kmdr por. mgr inż. Jacek KIJAKOWSKI Biuro Hydrograficzne Marynarki Wojennej, SHM RP PLANY POLSKICH PORTÓW ZATOKI GDAŃSKIEJ NA MAPACH BHMW W LATACH 1946-2011 WPROWADZENIE Artykuł niniejszy jest kontynuacją próby przedstawienia historii niemal stuletnich wysiłków kartografów morskich Biura Hydrograficznego Marynarki Wojennej (BHMW), zmierzających do opisania wód Zatoki Gdańskiej. Na łamach Przeglądu Hydrograficznego wyszczególnione zostały już wszystkie nawigacyjne mapy średnioskalowe oraz wielkoskalowe z lat międzywojennych omawianego akwenu. Artykuł ten, jak i poprzednie, odnosi się do opracowań ogólnie dostępnych (i jednocześnie jawnych), z zasady wykazywanych w Katalogach map morskich i Wiadomościach Żeglarskich. Przedstawione dalej plany portów wpisują się w prezentowany wcześniej podział map Zatoki Gdańskiej i czas ich obowiązywania [1], co obrazowo przedstawia rysunek 1, obejmujący wszystkie omówione dotychczas mapy i plany oraz kolejne wymienione dalej w artykule. Rys. 1. Czas obowiązywania map morskich Zatoki Gdańskiej w latach 1927-2011 57
Na przestrzeni opisanych pokrótce dziesiątek lat prac kartograficznych, zarysowały się różne koncepcje pokrycia mapami morskimi wód zatoki, czasem bliskie współczesnym, a niekiedy zastanawiająco odmienne. Przeważnie były one powiązane mapami średnioskalowymi z pozostałą częścią narodowej kolekcji wzdłuż polskiego wybrzeża, lecz w obrębie Zatoki Gdańskiej stanowiły prawie zawsze zwartą całość w ramach jednej myśli. Już od ukazania się pierwszych wydań map morskich BHMW istotną rolę odgrywały zawarte na nich, bądź będące samodzielnymi mapami, plany portów [2]. Obecnie, ich znaczenie jest wyrażane we współczesnych opracowaniach wielkoskalowych, czy to dużych portów Zatoki Gdańskiej o kluczowym znaczeniu dla gospodarki morskiej, czy pomniejszych, lecz istotnych z lokalnego punktu widzenia. 1. PLANY PORTÓW Z MAPY NR 102 (1946-1969) W pierwszych latach powojennych zaistniała pilna potrzeba stworzenia kolekcji map morskich polskiego wybrzeża umożliwiająca prowadzenie jakiejkolwiek zorganizowanej działalności morskiej. W przypadku Zatoki Gdańskiej była to po części praca odtwórcza, odniesiona do wcześniejszych narodowych map i planów, nawet po części realizowana przez tych samych kartografów. Pierwsze plany portów pojawiły się w kwietniu 1946 roku na mapie nr 102 Bałtyk. Wybrzeże Polskie. Zatoka Gdańska. Część zachodnia z Zatoką Pucką [1] niejako w uzupełnieniu do jej zasadniczej funkcji, czyli nawigacyjnego przedstawienia samej zatoki. Brak tam planów największych portów, jak Gdańsk czy Gdynia, a występują jedynie takie, jakie mogły się zmieścić w obrębie nowej mapy: Port Jastarnia Bór w skali 1:20 000, Port Hel w skali 1:5 000 i Port Władysławowo w skali 1:15 000 (rys. 2). Rys. 2. Plany portów z mapy nr 102 wyd. 1946 r. 58
Pewną rolę w dokonanym wyborze portów musiała też odgrywać ogromna ilość zmian w infrastrukturze portowej, wynikających z zaistniałych zniszczeń wojennych Gdańska i Gdyni oraz niemożność ich ponownego pomierzenia na etapie przygotowywania mapy jeszcze w 1945 roku. W swym pierwszym wydaniu były one jeszcze czarno-białe, jak i cała mapa, posiadająca nawet oznaczenie wydanie tymczasowe. Można sądzić, iż dane źródłowe do planów pochodziły raczej z wcześniejszych opracowań, aniżeli z jakichkolwiek regularnych pomiarów. Próbą pokazania istotnych dla bezpieczeństwa żeglugi zmian uwzględniających wpływ działań wojennych jest umieszczenie opisu wraku w główkach portu Władysławowo. Kolejne wydanie tej mapy ze stycznia 1949 r. przedstawia wszystkie porty już w wersji wielokolorowej, gdzie wzorem całej mapy woda płytka posiada tylko jeden niebieski odcień (w odróżnieniu obecnie stosowanych dwóch odcieni). Treść mapy nie wykazuje znaczących zmian w obszarze wszystkich siedmiu wydań mapy, poza rosnącą liczbą świateł nawigacyjnych, korektami nielicznej sytuacji wrakowej i niemal całkowitą rezygnacją z przedstawiania sytuacji lądowej w jednym z wydań mapy z małą korektą: 1952.5.III (rys. 3). Ten dziwny fakt ukrywania znanej już wcześniej treści mapy morskiej pokrywa się z podobnymi praktykami utrzymywania w tajemnicy znanych powszechnie informacji opisanymi w [1]. Rys. 3. Plany portów z mapy nr 102 z 1952 r. Mapa zawierała w swej zasadniczej treści zgeneralizowane obrazy portów Gdańska i Gdyni w skali 1:75 000, które tymczasowo musiały wystarczyć jako zamienniki powszechnie dostępnych wielkoskalowych planów. Całość opracowania wykonano w odwzorowaniu Merkatora, na elipsoidzie Bessela 1841, w układzie współrzędnych Rauenberg [1]. 59
Druk wszystkich wydań mapy realizowano w Warszawie, najpierw w Głównym Urzędzie Pomiarów Kraju i Wojskowym Instytucie Geograficznym, później w Wojskowych Zakładach Kartograficznych [1]. Ostatecznie, po 23 latach użytkowania, mapę 102 wraz z jej planami wycofano z dniem 1.05.1969 r. 2. MAPY NR 1, 2 i 2a (1966-1997) Choć wydaje się to nieprawdopodobne, dwa największe porty Zatoki Gdańskiej doczekały się swoich planów w wersji ogólnodostępnej (jawnej) dopiero w 1966 roku, w ramach nowej koncepcji pokrycia wód zatoki mapami morskimi (rys. 4). Fakt ten jest tym bardziej zastanawiający, gdyż już w latach międzywojennych były to jedne z pierwszych polskich opracowań kartograficznych. Co więcej, plan portu Gdynia należał właśnie do najchętniej wykorzystywanych materiałów źródłowych polskiego pochodzenia przez największe zachodnie biura hydrograficzne [2], a nawet w czasie okupacji przez Krigsmarine. Dostępne materiały archiwalne [4] pośrednio wskazują na znaczenie ówczesnej ochrony informacji niejawnych jako powód tak późnego przedstawienia portów Gdańsk i Gdynia w opracowaniach wielkoskalowych. Rys. 4. Fragment Katalogu map morskich z 1970 r. [6] Rys. 5. Fragment Katalogu map morskich z 1977 r. [7] Plany portów jako mapa nr 1 Bałtyk. Wybrzeże Polskie. Gdynia. Port i reda (rys. 6) oraz mapa nr 2 Bałtyk. Wybrzeże Polskie. Gdańsk Port i reda (rys. 7) oba w skali 1:10 000 (wprowadzone przez WŻ nr 225/1967 z 22.04.1967 r.) przedstawiały kompletny obraz sytuacji batymetrycznej wewnątrz portów i na podejściach, uzupełniony w pierwszym wydaniu granicami akwenów minowych nadrukowanych wyraźną wstążką w czerwonym kolorze. 60
Zakolorowanie wody płytkiej wykonano już w dwóch niebieskich odcieniach, ląd natomiast w pierwszych wydaniach zaprezentowano w kolorze szarym, a następnie w żółtym. Sytuacja lądowa przedstawiona została w sposób dość oszczędny, jednak wystarczający dla potrzeb nawigacyjnych. Rys. 6. Mapa nr 1 Bałtyk. Wybrzeże Polskie. Gdynia. Port i reda z 1966 r. Materiałami źródłowymi obu map były plany sondażowe Gdyńskiego Urzędu Morskiego (GUM), pomiary sondażowe i sytuacyjno-wysokościowe BHMW, mapy topograficzne i zdjęcia lotnicze w skali 1:10 000, wykazy współrzędnych obiektów nawigacyjnych oraz inne materiały, w tym nawet w bardzo ograniczonym zakresie (nazewnictwo), stare, mocno zdezaktualizowane mapy morskie (wymieniana w metryce mapa podstawowa polska nr 3 w skali 1:10 000 z 1954 r. prawdopodobnie wcześniej niejawna, czy nawet stary niemiecki plan portu Gdańsk z 1909 r. o numerze 391) [4]. Mapy nr 1 i 2 sporządzono w odwzorowaniu Merkatora, na elipsoidzie Krasowskiego w układzie współrzędnych Rauenberg. Mapę nr 1 od roku 1980 i nr 2a od pierwszego wydania opracowywano w układzie Poczdam na tej samej elipsoidzie i w tym samym odwzorowaniu [4]. Druk wszystkich nakładów obu map zrealizowano w Wojskowych Zakładach Kartograficznych w Warszawie. 61
Zestawienie nakładów mapy nr 1 Bałtyk. Wybrzeże Polskie. Gdynia. Port i reda Tabela 1 Lp. Data wydania Data małej korekty Nakład (egz.) Uwagi 1 VIII 1966 1.10.1966 1500 skala 1:10 000 2 VIII 1966 29.01.1972 brak danych skala 1:10 000 3 VIII 1966 13.11.1976 1000 skala 1:10 000 4 VIII 1966 1.04.1978 2500 skala 1:10 000 5 VIII 1966 27.09.1980 2000 skala 1:10 000 6 VIII 1966 13.02.1988 3000 skala 1:10 000 wycofanie mapy z użytku z dniem 8.03.1997 r. (WŻ 270/97) Rys. 7. Mapa nr 2 Bałtyk. Wybrzeże Polskie. Gdańsk Port i reda z 1966 r. 62
Zestawienie nakładów mapy nr 2 Bałtyk. Wybrzeże Polskie. Gdańsk Port i reda Tabela 2 Lp. Data wydania Data małej korekty Nakład (egz.) Uwagi 1 IX 1966 1.10.1966 1500 skala 1:10 000 2 IX 1966 5.02.1972 1500 skala 1:10 000 po wyczerpaniu nakładu zastąpiona przez nową mapę nr 2 z 1980 r. Powstanie Portu Północnego było bezpośrednią przyczyną wydania nowej mapy nr 2a (rys. 5 i 8) o nazwie Bałtyk. Wybrzeże Polskie. Gdańsk Port i podejścia (podana 20 VII 1974 r. w zeszycie nr 29 WŻ w wykazie nowych publikacji). Nie spowodowało to jednak wycofania mapy nr 2. Został tu znacznie zwiększony wschodni zasięg (w odniesieniu do mapy nr 2), sięgając aż za ujście Wisły Śmiałej, co wynikało z konieczności pokazania całego toru podejściowego do Portu Północnego. Ponadto zmniejszono skalę w celu uzyskania podobnej wielkości arkusza, jednak przy zachowaniu dotychczasowego charakteru rysunku kartograficznego z pierwszych wydań mapy nr 2. W związku z koniecznością zaprezentowania w całości Portów Gdańsk i Północnego możliwe stało się pokazanie całej Wisły Śmiałej i zachodniego odcinka Martwej Wisły do granic morskich wód wewnętrznych z wodami śródlądowymi. Rys. 8. Mapa nr 2a Bałtyk. Wybrzeże Polskie. Gdańsk Port i podejścia z 1976 r. 63
Od wydania z roku 1980 powrócono do pierwotnego numeru mapy 2, zachowując przy tym wszystkie pozostałe parametry (tabela 3). Tabela 3 Zestawienie nakładów mapy nr 2a (od 1980 nr 2) Bałtyk. Wybrzeże Polskie. Gdańsk Port i podejścia Lp. Data wydania Data małej korekty Nakład (egz.) Uwagi 1 VI 1974 22.04.1974 1000 zwiększony zasięg mapy, skala 1:15 000, nr mapy: 2a 2 VI 1974 10.01.1976 1500 zwiększony zasięg mapy, skala 1:15 000, nr mapy: 2a 3 VI 1974 18.11.1978 1500 zwiększony zasięg mapy, skala 1:15 000, nr mapy: 2a 4 VI 1974 5.07.1980 1500 zwiększony zasięg mapy, skala 1:15 000, nr mapy: 2 5 VI 1974 19.02.1983 2000 zwiększony zasięg mapy, skala 1:15 000, nr mapy: 2 6 1991 18.05.1991 1000 zwiększony zasięg mapy, skala 1:15 000, nr mapy: 2 wycofanie mapy z użytku z dniem 8.03.1997 r. (WŻ 270/97) 3. PLANY PORTÓW Z MAPY NR 51 (1967-1999) Pojawienie się mapy nr 51 Bałtyk. Zatoka Gdańska. Część zachodnia (WŻ 225/67) z jej licznymi planami portów (rys. 9) związane było z nową koncepcją pokrycia wód zatoki mapami morskimi [1] (której część stanowiły już omawiane mapy 1, 2 i 2a), choć jej obecność nie spowodowała automatycznego wycofania starej mapy nr 102. Na obszarze lądu prezentowanym na tej mapie umieszczono następujące plany portów: Port Władysławowo w skali 1:10 000, Port Hel w skali 1:5 000, Port Jastarnia-Bór w skali 1:15 000 i Port Gdynia w skali 1:25 000. O ile przedstawienie pierwszych trzech portów było kontynuacją wcześniejszych działań, to zamieszczenie gdyńskiego planu stanowiło pewną niespodziankę, gdyż tak jak w latach międzywojennych port ten posiadając oddzielną mapę plan, został dodatkowo zaprezentowany w mniejszej skali. Z zakresie prezentacji kartograficznej cała mapa ze wszystkimi jej planami podlegała powolnym zmianom ewolucyjnym, takim jak przejście: od szarego zakolorowania lądu do współczesnego płowożółtego, od płomyków świateł w formie kółek do obecnego kształtu czy różnorakiego stosowania archaicznych już czerwonych wstążek wokół charakterystycznych obiektów lądowych [1]. 64
W zakresie treści lądowej, plany cechują się niezmiennością, sytuacja batymetryczna natomiast podlegała już częstszej aktualizacji (szczególnie na podejściach do Gdyni i Władysławowa). Mapę nr 51 z jej planami sporządzano w odwzorowaniu Merkatora, na elipsoidzie Krasowskiego, w układzie współrzędnych Rauenberg. Od wydania z roku 1988 układ zmieniono na Poczdam [1]. Rys. 9. Plany portów z mapy nr 51 Bałtyk. Zatoka Gdańska. Część zachodnia z 1967 r. Wszystkie nakłady mapy wydrukowano tradycyjnie w Wojskowych Zakładach Kartograficznych w Warszawie. W ciągu 32 lat istnienia mapy nr 51 z jej czterema cennymi planami portów ukazało się ich aż 12 nakładów (wraz z mapą). Wciąż stanowi to rekord pod względem długości obowiązywania jakichkolwiek planów portów, jak i ich ilości wydań. 65
4. MAPA NR 12 (INT 1290) I PLANY Z MAP NR 34 (INT 1289), 35 i 73 (INT 1288) (od 1996 r.) Wszystkie przedstawione dalej mapy i plany sporządzone zostały w oparciu o ogólnoświatową elipsoidę WGS-84, niezmiennie w tradycyjnym odwzorowaniu Merkatora. Niektóre z nich stanowią jednocześnie element planu pokrycia międzynarodowymi mapami morskimi opisanymi w części B (Region E) Katalogu międzynarodowych map morskich [3]. Przypisanie do międzynarodowego zasobu kartograficznego wymagało spełnienia licznych warunków (w tym między innymi dowiązania do WGS-84). Z czasem wymogi takie przeniesiono na narodowe mapy i plany. Wszelkie regulacje i zalecenia przedstawione są w publikacjach, takich jak: (INT 1) Znaki, skróty, terminologia stosowane na mapach morskich, (INT 2) Ramki, podział stopniowy, siatki współrzędnych i podziałki liniowe oraz (INT 3) Stosowanie znaków i skrótów według zaleceń Międzynarodowej Organizacji Hydrograficznej. Są one jednocześnie załącznikami do opracowania zatytułowanego Przepisy IHO w sprawie międzynarodowych (INT) map morskich i specyfikacja map IHO zwanej obecnie skrótowo S-4. Od tego momentu wszystkie kolejne plany portów (nawet te z map narodowych) opracowywane były zgodnie z powyższymi publikacjami. Danymi źródłowymi wykorzystanymi do opracowania planów portów Zatoki Gdańskiej były zwyczajowo pomiary takich państwowych instytucji hydrograficznych jak Biuro Hydrograficzne Marynarki Wojennej czy Urząd Morski w Gdyni. Jednak od połowy lat dziewięćdziesiątych wykorzystywano wyniki pomiarów akwenów portowych wykonane przez firmy i instytucje zajmujące się tym komercyjnie. Po poddaniu ich autoryzacji zaczęły stanowić one cenne źródło informacji batymetrycznej portów Zatoki Gdańskiej. Co więcej, po roku 2000 na planach portów zatoki zaczęły pojawiać się rezultaty pomiarów w formie cyfrowej, co w przypadku wektorowej obróbki kartograficznej powiązanej z GIS ma niewątpliwy wpływ na szybkość powstawania i dokładność nie tylko omawianych opracowań wielkoskalowych [1]. Wspomniana obróbka kartograficzna materiałów pomiarowych uzyskanych przez BHMW przyjęła postać wektorową dla wszystkich tworzonych tu map i planów w roku 2004, kiedy oficjalnie zakończono ręczny proces wytwarzania diapozytywów wydawniczych map morskich w Oddziale Kartografii Morskiej, co szerzej opisano w [5]. W zakresie prezentacji obszarów głębokości na mapach i planach zauważyć można powszechne stosowanie tzw. wstążek w błękitnym kolorze okalających izobaty głębszej wody (rys. 10, 13). Jednak w ostatnich latach polscy kartografowie morscy zaczęli posługiwać się pełnym zakolorowaniem płytszych obszarów w dwóch niebieskich odcieniach z pominięciem wstążki (rys. 11, 14, 15) jako czytelniejszym dla użytkownika. Z punktu widzenia przepisów międzynarodowych oba rozwiązania są prawidłowe i stosowane według własnego uznania przez biura hydrograficzne. 66
4.1. Mapa nr 12 (INT 1290) Powstanie w 1996 roku (wprowadzonej przez WŻ nr 13/1997) mapy nr 12 (INT 1290) (rys. 10) Bałtyk. Zatoka Gdańska. Plan Portu Gdynia. Plan Portu Gdańsk (w skalach 1:10 000 i 1:12 500 odpowiednio) od początku było związane z realizacją planu pokrycia międzynarodowymi mapami morskimi, w myśl którego plan portu (zasadniczo w skali 1:30 000 lub większej) zapewnia wejście oraz nawigowanie wewnątrz portu, przystani, kotwicowisk, zatok, rzek i kanałów, również przy wykorzystaniu odpowiednich map narodowej kolekcji [3]. Mapa otrzymała poza numerem narodowym również międzynarodowe oznaczenie (INT 1290) i zastąpiła jednocześnie mapy nr 1 i 2. Nawiasem mówiąc, powstanie mapy nr 12 poprzedzone zostało kilkoma wcześniejszymi wydaniami map serii INT, lecz nieposiadających własnych wielkoskalowych planów. Zgodnie z nazwą mapy, objęła ona wyłącznie obszar wewnątrz obydwu portów z nieznacznymi przyległościami. W przypadku Gdańska spowodowało to pominięcie Wisły Śmiałej i przyległej części Martwej Wisły, niemających znaczenia dla międzynarodowego ruchu morskiego. Rys. 10. Mapa nr 12 (INT 1290) Bałtyk. Zatoka Gdańska. Plan Portu Gdynia. Plan Portu Gdańsk z 1996 r. Druk pierwszego wydania mapy nr 12 wykonano jeszcze w Wojskowych Zakładach Kartograficznych, następne natomiast realizowano już w wojskowej drukarni w Komorowie k. Ostrowii Mazowieckiej (najpierw 22 Wojskowy Ośrodek Topograficzno-Kartograficzny 22 WOTK, obecnie 22 Wojskowy Ośrodek Kartograficzny 22 WOK). 67
Od tego momentu druk wszystkich omawianych map morskich i ich planów odbywał się wyłącznie w 22 WOTK/WOK (poza atlasem dla małych jednostek). Tabela 4 Zestawienie nakładów mapy nr 12 Bałtyk. Zatoka Gdańska. Plan Portu Gdańsk. Plan Portu Gdynia Lp. Data Data małej wydania korekty Nakład (egz.) Uwagi 1 XI 1996 13.11.1996 1660 druk: WZKart Warszawa 2 XII 2005 25.11.2005 900 druk: 22 WOK Komorowo 3 III 2010 19.03.2010 500 druk: 22 WOK Komorowo 4.2. Plan z mapy nr 34 (INT 1289) W związku z rozbudową infrastruktury pasa przybrzeżnego w rejonie Górek w grudniu 1999 r. (WŻ 768/99) ukazał się poglądowy plan ujścia Wisły Śmiałej w formie czarno-białej wklejki do mapy 34 (INT 1289) Bałtyk. Zatoka Gdańska. Podejście do portów Gdańsk i Gdynia [1]. Następnie w jego miejsce rok później (WŻ 720/00) wydano wielokolorowy plan Ujście Wisły Śmiałej w skali 1:10 000 (rys. 12). W trakcie nowych wydań mapy plan ten był aktualizowany, stosownie do zmian sytuacji nawigacyjno-hydrograficznej [1]. 4.3. Plany z mapy nr 35 Mapa nr 35 Bałtyk. Zatoka Pucka ze swymi planami portów zajęła miejsce po wysłużonej mapie nr 51 w wydaniu z maja 1998 r. [1]. Były nimi następujące plany: Port Puck w skali 1:6 000, Port Jastarnia w skali 1:12 000 i Hel Port Rybacki w skali 1:5 000 (rys. 11). Absolutną nowością było umieszczenie tu planu puckiego portu na mapie morskiej po raz pierwszy od czasów przedwojennej mapy nr 1. 68
Rys. 11. Plany portów z mapy nr 35 Bałtyk. Zatoka Pucka z 1998 r. 4.4. Plan z mapy nr 73 (INT 1288) Mapa międzynarodowa nr 73 (INT 1288) Bałtyk. Zatoka Gdańska część zachodnia od początku swego istnienia w 1998 r. [1] posiadała plan o nazwie Port Władysławowo (rys. 13), przemianowany w 2007 r. na Podejście i Port Władysławowo (w skali 1:15 000), przejmujący funkcję odpowiadającego mu planu ze starej mapy nr 51. W wydaniu z czerwca 2010 r. ponad istniejący plan pojawił się kolejny: Władysławowo Port w skali 1:6 000, który spowodował zmianę nazwy dotychczasowego planu na Władysławowo podejście. Rys. 12. Plan Ujście Wisły Śmiałej z 2000 r. do mapy nr 34 (INT 1289) 69
Rys. 13. Plan Port Władysławowo z mapy nr 73 (INT 1288) z 1998 r. 5. EWOLUCJA WSPÓŁCZESNYCH OPRACOWAŃ plany portów z map nr 44 (INT 1289) i 45 oraz mapa nr 11 Powstanie map nr 44 i 45 było wynikiem dopasowania arkuszy do maksymalnego formatu A-0 i wiązało się ze zmniejszeniem skali mapy głównej do 1:40 000, lecz nie skutkowało zmianą skal umieszczonych na nich planów. 5.1. Plan z mapy nr 44 (INT 1289) Plan Ujście Wisły Śmiałej został umieszczony w niezmienionej postaci na przeskalowanej mapie nr 34 (INT 1289), z nieco zmienionym zasięgiem i przenumerowanej na 44 (INT 1289) w wydaniu z marca 2009 r. W związku z powstaniem omówionej w następnym podpunkcie mapy nr 11, plan Ujście Wisły Śmiałej docelowo ma zostać wycofany z mapy nr 44 (INT 1289). 5.2. Plany portów z mapy nr 45 Powstanie w marcu 2009 r. nowej narodowej mapy nr 45 Bałtyk. Zatoka Pucka, zastępującej mapę nr 35 było okazją do umieszczenia kolejnych planów portów ponad te istniejące już na starej mapie. W sumie znalazło się na niej siedem następujących planów portów: Port Puck w skali 1:6 000, Kuźnica Port w skali 1:3 000, Jastarnia Port w skali 1:6 000, Kuźnica podejście w skali 1:12 000, Jastarnia podejście w skali 1:12 000, Hel Port w skali 1:12 000 i Hel Port Rybacki w skali 1:5 000 (rys. 14). 70
Wszystkie te plany są odpowiedzią na zapotrzebowanie ze strony lokalnej żeglugi na Zatoce Puckiej a przede wszystkim ze względu na zwiększającą się żeglugę rekreacyjną, krajową, ale i również zagraniczną. Potwierdzeniem tego są widoczne na kolejnych wydaniach planów portów nowe pirsy, pomosty, dalby cumownicze, powstające również poza omawianymi portami i przystaniami. 5.3. Mapa nr 11 Potwierdzeniem tezy, że w kwestii ilości i zasięgów planów portów Zatoki Gdańskiej nie wszystko zostało powiedziane niech będzie fakt opracowania w 2010 r. mapy nr 11 Bałtyk. Zatoka Gdańska. Wisła Śmiała w skali 1:17 500 (rys. 15). Wydanie mapy tej jest reakcją na rozwój żeglarskich peryferii gdańskiego portu w rejonie Wisły Śmiałej i części Martwej Wisły od Stogów do Sobieszowa. Mapa w połączeniu ze szczegółowym planem Ujście Wisły Śmiałej (tym z mapy nr 44) daje możliwość zobrazowania podejścia do Portu Gdańsk od strony wschodniej lub skierowania na śródlądowy szlak Martwej Wisły w kierunku Przekopu Wisły. Rys. 14. Plany portów z mapy nr 45 Bałtyk. Zatoka Pucka, I wyd. III 2009 71
Rys. 15. Mapa nr 11 Bałtyk. Zatoka Gdańska. Wisła Śmiała, I wyd. XI 2010 6. PLANY PORTÓW Z ATLASU NR 3022 Plany portów Zatoki Gdańskiej zaczęły posiadać swoje zamienniki wraz z ukazaniem się atlasu dla małych jednostek nr 3022 Zatoka Gdańska i Zalew Wiślany dnia 6 lipca 2001 r. [1]. Oprócz identycznych planów z map morskich atlas zawiera także plan Motławy, będący przedłużeniem fragmentu południowego zasięgu planu portu Gdańsk (mapa nr 12) do granicy morskich wód wewnętrznych z wodami śródlądowymi. Aktualizacja planów portów w atlasie jest skorelowana z odpowiednimi mapami morskimi i zasadniczo odbywa się w cyklu dwuletnim w ramach nowych wydań oraz według potrzeb, jako korekta rok po ostatnim wydaniu. 72
WNIOSKI Początkowy, mało dynamiczny rozwój ogólnodostępnych morskich opracowań wielkoskalowych Zatoki Gdańskiej tłumaczyć można brakiem wystarczająco dokładnych danych pomiarowych i niezbyt korzystnymi uwarunkowaniami politycznymi, negatywnie rzutującymi na obieg precyzyjnej informacji kartograficznej. Jednak, kolejne lata rozwoju portów i wymagań normatywnych związanych z tworzeniem narodowego i międzynarodowego zasobu kartograficznego poparte rewolucją w dziedzinie technik pomiarowych i kartograficznych wykształciły obecną postać planu pokrycia zatoki mapami morskimi w dużej skali (rys. 16). Rys. 16. Rozmieszczenie planów polskich portów Zatoki Gdańskiej w 2011 r. Można oczekiwać wzrostu znaczenia planów portów w ogóle, w związku ze zwiększeniem dokładności map i nieuniknionym rozwojem opracowań przeznaczonych do precyzyjnego cumowania. Należy również pamiętać o dynamicznie rozwijającej się infrastrukturze żeglarskiej wewnątrz istniejących portów i wciąż powstających przystaniach, które nabierają międzynarodowego charakteru i nastawione będą coraz częściej na obrót masowy. Zjawiska powyższe stanowić będą prawdziwe wyzwanie dla kartografów morskich, szczególnie w tak newralgicznym akwenie, jakim jest Zatoka Gdańska. 73
BIBLIOGRAFIA 1. Kijakowski J.: Zatoka Gdańska na polskich mapach morskich, Przegląd Hydrograficzny nr 4, BHMW, Gdynia 2008. 2. Kijakowski J.: Opracowania wielkoskalowe polskich map morskich Zatoki Gdańskiej lata międzywojenne, Przegląd Hydrograficzny nr 5, BHMW, Gdynia 2009. 3. Guidance for the preparation and maintenance of International Chart Schemes and Catalogue of International Charts, IHO, Edition 2.003, (S-11), Monaco, March 2010. 4. Metryki map morskich nr 1, 2, 2a, 12, BHMW, Gdynia. 5. Kijakowski J.: Techniki tworzenia map morskich stosowane przez Oddział Kartografii Morskiej BHMW, Przegląd Hydrograficzny nr 1, BHMW, Gdynia 2005. 6. Katalog map morskich i pomocy nawigacyjnych, BHMW, Gdynia 1970. 7. Katalog map morskich i podręczników nawigacyjnych nr 552, BHMW, Gdynia 1977. 8. Morskie mapy nawigacyjne i atlasy nr: 102 (1946 r., 1949 r., 1952 r., 1957 r., 1961 r., 1963 r., 1964 r.), 1 (1966 r., 1976 r., 1978 r., 1980 r., 1988 r.), 2 (1966 r., 1972 r., 1980 r., 1983 r., 1991 r.), 2a (1974 r., 1976 r., 1978 r.), 51 (1967 r., 1969 r., 1972 r., 1975 r., 1976 r., 1978 r., 1980 r., 1982 r., 1984 r., 1988 r., 1992 r., 1996 r.), 34 (1996 r., 2005 r.), 35 (1998 r., 2004 r.), 12 (1996 r., 2005 r., 2010 r.), 73 (1998 r., 2000 r., 2004 r., 2007 r., 2008 r., 2010 r.), 44 (2009 r.), 45 (2009 r.), 11 (2010 r.), atlas nr 3022 (2001 r., 2003 r., 2005 r., 2007 r., 2009 r.), roczne uzupełnienia do atlasu nr 3022 (2002 r., 2004 r., 2006 r., 2010 r.). 74