoterm FTV wykonywane jest biorąc pod uwagę warunki konstrukcyjne i fizyczne. W razie potrzeby uszczelka (Rys. 21 i 22) zakładana jest na dłuższe złącze po wewnętrznej (ciepłej) stronie elewacji; uszczelka jest zakładana na etapie produkcji panela. Z zasady panele dostarczane są z założoną uszczelką. Rys. 21: Położenie uszczelki Rys. 22: Metoda montażu uszczelki do panela Uszczelka Jeżeli na dłuższe złącze ma być zamontowana uszczelka z kauczuku butylowego lub mastyksu silikonowego, należy to zrobić w sposób pokazany na Rys. 23 i 24. Uszczelka z mastyksu zakładana jest na złącze przed montażem kolejnego panela. Rys. 23: Montaż uszczelki z mastyksu w panelu Rys. 24: Szczegóły montażu uszczelki z mastyksu w panelu Miejsca montażu innych materiałów uszczelniających są widoczne na szczegółowych rysunkach detali Trimo Standard. 3.3 Metody transportu Montaż zaczyna się od skrajnej osi elewacji. Przed montażem paneli należy koniecznie sprawdzić geometrię cokoły pod kątem dokładności, co jest warunkiem wstępnym wysokiej jakości montażu. Jeżeli występują nieregularności geometrii, należy koniecznie skorygować je przez odpowiednie przycięcie paneli początkowych i końcowych. Panele wsparte są na kątownikach stalowych, które częściowo przenoszą obciążenia. W przypadku elewacji w układzie pionowym do podnoszenia i ustawiania paneli w miejscu montażu zalecane jest stosowanie uchwytów podciśnieniowych (Rys. 25). W miejscu przyssania uchwytu podciśnieniowego folia zabezpieczająca powinna być usunięta z panela przed podniesieniem. W przypadku elewacji w układzie pionowym można też stosować uchwyty mechaniczne (Rys. 26 i 27). Wymiary uchwytu i kołków określane są statycznie w stosunku do grubości i ciężaru paneli. Rys. 25: Uchwyty mechaniczne 10 Nr 21/V-3/07-2006

Rys. 26: Podnoszenie paneli za pomocą uchwytów podciśnieniowych Rys. 27: Podnoszenie paneli za pomocą uchwytów mechanicznych Uchwyty z kołkami φ 12 mm powinny być używane do podnoszenia paneli o grubości 60, 80 i 100 mm, a z kołkami φ 16 mm - do podnoszenia paneli grubszych niż 100 mm (Tabela 6). Otwory pod kołki wiercone są w miejscach, które są następnie pokrywane blachą. Tabela 6: Typy uchwytów do paneli różnej grubości FTV INVISIO Typ uchwytu 1 60 PVF - 80 2 80 PVF - 80 3 100 PVF - 100 4 120 PVF - 120 5 150 PVF - 150 * PVF - 100 - uchwyt do elewacji pionowej Trimoterm FTV INVISIO - 100 3.4 Szczegóły montażu 3.4.1 Mocowanie do pośredniego elementu nośnego Panele mocowane są do pośrednich elementów nośnych na zakładkę boczną przy użyciu podkładek o specjalnej konstrukcji (Rys. 5 i 28). Gdy w obszarze narożnym konieczne jest mocowanie dwoma wkrętami, płatew jest powiększana przez element rozszerzający (Rys. 29 i 30). Do panela powinna być założona tuleja dystansowa, w miejscach łączenia (Rys. 1, 14 i 28). Długość tulei dystansowej zależy od grubości panela (Tabela 4). Kolejność mocowania panela do pośredniego elementu nośnego: - Wiercenie otworów pod wkręty w złączu poprzez panel i podłoże (średnica otworu podana jest w Tabeli 5). - Wiercenie otworów φ 10 mm poprzez blachę stalową na zewnętrznej powierzchni panela i wełnę mineralną aż do blachy po stronie wewnętrznej. - Zakładanie tulei dystansowej (Rys. 14) do panela. Wycięcie w tuleji dystansowej jest równoległe do zewnętrznego okapnika (Rys. 4). - Zakładanie podkładki w złączu i mocowanie panela do podłoża. Tuleja dystansowa umożliwia prawidłowe i równomierne zamocowanie wszystkich paneli w złączu. Nr 21/V-3/07-2006 11

Rys. 28: Szczegóły mocowania do pośredniego elementu nośnego Rys. 29: Szczegóły mocowania do zbyt krótkiego pośredniego elementu nośnego Rys. 30: Widok mocowania do pośredniego elementu nośnego typ A typ B 1 Wkręt samogwintujący x 2 Element nośny 3 Element rozszerzający 4 Wkręt samogwintujący 6,3 x 5 Tuleja dystansowa 3.4.2 Połączenie z konstrukcją główną 3.4.2.1 Połączenie elewacji z konstrukcją główną Montaż rozpoczyna się na końcu osi budynku. Przed zamontowaniem pierwszego panela należy sprawdzić dokładność geometrii podłoża i długość elewacji. Jeżeli długość będzie o 100-200 mm mniejsza, niż wielokrotność panela Trimoterm FTV (szerokość modułu to 1000 mm), zalecane jest odpowiednie przycięcie panela, tak by na początku i na końcu elewacji znalazły się panele o tej samej szerokości. Rys. 31: Szczegóły połączenia z konstrukcją główną 1 Wkręt samogwintujący 2 Panel Trimoterm FTV INVISIO 3 Taśma uszczelniająca 3 x 15 4 Nit jednostronny 4 x 8 - stal nierdzewna 5 Taśma uszczelniająca EPDM 2 x 30 x 100 6 Maskownica okapnika 7 Okapnik 8 Kątownik nośny 9 Śruba kotwowa 10 Element nośny okapnika Kolejność montażu (Rys. 31): - Przed zamontowaniem panela w warstwie wełny mineralnej należy zrobić wycięcie o szerokości ok. 2 mm, 30 mm od powierzchni zewnętrznej i głębokie na 30-35 mm. To wycięcie jest potrzebne do wykonania robót blacharskich (Rys. 31). Należy je wykonać piłą tarczową lub nożem, przy użyciu odpowiedniej prowadnicy. - Element nośny panela (poz. 8) jest nitowany do żelbetowego dźwigara głównego i spełnia zadanie poziomego elementu wyrównującego. - Taśma uszczelniająca 3 x 15 przyklejana jest do poz. 8. - Okapnik (poz. 7) zakładany jest pod pierwszy zamontowany panel. Panel zakładany jest w odpowiednim miejscu i opierany na kątowniku (poz. 8), wyrównywany względem podłoża i mocowany. Ilość wkrętów do mocowania poprzez panel określana jest na podstawie obliczeń. - Po zakończeniu montażu, element nośny okapnika (poz. 10) nitowany jest do paneli, po jednym elemencie nośnym do każdego panela. Taśma uszczelniająca EPDM 2 x 30 x 100 mm jest przyklejana wstępnie do każdego elementu nośnego blachy i mocowana dwoma nitami 4 x 8 (poz. 4). - Maskownica okapnika (poz. 6) zakładana jest na belkę elementu nośnego okapnika, a następnie mocowana nitem 4 x 8 (poz. 4). 12 Nr 21/V-3/07-2006

3.4.2.2 Detal cokołu - przedłużenie okapnika Przedłużenie okapnika jest uzyskiwane za pomocą zakładki 50 mm i uszczelki samoprzylepnej z mastyksu w trzech liniach - tak jak to pokazano na Rys. 32. Rys. 32: Przedłużenie okapnika Uszczelka samoprzylepna z mastyksu Przedłużenie okapnika Zakładka 3.4.2.3 Detal cokołu - przejście przez okapnik w celu odprowadzenia wody Na Rys. 33 pokazany został odpływ wody wykonywany podczas montażu. Tylna część blachy powinna być wycięta w odstępach ok. 2 m. Rys. 33: Przejście przez okapnik w celu odprowadzenia wody Okapnik Tylna część okapnika powinna być wycięta w odstępach ok. 2 m. 3.4.3 Narożnik zewnętrzny Rys. 34: Szczegóły narożnika zewnętrznego 1 Blacha narożnika zewnętrznego 2 Taśma uszczelniająca EPDM 2 x 47 3 Taśma uszczelniająca 3 x 15 4 Izolacja termiczna 5 Wkręt samogwintujący x 6 Nit jednostronny 4 x 10 7 Narożni słup konstrukcji Nr 21/V-3/07-2006 13

Rys. 35: Wykonanie element nośnego panela w narożniku Rys. 36: Wykonanie okapnika w narożniku Przekrój A - A Okapnik Element nośny panela Śruba kotwowa Główna konstrukcja Okapnik Nit jednostronny 4 x 8 - stal nierdzewna Uszczelka samoprzylepna z mastyksu Kolejność montażu: - Zewnętrzna blacha narożna powinna mieć ostrą krawędź lub zaokrąglenie o promieniu R = 80 mm (Rys. 34). - Element nośny panela mocowany jest do konstrukcji głównej za pomocą kotew (Rys. 35). Okapnik panela jest następnie mocowana do niego za pomocą nitów. Element końcowy w narożniku wykonywany jest za pomocą zakładki 20 mm (Rys. 36). Mocowany jest za pomocą nitu jednostronnego 4x8 mm ze stali nierdzewnej. Złącze uszczelniane jest samoprzylepną uszczelką z mastyksu. Linia pionowa uszczelniana jest w środkowej i tylnej części okapnika. - Podczas montażu zaokrąglonej blachy narożnej okapnik powinnien zostać nacięty w narożniku. - W pierwszej kolejności, na profilach elewacji umieszczany jest kątownik i mocowany tymczasowo (np. dospawany) do profili elewacji. Taśma uszczelniająca ze spienionego polietylenu lub spienionego PVC 3 x 15 mm (Rys. 34 - poz. 3) jest wstępnie przyklejana do niego. - Panel umieszcza się na pierwszej elewacji i mocuje. Drugi panel umieszcza się nieco nad powierzchnią profili pierwszej elewacji. Odstęp między profilami wypełniany jest mocno ściśniętą wełną mineralną (Rys. 34 - poz. 4). - Podczas montażu maskownicy maski narożne na drugim panelu powinny być nacięte 15 mm pod kątem 45 (Rys. 34). - Przed zamontowaniem zewnętrznej maskownicy narożnej element nośny maskownicy jest nitowana od podłoża do attyki za pomocą co najmniej 3 nitów/m. Do elementu nośnego maskownicy przyklejana jest wstępnie taśma uszczelniająca EPDM 2 x 30 (Rys. 37 i 38). - Zewnętrzna blacha narożna panela umieszczana jest w narożniku i nitowana za pomocą co najmniej 2 nitów/m na każdej krawędzi (Rys. 39i 40). Blacha narożna jest wyrównywana z dolną częścią okapnika podłoża i nitowana od strony belki maski narożnej za pomocą co najmniej 2 nitów/m. Blacha narożna powinna zostać nacięta w części ściekowej ze względu na okapnik. Rozszerzenie maskownicy po stronie zewnętrznej powinno być wykonane na zakładkę min. 50 mm (Rys. 41). - Teraz wykonywane jest nitowanie dolnem okapniku. Blacha dolnego okapnika ściekowej przykładana jest do blachy narożnej. Wstępnie blacha powinna być przycięta pod kątem 15. OSTRZEŻENIE: Podczas wiercenia i nitowania blachy, pomiędzy wiertarką a panelem należy umieścić jakieś zabezpieczenie (np. karton), aby zapobiec uszkodzeniu panela. Rys. 37: Wykonanie narożnika elewacji Rys. 38: Belka blacharska Element nośny maskownicy narożnej Element panela kończący belkę Uszczelka EPDM Element nośny obróbki blacharskiej Nit jednostronny Okapnik Element nośny obróbki blacharskiej Konstrukcja główna Nity 14 Nr 21/V-3/07-2006

Rys. 39: Mocowanie blachy narożnej w panelu Rys. 40: Przejście blachy narożnej przez okpanik Rys. 41: Blacha narożnika zewnętrznego Blacha narożnika zewnętrznego Nit jednostronny 4 x 8 - stal nierdzewna Zewnętrzny element narożny panela Zakładka 50 mm Okapnik 3.4.4 Narożniki z prefabrykowanych paneli narożnych Narożnik prefabrykowany zaokrąglony (Rys. 42) lub ostry może być wykonany z paneli Trimoterm INVISIO (Rys. 42). Narożnik jest mocowany do konstrukcji żelbetowej lub stalowej za pomocą wykonywanego na zamówienie profilu mocującego z aluminium. Suma długości bocznych w narożniku zaokrąglonym wynosi maks. A + B = 980 mm. Rys. 42: Szczegóły wykonania narożnika zaokrąglonego 1 Profil aluminiowy HF3 2 Taśma uszczelniająca EPDM 6 x 30 3 Wkręt samogwintujący x 4 Izolacja termiczna 5 Element mocujący 6 Wkręt samogwintujący x 7 Nit z łbem kulistym x 8 Taśma uszczelniająca 3 x 15 9 Element narożny 10 Nit z łbem kulistym x Uwagi: - co najmniej 50 mm krawędzi panela powinno być obciętych z obu stron narożnika zaokrąglonego, podobnie jak na krawędziach obu sąsiednich paneli. - możliwy kąt zagięcia narożnika α = 75-165. - narożniki zaokrąglone mogą być wykonane tylko na panelach elewacyjnych z blachą mikroliniowaną po stronie zewnętrznej. Na Rys. 43 pokazano montaż parapetu z narożnikiem zaokrąglonym i okapnikiem. Attyka z narożnikiem zaokrąglonym jest wkładany w górną część narożnika i podwójnie uszczelniany samoprzylepną uszczelką mastyksową. Następnie zakładana jest zaślepka parapetowa i pokryte jest co najmniej 50 mm parapetu narożnika zaokrąglonego. Następuje teraz mocowanie zaślepki parapetowej narożnika zaokrąglonego. Zakładana jest blacha narożnej okapnika i mocowana nitami zrywalnymi 4 x 8 mm ze stali nierdzewnej. Nr 21/V-3/07-2006 15

Rys. 43: Wykonanie parapetu narożnika zaokrąglonego 1 Parapet narożnika zaokrąglonego 2 Blacha okapnika w narożniku 3 Uszczelka z mastyksu 4 Wkręt samogwintujący x 5 Nit jednostronny x 3.4.5 Przedłużenie elewacji Do elewacji o większej wysokości wymagane są elementy przedłużające (maks. długość panela to 14 m). Przedłużenie jest wykonywane na poszerzonym lub podwójny rygli (Rys. 44). Minimalna szerokość elementu nośnego powinna wynosić 120 mm. Sposób montażu (Rys. 44): - Najpierw na profile elewacyjne przyklejana jest taśma uszczelniająca (poz. 3). Mocowany jest dolny rząd paneli elewacyjnych Trimoterm FTV INVISIO. - Nitowany jest element panela (poz. 1) kończący belkę. Pomiędzy element panela kończący belkę a panel dolny zakładana jest miękka wełna mineralna (poz. 5). - Przed rozpoczęciem montażu każdego panela górnego w wełnie mineralnej należy wykonać nacięcia o szerokości minimum 2 mm, 30 mm od zewnętrznej strony i na głębokość 30-35 mm, w celu dopasowania do okapnika. - Podczas montażu pierwszego panela górnego umieszcza się pod nim okapnik (poz. 2). Panel z okapnikiem umieszczany jest we właściwej pozycji, opierany o kątownik (poz. 1), wyrównywany względem podłoża i mocowany. Należy zwrócić uwagę, by wkręt nie przedziurawił okapnika. Okapnik jest nitowana do górnej krawędzi górnego panela. Rozszerzenie okapnika musi być wykonane na zakładkę, a następnie zamocowane uszczelką mastyksową (Rys. 32). - Maskownica rozszerzająca nakładana jest na okapnik (poz. 7) i mocowana do dolnej krawędzi górnego panela nitem 4 x 8 (poz. 8). Rys. 44: Szczegóły rozszerzenia elewacji 1 Belka elementu kończącego panel 2 Okapnik 3 Taśma uszczelniająca 3 x 15 4 Wkręt samogwintujący 5 Izolacja termiczna 6 Nit z łbem kulistym 5,2 x 19,1 7 Maskownica okapnika 8 Nit jednostronny 4 x 10 16 Nr 21/V-3/07-2006

3.4.6 Attyka Kolejność montażu: - Panele są mocowane na zakładkę boczną za pomocą elementów nośnych (poz. 1) i tulei dystansowej (poz. 5). - Profile zamykające o grubości 2 mm (Rys. 45 - poz. 4) nitowane są do górnej części paneli. - Zaślepka parapetowa (poz. 3) zakładana jest na profil zamykający; mocowana jest do górnej części profilu za pomocą wkrętów samogwintujących. Rys. 45: Szczegóły attyki Rys. 46: Widok parapetu i rynny koszowej 1 Wkręt samogwintujący 2 Nit jednostronny 3 Taśma uszczelniająca 4 Zaślepka parapetowa 5 Element nośny zaślepki parapetowej 6 Element nośny 7 Tuleja dystansowa 8 Wkręt samogwintujący Ze względu na problemy związane ze skraplaniem zalecane jest zastosowanie izolacji rur spustowych 3.4.7 Montaż okien Przed montażem okien dolny i górny okapnik jest ustawiana w sposób pokazany na Rys. 47. W górnym narożniku otworu należy wykonać 80 mm wycięcie. Na Rys. 48 pokazano montaż górnego okapnika w wycięciu (szczegół A). W górnym okapniku należy wykonać klapę o wysokości 5 mm, aby zapobiec przedostawaniu się wody do panela od strony okapnika. Otwór uszczelniany jest na końcu wycięcia za pomocą samoprzylepnej uszczelki mastyksowej. Na Rys. 50 pokazano szczegół B z Rys. 47. Dolny okapnik powinnien być dopasowany do kształtu otworu okiennego. Klapy wykonywane są na wysokość ok. 15 mm. Wycięcie powinno być natychmiast uszczelnione kitem uszczelniającym na wysokość 5 mm. Rys. 47: Wykonanie okapników okiennych Element nośny okapnika górnego - punktowy lub o pełnej długości Element nośny blachy zamykającej Element nośny blachy zamykającej Nit jednostronny 4 x 8 - stal nierdzewna Dolny okapnik Nr 21/V-3/07-2006 17

Przed montażem okna dolny okapnik powinnien być zamocowany do elementu nośnego otworu okiennego za pomocą jednostronnych nitów 4 x 8 mm ze stali nierdzewnej. Przed montażem dolnego okapnika element nośny okapnika powinnien zostać zanitowany dwoma nitami na każdy metr długości (w przypadku elementu punktowego) lub na każdych 30 cm (jeżeli długość elementu równa jest długości otworu). Na Rys. 49 pokazano zamknięcie dolnego okapnika od strony zamykającej. Otwór zamykany jest przez nadmiar blachy. Po zamontowaniu górnego okapnika można zamontować okno (Rys. 51). Rys. 48: Szczegóły montażu górnego okapnika Szczegół A Klapa o wysokości ok. 5 mm Uszczelka samoprzylepna z mastyksu Otwór o wymiarach ok. 80 x 5 Górny okapnik Blacha zamykająca montowana jest na końcu. Przed zamontowaniem blachy zamykającej element nośny blachy jest nitowany na całej szerokości okna; przykleja się do niego uszczelkę EPDM 2 x 30 (Rys. 47). Po zamontowaniu okna należy w razie potrzeby zamontowac maskownicy okapniku górnego. Rys. 49: Zamknięcie górnego okapnika Rys. 50: Szczegóły montażu dolnego okapnika Szczegół B Blacha zamykająca Uszczelka samoprzylepna z mastyksu Nit jednostronny 4 x 8 - stal nierdzewna Klapa o wysokości ok. 15 mm Dolny okapnik Rys. 51: Widok zewnętrzny okna Nit jednostronny 4 x 8 - stal nierdzewna Górny okapnik Obróbka zamykająca okna Okno Dolny okapnik Uszczelka samoprzylepna z mastyksu Obróbka zamykająca okna 18 Nr 21/V-3/07-2006

4.0 Pakowanie, transport i przechowywanie 4.1 Pakowanie Panele są standardowo pakowane w stosach o wysokości od 200 do 1200 mm (Rys. 52). Stos paneli jest umieszczany na styropianie o wysokości 100 mm. a powierzchnie malowane są chronione za pomocą folii ochronnej, którą należy usunąć na etapie montażu. Paczka paneli jest zabezpieczona tekturą oraz owinięta maszynowo folią w celu zapewnienia wodoszczelności. Możliwe metody pakowania: - pakowanie dla transportu drogowego, - pakowanie dla transportu drogowo-kolejowego, - pakowanie dla transportu kolejowego. Maksymalne wymiary paczek paneli: - szerokość: 1195 mm, - wysokość: 1 320 mm, - długość: 14 150 mm, - ciężar: 3500 kg. Rys. 52: Widok boczny paczki Panele i wszystkie elementy ochronne owijane są w folię opakowaniową. Pokrywa Element narożny - element dystansujący Etykiety Przód Instrukcje manipulowania Styropian Informacje szczegółowe na temat pakowania znajdują się w dokumencie technicznym 9 firmy Trimo - Pakowanie, transport i przechowywanie paneli elewacyjnych Trimoterm FTV INVISIO. Instrukcje znajdują się na stronie internetowej www.trimo.pl. 4.2 Transport Panele elewacyjne Trimoterm FTV INVISIO są transportowane z fabryki na teren budowy ciężarówkami lub koleją. Przewożony ładunek powinien zostać na czas transportu zabezpieczony za pomocą pasów z tkaniny. Do przenoszenia opakowań o długości poniżej 6 m należy korzystać z suwnicy, dźwigu transportowego albo wózka widłowego. Nie wolno przesuwać opakowań widłami wózka lub przenosić za pomocą pętli z drutu, dozwolone jest wyłącznie przenoszenie za pomocą pasów o odpowiedniej nośności. Należy zwrócić szczególną uwagę na środek ciężkości; powinien on się znajdować między widłami lub pasami. Tylko jedna paczka może być przenoszona jednocześnie! Przed rozpoczęciem rozładunku należy całkowicie ściągnąć plandekę z ciężarówki. Także rama plandeki powinna być zdemontowana całkowicie (także z boków), tak by nie doszło do uszkodzenia paneli podczas podnoszenia. OSTRZEŻENIA: - Tylko jedna paczka może być przenoszona jednocześnie. - Rozładunek i przemieszczanie na miejscu za pomocą wózka widłowego jest dopuszczalne tylko dla stosów o długości do 6 m. - Przy podnoszeniu dźwigiem należy korzystać z fabrycznych pasów transportowych. - Instrukcje rozładunku muszą być ściśle przestrzegane. Znajdują się one na paczce. Nie stosowanie się do zaleceń może spowodować uszkodzenie paneli. - Po dostarczeniu paczek na miejsce montażu, osoba odbierająca towar ma obowiązek poinformowania kierowcy o wszelkich widocznych uszkodzeniach. Nr 21/V-3/07-2006 19

4.3 Przechowywanie Podczas przechowywania paneli Trimoterm FTV INVISIO należy wziąć pod uwagę następujące kwestie: - Zalecane jest przechowywanie paneli w opakowaniach oryginalnych, zapewniających odpowiednią wodoszczelność. - Podczas przechowywania paneli na otwartym powietrzu należy je osłonić przed promieniami słonecznymi za pomocą kartonu; w przypadku braku takiej osłony usunięcie folii ochronnej może się okazać trudne. Zalecane jest usunięcie folii najpóżniej po trzech miesiącach. - Stosy muszą być ustawione na równej i twardej powierzchni, tak by nie przewróciły się pod wpływem swojego ciężaru, co jest szczególnie niebezpieczne w zimie, gdy na folii nagromadzi się lód. - Możliwe sposoby ustawienia paczek pokazano na Rys. 53. Rys. 53: Ustawienie paczek do przechowywania Niskie paczki Wysokie paczki 20 Nr 21/V-3/07-2006

5.0 Konserwacja 5.1 Coroczna kontrola elewacji Kontrola elewacji i całego budynku musi być przeprowadzana co najmniej raz w roku. Jej celem jest wyeliminowanie wszelkich możliwych usterek i przedłużenie trwałości elewacji. Coroczna kontrola obejmuje: - Oczyszczenie z brudu nagromadzonego na elewacji, a w razie potrzeby umycie elewacji. Zalecane jest mycie elewacji raz w roku za pomocą miękkiej szczotki. W razie potrzeby można dodać łagodnego środka myjącego (ph 6-7, stężenie maks. 10 %). Elewację zmywa się od góry do dołu bieżącą wodą. - Wszelkie uszkodzenia elewacji należy naprawić natychmiast po zauważeniu ich. Miejsca uszkodzeń należy oczyścić mechanicznie delikatnym środkiem ściernym (Scotch breit M600). Następnie trzeba usunąć pył i odtłuścić (alkoholem czyszczącym lub izopropylowym). Następnie należy za pomocą szczotki nanieść powłokę gruntową (schnącą na powietrzu, na bazie epoksydowego lakieru i pigmentów cynkowych). Na koniec za pomocą szczotki nakładana jest powłoka ostateczna (schnąca na powietrzu, na bazie poliuretanowego lub akrylowego lakieru). 5.2 Zalecenia ogólne Stosowanie substancji żrących do czyszczenia elewacji jest zabronione z powodu możliwości uszkodzenia powłoki antykorozyjnej. Stosowanie szlifierek kątowych w pobliżu elewacji Trimo jest zabronione, ponieważ cząsteczki o wysokiej temperaturze mogą uszkodzić powłokę. W przypadku jakichkolwiek pytań dotyczących konserwacji budynku lub konieczności naprawy uszkodzeń, należy skontaktować się z działem serwisu firmy Trimo. Nr 21/V-3/07-2006 21

Opublikowane przez: TRIMO d.d., Projekt: Meta Gabrijel, Zdjęcia: Janez Erjavec, Miran Kambič, Druk: Petrič, Dystrybucja: 2500/PL, 01/2007