PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ A WSPÓŁCZESNE WYZWANIA CYWILIZACYJNE

PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ A WSPÓŁCZESNE WYZWANIA CYWILIZACYJNE

Zakład Przedsiębiorczości i Gospodarki Przestrzennej Instytut Geografii Akademia Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ EDUKACJA NR 1

PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ A WSPÓŁCZESNE WYZWANIA CYWILIZACYJNE pod redakcją Zbigniewa Zioło i Tomasza Rachwała KRAKÓW 2005

RECENZENT: Prof. dr hab. Antoni Fajferek PRZYGOTOWANIE DO DRUKU: Maria i Tomasz Rachwał PROJEKT OKŁADKI: Tomasz Rachwał REDAKCJA JĘZYKOWA: Maria Rachwał ISBN 83-915753-6-5 Copyright by Zakład Przedsiębiorczości i Gospodarki Przestrzennej IG AP w Krakowie & Autorzy RADA REDAKCYJNA: Monika Borowiec, Roman Fedan, Zbigniew Makieła, Paweł Pocheć, Tomasz Rachwał (sekretarz), Zbigniew Zioło (przewodniczący) WYDAWCA: Wydawnictwo "MiWa", Kraków e-mail: magdalena.romanowska@interia.pl tel. +48 503 155 047 Zakład Przedsiębiorczości i Gospodarki Przestrzennej Instytutu Geografii Akademii Pedagogicznej im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie ul. Podchorążych 2, 30-084 Kraków www.ap.krakow.pl/geo/przed.html e-mail: przedsiebiorczosc@ap.krakow.pl Publikacja wydana dzięki dofinansowaniu WYDAWNICTWA NOWA ERA DRUK I OPRAWA: Druk-Intro S.A., Inowrocław

Wprowadzenie W procesie zmian systemu gospodarowania przejawiającego się we wdrażaniu reguł gospodarki rynkowej ważnym zagadnieniem jest nie tylko dokonanie zmian w zakresie instrumentów ekonomicznych i prawnych, ale także przygotowanie odpowiednich kadr i społeczeństwa do nowych zadań w globalizującym się świecie. Należy przyjąć, iż wdrażane reguły gospodarowania opierają się głównie o zasady konkurencyjnego zachowania przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych, instytucji, władz samorządowych układów lokalnych, regionalnych a także społeczeństwa i jednostek ludzkich, które rozumieć będą współczesne kierunki i mechanizmy przemian społecznych, gospodarczych i kulturowych, prowadzące do fazy informacyjnego rozwoju. W celu prawidłowej realizacji nowych zadań muszą być więc przygotowane nie tylko kadry, ale i całe społeczeństwo, które w oparciu o reguły konkurencji intelektualnej i przy poszanowaniu zasad demokratycznych dokonuje wyboru odpowiednich przedstawicieli władzy. Należy przyjąć, iż bez uruchomienia mechanizmów konkurencji intelektualnej opartej o zasady wiedzy, zastosowane reguły demokratycznych wyborów nie spełnią swoich funkcji i nie wpłyną na dokonanie wyborów najbardziej przygotowanych i odpowiedzialnych moralnie przedstawicieli do sprawowania funkcji publicznych. Wiodąca rolę w tym zakresie odgrywa społeczeństwo wychowane w duchu umiejętności zachowań konkurencyjnych i przedsiębiorczych. O roli kształtowania przedsiębiorczości świadczy fakt, iż przedsiębiorczość jest jednym z dziesięciu priorytetów zawartych w Narodowym Planie Rozwoju wstępnym projekcie na lata 2007-2013, przyjętym przez Radę Ministrów w dniu 11 stycznia 2005 r., który traktuje przedsiębiorczość jako tworzenie nowych obszarów aktywności gospodarczej oraz dążenie do zwiększenie efektywności i produktywności istniejących form gospodarowania. W tym celu jako niezbędne przyjęto konieczność rozwijania postaw przedsiębiorczych, przejawiających się w samozaradności, innowacji, odpowiedzialności za los własny i układów samorządowych a także poprawianie otoczenia prawno-administracyjnego i prawno-finansowego przedsiębiorstw, rozwijanie rynku kapitałowego i ułatwianie przedsiębiorcom dostępu do różnych form kapitału finansowego, w tym mechanizmów mikropożyczkowych. Dlatego też obok dbałości o podniesienie poziomu edukacyjnego społeczeństwa w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej, za bardzo trafną decyzję należy uznać wprowadzenie do nauczania w szkole gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej nowych treści z zakresu podstaw przedsiębiorczości. Warunkiem realizacji tych nowych zadań na polu edukacyjnym jest odpowiednie przygotowanie nauczycieli do nauczania tego nowego przedmiotu. Zadanie to podjęto w Akademii Pedagogicznej im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, w powołanym 1 stycznia 2001 r. Zakładzie Przedsiębiorczości i Gospodarki Przestrzennej w strukturze Instytutu Geografii. W roku akademickim 1999/2000 w ramach studiów geograficznych uruchomiono nową specjalność geografia z przedsiębiorczością i gospodarką przestrzenną, której głównym celem jest przygotowanie absolwenta do nauczania przedsiębiorczości, jego funkcjonowania w samorządowych władzach lokalnych i regionalnych oraz opanowanie umiejętności prowadzenia własnej działalności gospodarczej. Wydaje nam się, że ważną funkcję w zakresie kształcenia, dokształcania i doskonalenia w zakresie przedsiębiorczości odgrywać będzie proponowane seria Przedsiębiorczość Edukacja, która poświęcona będzie współczesnej problematyce kształtowania się społeczeństwa informacyjnego, rozwoju działalności gospodarczej i funkcjonowania instytucji,

6 WPROWADZENIE nowym treściom i metodom wdrażanym do edukacji szkolnej problematyki przedsiębiorczości oraz prezentowaniu doświadczeń z zakresu rozwoju działalności gospodarczej i warsztatu dydaktycznego nauczyciela przedsiębiorczości. Obecnie prezentujemy pierwszy tom planowanej serii nt. Przedsiębiorczość a współczesne wyzwania cywilizacyjne. Zawarte w nim prace zestawione zostały w 7 części poświęconych: 1) zagadnieniom przedsiębiorczości w układzie globalnym, 2) administracyjnoprawnym uwarunkowaniom rozwoju przedsiębiorczości, 3) roli przedsiębiorczości w rozwoju układów przestrzennych i firm, 4) kształtowaniu postaw przedsiębiorczości, 5) kształceniu nauczycieli przedsiębiorczości, 6) wybranej problematyce nauczania przedsiębiorczości w szkole ponadgimnazjalnej oraz 7) prezentację propozycji w zakresie funkcjonowania szkoły i zajęć dydaktycznych z przedsiębiorczości. Autorami artykułów są pracownicy wyższych uczelni, doradcy metodyczni oraz nauczyciele przedsiębiorczości, a nadto właściciele firm i przedstawiciele instytucji samorządowych i centralnych. Stąd prace mają zarówno charakter artykułów naukowych i popularno-naukowych, jak i prac dydaktycznych oraz notatek. Prezentują one treści związane z uwarunkowaniami rozwoju i nauczania przedsiębiorczości, kształcenia nauczycieli przedsiębiorczości i przekazywanych treści w nauczaniu przedsiębiorczości oraz doświadczenia z pracy dydaktycznej z zakresu przedsiębiorczości. Mając na uwadze podnoszenie zasobów wiedzy i umiejętności społeczeństwa składamy niniejszym propozycję współpracy z nami przedsiębiorców, przedstawicieli kadry zarządzającej oraz władz samorządowych, nadzoru pedagogicznego i nauczycieli zajmujących się problematyką kształcenia, dokształcania i doskonalenia w zakresie przedsiębiorczości. Oddając do rąk czytelników niniejszy tom wdzięczni będziemy za wszelkie uwagi i propozycje, które służyć będą doskonaleniu rozpoczętej serii. Zbigniew Zioło i Tomasz Rachwał

SPIS TREŚCI Wprowadzenie...5 Część I Przedsiębiorczość a globalizacja...7 ZBIGNIEW ZIOŁO, Światowe uwarunkowania rozwoju przedsiębiorczości...9 PIOTR MAŚLOCH, Globalizacja i jej wpływ na rozwój współczesnej cywilizacji...17 JACEK STROJNY, Zarządzanie przedsiębiorcze w dobie globalizacji perspektywa kulturowa...27 STANISŁAW SALA, Rozwój korporacji transnarodowych w gospodarce światowej...33 WOJCIECH BŁAŻEJEWSKI, Funkcjonowanie systemu oświaty w okresie cywilizacji informacyjnej...45 Część II Administracyjno-prawne uwarunkowania rozwoju przedsiębiorczości...61 NORBERT TOMKIEWICZ, Perspektywy rozwoju przedsiębiorczości w kontekście funduszy strukturalnych Unii Europejskiej...63 KATARZYNA POCHEĆ, SOLVIT skuteczna pomoc dla przedsiębiorcy w Unii Europejskiej...77 PIOTR KASPRZYK, Stosunki majątkowe między małżonkami a prowadzenie działalności gospodarczej przez małżonków zagadnienia wybrane...83 WOJCIECH POCHEĆ, Prokura. Istotna instytucja dla przedsiębiorcy rejestrowego...95 Część III Przedsiębiorczość w rozwoju układów lokalnych i krajowych oraz firm...101 ROMAN FEDAN, Rola przedsiębiorczości w aktywizacji ośrodków ponadlokalnych (na przykładzie Jarosławia)...103 JAN SZCZEPANKIEWICZ, Szczególna rola polskiej przedsiębiorczości w okresie przeobrażeń cywilizacyjnych współczesnego świata...109 JERZY JANCZEWSKI, Kryteria i miary przedsiębiorczości w małej firmie...115 Część IV Postawa przedsiębiorcza...121 LONGINA STRUMSKA- CYLWIK, Rozważania nad zagadnieniem przedsiębiorczości w kontekście otwartości człowieka na świat...123 TOMASZ RACHWAŁ, Kształtowanie postaw uczniów na lekcjach podstaw przedsiębiorczości...137 JADWIGA GABAŁA, Kształtowanie postaw przedsiębiorczych uczniów...145 BEATA CIUPIŃSKA, Doskonalenie relacji międzyludzkich wyzwaniem społeczeństwa XXI wieku...153 Część V Kształcenie nauczycieli przedsiębiorczości...159 ZBIGNIEW ZIOŁO, Kształcenie nauczycieli do nauczania przedsiębiorczości na specjalności geografia z przedsiębiorczością i gospodarką przestrzenną w Akademii Pedagogicznej w Krakowie...161 MONIKA BOROWIEC, Rola praktyk z przedsiębiorczości w kształceniu studentów geografii na specjalności przedsiębiorczość z gospodarką przestrzenną...167

Część VI Przedsiębiorczość w szkole ponadgimnazjalnej...175 BARBARA MAKIEŁA, ZBIGNIEW MAKIEŁA, Nauczanie podstaw przedsiębiorczości w liceach ogólnokształcących i liceach profilowanych...177 MARTA JUCHNOWICZ, Uwagi dotyczące realizacji przedmiotu podstawy przedsiębiorczości...189 EDYTA OSUCH, WIKTOR OSUCH, Przedmiot podstawy przedsiębiorczości w opinii uczniów i rodziców na przykładzie wybranych krakowskich szkół...195 ZYGMUNT KAWECKI, Ranga przedmiotu podstawy przedsiębiorczości w edukacji szkolnej...203 MARIOLA TRACZ, O niektórych kryteriach doboru treści nauczania do podstawy programowej i programu nauczania z podstaw przedsiębiorczości...207 DANUTA PIRÓG, Miejsce i rola edukacji europejskiej w nauczaniu podstaw przedsiębiorczości w kontekście współczesnych wyzwań cywilizacyjnych...213 MARIA RACHWAŁ, TOMASZ RACHWAŁ, Rola kształcenia umiejętności obsługi klienta na lekcjach podstaw przedsiębiorczości...221 BARBARA BARAN, Problematyka rynku pracy w edukacji przedsiębiorczości...227 URSZULA BATORSKA, Rodzaje i struktura bezrobocia w Polsce...239 EWA ŁAZOWSKA, Metodyka nauczania podstaw przedsiębiorczości i podstaw ekonomii...251 MAREK BARTOŃ, Przedsiębiorczość jako przedmiot matury 2008...255 PIOTR UCZKIEWICZ, Technologia informacyjna a przedsiębiorczość w szkole ponadgimnazjalnej...259 Część VII Propozycje w zakresie funkcjonowania szkoły i prowadzenia zajęć z przedsiębiorczości...265 JERZY DESPERAK, Czy jest miejsce dla doradcy zawodowego i SZOKu w ponadgimnazjalnych szkołach ogólnokształcących?...267 LUCYNA WOLANOWSKA KUBIAK, Propozycja zajęć warsztatowych dla nauczycieli przy opracowaniu wizji szkoły z wykorzystaniem opinii uczniów...271 ELŻBIETA MITURA, DANUTA JAMROZ, Przedsiębiorczy uczeń na rynku pracy...277 MARIA RÓŻAŃSKA, Opracowanie i wdrożenie programu pracy z uczniem zdolnym na lekcjach z podstaw przedsiębiorczości i zajęciach dodatkowych dotyczących poradnictwa zawodowego...287 ELŻBIETA ZIEMIANIN-PROFIC, Refleksje na temat udziału i koordynacji akcji Dzień Przedsiębiorczości...293 MARIA SZCZEPAŃSKA, Scenariusz lekcji Ochrona konsumenta...297 MAŁGORZATA KULIKOWSKA, Możliwość wykorzystania komputera na zajęciach podstaw przedsiębiorczości na przykładzie lekcji nt. podatków pośrednich (scenariusz lekcji)...299